zeszyty - Fabryka Wiedzy

Transkrypt

ZESZYTY
UBEZPIECZEŃ
SPOŁECZNYCH
kwiecień 2014
issn 1734-4980
Wyjaśnienia – interpretacje – praktyka
w numerze
ODDELEGOWANIE PRACOWNIKA
Wysłanie pracownika do pracy
za granicą nie jest zagraniczną
podróżą służbową. Pracodawca
nie może tym samym wypłacać mu
diet zwolnionych z oskładkowania.
Wypłacone w ten sposób należności
stanowią część wynagrodzenia za
pracę, podlegającą składkom ZUS
na zasadach ogólnych.
2
ŚWIADCZENIA OSŁONOWE
Aby wyłączenie z oskładkowania było
możliwe, wypłacane świadczenie
musi mieć charakter pieniężny
i pozostawać w bezpośrednim oraz
nierozerwalnym związku z faktem
wygaśnięcia lub rozwiązania
stosunku pracy.
4
KOREKTA DOKUMENTÓW
DO KOŃCA KWIETNIA
Weryfikacji i korekty dokumentów
rozliczeniowych mają obowiązek
dokonać wszyscy ci płatnicy, którzy
popełnili błąd w dokumentach
rozliczeniowych i raportach imiennych
przekazywanych co miesiąc do ZUS.
Świadome i celowe niepodjęcie się
naprawienia błędów w dokumentacji
rozliczeniowej w określonym terminie
grozi konkretnymi sankcjami. 6–7
PRZELICZENIE ZASIŁKU
Jeżeli za miesiąc, z którego
wynagrodzenie przyjęto do
ustalenia podstawy wymiaru zasiłku
chorobowego pracownik otrzymał
wyrównanie wynagrodzenia –
podstawa ta powinna zostać
przeliczona a wysokość zasiłku
należy ustalić z uwzględnieniem
tego wyrównania.
10
Utrata zasiłku z powodu pracy
na zwolnieniu jest zgodna z konstytucją
Przepisy ustawy chorobowej zakazujące wykonywania pracy zarobkowej na zwolnieniu lekarskim, pod rygorem utraty zasiłku chorobowego, są zgodne z konstytucją.
Tak uznał Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 25 lutego 2014 r. (sygn. SK 18/13).
Sprawa dotyczyła osoby, która w okresie od października 2007 roku do marca 2008 roku
pobierała zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy. Jednak mimo to wykonywała
zajęcia zarobkowe, polegające na udzielaniu odpłatnych porad prawnych. W tej sytuacji
ZUS wydał decyzję nakazującą zwrot pobranego zasiłku chorobowego w całości, wraz
z odsetkami. Zgodnie bowiem z art. 17 ust. 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst
jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 159), zwanej ustawą chorobową, ubezpieczony wykonujący
w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku
chorobowego za cały okres tego zwolnienia. Pracownica nie zgodziła się z tą decyzją
i odwołała się do sądu.
Orzeczenia sądów przyznały rację ZUS
Sąd I instancji oddalił odwołanie, natomiast Sąd Okręgowy, rozpoznając w II instancji
apelację ubezpieczonej, oddalił ją w całości, uznając decyzję ZUS za zgodną z przepisami.
Wyrok ten uprawomocnił się i w tej sytuacji pracownica zdecydowała się skierować
skargę do Trybunału Konstytucyjnego, kwestionując zgodność z ustawą zasadniczą
art. 17 ust. 1 ustawy chorobowej.
Zdaniem skarżącej, rozstrzygnięcie sądu oparte zostało na ścisłej interpretacji art. 17
ust. 1 ustawy zasiłkowej, zgodnie z którą prawo do zasiłku tracą zarówno ci świadczeniobiorcy, którzy świadomie nadużywają tego prawa, wykorzystując zwolnienie od
pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia; jak również ci świadczeniobiorcy,
którzy wykonują jakąś pracę zarobkową w niewielkim wymiarze, do której nie utracili
zdolności, a praca ta nie jest niezgodna z celem tego zwolnienia. Zdaniem skarżącej taka
praca ma charakter terapeutyczny, i umożliwia obywatelowi leczenie, rekonwalescencję
oraz szybszy powrót do zdrowia i pracy, także tej objętej ubezpieczeniem społecznym.
Jest ona też zgodna z zaleceniami lekarskimi.
Trybunał Konstytucyjny poparł stanowisko ZUS i sądów
Trybunał Konstytucyjny uznał art. 17 ust. 1 ustawy chorobowej w zakresie, w jakim
stanowi podstawę utraty prawa do zasiłku chorobowego ubezpieczonego, który w okresie
orzeczonej niezdolności do pracy wykonywał pracę zarobkową, uzyskując wynagrodzenie
przekraczające minimalną wysokość wynagrodzenia za pracę, za zgodny z konstytucją.
Utrata prawa do zasiłku jest w takim wypadku zgodna z konstytucyjnym prawem do
zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę
(art. 67 ust. 1 Konstytucji RP), gdyż osoba pracująca w trakcie okresu zasiłkowego
de facto nie może być uznana za niezdolną do pracy i uzyskuje tym samym dochód,
zwalniający instytucje państwowe od finansowania takiej osoby za pomocą świadczeń
publicznoprawnych.
Michał Culepa

specjalista w zakresie ubezpieczeń społecznych
Aktualności
Płatnik lub ZUS ustalają stopę procentową
składki wypadkowej
OD REDAKCJI
Przedsiębiorcom podlegającym wpisowi do rejestru REGON, zgłaszającym
do ubezpieczenia wypadkowego w 2013 roku co najmniej 10 ubezpieczonych,
którzy złożyli ZUS IWA za lata 2011, 2012, 2013, stopę procentową określa ZUS.
Pozostali muszą ustalić ją sami.
SZANOWNI CZYTELNICY,
w kwietniu płatników czekają dwa ważne obowiązki.
Pierwszym z nich jest ustalenie składki wypadkowej na
kolejny rok składkowy od 1 kwietnia 2014 r. do 31 marca
2015 r., drugim zaś sprawdzenie i ewentualne skorygowanie dokumentów rozliczeniowych. Warto zatem
zapoznać się z Tematem numeru i numerem specjalnym,
w których tematyka ciążących na pracodawcach/płatnikach zobowiązaniach jest omówiona w szczegółowy, a co
najważniejsze kompleksowy sposób.
Życząc przyjemnej i pożytecznej lektury, pragnę
przy okazji złożyć serdeczne życzenia zdrowych,
radosnych, rodzinnych świąt wielkanocnych.
Krystyna Trojanowska
Dodatkowo dla Czytelników:
• S erwis e-mailowy Przegląd ZUS i Płace
– z nowościami w ubezpieczeniach
społecznych
• B ezpłatne wydanie online z archiwum
dostępne na www.e.zeszytyus.pl
• D ostęp do serwisu www.wskazniki.pl
z aktualnymi wskaźnikami i stawkami
• Możliwość zadania pytania ekspertowi
– odpowiedzi na łamach publikacji
• B ezpłatny dodatek specjalny omawiający
wybrane zagadnienia związane z rozliczaniem ubezpieczeń społecznych
Zeszyty ubezpieczeń społecznych
Kierownik grupy czasopism:
Agnieszka Konopacka-Kuramochi
Redaktor prowadząca: Krystyna Trojanowska
Wydawca: Marlena Prószyńska
Koordynator produkcji: Mariusz Jezierski
Korekta: Zespół
E-mail: [email protected]
Skład i łamanie: Studio Raster, N. Bogajczyk
ISSN: 1734-4980
Druk: Paper&Tinta
Nakład: 3700 egz.
Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o.
03-918 Warszawa, ul. Łotewska 9a
Tel. 22 518 29 29, faks 22 617 60 10
e-mail: [email protected]
NIP: 526-19-92-256
Numer KRS: 0000098264
– Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy,
Sąd Gospodarczy XIII Wydział Gospodarczy
Rejestrowy
Wysokość kapitału zakładowego: 200.000 zł
Materiały drukowane w „Zeszytach Ubezpieczeń
Społecznych” wraz z innymi elementami subskrypcji
chronione są prawem autorskim. Wykorzystanie tych
materiałów wymaga zgody wydawcy. Zakaz ten nie
dotyczy cytowania ze wskazaniem autora oraz źródła.
Redakcja nie ponosi odpowiedzialności prawnej za
zastosowanie zawartych w „Zeszytach Ubezpieczeń
Społecznych” lub w innych elementach subskrypcji
informacji, wskazówek, przykładów itp. do
konkretnych przypadków.
ZESZYTY UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH
Składka wypadkowa
ustalana przez płatnika
Sposób określania stopy procentowej składki
na ubezpieczenie wypadkowe uzależniony
jest od liczby ubezpieczonych zgłaszanych
przez danego płatnika składek do ubezpieczenia wypadkowego. Liczbę ubezpieczonych
ustala się jako iloraz sumy ubezpieczonych
podlegających ubezpieczeniu wypadkowemu
w ciągu poszczególnych miesięcy poprzedniego roku kalendarzowego i liczby miesięcy,
przez które płatnik składek był w poprzednim roku kalendarzowym zgłoszony w ZUS
co najmniej jeden dzień. W liczbie miesięcy
uwzględnia się tylko te, w których płatnik co
najmniej jeden dzień był płatnikiem składek na ubezpieczenie wypadkowe w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń
społecznych, tj. w których co najmniej
jeden ubezpieczony podlegał ubezpieczeniu wypadkowemu. Liczba ubezpieczonych
podlega zaokrągleniu do jedności w górę,
jeśli końcówka jest większa lub równa 0,5,
lub w dół, jeśli jest mniejsza od 0,5.
Ustalając liczbę ubezpieczonych w ciągu
poszczególnych miesięcy poprzedniego
roku kalendarzowego, należy uwzględniać wszystkich ubezpieczonych, którzy
w danym miesiącu podlegali przynajmniej
jeden dzień ubezpieczeniu wypadkowemu.
Przy ustalaniu liczby ubezpieczonych w ciągu miesiąca daną osobę uwzględnia się jako
jednego ubezpieczonego.
Gdy ubezpieczony w ciągu danego miesiąca
podlegał u tego samego płatnika składek ubezpieczeniu wypadkowemu z dwóch tytułów, to
do liczby ubezpieczonych jest wliczany tylko raz.
Przy ustalaniu liczby ubezpieczonych nie
bierze się pod uwagę osób, które:
yy
podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu
i rentowym, ale nie podlegają ubezpieczeniu wypadkowemu,
yy
z danego tytułu podlegają tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu,
yy
nie podlegają ubezpieczeniom społecznym i w konsekwencji ubezpieczeniu
zdrowotnemu, np. studentów, którzy
nie ukończyli 26 lat zatrudnionych na
podstawie umowy zlecenia,
yy
przez cały miesiąc pobierały zasiłek
macierzyński, zasiłek w wysokości zasiłku
macierzyńskiego, przebywały na urlopie
wychowawczym, bezpłatnym, zostały
powołane do odbycia zasadniczej służby
wojskowej,
yy
za które za dany miesiąc są rozliczane
składki lub wykazywane świadczenia po
KWIECIEŃ 2014 | 2
ustaniu tytułu do ubezpieczeń społecznych (tj. w miesiącu, za który składany
jest imienny raport miesięczny za daną
osobę, nie podlegała ona ubezpieczeniu
wypadkowemu nawet przez jeden dzień).
Jeżeli płatnik składek podlegający wpisowi
do rejestru REGON ustali, że liczba ubezpieczonych zgłaszanych do ubezpieczenia
wypadkowego w 2013 roku wynosi nie więcej niż 9, to opłaca składkę na ubezpieczenie
wypadkowe według zryczałtowanej stopy procentowej wynoszącej 50% najwyższej stopy
procentowej ustalonej na dany rok składkowy
dla grup działalności. Z załącznika nr 2 do
rozporządzenia z 29 listopada 2002 r. w sprawie
różnicowania stopy procentowej składki na
ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków
przy pracy i chorób zawodowych w zależności
od zagrożeń zawodowych i ich skutków wynika, że najwyższa stopa procentowa wynosi
3,86% (nie uległa od zeszłego roku zmianie).
Zatem taki płatnik (jak również niepodlegający
wpisowi REGON) w okresie od 1 kwietnia
2014 r. do 31 marca 2015 r. oblicza składkę
na ubezpieczenie wypadkowe od stopy procentowej wynoszącej 1,93% (50%  3,36%).
Płatnik, który ustalił, iż w 2013 roku zgłaszał
do ubezpieczenia wypadkowego więcej niż
dziewięciu ubezpieczonych, ale jednocześnie
za trzy kolejne lata, tj. za 2011, 2012, 2013 nie
składał informacji ZUS IWA, musi samodzielnie ustalić obowiązującą go stopę procentową
składki na ubezpieczenie wypadkowe.
Pamiętać należy, iż ustaloną stopę procentową składki wypadkowej płatnicy zastosują
dopiero do przychodów wypłaconych swoim
ubezpieczonym w kwietniu 2014 roku bez
względu na to, za jaki okres one przysługują.
Składka wypadkowa
ustalana przez ZUS
Zawiadomienie z ZUS o stopie procentowej
składki na okres od 1 kwietnia 2014 r. do
31 marca 2015 r. otrzymają płatnicy, którzy
złożyli informację ZUS IWA za lata 2011,
2012 i 2013, i zgłaszali co najmniej 10 ubezpieczonych do ubezpieczenia wypadkowego.
Stopa procentowa składki wypadkowej jest
obliczana jako iloczyn stopy procentowej
składki na ubezpieczenie wypadkowe określonej dla grupy działalności, do której należy
płatnik składek, i wskaźnika korygującego.
Całość zagadnienia omawiamy szczegółowo w numerze specjalnym, załączonym do
tego numeru.
Andrzej Zając

Aktualności
Pracownikowi oddelegowanemu do pracy za granicą
nie przysługują nieoskładkowane diety
Delegowanie pracownika do pracy za granicą nie jest zagraniczną podróżą służbową. Pracodawca nie może tym samym wypłacać pracownikowi diet zwolnionych z oskładkowania, a wypłacone już w ten sposób należności stanowią część
wynagrodzenia za pracę oskładkowaną na zasadach ogólnych.
Tak uznał Sąd Najwyższy w orzeczeniu
wydanym 14 listopada 2013 r. (sygn. akt II
UK 204/13). Sprawa rozpatrywana przez SN
dotyczyła pracownika spółki prowadzącej
działalność w branży budowlanej. W latach
2007–2009 był on kilkukrotnie wysyłany do pracy na budowach prowadzonych
przez pracodawcę w Belgii. Wyjazdy trwały
kilka miesięcy. Spółka płaciła wówczas pracownikowi umówione wynagrodzenie za
pracę skalkulowane na stosunkowo niskim
poziomie (jako równowartość minimalnego
wynagrodzenia za pracę, ustalonego według
polskich przepisów), a także diety z tytułu
podróży służbowej, których wartość kilkakrotnie przekraczała kwotę wynagrodzenia za
pracę (suma diet przekraczała niekiedy kilka
tysięcy zł). Dodatkowo od tych diet spółka nie
opłacała składek na ubezpieczenia społeczne.
ZUS uznał taką praktykę za niezgodną z przepisami. Stwierdził, że w rzeczywistości wyjazdy zatrudnionego do pracy w Belgii nie były
podróżami służbowymi, ale delegowaniem
do pracy za granicą. W tej sytuacji diety nie
były należnościami za podróże służbowe
i stanowiły element wynagrodzenia, który
powinien być oskładkowany. ZUS wydał
decyzję nakazującą spółce zapłatę zaległych
składek z tytułu części wynagrodzenia wypłacanego pracownikowi. Spółka odwołała się od
tej decyzji do sądu, jednak proces przegrała
zarówno w pierwszej, jak i w drugiej instancji.
Z kolei Sąd Najwyższy uchylił wyrok sądu
II instancji i nakazał ponowne rozpoznanie
sprawy (sygn. akt II UK 204/13). Powodem
skierowania sprawy do ponownego rozpoznania było błędne ustalenie podstawy
wymiaru składek ZUS przez sąd II instancji,
a nie kwestia, czy wyjazdy do pracy do Belgii
były podróżą służbową. W tym zakresie SN
podzielił ustalenia sądów niższych instancji
i stwierdził, że sądy te prawidłowo uznały
wyjazdy za delegowanie do pracy za granicą. SN wskazał, że podróż służbowa ma
charakter krótkotrwały i incydentalny oraz
nie powoduje zmiany umówionego miejsca
pracy. Inaczej jest w przypadku pracowników
delegowanych do pracy za granicą. W przypadku pracowników delegowanych następuje okresowa zmiana miejsca pracy. Wyjazd
taki nie ma więc charakteru krótkotrwałego
i incydentalnego. Nie może więc być podróżą
służbową – uznał SN. Pracodawca nie może
więc wypłacać kwot na zasadzie diet z tytułu
podróży służbowej, od których nie odprowadza składek ZUS. Jeżeli jednak już takie
kwoty wypłaci, to zostaną one potraktowane
jako element wynagrodzenia za pracę – przychód stanowiący podstawę wymiaru składek
na ubezpieczenia społeczne.
PODSTAWA PRAWNA:
art. 18 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r.
o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.:
Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.),
rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej
z 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności
przysługujących pracownikowi zatrudnionemu
w państwowej lub samorządowej jednostce sfery
budżetowej z tytułu podróży służbowej (Dz.U.
z 2013 r. poz.167).
Michał Culepa

Dofinansowania z ZFRON na zakup leków nie można wyłączyć
z podstawy wymiaru składek
Na wnioskodawcy spoczywa obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia
społeczne od przyznanego niepełnosprawnemu pracownikowi ze środków ZFRON
jednorazowego, bezzwrotnego świadczenia na dofinansowanie zakupu leków
i planowanego umorzenia kwoty przyznanej pożyczki.
Potwierdza to indywidualna interpretacja przepisów zawarta w decyzji ZUS z 24 grudnia
2013 r. (nr 502). ZUS wydał decyzję na wniosek
przedsiębiorcy – byłego zakładu pracy chronionej, posiadającego środki z zakładowego
funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Wydatkował on na wniosek pracownika
niepełnosprawnego z tego funduszu środki na
zapomogę losową z tytułu długotrwałej choroby (w postaci jednorazowego bezzwrotnego
dofinansowania na zakup leków). Dodatkowo
przedsiębiorca udzielił pracownikom niepełnosprawnym pożyczek z ZFRON na różne cele
związane z pomocą w rehabilitacji zawodowej
i społecznej tych osób.
Jeżeli pracownik niepełnosprawny wydatkował pożyczkę zgodnie z celem, na który została przyznana, i złoży wniosek o umorzenie
pozostałej do zapłaty kwoty, umotywowany
jego długotrwałą chorobą, to wnioskodawca
zamierza ją umorzyć. Przedsiębiorca miał
wątpliwość, czy jako płatnik powinien odprowadzić składki na ubezpieczenia społeczne od
dofinansowania na zakup leków i od umorzonej kwoty pożyczki. Zdaniem wnioskodawcy
taką pomoc należy traktować jako zapomogę
losową przyznaną w wypadku długotrwałej
choroby pracownika. Zgodnie zaś z § 2 ust. 1
pkt 22 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r.w sprawie
szczegółowych zasad ustalania podstawy
wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. nr 161, poz. 1106
ze zm.) zapomogi losowe w przypadku długotrwałej choroby nie stanowią podstawy
wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Jednak według ZUS na wnioskodawcy
spoczywa obowiązek opłacania składek na
ubezpieczenia społeczne od przyznanego
niepełnosprawnemu pracownikowi ze środków ZFRON jednorazowego, bezzwrotnego świadczenia na dofinansowanie zakupu
leków i planowanego umorzenia kwoty
przyznanej pożyczki. W wydanej decyzji
ZUS wyjaśnił, że pracodawca, tworząc ten
fundusz, gromadzi środki pieniężne, które
3
mogą być wydatkowane na ściśle określone
cele wskazane w rozporządzeniu ministra
pracy i polityki społecznej z 19 grudnia 2007 r.
w sprawie zakładowego funduszu rehabilitacji
osób niepełnosprawnych (tekst jedn.: Dz.U.
z 2013 r. poz. 1300) w sposób planowy, usystematyzowany i kompleksowy na rzecz osób
niepełnosprawnych. Zatem przepisy wskazują
rodzaje wydatków finansowanych z ZFRON.
Nie można jednak uznać, że środki z tytułu
jednorazowego bezzwrotnego świadczenia
na zakup leków oraz umorzenia pożyczki
mogą być traktowane jako zapomogi losowe
(w rozumieniu § 2 ust. 1 pkt 22 rozporządzenia) w przypadku klęsk żywiołowych, indywidualnych zdarzeń losowych lub długotrwałej
choroby, a więc w razie zaistnienia zdarzeń
nieprzewidywalnych i nadzwyczajnych.
PODSTAWA PRAWNA:
§ 2 ust. 1 pkt 22 rozporządzenia ministra pracy
i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie
szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru
składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe
(Dz.U. nr 161, poz. 1106 ze zm.).
| KWIECIEŃ 2014
Joanna Kamińska

Aktualności
Pracodawca może zażądać od pracownika zwrotu części składek
Termin przedawnienia roszczenia pracodawcy do pracownika z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia spowodowanego nieopłaceniem składek ZUS rozpoczyna
bieg od dnia zapłaty tych składek przez pracodawcę.
Takie stanowisko wyraził Sąd Najwyższy w uchwale składu 3 sędziów, podjętej
5 grudnia 2013 r. (sygn. III PZP 6/13).
Rozpatrywana sprawa dotyczyła trójki pracowników, zatrudnionych w szpitalu – lekarza i dwóch pielęgniarek. Pracownicy ci
byli – niezależnie od zawartych ze szpitalem
umów o pracę – zatrudnieni na podstawie
umów zlecenia w niepublicznym zakładzie
opieki zdrowotnej (NFOZ) – spółce partnerskiej. Szpital z NZOZ-em miał podpisaną umowę o współpracy, w ramach której
lekarz i pielęgniarki świadczyły dodatkowe
prace na rzecz tego szpitala, czyli swojego
pracodawcy. Od wynagrodzeń wypłacanych przez NZOZ nie były odprowadzane
składki ZUS, gdyż zgodnie z art. 9 ust. 1
ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.:
Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.), zwanej
ustawą systemową, jeżeli pracownicy spełniają jednocześnie warunki do objęcia ich
obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów, to są oni
obejmowani ubezpieczeniami tylko z tytułu
stosunku pracy. Z ustawy systemowej wynika, że są oni objęci ubezpieczeniami społecznymi także z tytułu umowy agencyjnej,
umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy
dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło,
jeżeli umowę taką zawarły z pracodawcą,
z którym pozostają w stosunku pracy, lub
jeżeli w ramach takiej umowy wykonują
pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostają w stosunku pracy. Przepisy ustawy
tej wskazują więc, że pracownicy nie są
obciążani składkami z tytułu wynagrodzeń
otrzymywanych z racji zawartych umów
cywilnoprawnych. Wyjątkiem jest jednak
sytuacja, gdy na podstawie umowy cywilnoprawnej zawartej z innym podmiotem
pracownik wykonuje prace na rzecz swojego pracodawcy. Tak było w opisywanym
przypadku, dlatego ZUS zażądał od szpitala
opłacenia składek od wynagrodzeń pobieranych przez lekarza i pielęgniarki z tytułu
zawartych umów zlecenia. Szpital odwołał
się od decyzji ZUS nakładającej obowiązek
zapłacenia zaległych składek, ale sprawę
w sądzie przegrał. Po zapadnięciu prawomocnego wyroku i zapłaceniu należności na
rzecz ZUS szpital wystąpił później z roszczeniami regresowymi wobec swoich pracowników, powołując się na bezpodstawne
wzbogacenie. Lekarz i pielęgniarki mieli do
zapłacenia łącznie ponad 13 tys. zł z tytułu
części składek na ubezpieczenia emerytalne,
rentowe oraz chorobowe, które są potrącane
z wynagrodzeń wypłacanych pracownikom.
Pracownicy odmówili zapłaty i sprawa
trafiła do sądu.
Podzielone zdania sądów
I i II instancji
Sąd I instancji oddalił powództwo szpitala, wskazując, że doszło do przedawnienia
roszczeń. Uznał, że są to należności związane ze stosunkiem pracy, a więc termin
przedawnienia przewidziany w Kodeksie
pracy wynosi 3 lata. Tymczasem umowy zlecenia były wykonywane w latach 2005–2007
i to wówczas powstał obowiązek opłacenia
składek ZUS. Szpital opłacił zaległe składki
dopiero po przegranym procesie z ZUS,
w listopadzie 2012 roku Od tego orzeczenia
szpital się odwołał. Sąd II instancji stwierdził, że w sprawie istnieje problem prawny – od którego momentu liczyć termin
przedawnienia roszczeń pracodawcy wobec
pracownika z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia spowodowanego nieopłaceniem
składek ZUS. W związku z tym zwrócił się
do Sądu Najwyższego z następującym pytaniem prawnym: czy początek biegu terminu
przedawnienia roszczenia z bezpodstawnego wzbogacenia z tytułu zapłaty składek na
ubezpieczenia społeczne, w części obciążającej ubezpieczonego, należy liczyć od
daty faktycznej zapłaty tych składek przez
płatnika, czy też od daty wymagalności składek, tj. ustawowego terminu ich płatności,
w sytuacji gdy obowiązek płatnika składek
został stwierdzony po upływie ustawowego
terminu płatności składek?
Stanowisko SN oparte
na Kodeksie cywilnym
Sąd Najwyższy uznał, że podstawą roszczeń
jest zobowiązanie wynikające z Kodeksu
cywilnego. Oznacza to, że bieg terminu
przedawnienia może się rozpocząć dopiero od dnia spełnienia świadczenia przez
szpital. Należności składkowe nie mogły
się przedawnić, gdyż szpital opłacił składki
po prawomocnym rozstrzygnięciu w sprawie jego odwołania od decyzji ZUS, a więc
w listopadzie 2012 roku.
PODSTAWA PRAWNA:
art. 9 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r.
Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.),
art. 405 i następne Kodeksu cywilnego.
Marcin Jasiński

specjalista w zakresie
ubezpieczeń społecznych
Świadczenia osłonowe wypłacone w związku z rozwiązaniem
umowy o pracę są nieoskładkowane
Katalog wyłączeń z podstawy wymiaru składek ma charakter otwarty
Tak uznał ZUS w decyzji nr 404 z 15 października 2013 r. Zakład wydał interpretację
na wniosek pracodawcy, który w związku
z przeprowadzoną redukcją zatrudnienia
jest zobowiązany do wypłaty pracownikom
objętym zwolnieniami – świadczeń osłonowych, rekompensujących pogorszenie
ich sytuacji materialnej w związku z utratą
pracy. Wnioskodawca powziął wątpliwość,
czy od wypłacanych świadczeń powinien
odprowadzić składki. Dodał, iż prawo
do świadczeń wynika z obowiązującego
Programu Restrukturyzacji Zatrudnienia,
stanowią one przychód ze stosunku pracy
i pozostają w bezpośrednim związku z rozwiązaniem stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracowników. Ponadto zostaną
sfinansowane ze środków pracodawcy.
ZUS w wydanej interpretacji stwierdził,
że wyłączenie ze składek dotyczy nie tylko
świadczeń przysługujących na podstawie
przepisów powszechnie obowiązujących,
ale również źródeł prawa pracy obowiązujących u danego pracodawcy – układów zbiorowych pracy, regulaminów. Aby
wyłączenie z oskładkowania było możliwe,
wypłacane świadczenie musi mieć charakter
pieniężny i pozostawać w bezpośrednim
KWIECIEŃ 2014 | 4
oraz nierozerwalnym związku z faktem
wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy. Zatem jedyną przyczyną wypłaty przez
pracodawcę tych świadczeń, powinno być
ustanie zatrudnienia.
PODSTAWA PRAWNA
§ 2 ust. 1 pkt 3rozporządzenia ministra pracy
i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie
(Dz.U. nr 161, poz. 1106 ze zm.).
Anna Michalska

Aktualności
O ubezpieczeniu pracownika–zleceniobiorcy przesądza
kwota pensji przysługująca z tytułu umowy o pracę
Jeżeli pracownik – wykonujący jednocześnie umowę zlecenia z tytułu stosunku pracy
– uzyskuje miesięcznie wynagrodzenie w kwocie niższej od minimalnego wynagrodzenia,
wówczas ubezpieczenia społeczne i wypadkowe ze zlecenia są także obowiązkowe.
Takie stanowisko zajął ZUS w interpretacji indywidualnej z 16 grudnia 2013 roku
(decyzji nr 491). Podstawą jej wydania był
wniosek przedsiębiorcy, który zwrócił się do
ZUS o rozwiązanie kwestii podlegania ubezpieczeniom społecznym przez nauczycieli
wykonujących umowy zlecenia. Wnioskodawca przedstawił, że zamierza realizować
projekty z Europejskiego Funduszu Społecznego. Przedmiotem mają być zajęcia
pozalekcyjne dla uczniów w szkołach, do
których uczęszczają dzieci w tych szkołach.
Do prowadzenia zajęć pozalekcyjnych mają
zostać zatrudnieni na podstawie umowy
zlecenia nauczyciele pracujący w tej szkole.
Wszyscy dodatkowo zatrudnieni nauczyciele mają w swoim podstawowym miejscu
pracy (szkoła) wynagrodzenie wyższe niż
wynagrodzenie minimalne.
ZUS po rozpatrzeniu sprawy wyjaśnił, że
w sytuacji zbiegu w postaci świadczenia
pracy na podstawie umowy o pracę oraz
umowy zlecenia z innym podmiotem niż
pracodawca, która nie jest wykonywana na
rzecz pracodawcy, z którym dana osoba pozostaje w stosunku pracy, znajduje zastosowanie
art. 9 ust. 1 i ust. 1a ustawy z 13 października
1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych
(tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.),
zwanej ustawą systemową. Z przepisu wynika,
że pracownik, który spełnia jednocześnie
warunki do objęcia ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu umowy zlecenia,
obowiązkowo podlega tym ubezpieczeniom
wyłącznie ze stosunku pracy, gdy z tego tytułu
otrzymuje wynagrodzenie w przeliczeniu na
okres miesiąca – w wysokości co najmniej
minimalnego. Jeżeli jednak pracownik
z umowy o pracę uzyskuje – w przeliczeniu
na okres miesiąca – przychody w kwocie
niższej od minimalnego wynagrodzenia, to
wówczas ubezpieczenia emerytalne, rentowe
i wypadkowe z tytułu umowy zlecenia są także
obowiązkowe. Ubezpieczenie chorobowe jest
dobrowolne. Dlatego też, jeśli umowa zlecenia
nie jest wykonywana na rzecz pracodawcy,
z którym zleceniodawca pozostaje w stosunku pracy – to nie ma obowiązku podlegania
ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy
zlecenia, pod warunkiem że z tytułu umowy
o pracę taka osoba uzyskuje wynagrodzenie
w przeliczeniu na okres miesiąca w kwocie
co najmniej minimalnego.
PODSTAWA PRAWNA:
art. 9 ust. 1 i ust. 1a ustawy z 13 października
1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych
(tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.).
Anna Michalska

Przywileje emerytalne kolejarzy mają ograniczony charakter
Szczególnie korzystny sposób przeliczania okresów składkowych z tytułu pracy
na kolei nie może służyć innym celom, jak tylko ustalaniu prawa do emerytury
kolejowej. W szczególności zaś nie może służyć do korzystniejszego ustalania
kapitału początkowego albo emerytury.
Tak uznał Sąd Najwyższy w wydanym
13 listopada 2013 r. orzeczeniu (sygn. akt
I UK 154/13). Sprawa dotyczyła pracownika PKP zatrudnionego jako maszynista elektrycznych zespołów trakcyjnych.
W 2011 roku przeszedł on na emeryturę
pomostową. W tym samym roku złożył
w ZUS wniosek o przeliczenie wysokości
kapitału początkowego. Kapitał początkowy
ustalany jest na podstawie art. 174 ustawy
z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst
jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.),
zwanej ustawą emerytalną, dla wszystkich zatrudnionych, którzy urodzili się po
31 grudnia 1948 r. oraz przed 1 stycznia
1999 r. opłacali składki na ubezpieczenie
społeczne lub za których składki opłacali
płatnicy składek. Kapitał ten stanowi wyjściową kwotę, na podstawie której ustalana
będzie późniejsza emerytura. Kwota kapitału początkowego zależy m.in. od długości
udowodnionych okresów składkowych
i nieskładkowych, które wystąpiły przed
1 stycznia 1999 r. Zgodnie z art. 53 ust. 1
ustawy emerytalnej, kapitał początkowy
ustala się na podstawie:
yy
24% kwoty bazowej,
yy
po 1,3% podstawy jej wymiaru za każdy
rok okresów składkowych,
yy
po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy
rok okresów nieskładkowych.
ZUS ustalił, że ubezpieczony udowodnił
24 lata zatrudnienia, czyli okresów składkowych w rozumieniu przepisów ustawy
emerytalnej. W ocenie pracownika kapitał
początkowy, a co za tym idzie – późniejsza
emerytura, powinny być jednak wyższe.
Wskazał, że przyjmując szczególny sposób
liczenia lat zatrudnienia na kolei, długość
wypracowanych przez niego okresów składkowych wyniosłaby ponad 27 lat. Zgodnie
bowiem z art. 43 ust. 2 ustawy emerytalnej
każdy pełny rok zatrudnienia na kolei na
parowym, spalinowym lub elektrycznym
pojeździe trakcyjnym, w drużynach konduktorskich oraz na stanowiskach manewrowych lub ustawiaczy liczy się jako
14 miesięcy zatrudnienia na kolei. Od
decyzji ZUS były ubezpieczony odwołał
się do sądu. W I instancji przegrał, ale jego
apelację uwzględnił sąd II instancji i nakazał
ZUS zmianę decyzji w sprawie przeliczenia
kapitału początkowego. Ten wyrok z kolei
uchylił Sąd Najwyższy, który oddalił apelację
mężczyzny, przywracając moc wyrokowi
sądu I instancji. Tym samym SN przywrócił ważność pierwotnej decyzji ZUS. Uzasadniając przyjęte stanowisko, SN wskazał,
że liczenie pełnego roku zatrudnienia na
5
kolei jako 14 miesięcy zatrudnienia jest
szczególnym przywilejem dla kolejarzy.
Korzystniejsze zasady przeliczania okresów zatrudnienia, czyli okresów składkowych, można – zdaniem sądu – stosować
tylko przy ustalania prawa do emerytury
kolejowej. Sąd Najwyższy stwierdził, że nie
można więc stosować tego przywileju do
obliczania kapitału początkowego ani też
wysokości samej emerytury. W ocenie SN
art. 174 ustawy emerytalnej odsyła jedynie
do art. 53 ustawy, ale już nie do art. 43 ust. 2.
Rozstrzygnięcie to oznacza, że wszelkie uprzywilejowane zasady obliczania okresów, od
których zależy prawo do emerytury na szczególnych warunkach, mogą być stosowane
tylko w tym zakresie, w jakim dopuszcza sama
ustawa emerytalna. Tak było w przypadku
emerytury kolejowej – przedłużony okres
składkowy z tytułu pracy na kolei stosuje
się przy stwierdzaniu, czy były pracownik-kolejarz ma już prawo do emerytury, czy nie.
Nie można natomiast brać korzystniejszego
przelicznika okresów składkowych do ustalania wysokości świadczeń lub podstaw do
ich określania (kapitał początkowy).
PODSTAWA PRAWNA:
art. 43 ust. 2, art. 174 ustawy z 17 grudnia
1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz.U.
z 2013 r. poz.1440 ze zm.).
| KWIECIEŃ 2014
Michał Culepa

TEMAT NUMERU
Do 30 kwietnia płatnik musi sprawdzić
Weryfikacji i korekty dokumentów rozliczeniowych mają obowiązek dokonać wszyscy ci płatnicy, którzy popełnili błąd w dokumentach rozliczeniowych i raportach imiennych przekazywanych co miesiąc do ZUS.
później niż w terminie 7 dni od uprawomocnienia się decyzji,
yy
kontroli – imienny raport miesięczny
korygujący powinien być złożony nie
później niż w terminie 30 dni od dnia
otrzymania protokołu kontroli.
Warto dodać, że także po 30 kwietnia można, a wręcz trzeba dokonywać korekt. Jeżeli
bowiem płatnik odkryje pomyłkę po tym
dniu, ma obowiązek złożenia w terminie
7 dni dokumentu korygującego.
Zasady dokonania korekty
przez płatnika
Korekty dokonuje się na identycznych formularzach rozliczeniowych, jakie płatnik co
miesiąc przekazuje do ZUS. W identyfikatorze formularza trzeba jedynie zaznaczyć,
że jest to dokument korygujący, wpisując
cyfry „02” w dwóch pierwszych jego polach.
Oczywiście kolejne dokumenty korygujące
oznacza się kolejnymi cyframi (tj. 03 i dalsze).
Należy pamiętać, że w przypadku popełnienia nawet drobnego błędu w dokumentach
danego pracownika pracodawca ma obowiązek złożyć do ZUS skorygowaną deklarację
PRZYKŁADY
Korekty wymaga nie tylko źle obliczona
podstawa wymiaru i wysokość wykazanych
składek, ale również inne informacje podane
w dokumentach: dane identyfikacyjne czy
kody tytułów ubezpieczenia. Błędne, do skorygowania, mogą być też wartości wskazane
w dokumentacji rozliczeniowej dotyczącej
wypłaconych świadczeń. Wyznaczony przepisami art. 41 ust.7 ustawy z 13 października
1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych,
zwanej dalej ustawą systemową, dzień
30 kwietnia jest dla płatników terminem granicznym, zobowiązującym ich do sprawdzenia, czy do dokumentów ubezpieczeniowych
za poprzedni rok kalendarzowy nie wkradł się
żaden błąd. Płatnicy mają jednak obowiązek
składać na bieżąco korekty dokumentów przekazywanych co miesiąc do ZUS, w przypadku
gdy zawierają nieprawidłowości. Powinni tego
dokonać w terminie 7 dni od ich stwierdzenia,
przy czym, jeżeli konieczność korekty danych
podanych w imiennym raporcie miesięcznym
jest wynikiem wykrycia błędów przez ZUS
w drodze:
yy
decyzji – imienny raport miesięczny
korygujący powinien być złożony nie
1. BŁĄD W NUMERZE PESEL
Podczas sprawdzania dokumentów rozliczeniowych za 2013 rok pracodawca zauważył,
że w jednym z imiennych raportów miesięcznych ZUS RCA, złożonych za listopad 2013 roku,
popełnił błąd w numerze PESEL pracownika – zamiast numeru 63081576543 wpisał
numer 53081576543. Aby naprawić błąd, płatnik powinien w ciągu 7 dni od jego zauważenia
złożyć korektę wspomnianego raportu, podając prawidłowy numer PESEL i wypełniając pozostałe
pola – poza numerem identyfikatora – tak jak w pierwotnie złożonym dokumencie. Zakładając, że
będzie to pierwsza korekta, raport ten powinien być oznaczony identyfikatorem 02 11 2013.
Mimo że numer PESEL nie występuje wśród danych wykazywanych w deklaracji rozliczeniowej, do
raportu powinien być dołączony druk ZUS DRA oznaczony tym samym identyfikatorem co raport.
2. ZWOLNIENIE Z OBOWIĄZKU KORYGOWANIA ZUS RCA
Pracodawca rozliczył składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne za pracownika, składając
za niego imienny raport miesięczny ZUS RCA. W raporcie tym wykazał podstawę wymiaru
składek na ubezpieczenia społeczne w wysokości 2.155 zł. Podczas kontroli okazało się,
iż za ten miesiąc faktycznie wypłacono pracownikowi wynagrodzenie w wysokości 2.154 zł.
Oznacza to, iż w tym przypadku pracodawca nie ma obowiązku korygowania tego raportu,
gdyż różnica w podstawie wymiaru składek nie przekracza 2,20 zł.
3. BŁĘDNY KOD TYTUŁU UBEZPIECZENIA
Weryfikując dokumenty rozliczeniowe za 2013 rok, pracodawca zauważył, że w sierpniowym raporcie
ZUS RCA podany został nieprawidłowy kod tytułu ubezpieczenia jednego z pracowników – zamiast
kodu 01 10 00 podano kod 01 10 01. Chcąc skorygować zauważony błąd, płatnik powinien złożyć:
yy
w trybie korekty raport ZUS RCA (z identyfikatorem 02 08 2013, o ile jest to pierwsza
korekta za ten miesiąc) z zerowymi podstawami wymiaru składek i takimi samymi składkami
oraz pozostałymi polami wypełnionymi tak jak w pierwotnie złożonym dokumencie, łącznie
z nieprawidłowym kodem tytułu ubezpieczenia,
yy
poprawnie wypełniony raport ZUS RCA (również w trybie korekty).
Do raportów musi być dołączona deklaracja rozliczeniowa korygująca oznaczona tym samym
numerem identyfikatora, czyli 02 08 2013.
KWIECIEŃ 2014 | 6
rozliczeniową (ZUS DRA). Oprócz tego składa korektę raportu ZUS RCA lub ZUS RSA
za konkretnego pracownika (przykład 1).
Różnica w podstawie
wymiaru składek
Pracodawca jest zwolniony z obowiązku
ponownego przesyłania skorygowanej dokumentacji ubezpieczeniowej w sytuacji, gdy
np. ustalając podstawę wymiaru składek
za danego ubezpieczonego, pomylił się
o wartość 2,20 zł. Zasada ta nie ma jednak
zastosowania, w przypadku gdy podstawę
wymiaru należności składkowych stanowi
zadeklarowana kwota. Nie odnosi się ona
więc do osób prowadzących pozarolniczą
działalność gospodarczą (przykład 2).
Wycofanie raportu
Konieczność wycofania raportu może zajść
w przypadku błędu w kodzie tytułu ubezpieczenia. Wówczas należy wycofać raport złożony
z nieprawidłowym kodem przy jednoczesnym
złożeniu raportu z kodem prawidłowym.
W przypadku konieczności wycofania
raportu:
yy
składkowego – trzeba w danym rodzaju
raportu wpisać „0,00” w polach dotyczących podstawy wymiaru składek oraz
kwot samych składek (pozostałe pozycje
raportu, łącznie z błędnym kodem tytułu
ubezpieczenia, należy wypełnić tak jak
w pierwotnie złożonym dokumencie),
yy
świadczeniowego – trzeba w danym
rodzaju raportu wpisać cyfrę „0” w polu
„Liczba dni zasiłkowych/ liczba wypłat”
oraz wyzerować pole „Kwota” lub pozostawić je puste (pozostałe pola raportu,
w tym dotyczące kodu tytułu ubezpieczenia, wypełnia się tak jak w pierwotnie
złożonym formularzu) (przykłady 3–4).
Warto zaznaczyć, iż płatnik musi wycofać złożony w ZUS dokument ubezpieczeniowy także
wtedy, gdy złożył go niepotrzebnie. Przykładem
może być przekazanie raportu za pracownika,
z którym rozwiązano już umowę o pracę, a później nie wypłacano mu żadnych świadczeń
podlegających oskładkowaniu (przykład 5).
Konieczność złożenia
brakującego raportu
Może się także zdarzyć, że płatnik odkryje
brak raportu, do złożenia którego był zobowiązany. W tej sytuacji musi złożyć brakujący raport w trybie korekty z odpowiednim
numerem identyfikatora, mimo, że będzie
to pierwszy dokument (przykład 6).
Korekta przez ZUS
we własnym zakresie
Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma prawo
korygować błędy w deklaracji rozliczeniowej i imiennych raportach miesięcznych,
które uzna za możliwe do poprawienia we
własnym zakresie. Ważne jest to, że w razie
stwierdzenia rozbieżności między kwotą podstawy wymiaru składek a kwotą składek za
prawidłową przyjmuje się kwotę podstawy
wymiaru składek. W takiej sytuacji ZUS
dokonuje rozliczenia na koncie płatnika
składek i zewidencjonowania danych na
koncie ubezpieczonego na podstawie skorygowanych przez siebie dokumentów rozliczeniowych. O dokonanej korekcie ZUS
zawiadamia płatnika. Jeżeli płatnik składek
nie zgadza się z korektą dokonaną przez ZUS,
w ciągu 14 dni od otrzymania zawiadomienia
powinien złożyć deklarację rozliczeniową
korygującą oraz imienne raporty korygujące.
Nie składa się raportów korygujących, gdy
korekta dotyczy danych wykazanych wyłącznie w deklaracji rozliczeniowej. W takiej
sytuacji, jeżeli płatnik nie zgadza się z korektą
sporządzoną przez ZUS, składa tylko korektę
deklaracji rozliczeniowej.
PODSTAWA PRAWNA:
art. 41 ust. 6–7b oraz art. 98 ust. 1 pkt 6a
ustawy z 13 października 1998 r. o systemie
ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz.U.
z 2013 r. poz. 1442 ze zm.),
rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej
z 23 października 2009 r. w sprawie określenia
wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych
i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów
miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych
korygujących, zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących,
zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz innych
dokumentów (Dz.U. nr 186, poz.1444 ze zm.).
Bogdan Godzisz

Monika Karczewska

4. KOREKTA „DO ZERA” RAPORTU ZUS RSA
W komplecie dokumentów rozliczeniowych za sierpień 2013 roku o identyfikatorze 01 08
2013 płatnik złożył za jedną z pracownic, z kodem tytułu ubezpieczenia 01 10 00, trzy raporty
świadczeniowe ZUS RSA zawierające dane:
yy
kod świadczenia/przerwy 312, okres: 01.08.2013 – 06.08.2013, kwota: 600,00,
yy
yy
kod świadczenia/przerwy 311, okres: 18.08.2013 – 30.08.2013, kwota: 1.300,00
oraz z odpowiednią liczbą dni w polu „Liczba dni zasiłkowych/liczba wypłat”.
Sytuacja 1.
Płatnik chce wycofać raport z kodem świadczenia 312, a pozostałe pozostawić bez zmian.
W zestawie korygującym o identyfikatorze 02 08 2013 powinien złożyć deklarację
rozliczeniową korygującą oraz raporty ZUS RSA z danymi:
yy
yy
oraz z odpowiednią liczbą dni w polu „Liczba dni zasiłkowych/liczba wypłat”.
Sytuacja 2.
Płatnik chce wycofać wszystkie raporty. W zestawie korygującym o identyfikatorze 02 08
2013 musi złożyć deklarację rozliczeniową korygującą oraz raporty ZUS RSA zawierające dane:
yy
kod świadczenia/przerwy 312, okres: 01.08.2013 – 06.08.2013, kwota: pole puste,
yy
kod świadczenia/przerwy 313, okres: 10.08.2013 – 16.08.2013, kwota: pole puste,
yy
kod świadczenia/przerwy 311, okres: 18.08.2013 – 30.08.2013, kwota: pole puste.
W każdym raporcie w polach „Liczba dni zasiłkowych/liczba wypłat” powinien podać „0”.
Sytuacja 3.
Raport z kodem 312 był poprawny, w raporcie z kodem 311 płatnik chce skorygować
okres i kwotę (okres na: 10.08.2013 –30.08.2013, kwotę na: 2.100,00), a raport 313
wycofać. Powinien złożyć w komplecie korygującym o identyfikatorze 02 08 2013 deklarację
rozliczeniową korygującą oraz raporty ZUS RSA z danymi:
yy
yy
oraz z odpowiednio podaną liczbą dni w polu „Liczba dni zasiłkowych/liczba wypłat”.
Sytuacja 4.
Płatnik chce skorygować dane dotyczące kodu świadczenia/przerwy 311 (powinien być okres:
19.08.2013 – 28.08.2013, a kwota 1.000,00) oraz wycofać raporty złożone z kodami
świadczenia/przerwy 312 i 313. W komplecie dokumentów rozliczeniowych korygujących
o identyfikatorze 02 08 2013 powinien przekazać deklarację rozliczeniową korygującą
oraz skorygowany raport ZUS RSA, w którym wykaże:
yy
oraz odpowiednią liczbę dni w polu „Liczba dni zasiłkowych/liczba wypłat”.
5. ZEROWE SKŁADKI
Pracodawca sprawdzając dokumenty rozliczeniowe za rok ubiegły, zauważył,
że za październik 2013 roku złożył raport ZUS RCA za pracownika, z którym umowa o pracę
uległa rozwiązaniu z końcem września i któremu w październiku nie wypłacono żadnych
świadczeń podlegających oskładkowaniu. Żeby skorygować zauważony błąd, pracodawca
musi wycofać niepotrzebnie złożony dokument.
Oznacza to, że powinien złożyć wspomniany raport w trybie korekty, oznaczając go
numerem identyfikatora 02 10 2013 (zakładając, że jest to pierwsza korekta), wykazując
w nim zerowe podstawy wymiaru składek oraz zerowe składki, a pozostałe pola wypełniając
tak jak w pierwotnie złożonym dokumencie. Do raportu musi być dołączona skorygowana
deklaracja rozliczeniowa oznaczona tym samym identyfikatorem.
6. RAPORT PIERWSZORAZOWY, ALE Z KOLEJNYM NUMEREM
Podczas kontroli dokumentów rozliczeniowych za 2013 rok pracodawca zauważył, że za
jednego z pracowników nie złożył marcowego raportu ZUS RSA. W celu skorygowania błędu
płatnik musi złożyć wspomniany raport, oznaczając go numerem identyfikatora 02 03 2013,
mimo że jest to raport pierwszorazowy.
Do raportu powinna być dołączona deklaracja rozliczeniowa oznaczona tym samym
identyfikatorem.
Warto pamiętać, że ZUS bada terminowość
składania korekt dokumentów rozliczeniowych w trakcie kontroli. Brak przestrzegania
terminów stanowi wykroczenie przeciwko
przepisom ustawy systemowej.
Jeżeli płatnik składek albo osoba obowiązana do działania w jego imieniu świadomie
i celowo nie podejmie się naprawienia błędów w dokumentacji rozliczeniowej w terminie określonym, podlega karze grzywny
do 5.000 zł. Może zostać ukarany przez sąd
na wniosek ZUS za popełnienie wykroczenia.
PRZYKŁADY
dokumentację ZUS za 2013 rok
7
| KWIECIEŃ 2014
Składki
Członek rady nadzorczej jest zgłaszany tylko
do ubezpieczenia zdrowotnego
Pytanie: W przedsiębiorstwie państwowym w radzie nadzorczej aktualnie zasiada
jeden przedstawiciel pracowników. Czy za taką osobę składki na ubezpieczenia
społeczne i zdrowotne powinny być naliczane od zsumowanego przychodu, jaki tej
osobie jest wypłacany? Czy należy złożyć dokumenty zgłoszeniowe, czy też wystarczy, że w raporcie ZUS RCA z kodem pracowniczym będzie wykazywana odpowiednio wyższa podstawa wymiaru składek, tak jak to następuje przy zawarciu umowy
zlecenia (o dzieło) z własnym pracownikiem?
Odpowiedź: Osoba sprawująca funkcję członka rady nadzorczej podlega z tego
tytułu obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu, jeżeli ma miejsce zamieszkania na terytorium Polski. Obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego dla tej grupy
osób powstaje z dniem powołania na członka rady nadzorczej, a wygasa w dniu
zaprzestania pełnienia tej funkcji. Pełnienie obowiązków członka rady nadzorczej
nie jest natomiast tytułem do ubezpieczeń społecznych, ponieważ nie został on
wymieniony w art. 6 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń
społecznych.
Podstawę wymiaru składki zdrowotnej dla
członka rady nadzorczej stanowi przychód
w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, jaki
otrzymuje z tytułu pełnionej funkcji.
Osoba, która zostaje członkiem rady nadzorczej, powinna zatem być zgłoszona wyłącznie
do ubezpieczenia zdrowotnego. W tym celu
płatnik składek musi złożyć druk ZUS ZZA
z kodem tytułu ubezpieczenia 22 40 X X.
Rozliczenie należnych składek za osobę, która
równocześnie jest zatrudniona na podstawie
umowy o pracę i pełni obowiązki członka
rady nadzorczej, powinno nastąpić w dwóch
imiennych raportach miesięcznych. W raporcie ZUS RCA z kodem pracowniczym 01 10 X
X płatnik będzie wykazywał wynagrodzenie
stanowiące podstawę wymiaru składek,
jakie pracownik będzie otrzymywał z tytułu
zatrudnienia, a w raporcie ZUS RZA z kodem
22 40 X X będą wykazywane przychody
uzyskiwane z tytułu pełnienia obowiązków
członka rady nadzorczej.
Warto dodać, iż otrzymany przez pracownika przychód z tytułu umowy o pracę
(stanowiący podstawę wymiaru składek)
i pełnienia funkcji członka rady nadzorczej podlega też odrębnie opodatkowaniu.
Przychody uzyskane z tytułu członkostwa w radzie nadzorczej są zaliczone do
przychodów z działalności wykonywanej
osobiście. Od wypłacanego przychodu
z tytułu członkostwa w radzie nadzorczej
płatnik nalicza koszty uzyskania przychodu, ustaloną zaliczkę (zmniejszoną
o część składki, która podlega odliczeniu
od zaliczki w wysokości 7,75% podstawy
wymiaru).
PODSTAWA PRAWNA:
art. 6 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz.U.
z 2013 r. poz. 1442 ze zm.),
art. 66 ust. 1 pkt 35 ustawy z 27 sierpnia
2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.:
Dz.U. z 2008 r. nr 164, poz. 1027 ze zm.).
Dodatek mieszkaniowy na urlopie wychowawczym
jest wyłączony ze składek
Pytanie: Nauczycielowi w trakcie urlopu wychowawczego jest wypłacany dodatek
mieszkaniowy. Czy od tego dodatku należy naliczać składki na ubezpieczenia
społeczne i ubezpieczenie zdrowotne?
Odpowiedź: Od wypłacanego za okres przebywania na urlopie wychowawczym
dodatku mieszkaniowego nie powinny być opłacane żadne składki.
Gdy pracownik korzysta z urlopu wychowawczego, wówczas jego tytułem do ubezpieczeń
jest urlop wychowawczy, a nie stosunek pracy.
Za takiego zatrudnionego składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe naliczane
są od podstawy, którą stanowi kwota 60%
prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy
wymiaru składek. Jednakże podstawa ta nie
może być wyższa niż przeciętne miesięczne
wynagrodzenie wypłacone pracownikowi za
okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających urlop wychowawczy oraz niższa
niż 75% minimalnego wynagrodzenia.
Natomiast składka na ubezpieczenie zdrowotne jest naliczana od kwoty specjalnego
zasiłku opiekuńczego (aktualnie ta podstawa
wynosi 520 zł).
W związku z tym składki na ubezpieczenia
społeczne i ubezpieczenie zdrowotne za
osoby przebywające na urlopach wychowawczych są wykazywane wyłącznie od
wyżej wskazanych podstaw wymiaru.
Natomiast inne świadczenia (np. dodatek
mieszkaniowy) opłacane przez pracodawcę za okres urlopu wychowawczego
(a więc okresu nieświadczenia pracy)
nie stanowią podstawy wymiaru składek ubezpieczeniowych z tytułu stosunku
KWIECIEŃ 2014 | 8
pracy. Prawo do tych świadczeń nie przysługuje bowiem za okres świadczenia pracy, tylko z tytułu urlopu wychowawczego,
a więc odrębnego od stosunku pracy tytułu do ubezpieczeń.
PODSTAWA PRAWNA:
art. 6 ust. 1 pkt 19, art. 18 ust. 5b ustawy
z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń
społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r.
poz. 1442 ze zm.),
§ 2 ust. 1 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie
(Dz.U. nr 161, poz. 1106 ze zm.).
Odpowiedzi przygotował
Michał Jarosik

Składki
Zasiłek macierzyński to tytuł do obowiązkowych
Pytanie: Pracownica w ciąży jest zatrudniona na pełnym etacie i podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu. Jednocześnie
osoba ta została zgłoszona do ubezpieczenia zdrowotnego jako osoba współpracująca w firmie męża. Z dniem porodu rozwiąże się umowa o pracę, a zatrudniona
dostanie zasiłek macierzyński. Czy w tym przypadku należy zgłosić tę osobę do
ubezpieczeń społecznych od dnia następnego po porodzie (i rozwiązaniu umowy
o pracę) z racji współpracy w firmie męża?
Odpowiedź: Jeżeli zasiłek macierzyński po ustaniu zatrudnienia wypłaca ZUS, to
od kwoty wypłaconego zasiłku wykazuje on składki na ubezpieczenia emerytalne
i rentowe. W konsekwencji z zasiłku macierzyńskiego osoba ta będzie podlegała
ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, natomiast z tytułu współpracy z mężem – ubezpieczeniu zdrowotnemu. Ubezpieczenia społeczne będą dla tej osoby
w dalszym ciągu dobrowolne. Sytuacja ulegnie zmianie po zakończeniu okresu
zasiłkowego. Wówczas współpraca stanie się tytułem także do obowiązkowych
ubezpieczeń społecznych.
Osoba, która jest zatrudniona na podstawie
umowy o pracę i jednocześnie współpracuje z mężem przy prowadzonej przez niego
działalności, obowiązkowo ubezpieczeniom
społecznym podlega z umowy o pracę, co
wynika z art. 9 ust. 1–1a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń
społecznych, zwanej ustawą systemową.
Natomiast ubezpieczenia społeczne z tytułu
współpracy mają dla niej charakter dobrowolny, o ile jest zatrudniona w pełnym
wymiarze czasu pracy albo jest zatrudniona
na część etatu, ale jej wynagrodzenie jest
równe co najmniej minimalnemu wynagrodzeniu. Wówczas osoba współpracująca
z tytułu współpracy podlega obowiązkowo
tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu.
Definicja osoby współpracującej jest zawarta
w art. 8 ust. 11 ustawy systemowej. Zgodnie
z tym przepisem za osobę współpracującą
z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się małżonka dzieci drugiego
małżonka i dzieci przysposobione, rodziców,
macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym
gospodarstwie domowym i współpracują
przy prowadzeniu tej działalności.
O statusie osoby współpracującej w zakresie
ustawy systemowej decyduje pomoc przy
prowadzeniu działalności gospodarczej,
więź rodzinna z osobą prowadzącą tę działalność oraz prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego.
Osoba zatrudniona na podstawie umowy
o pracę obowiązkowo podlega ubezpieczeniom społecznym w okresie od dnia
nawiązania do dnia ustania stosunku pracy. W konsekwencji z dniem rozwiązania
umowy o pracę zostaje wyrejestrowania
z ubezpieczeń, co z kolei oznacza, że nie
jest już traktowana jako pracownik. Zaznaczyć jednak należy, iż z dniem urodzenia
dziecka osoba ta nabywa prawo do zasiłku
macierzyńskiego. Zasiłek macierzyński jest
tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń
emerytalnego i rentowych.
Przypomnijmy, że osoba współpracująca
obowiązkowo podlega ubezpieczeniom
emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu
i zdrowotnemu. Dobrowolne jest dla niej
ubezpieczenie chorobowe.
Składki na ubezpieczenia społeczne są za
nią naliczane od zadeklarowanej kwoty, nie
niższej jednak niż 60% prognozowanego
przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia
przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek
(w 2014 roku 2.247,60 zł), a składka na
ubezpieczenie zdrowotne od zadeklarowanej kwoty, nie niższej jednak niż 75%
przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia
w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale
roku poprzedniego, włącznie z wypłatami
z zysku. W 2014 roku podstawa ta wynosi
3.004,48 zł.
PODSTAWA PRAWNA:
art. 9 ust. 1–1a, 1c, art. 13 pkt 1 ustawy z 13
października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1442
ze zm.).
Andrzej Radzisław

Kod w raporcie zależy od daty wypłaty nagrody byłemu
pracownikowi
Pytanie: W naszej firmie wypłacamy nagrody roczne. W marcu, przed wypłatą
trzynastki, rozwiązaliśmy umowę o pracę. Jakim kodem tytułu ubezpieczenia
powinniśmy rozliczyć składki za tego zatrudnionego?
Odpowiedź: Raporty za byłego pracownika, który otrzymał nagrodę roczną, należy
przekazać z kodem 30 00 X X lub 01 10 X X.
W sytuacji gdy po ustaniu zatrudnienia i po
wyrejestrowaniu pracownika dokumentem
ZUS ZWUA, w miesiącach następnych po
miesiącu, w którym ustał stosunek pracy,
zostanie mu wypłacona jakaś kwota stanowiąca podstawę wymiaru składek z tytułu
zatrudnienia, to należy za niego złożyć
imienny raport miesięczny z kodem tytułu
ubezpieczenia 30 00 X X.
Jeżeli natomiast kwotę pracodawca wypłaci
po ustaniu zatrudnienia i po dokonaniu
wyrejestrowania, ale w miesiącu, w którym dana osoba z tytułu tego zatrudnienia
zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych
i imiennych raportów miesięcznych korygujących,
zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczeniowych
i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń
danych o pracy w szczególnych warunkach lub
o szczególnym charakterze oraz innych dokumentów (Dz.U. nr 186, poz. 1444 ze zm.).
podlegała jeszcze ubezpieczeniom, trzeba przekazać imienny raport miesięczny
z kodem tytułu ubezpieczenia 01 10 X X.
PODSTAWA PRAWNA:
art. 13 pkt 1 ustawy z 13 października 1998 r.
Dz.U. z 2013 r. poz.1442 ze zm.),
§ 1 ust. 1 pkt 5, pkt 12 rozporządzenia ministra
pracy i polityki społecznej z 23 października
2009 r. w sprawie określenia wzorów zgłoszeń
do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia
9
| KWIECIEŃ 2014
Monika Karczewska

Wejdź na
www.zeszytyus.pl
i zapisz się
na bezpłatny e-letter
Zasiłki
Za dzień wolny od pracy przysługuje również
świadczenie chorobowe
Pytanie: Pracownik, zatrudniony w niepełnym wymiarze godzin, pracuje co drugi
tydzień. Ostatnio dostarczył zwolnienie lekarskie wystawione częściowo na dni,
które były dla niego wolne. Czy za te dni trzeba zapłacić mu wynagrodzenie
za czas choroby?
Odpowiedź: Zatrudniony ma prawo do świadczeń z tytułu niezdolności do pracy
za każdy dzień orzeczony w zwolnieniu lekarskim, nie wyłączając dni wolnych.
Pracownik, który otrzymał zwolnienie
lekarskie za dni, które były dla niego dniami wolnymi od pracy, powinien za każdy
dzień tego zwolnienia zasiłek chorobowy
albo wynagrodzenie otrzymać za czas
niezdolności do pracy określone w art. 92
Kodeksu pracy.
Przepis art. 12 ust. 1 ustawy z 25 czerwca
1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby
i macierzyństwa, zwanej ustawą chorobową,
nie ma w takim przypadku zastosowania,
ponieważ dotyczy sytuacji, w których pracownik za ten sam dzień otrzymał wynagrodzenie za pracę (ponieważ ją świadczył)
oraz za ten sam dzień otrzymał zwolnienie
lekarskie (zwolnienie wystawiono po zakończeniu pracy).
Natomiast w opisanym przypadku pracownik nie otrzymał zwolnienia za dzień, w którym świadczył pracę, lecz za dzień, który był
dla niego wolny od pracy. W takim przypadku art. 12 ust. 1 ustawy chorobowej nie
ma zastosowania i za dni zwolnienia należy
wypłacić zasiłek chorobowych (wynagrodzenie za czas choroby).
Zasady obliczania wynagrodzenia, w przypadku gdy pracownik w danym miesiącu chorował, są uregulowane przepisami
rozporządzenia ministra pracy i polityki
socjalnej z 25 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie
niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia
stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych
do wynagrodzenia oraz innych należności
przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz.U.
nr 62, poz. 289 ze zm.).
Rozporządzenie to dotyczy wypłaty wynagrodzenia za pracę w miesiącu, w którym
pracownik za część miesiąca otrzymał
wynagrodzenie za czas choroby określone
w art. 92 Kodeksu pracy albo zasiłek z ubezpieczenia chorobowego.
Zgodnie z § 11 tego rozporządzenia – w celu
obliczenia wynagrodzenia ustalonego
w stawce miesięcznej w stałej wysokości
za przepracowaną część miesiąca, jeżeli
pracownik za pozostałą część tego miesiąca otrzymał świadczenia chorobowe
– miesięczną stawkę wynagrodzenia należy podzielić przez 30 i otrzymaną kwotę
pomnożyć przez liczbę dni wskazanych
w zaświadczeniu lekarskim o czasowej
niezdolności do pracy wskutek choroby.
Tak obliczoną kwotę wynagrodzenia odejmuje się od wynagrodzenia przysługującego
za cały miesiąc.
Jeżeli chodzi o pracowników, których wynagrodzenie miesięczne nie zostało ustalone
w stałej wysokości, lecz jest to wynagrodzenie zmienne (akord, stawka godzinowa itp.),
to za dni przepracowane w danym miesiącu
powinni oni otrzymać wypracowane w tych
dniach kwoty, a za dni choroby – zasiłek lub
wynagrodzenie chorobowe.
PODSTAWA PRAWNA:
art. 11 ust. 4, art. 12 ust. 1 ustawy z 25 czerwca
1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa
(tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz.159),
§ 11 rozporządzenia ministra pracy i polityki
socjalnej z 25 maja 1996 r. w sprawie sposobu
ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego
podstawę obliczania odszkodowań, odpraw,
dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia
oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie
pracy (Dz.U. nr 62, poz. 289 ze zm.).
Wyrównanie wynagrodzenia za okres wsteczny warunkuje
przeliczenie zasiłku
Pytanie: W marcu przeprowadziliśmy w naszej firmie regulację płac. Wszyscy
pracownicy dostali podwyżkę. Jeden z pracowników, któremu podwyższono wynagrodzenie, przebywał na zwolnieniu lekarskim, pobierając z tytułu choroby zasiłek
chorobowy. Czy w związku z podwyżką należy mu przeliczyć kwotę świadczenia
chorobowego?
Odpowiedź: Podwyżka wynagrodzenia przyznana pracownikowi w trakcie pobierania przez niego zasiłku chorobowego – nie ma żadnego wpływu na wysokość tego
zasiłku. Zgodnie bowiem z art. 36 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach
pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst
jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 159), zwanej ustawą chorobową – podstawę wymiaru
zasiłku chorobowego pracownika stanowi wynagrodzenie wypłacone mu za okres 12
miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc powstania niezdolności do pracy.
Jeżeli jednak podwyżka wynagrodzenia
zostałaby przyznana z wyrównaniem za
okres wsteczny i przysługuje również za
miesiące, w których pracownik świadczył
Jeżeli za miesiąc, z którego wynagrodzenie
przyjęto do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego, pracownik otrzymał wyrównanie wynagrodzenia – podstawa ta powinna
zostać przeliczona i wysokość zasiłku należy
ustalić z uwzględnieniem tego wyrównania.
PODSTAWA PRAWNA:
art. 36 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego
w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn.:
Dz.U. z 2014 r. poz. 159).
pracę (a nie przebywał na zwolnieniu
lekarskim), to oczywiście za ten okres
wyrównanie wynagrodzenia pracownikowi przysługuje.
Czytelniku, zaproponuj własny temat!
Wyślij propozycję e-mailem na adres:
KWIECIEŃ 2014 | 10
Odpowiedzi przygotowała
[email protected]
Krystyna Tymorek

radca prawny
Emerytury
W razie choroby bezpośrednio po świadczeniu rehabilitacyjnym
można wystąpić do ZUS o rentę
Pytanie: Pracownik wykorzystał 182 dni okresu zasiłkowego oraz przez rok pobierał świadczenie rehabilitacyjne. Wrócił do pracy 10 marca, ale już kilka dni później
przedstawił kolejne zaświadczenie lekarskie, z którego wynika, że jego niezdolność do pracy jest spowodowana tą samą chorobą. Czy oznacza to rozpoczęcie
nowego okresu zasiłkowego?
Odpowiedź: W tej sytuacji zatrudniony nie będzie miał prawa do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego. Powinien rozważyć złożenie do ZUS wniosku o rentę
z tytułu niezdolności do pracy
Pracownik wyczerpał już maksymalny okres
zasiłkowy i maksymalny okres pobierania
świadczenia rehabilitacyjnego. Nie nabędzie
prawa do nowego okresu zasiłkowego, gdyż
niezdolność do pracy spowodowana jest tą
samą chorobą co przed przerwą, a przerwa była krótsza niż 60 dni. Oznacza to,
że zatrudnionemu nie przysługuje prawo
ani do wynagrodzenia z tytułu choroby,
ani do zasiłku chorobowego. Do okresu
zasiłkowego wlicza się wszystkie okresy
nieprzerwanej niezdolności do pracy, bez
względu na to, jakie świadczenia pieniężne
– wynagrodzenie czy zasiłek chorobowy
– przysługują pracownikowi w tych okresach i jakie choroby były powodem niezdolności do pracy. W przypadku gdy pomiędzy
okresami niezdolności do pracy występują
przerwy, do okresu zasiłkowego wlicza się
okresy poprzedniej niezdolno-ści do pracy, spowodowanej tą samą chorobą, jeżeli
przerwa pomiędzy ustaniem poprzedniej
a powstaniem ponownej niezdolności do
pracy nie przekraczała 60 dni. Do okresu zasiłkowego wlicza się również okresy,
w których pracownik został pozbawiony
prawa do wynagrodzenia lub zasiłku chorobowego, oraz okresy pobierania wynagrodzenia za czas choroby na podstawie
przepisów szczególnych, za które nieprzysługuje zasiłek chorobowy.
PODSTAWA PRAWNA:
art. 92 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks
pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 1998 r. nr 21 poz. 94
ze zm.),
art. 8, art. 9, art. 12 ust. 1, art. 18, art. 63
ust. 2 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego
w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn.:
Dz.U. z 2014 r. poz. 159),
art. 57 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1440
ze zm.).
Magdalena Jędrzejewska

Pracownik nabędzie prawo do emerytury pomostowej pomimo
tego, że nie pracuje już w warunkach szczególnych
Pytanie: Pracownik od 7 kwietnia 1975 r. do 31 grudnia 2013 r. wykonywał pracę
w szczególnym charakterze. W 2014 r. w lipcu kończy 60 lat, ale od 1 stycznia
2014 r. wykonuje pracę na stanowisku nie zaliczanym do prac w szczególnym
charakterze. Czy ww. pracownik będzie miał prawo do emerytury pomostowej?
Odpowiedź: Nie ma znaczenia, iż w momencie ukończenia 60 roku życia pracownik nie pracuje już w warunkach szczególnych. Musi on bowiem posiadać
w sumie 15 lat pracy w szczególnym charakterze, ale praca ta nie musi trwać
w momencie ukończenia wymaganego do emerytury pomostowej wieku.
Prawo do emerytury pomostowej przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie
następujące warunki:
1)urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.,
2)ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze
wynoszący co najmniej 15 lat,
3)osiągnął wiek wynoszący co najmniej
55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla
mężczyzn;
4) ma okres składkowy i nieskładkowy,
wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet
i co najmniej 25 lat dla mężczyzn,
5)przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach
lub prace w szczególnym charakterze
określone dla emerytury pomostowej,
6)po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał
pracę w szczególnych warunkach lub
o szczególnym charakterze, w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych,
7)nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku
pracy.
Jeśli pracownik spełnia wszystkie powyższe warunki nabędzie prawo do emerytury
pomostowej.
Konieczne jest sprawdzenie czy pracownik
wykonywał prace w szczególnym charakterze. Prawo do emerytury pomostowej zależy
bowiem od wykonywania po dniu 31 grudnia 2008 r. pracy określonej w wykazach do
ustawy pomocowej. W sumie pracownik
musi mieć 15 lat pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.
Nie ma znaczenia ile lat pracował w takich
warunkach przed i po 2009 r. Wystarczyłby
nawet jeden dzień po 31 grudnia 2008 r.
pracy w warunkach określonych w nowych
przepisach, aby otrzymać prawo do emerytury pomostowej, jeśli pracownik ma
w sumie 15 lat pracy w szczególnym charakterze.
Z pytania wynika, iż pracownik pracował
w szczególnym charakterze przed 1 stycznia 1999 r. (pracował ponad 23 lata) i po
31 grudnia 2008 r. (4 lata). Pracownik
11
przepracował zatem w sumie 15 lat w dwóch
wymaganych okresach. Konieczne jest
jednak sprawdzenie czy rodzaj pracy po
31 grudnia 2008 r. mieści się w wykazach
do ustawy o emeryturach pomostowych.
Nie ma znaczenia, iż w momencie ukończenia 60 roku życia pracownik nie będzie
już pracował w warunkach szczególnych.
PODSTAWA PRAWNA:
art.4 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (jedn.tekst: Dz.U. z 2008 r.
nr 237, poz.1656 ze zm.).
Katarzyna Tryniszewska

emerytur i rent
Bieżące i archiwalne wydania online
Zeszytów Ubezpieczeń Społecznych
znajdą Państwo na stronie
http://e.zeszytyus.pl
Aby uzyskać do nich dostęp, prosimy
| KWIECIEŃ 2014
o kontakt z COK
tel.: 22 518 29 29
lub e-mail: [email protected]
Emerytury
ZUS Rp-7 dla byłego pracownika można wystawić na podstawie
danych z akt osobowych
Pytanie: Były pracownik zwrócił się do nas z prośbą o wystawienie zaświadczenia
o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z lat 1978–1987. Niestety nie zachowała się dokumentacja płacowa z tego okresu. Z akt osobowych wynika, że był on wynagradzany
według stawki godzinowej. Istnieje również dokumentacja potwierdzająca liczbę
przepracowanych godzin w stosunku miesięcznym. Czy w oparciu o te dokumenty
można wystawić zaświadczenie o wysokości osiąganego wynagrodzenia na druku
ZUS Rp-7?
Odpowiedź: W przypadku braku dokumentacji finansowej pracodawca może wystawić byłemu pracownikowi zaświadczenie o wynagrodzeniu w oparciu o dane
z akt osobowych.
Zgodnie ze wspólnym stanowiskiem Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej oraz
ZUS, w przypadku braku dokumentacji
finansowej i list płac, zaświadczenie
o wysokości osiąganego wynagrodzenia
na druku ZUSRp-7 może być wypełnione
w oparciu o dokumentację wynikającą
z akt osobowych, a więc m.in. w oparciu
o dane zawarte w umowie o pracę,
pismach o powołaniu, mianowaniu oraz
innych określających wynagrodzenie danej
osoby. Takie składniki wynagrodzenia jak
premie, nagrody czy dodatki mogą być
uwzględnione tylko wtedy, gdy zachowana
dokumentacja wskazuje niewątpliwie na ich
faktyczną wypłatę w określonej wysokości,
od której została odprowadzona składka na
ubezpieczenie społeczne.
Jeśli w aktach osobowych pracownika wynagrodzenie jest określone stawką godzinową, ustalenie wynagrodzenia stanowiącego
podstawę wymiaru jest dopuszczalne tylko
wówczas, gdy zachowały się dane dotyczące
liczby godzin, jaką pracownik faktycznie
przepracował w danym okresie na określonym stanowisku (dziennie, tygodniowo lub
miesięcznie). Na podstawie tej dokumentacji pracodawca powinien móc ustalić:
yy
składnik wynagrodzenia,
yy
tytuł wypłaty,
yy
okres, jakiego dotyczy wypłacony składnik, to, czy od składników wynagrodzenia
był obowiązek odprowadzenia składek
na ubezpieczenia społeczne i
yy
czy została opłacona składka, a także
yy
okres wypłaty i wysokość wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy oraz
zasiłków z ubezpieczenia społecznego.
Wypełniając pkt 3 zaświadczenia Rp-7,
należy ustalić łączną kwotę przychodu
pracownika za dany rok kalendarzowy.
W tym celu trzeba zsumować te składniki
wynagrodzenia (przychodu), od których
istniał obowiązek odprowadzenia składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz inne
wypłaty, wymienione w art. 15 ust. 3 ustawy
z 17grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zwanej ustawą emerytalną.
PODSTAWA PRAWNA:
art. 15, art. 125–125a ustawy z 17 grudnia
1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz.U.
z 2013 r. poz. 1440 ze zm.).
Zygmunt Łobejko

Korekta dokumentacji ZUS może mieć wpływ na wysokość emerytury
Odpowiedź: W ustawie z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń
społecznych, zwanej ustawą systemową, wskazano, iż płatnik składek jest
zobowiązany złożyć imienny raport korygujący zawierający wszystkie prawidłowe dane, jeżeli stwierdzi nieprawidłowości we własnym zakresie lub w sytuacji
stwierdzenia nieprawidłowości przez ZUS. Jeżeli raport korygujący dotyczył
kwoty składek, które brały udział przy ustalaniu wysokości emerytury, a więc
w tym przypadku gdy dotyczyły okresów przed jej przyznaniem, korekta dokonana przez płatnika składek może mieć wpływ na wysokość otrzymywanej przez
zainteresowanego emerytury.
Podstawę obliczenia emerytury na nowych
zasadach stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem
waloryzacji składek zewidencjonowanych
na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego
przysługuje wypłata emerytury, oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego za
okresy przypadające przed 1 stycznia 1949 r.
Z powyższego wynika, że o wysokości
nowej emerytury decyduje m.in. kwota
składek. Informacje o wysokości składek
i ich waloryzacji (z wyłączeniem składek
podlegających odprowadzeniu do otwartego funduszu emerytalnego) gromadzone są
na koncie ubezpieczonego. W przypadku
pracownika jest to składka należna, a w przypadku ubezpieczonych będących płatnikami
składek oraz osób współpracujących z osobami prowadzącymi działalność pozarolniczą
– składka wpłacona.
Z uwagi na to, że w obecnym stanie prawnym
ustawa systemowa nie zawiera czasowego
ograniczenia dokonania korekty, w każdym
KWIECIEŃ 2014 | 12
czasie możliwa jest zmiana wysokości
otrzymywanego świadczenia. Podkreślenia
wymaga, że jeżeli błąd płatnika skutkuje
wyrównaniem emerytury (wysokość emerytury uległa zwiększeniu w wyniku dokonanej
korekty przez płatnika składek), ZUS przekaże
należne wyrównanie od miesiąca, w którym
płatnik składek dokonał korekty, jednakże za
okres nie dłuższy niż 3 lata poprzedzające bezpośrednio miesiąc, w którym została wydana
decyzja o ponownym ustaleniu świadczenia.
W przypadku gdy zmiana skutkuje obniżeniem kwoty składek, a w konsekwencji i wysokości świadczenia – ZUS ustali
nadpłątę świadczenia (wraz z odsetkami)
i będzie dochodził jej zwrotu od płatnika
składek (za okres od wypłaty emerytury
do daty zmiany kwoty składek włącznie).
PODSTAWA PRAWNA:
art. 40–41 ustawy z 13 października 1998 r.
Dz.U. z 2013 r. poz.1442 ze zm.),
art. 26, art. 133, art. 138 ustawy z 17 grudnia
1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (tekst
jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.).
Maria Puchała

emerytur i rent
ANU108
Pytanie: Od listopada 2010 roku nasz zleceniobiorca pobiera emeryturę w związku z osiągnięciem 60 lat. Podjął zatrudnienie od kwietnia 2012 roku na podstawie umowy zlecenia. Niedawno otrzymał z ZUS nową decyzję, w której Zakład
go poinformował, że od kwietnia 2014 roku będzie otrzymywał niższą emeryturę
o prawie 80 zł. W decyzji wskazano, iż przyczyną obniżenia emerytury był fakt,
iż płatnik składek skorygował dokumenty. Czy istotnie taka korekta może mieć
wpływ na wysokość emerytury i czy jest to możliwe po tak długim czasie?