Problemy ochrony środowiska oraz „Ekologii i

WYDA RZEN I A
Problemy ochrony środowiska oraz „Ekologii
i budownictwa” na 22. Konferencji Naukowo-Technicznej
R YNE K BUDOWLANY
Prof. dr hab inż. Leonard Runkiewicz, Instytut Techniki Budowlanej,
Politechnika Warszawska
6
Zagadnienia ochrony środowiska oraz zrównoważonego rozwoju i ekologii budownictwa znajdują
coraz większe zainteresowanie w pracach naukowo-badawczych wielu ośrodków naukowych oraz
w gospodarce przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych, zarówno w kraju jak i za granicą. Nad rozwiązywaniem tych problemów w kraju, obok polskich jednostek gospodarczych, coraz większe
zainteresowanie wykazują ośrodki naukowe i finansowo-gospodarcze z Unii Europejskiej oraz innych krajów.
Jedną z form rozwiązywania tych problemów są organizowane liczne konferencje oraz sympozja naukowotechniczne, a także seminaria specjalistyczne.
W dniach 15–17.10.2015 roku w Bielsku-Białej odbyła
się kolejna XXII Ogólnopolska Interdyscyplinarna Konferencja Naukowo-Techniczna pt. „Ekologia a budownictwo”.
Konferencja ta była przeznaczona dla przedstawicieli
środowisk naukowych, zawodowych, samorządowych
i administracyjnych zajmujących się wzajemnym oddziaływaniem budownictwa i środowiska.
Organizatorami Konferencji byli: Polski Związek Inżynierów i Techników Budownictwa, Komitet Ekologii
przy Zarządzie Głównym, Instytut Techniki Budowlanej
w Warszawie, Politechnika Krakowska, Polski Związek
Inżynierów i Techników Budownictwa – Oddział w Bielsku-Białej, Politechnika Śląska oraz Śląska Okręgowa
Izba Inżynierów Budownictwa w Katowicach.
Patronat medialny Konferencji miały czasopisma „Przegląd budowlany”, „Izolacje”, „Inżynieria i budownictwo”
oraz „Budownictwo i prawo”.
W Konferencji uczestniczyli przedstawiciele wyższych
uczelni, ośrodków naukowo-badawczych, przedsiębiorstw projektowych, administracji państwowej, przedsiębiorstw wykonawczych, podmiotów gospodarczych
oraz stowarzyszeń naukowo-technicznych.
Uczestnicy Konferencji reprezentowali głównie nauki architektoniczne, inżynieryjno-budowlane, fizyczne, biologiczne, chemiczne, medyczne i ekonomiczne
związane z budownictwem, a także prawa, psychologii i zarządzania.
Tematyka Konferencji obejmowała poniższe problemy:
• Ochrona środowiska w budownictwie po wejściu Polski do Unii Europejskiej.
• Zadania administracji państwowej i samorządowej
oraz uczestników procesu budowlanego w ochronie środowiska.
• Proekologiczne materiały i wyroby budowlane – szczególnie materiały odnawialne, recycling i wykorzystanie odpadów.
• Nowe metody badań do oceny środowiskowej materiałów i wyrobów budowlanych.
• Skutki techniczne, ekonomiczne i społeczne skażenia obiektów i terenów budowlanych i sposoby ich
neutralizacji.
• Ekologia terenów zurbanizowanych i poprzemysłowych.
• Kształcenie ekologiczne w działalności budowlanej.
• Ekologiczne aspekty energooszczędnego budownictwa.
• Rewitalizacja obiektów, terenów przemysłowych i innych.
PRzeg l Ąd bu d owl any
2/2016
WYDAR ZEN I A
• Różne zagadnienia ekologiczne w budownictwie oraz
problemy korozji biologicznej.
• Problemy ekologiczne budownictwa w działalności
lokalnych władz architektoniczno-budowlanych.
PR zeglĄ d bu d ow l an y
2/2016
Uczestnicy Konferencji w sali obrad
• Zagrożenia obiektów budowlanych wywołane zmianą warunków gruntowych przez warunki środowiskowe i zanieczyszczenia.
• Ekologia skarp i zboczy przeznaczonych pod budownictwo.
• Ekologiczne aspekty chemicznych środków stosowanych do ochrony drewna.
• Nadzór nad wyrobami budowlanymi mającymi kontakt z wodą przeznaczoną do spożycia.
• Nowe ekologiczne materiały i wyroby stosowane
w budownictwie.
• Rozbiórka obiektów budowlanych w aspekcie zrównoważonego rozwoju.
• Rola administracji rządowej i samorządowej w kształtowaniu wpływu budownictwa na środowisko.
• Ograniczanie negatywnych wpływów wyrobów budowlanych na warunki środowiska.
• Stosowanie recyklingu odpadów w budownictwie
z uwzględnieniem równowagi ekologicznej.
R YNE K BUDOWLANY
Na Konferencji przedstawiono łącznie i przedyskutowano
30 referatów zakwalifikowanych przez Komitet Naukowy
(przewodniczący prof. Leonard Runkiewicz). Referaty
przedstawiały aktualne problemy związane z tematyką
ekologii i zrównoważonego rozwoju budownictwa.
Do ważniejszych zagadnień poruszanych na Konferencji należy zaliczyć wymienione poniżej.
• Wpływ budownictwa na trwały zrównoważony rozwój środowiska ludzkiego z zachowaniem środowiska przyrodniczego.
• Ochrona środowiska naturalnego w planowaniu przestrzennym i architekturze.
• Uwzględnianie problematyki ekologicznej oraz bezpieczeństwa, ochrony zdrowia i środowiska w programowaniu, projektowaniu i realizacji budownictwa
nowego jak również w rewaloryzacji, remontach i modernizacji istniejących obiektów budowlanych.
• Proekologiczne systemy zarządzania i organizacji
w przedsiębiorstwach budowlanych.
• Kryteria ekonomiczne i techniczne budownictwa ekologicznego i energooszczędnego.
• Realizacja inwestycji w kraju w świetle obowiązujących
przepisów w zakresie ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju.
• Wymagania ochrony środowiska w dokumentach
technicznych związanych z budownictwem.
• Uwzględnianie problematyki ochrony środowiska
w procesach aprobacji i certyfikacji wyrobów budowlanych zgodnie z wymaganiami Unii Europejskiej.
• Zadania dla budownictwa w świetle zrównoważonego rozwoju.
• Wybrane zagadnienia ekologiczne istniejącego budownictwa mieszkaniowego, użyteczności publicznej oraz budownictwa komunikacyjnego.
• Wpływ warunków środowiskowych na stabilność posadowień obiektów budowlanych na terenach zalewowych.
• Ograniczenie zanieczyszczenia powietrza w obiektach przeznaczonych na pobyt ludzi.
• Problemy wdrażania istniejących uregulowań prawnych ocen i usuwania wyrobów zawierających azbest
z istniejących obiektów.
• Radioaktywność i emisja szkodliwych substancji z wyrobów wbudowanych wewnątrz budynków.
• Energetyczno-ekologiczne aspekty termorenowacji
obiektów istniejących.
• Ocena higieniczna i znakowanie ekologiczne wyrobów budowlanych.
• Aspekty ekologiczności wyrobów do izolacji cieplnej
w budownictwie.
• Zanieczyszczenia atmosferyczne miast i ich wpływu
na zdrowie mieszkańców.
Wśród wielu wymienionych zagadnień przedstawiono
wpływ środowiska na powstawanie zagrożeń, awarii
i katastrof budowlanych [1–5].
Katastrofalne skutki wynikające z takich przyczyn wywoływane były nie tylko dużymi opadami deszczu, śniegu i gradu, ale też znacznymi prędkościami wirującego
powietrza, w wyniku których powstawały bardzo duże
siły ssące i gwałtowne spadki ciśnienia wewnątrz wirów.
Powyższe czynniki powodowały całkowite lub częściowe zniszczenia części obiektów budowlanych, często
znajdujących się w złym stanie technicznym. Udział procentowy katastrof wywołanych przez silny wiatr, duże
opady atmosferyczne (deszcz, śnieg, grad) szacowany jest na około 45%.
Do najbardziej powszechnych błędów inwestycyjnych
(technicznych i organizacyjnych), występujących w procesie programowania i projektowania, które miały
wpływ na nadmierne zagrożenia środowiskowe, a także awarie i katastrofy obiektów budowlanych, należy
zaliczyć:
7
R YNE K BUDOWLANY
WYDA RZEN I A
8
• niedostateczne i błędne rozpoznania podłoża gruntowego oraz warunków wodno-gruntowych pod obiekty, szczególnie na terenach podgórskich i gruntach
niejednorodnych,
• błędne ustalenia obciążeń dopuszczalnych na grunt
i dopuszczalnych osiadań dla danego rodzaju projektowanej budowli w różnych warunkach środowiskowych,
• złe fundamentowania oraz niewłaściwe ich projektowanie bez uwzględnienia współpracy konstrukcji
z podłożem gruntowym, szczególnie dla budownictwa plombowego,
• nieodpowiednie typy konstrukcji przyjęte w projektowaniu obiektów dla określonych technologii, sposobów posadowienia oraz warunków eksploatacji
i środowiska,
• nieprzestrzeganie lub błędne interpretacje norm,
aprobat technicznych, wytycznych, instrukcji przedmiotowych dla danych warunków projektowanych
obiektów, z uwzględnieniem zmiennych właściwości podłoży i środowiska,
• nieuzasadnione odstępstwa od norm, aprobat technicznych i wytycznych przy projektowaniu konstrukcji w środowiskowych warunkach specjalnych,
• błędne rozpoznania pracy konstrukcji obiektów przy
nietypowych obciążeniach, np. w przypadku obciążeń parasejsmicznych oraz nadmiernych obciążeń
wiatrem, śniegiem, pyłem, lodem itp.,
• błędy inżynierskie i techniczne przy projektowaniu
stężeń, połączeń elementów i całych konstrukcji
budowlanych dla ekstremalnych obciążeń środowiskowych,
• nieodpowiednie lub błędne dobieranie technologii wykonania, rodzajów materiałów, wyrobów i elementów konstrukcyjnych dla danych warunków środowiskowych,
• niedostateczne uwzględnianie opinii inwestorów i użytkowników przy powtarzalnych realizacjach obiektów
z uwzględnieniem warunków środowiskowych.
W procesie wykonawstwa błędami takimi były:
• zmiany warunków i rodzajów fundamentowania realizowanych obiektów, a zwłaszcza w budownictwie
plombowym bez uwzględnienia warunków środowiskowych,
• braki dostatecznych kontrolnych badań gruntu przed
rozpoczęciem budowy obiektów, a szczególnie w gęstej zabudowie,
• niedostateczna jakość wbudowywanych betonów,
materiałów budowlanych, elementów i wyrobów odpornych na zmienne warunki środowiskowe,
• złe wykonywanie połączeń elementów budowlanych
nieodpornych na zmienne warunki środowiskowe,
• niedostateczne kontrole jakości materiałów i wyrobów
oraz niewłaściwe kontrole międzyoperacyjne,
• nieznajomość właściwości nowych materiałów, wyrobów i systemów budowlanych przy zmiennych zagrożeniach środowiskowych,
• niedotrzymywanie zasad sztuki budowlanej oraz niedostateczny nadzór techniczny,
• niedostateczne zrozumienie przez wykonawców pracy realizowanych konstrukcji oraz warunków ich użytkowania przy zmianach realizacyjnych w stosunku
do projektu w aspekcie zagrożeń środowiskowych,
• wpływy zagrożeń atmosferycznych w czasie realizacji obiektów,
• niedostateczna współpraca wykonawców z projektantami obiektów budowlanych.
Natomiast w czasie eksploatacji najczęstszymi czynnikami wpływu zjawisk klimatycznych na zagrożenia,
awarie i katastrofy były niedostateczne nadzory oraz
złe stany techniczne obiektów.
Do najczęściej powtarzających się awarii i katastrof spowodowanych wpływami środowiska można zaliczyć
takie obiekty jak:
• maszty radiowo-telewizyjne, telekomunikacyjne i energetyczne – nadmierne obciążenie, drgania aerodynamiczne,
• kominy stalowe, żelbetowe i murowane – wiatry huraganowe, nieprawidłowe odciągi, korozja, drgania,
osunięcia podłoża,
• dachy płaskie o dużych powierzchniach – duże opady
śniegu, błędy konstrukcyjne, obciążenia pyłami,
• silosy, chłodnie – ulewne deszcze, wiatry huraganowe, osiadania gruntu,
• linie energetyczne – oblodzenia, wiatry, błędy konstrukcyjne,
• budynki mieszkalne – ulewne deszcze, wiatry huraganowe, nieprawidłowe izolacje, erozje, korozje, niewłaściwe konserwacje, zabudowy sąsiednie,
• mury oporowe – duże opady deszczu, słabe grunty,
błędy konstrukcyjne,
• akustyczne ekrany komunikacyjne – złe posadowienia, korozje elementów,
• osuwania zboczy,
• uwarstwione i słabe podłoża (osuszanie, osiadanie) –
wieże, silosy, hale sportowe, chłodnie, zbiorniki, kominy, budynki zabytkowe itp.
Katastrofy masztów radiowo-telewizyjnych, telekomunikacyjnych i energetycznych można zaliczyć do jednych
z bardziej dokuczliwych, spowodowanych wpływami środowiska. Katastrofy te z reguły dotyczą mieszkańców
dużych regionów kraju, pozbawiając ich energii lub sygnału radiowo-telewizyjnego. Przykładowo wśród istotnych katastrof masztów i wież, jakie wystąpiły po 1975
roku, można wymienić:
• maszty w USA (ok. 30 sztuk) o wysokości od 100
do 600 m,
• maszty i wieże o wysokości 80 do 300 m w Czechosłowacji, Niemczech, Szwecji, Belgii, Polsce, Islandii i Rosji.
Przyczynami takich katastrof były zazwyczaj silne wiatry, oblodzenia, zjawiska aerodynamiczne, osiadania lub
PRzeg l Ąd bu d owl any
2/2016
WYDAR ZEN I A
wysadziny gruntu. Najpoważniejszą katastrofą w tej grupie budowli na terenie Polski było zawalenie się w 1991 r.
masztu w Gąbinie o wysokości 646 m. [6].
Wpływ czynników środowiskowych na zagrożenia, awarie
i katastrofy obserwowany jest we wszystkich rodzajach
budownictwa, niezależnie od wielkości obiektu, materiału z jakiego jest wykonany, a często również od jego
wieku. Przyczyny występowania zagrożeń, awarii lub
katastrof są bardzo różne, z tym że bardziej uwidaczniają się przy jednoczesnym występowaniu błędów inwestycyjnych-programowania inwestycji, projektowania, wykonawstwa, a szczególnie eksploatacji.
Zagrożenia środowiskowe wpływają na powstawanie
awarii budowli w sposób bezpośredni – w przypadku
występowania wiatrów huraganowych, trąb powietrznych, powodzi, dużych opadów śniegu lub pośredni –
w przypadku występowania osiadań lub osuwisk podłoży, drgań, korozji itp.
Wnioski z awarii i katastrof powinny stanowić podstawę
do doskonalenia zaleceń projektowania i eksploatacji
(norm, wytycznych) podobnych obiektów, z uwzględnieniem warunków szczególnych.
Wpływ środowiska na wystąpienie awarii może być
zmniejszony poprzez prawidłowe uwzględnianie czynników środowiskowych na każdym etapie inwestycji i jej
użytkowania, poczynając od wyboru lokalizacji obiektu budowlanego.
W czasie dyskusji uznano za celowe, pożyteczne i konieczne uwzględnianie w działalności budowlanej zagadnień ekologicznych, tj. zdrowia i ochrony środowiska
oraz zrównoważonego rozwoju na etapach projektowania, realizacji, modernizacji i eksploatacji wszystkich
obiektów budowlanych i inżynieryjnych.
Przedstawione na Konferencji zagadnienia wskazują
na wielkie techniczne i naukowe znaczenie problemów
obejmujących ekologię budowli i środowiska oraz utylizację odpadów przemysłowych i komunalnych, a także
zrównoważonego rozwoju gospodarki. Dotyczy to zaPR zeglĄ d bu d ow l an y
2/2016
równo obiektów i zespołów budowlanych projektowanych i realizowanych, jak też już eksploatowanych.
Stwierdzono, że prace badawcze i wdrożeniowe w tej
problematyce powinny być realizowane w celu:
• doskonalenia rozwiązań urbanistycznych, architektonicznych i materiałowo- konstrukcyjnych – dla zapewnienia zrównoważonego rozwoju oraz wymaganych warunków higieniczno-sanitarnych, zgodnie
z wymaganiami podstawowymi odpowiednich dyrektyw Unii Europejskiej.
• polepszania warunków ekologicznych mieszkań, osiedli, miast i zakładów przemysłowych,
• bezpiecznego wykorzystywania zasobów surowcowych i materiałowych, w tym odpadów przemysłowych z recyclingu i utylizacji, a także opracowania
dopuszczalnych kryteriów szkodliwego oddziaływania na zdrowie oraz wdrażania nowych metod przez
specjalistyczne (akredytowane i notyfikowane) laboratoria,
• kształtowania właściwych opinii i poglądów na temat
znaczenia i potrzeb stosowania poprawnych technologii oraz rozwiązań materiałowo-konstrukcyjnych
w budownictwie, zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju gospodarki.
R YNE K BUDOWLANY
Komitet Konferencji PZITB Ekologia a Budownictwo
Ponadto uznano, iż stosowane i rozwijane obecnie systemy budownictwa powinny zmniejszać zagrożenia
ekologiczne dla mieszkańców i użytkowników obiektów budowlanych.
Konferencję „Ekologia a budownictwo” uznano za bardzo pożyteczną dla właściwego programowania i projektowania obiektów budowlanych oraz infrastruktury,
zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju.
W tematyce przyszłych Konferencji należy m.in. uwzględnić problemy:
• szerszego wdrażania zasad zrównoważonego rozwoju w budownictwie,
9
WYDA RZEN I A
• współpracy z innymi krajami w zakresie problemów
ekologicznych budownictwa,
• certyfikacji wyrobów i systemu zarządzania środowiskowego w budownictwie.
R YNE K BUDOWLANY
Prof. dr hab inż. Leonard Runkiewicz
• wykorzystywania postępu naukowo-technicznego
w ochronie środowiska,
• poprawy warunków ekologicznych zamieszkiwania,
zarówno w ośrodkach miejskich jak i wiejskich,
• nowych zagrożeń ekologicznych przez budownictwo i infrastrukturę,
• badań i oceny przydatności oraz zagrożeń nowoczesnych i innowacyjnych materiałów,
• stosowania nowych proekologicznych materiałów
i wyrobów w budownictwie,
• programowania i realizacji budowli komunalnych,
specjalnych i komunikacyjnych,
• wpływu zagospodarowania i zabudowy na ochronę środowiska,
• edukacji nt. problemów ekologicznych budownictwa,
• wdrażania nowych form organizacyjnych budownictwa ekologicznego,
• wdrażania wymagań i metod oceny w zakresie ochrony środowiska i zasad zrównoważonego rozwoju
przez budownictwo,
Należy z uznaniem pogratulować władzom samorządowym PIIB oraz Oddziałowi PZITB w Bielsku-Białej
za przychylność i sprawną organizuję Konferencji.
Materiały Konferencyjne (skróty referatów) znajdują się
w Oddziale PZITB w Bielsku-Białej, ul. 3 Maja 10.
Następna XXIII Konferencja „Ekologia a budownictwo”
planowana jest w najbliższym czasie.
Organizatorzy zapraszają do udziału w tej Konferencji
wszystkich zainteresowanych problematyką budownictwa sprzyjającą zarówno użytkownikom, jak i środowisku, zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju.
W czasie konferencji odbyło się zebranie Komitetu Ekologii ZG PZITB, na którym podsumowano dotychczasowe działania oraz sformułowano projekt planu pracy
na przyszłą kadencję PZITB.
Bibliografia
[1] Dulińska J., Kawecki J., Awarie i katastrofy budowli wywołane działaniami dynamicznymi. XXV Konferencja Naukowo-Techniczna „Awarie
Budowlane 2011”, Międzyzdroje 2011, t.1, s.75–92
[2] Klemm K., Środowiskowe aspekty zrównoważonego rozwoju
w budownictwie – zagadnienia wiatrowe. Inżynier budownictwa nr 5/2015
[3] Runkiewicz L., Raporty ITB o zagrożeniach, awariach i katastrofach
budowlanych od 1962 r. (Temat NK-45) Biblioteka ITB
[4] Runkiewicz L., Wierzbicki S. M., Systemy zbierania informacji technicznych o katastrofach i awariach budowlanych. Inżynieria
i Budownictwo nr 11/2008
[5] Runkiewicz L., Błaszczyński T. i inni, Ekologia w budownictwie.
Wydawnictwo Dolnośląskie Wydawnictwa Edukacyjne, Wrocław 2014 r.
[6] Żółtowski W., Kleśta L., Katastrofa masztu radiowego w Gąbinie.
Przyczyny, przebieg, skutki. Inżynieria i Budownictwo nr 9/1992
Patroni medialni:
10
PRzeg l Ąd bu d owl any
2/2016