Polityka 2-2010 korekta2.indd

Caliendo M., Hujer R., Thomsen S. (2005b), Individual
Employment Effect of Job Creation Schemes in Germany
with Respect to Sectoral Heterogenity, „IAB Discussion
Paper” nr 13, s.1–51.
Caliendo M. (2006), Microeconometric Evaluation of Labour
Market Policies, Lecture Notes in Economics and Mathematical Systems, Berlin: Springer Verlag.
Castonguay J., Sol E. (2007), Is Work working? An Exploratory Study of the Work First Reintegration Strategy in the
Netherland, ISSA, Warsaw, 5–7 March.
Cichorek A., Koch S., Walwei U. (2005), Erschweren „Zusatzjobs” die Aufnahme einer regulären Beschäftigung?,
„IAB Kurzbericht“ nr 8, s. 1–4.
Eichhorst W., Schneider H. (2008), Umsetzung des WorkfareAnsatzes im BMWi-Modell für eine existenzsichernde
Beschäftigung, „IZA Research Report“ nr 18, s. 1–93.
Fromm S., Sproß C. (2008a), Die Aktivierung erwerbsfähige Hilfeempfänger. Programme, Teilnehmer, Effekte im
internationalen Vergleich, „IAB Forschungsbericht“ nr 1,
s. 1–153.
Fromm S., Sproß C. (2008b), Wie wirken Programme für erwerbsfähige Hilfeempfänger in andern Länder?, „IAB
Kurzbericht“ nr 4, s. 1–8.
Heinemann S., Gartner H., Jozwiak E. (2006), Arbeitsförderung für Langzeitarbeitslose, „IAB Forschungsbericht“
nr 3, s. 1–94.
Kruppe T. (2008), Aktive Arbeitsmarktpolitik und ihre Auswirkungen: Aktuelle Forschungsergebnisse, Bielefeld.
Lǿdemel I., Trickey H., red. (2000), An offer you can’t refuse.
Workfare in international perspective, Bristol: The Policy
Press.
Osikominu A. (2005), Eine Analyse der Teilnehmerselektion
in die berufliche Weiterbildung auf Basis der Integrierten
Erwerbsbiografien (IEB), „IAB Forschungsbericht“ nr 23,
s. 1–97.
Söstra, IMU-Institut, PIW, COMPASS (2006), Evaluation der
Umsetzung der Vorschläge der Hatz-Kommission, Arbeitspaket 1, Modul 1c, Arbeitsbeschaffungsmaßnahmen,
Endbericht.
Sproß C., Lang K. (2008), Länderspezifische Ausgestaltung
von Aktivierungspolitiken, „IAB Forschungsbericht“ nr 9,
s. 1–89.
Wagner A. (2006), Zusammenfassung und Kommentar zum
Modul 1c der Evaluierung Hartz I bis III: Arbeistsbeschaffungs-maßnahmen, Projekt „Monitor Arbeitsmarktpolitik”
– Teilprojekt SOFI-FIA.
SUMMARY
In the last twenty years the majority of European states changed the strategies in reducing unemployment.
The activation of long-term unemployed became the priority. This required an alteration of the previously valid
instruments of the active labor market policy in order to separate its mostly effective forms. The reason for these
undertakings is the changed formula of the functioning of programs that support the integration of unemployed
into the open labor market. According to this formula unemployed people should be activated instead of supported through paying maintenance . Within the bounds of this concept some actions have been taken in the
FRG, which effect are the changes in the use of previous means of activation of unemployed people.
SYSTEM EMERYTALNY W TURCJI
Jarosław Poteraj
Państwowa Wyższa Szkoła Informatyki
i Przedsiębiorczości w Łomży
WPROWADZENIE
Turcja od wielu lat posiada status kraju stowarzyszonego z Unią Europejską. Ze względu na dalszą
bądź bliższą perspektywę akcesji tego państwa do
Wspólnoty warto śledzić i analizować rozwiązania
funkcjonujące w systemie zabezpieczenia społecznego tego państwa.
Na wstępie należy przybliżyć kilka faktów historycznych, które tworzyły podstawy i rozwiązania tureckiego systemu zabezpieczenia społecznego.
Początki tureckiego systemu emerytalnego1 sięgają 1866 r. wraz z powstaniem pierwszego funduszu emerytalnego dla żołnierzy. W 1880 r. założono
fundusz dla administracji publicznej. W 1909 r. oba te
fundusze połączyły się, tworząc Fundusz Emerytalny
Władz Wojskowych i Cywilnych. Dalej powoływano
kolejne fundusze albo inne formy organizacyjne dla
różnych grup zawodowych:
– w 1921 r. Fundusz Akumulacji i Solidarności
Stowarzyszenia Pracowników Zagłębia Węglowego
(Ereğli) i Związek Pracowniczy (Amele Birliği);
– w 1934 r. Fundusz Emerytalny Pracowników Publicznej Administracji Kolejowej i Portów;
– w 1940 r. Fundusz Emerytalny Wiejskich Nauczycieli i Robotników Wiejskich;
– w 1943 r. Stowarzyszenie Zdrowia i Pomocy
Społecznej Nauczycieli Szkół Podstawowych (İlko28
kul Öğretmenleri Sağlık ve Sosyal Yardım Sandığı –
ILKSAN);
– w 1950 r. Fundusz Emerytalny dla Urzędników
Republiki Tureckiej (Emekli Sandığı);
– w 1961 r. Fundusz Emerytalny Sił Zbrojnych
(Ordu Yardımlaşma Kurumu – OYAK).
Znaczącym elementem funkcjonowania tego systemu było powołanie 16 lipca 1945 r. dobrowolnego
Zakładu Ubezpieczenia Pracowniczego (przekształconego później na Zakład Ubezpieczenia Społecznego – SSK), który z początkiem 1946 r. rozpoczął
swoją działalność. Cztery lata później ubezpieczenie
w tym Zakładzie stało się obowiązkowe. Był to zalążek obowiązkowego publicznego systemu emerytalnego w Turcji (Social... 2007, s. 197).
Na mocy stosownych aktów prawnych z 1964 r.
z uczestnictwa w obowiązkowym systemie ubezpieczeń społecznych turecki ustawodawca wykluczył
pracowników banków, firm ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych oraz firm będących członkami izb
handlowych. Dla osób tych utworzono ich własny zawodowy plan emerytalny typu defined benefit, który
był później powszechnie nazywany funduszem zastępującym I filar. Z kolei 1 października 1972 r. powstał
Zakład Ubezpieczenia Społecznego dla Rzemieślników, Handlowców i Innych Osób Samozatrudniających się (Bağ-kur).
Polityka Społeczna nr 2/2010
Od tego momentu funkcjonowały w Turcji trzy
publiczne systemy emerytalne:
1) Emekli Sandığı, który obejmował swoją aktywnością sprawy emerytalne urzędników państwowych,
2) Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK), który obejmował wszystkich pracujących w sektorze prywatnym
oraz robotników sektora publicznego,
3) Bağ-Kur, który zajmował się sprawami emerytalnymi rzemieślników, handlowców i innych osób
samozatrudniających się; od 1977 r. również pracowników rolnych i ich rodzin. Obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalnym zostali objęci samozatrudniający się rolnicy, a dobrowolnie ubezpieczać mogły się
gospodynie domowe oraz inni obywatele Turcji.
Początkowo wiek emerytalny określono na 65 lat.
W 1992 r. zniesiono minimalny wiek upoważniający
do przejścia na emeryturę, pozostawiając jedynie wymóg uczestniczenia w systemie emerytalnym przez
co najmniej 10 lat. Wówczas przeciętny wiek przechodzenia na emeryturę w Zakładzie Ubezpieczenia
Społecznego (SSK) wyniósł 47 lat, a w Emekli Sandığı
– 48 lat.
Składki na ubezpieczenia społeczne wynosiły:
1) w SSK 33,5% wynagrodzenia (20% na emerytury, 12% na ubezpieczenie zdrowotne i 1,5% na inne
wydatki),
2) w Emekli Sandığı 35% (łącznie na emerytury
i ubezpieczenie zdrowotne),
3) w Bağ-Kur 32% (20% na emerytury i 12% na
ubezpieczenie zdrowotne).
Ściągalność składek wynosiła 85% w SSK i 56%
w Bağ-Kur.
Reformą z sierpnia 1999 r. przywrócono minimalny wiek przechodzenia na emeryturę, określając go
na 58 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn. Dotyczył on
jednak jedynie osób wchodzących na rynek pracy,
pozostawiając minimalny wiek przejścia na emeryturę w przypadku osób już pracujących w przedziale
od 38 do 52 lat dla kobiet i w przedziale od 43 do
56 lat dla mężczyzn, w zależności od liczby lat pozostałych im do osiągnięcia we wcześniej obowiązującym rozwiązaniu uprawnień emerytalnych.
Jednocześnie określono minimalny okres stażu
w systemie emerytalnym, upoważniający do przejścia na emeryturę na 20 lat w SSK i 25 lat w Bağ -Kur
i Emekli Sandığı. W przypadku SSK i Bağ -Kur emerytura obliczana była w odniesieniu do bazowego
wynagrodzenia jako 3,5% za pierwsze 10 lat, 2% za
kolejne 15 lat i 1,5% za każdy kolejny rok powyżej
25 lat uczestniczenia w systemie. Dla uczestników
Emekli Sandığı emerytura stanowiła 75% bazowego
wynagrodzenia za 25 lat uczestniczenia w systemie
plus 1% za każdy dodatkowy rok opłacania składek.
Bazowe wynagrodzenie w systemie SSK i Bağ -Kur
określane było na podstawie całego okresu opłacania składek, a w Emekli Sandığı jako ostatnie wynagrodzenie.
Poza publicznymi systemami emerytalnymi można było gromadzić oszczędności na emeryturę w zakładach ubezpieczeń na życie, w sponsorowanych
przez pracodawców fundacjach albo w funduszach
przezornościowych, oferujących różne typy świadczeń emerytalnych. Obowiązkowy charakter miały jedynie fundusze sił zbrojnych (Oyak) oraz państwowych zakładów górniczych (Amele Birliği). W 2001 r.
działało około 250 tego typu instytucji. Obszar ten nie
podlegał jednak publicznemu nadzorowi.
Polityka Społeczna nr 2/2010
7 października 2001 r. weszła w życie regulacja
prawna o prywatnych oszczędnościach emerytalnych i systemie inwestowania, na podstawie której
w 2002 r. wydano wszystkie regulacje dotyczące
funkcjonowania prywatnych funduszy emerytalnych
oraz określono pełną procedurę licencyjną dla prywatnych kompanii emerytalnych (Emeklilik).
Z początkiem 2002 r. wprowadzono również dodatek emerytalny wypłacany wszystkim emerytom2.
Zastosowano także procedurę przekształcania się
zakładów ubezpieczeń na życie oferujących ubezpieczenia emerytalne w kompanie emerytalne, przy
czym minimalny wymóg kapitału własnego dla firm
emerytalnych określono na poziomie 20 bln TRL3.
Dodatkowy wymóg dotyczył obowiązku posiadania
co najmniej 51% akcji kompanii emerytalnej przez
instytucje finansowe.
W 2003 r. pięć pierwszych kompanii emerytalnych uzyskało zezwolenie tureckiego Podsekretariatu Skarbu na prowadzenie działalności w zakresie
prywatnych ubezpieczeń emerytalnych. Kompanie
emerytalne miały obowiązek otworzyć po trzy fundusze emerytalne, które deklarowały zróżnicowaną
politykę inwestycyjną w zakresie ryzyka. Fundusze
emerytalne miały obowiązek inwestować co najmniej 30% aktywów w papiery dłużne rządu tureckiego, a nie więcej niż 15% aktywów w zagraniczne
instrumenty finansowe. Jednocześnie zaczęło funkcjonować Centrum Nadzoru Emerytalnego (Emeklilik Gözetim Merkezi A.Ş. – EGM)4.
Od początku 2005 r. tylko licencjonowane kompanie emerytalne stały się uprawnione do sprzedaży
osobistych prywatnych emerytur i gromadzenia dobrowolnych składek na cele emerytalne. Oznaczało
to ostateczną likwidację wcześniej funkcjonujących
dodatkowych planów emerytalnych.
W 2006 r. trzy obecne dotąd na rynku publiczne instytucje emerytalne: Emekli Sandığı, SSK oraz
BağKur zintegrowały się i przekształciły w Zakład Zabezpieczenia Socjalnego (Sosyal Güvenlik Kurumu –
SGK).
1 października 2008 r. weszły w życie parametryczne zmiany w zakresie funkcjonowania systemu
emerytalnego. Polegały one na:
1) wprowadzeniu stopniowego podnoszenia od
2036 r. wieku emerytalnego z poziomu 58 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn do docelowego poziomu
65 lat dla obydwu płci w 2048 r.,
2) zwiększenia wymaganej do przejścia na emeryturę liczby dni opłacania składek z 7000 na 7200,
3) zmianie mechanizmu waloryzacji emerytur
z miesięcznego waloryzowania indeksem cen konsumenckich na roczny indeks, uwzględniający zmiany cen konsumenckich i zmiany wskaźnika wzrostu
PKB, ogłaszane w grudniu każdego roku.
SYSTEM EMERYTALNY OBECNIE
Turecki system emerytalny składa się z dwóch
filarów (Elveren, Hsu 2007): obowiązkowego powszechnego systemu emerytalnego i dobrowolnego
systemu emerytalnego.
Obowiązkowy powszechny system emerytalny
funkcjonuje na zasadach pay-as-you-go, z uzupełniającym zasilaniem w postaci dotacji budżetowej. Odmienne, od przedstawionych niżej, zasady dotyczą
emerytur dla górników, którzy mogą przechodzić na
emeryturę po 20 latach pracy pod ziemią, posiadając
29
co najmniej 5000 dni opłacania składek emerytalnych. Jeżeli górnik przekroczył wiek 50 lat, wymagane do przejścia na emeryturę jest jedynie posiadanie
okresu co najmniej 1800 dni opłacania składek emerytalnych (Social… 2007, s. 197).
Składka na ubezpieczenie emerytalne wynosi
20% wynagrodzenia, z czego 11% płaci pracodawca5, a pozostałe 9% pracownik (tamże). Składka naliczana jest w przedziale pomiędzy minimalnym
a maksymalnym poziomem, przy czym poziom maksymalny określany jest jako 6,5-krotność minimalnego wynagrodzenia6. Wiek emerytalny w przypadku
osób, które rozpoczęły pracę po 8 września 1999 r.,
wynosi 60 lat dla mężczyzn i 58 lat dla kobiet. W przypadku osób, które rozpoczęły pracę wcześniej, wiek
ten jest niższy i zróżnicowany od uzyskanych wcześniej uprawnień oraz płci.
Przejście na emeryturę możliwe jest nawet w wieku
50 lat. System nie przewiduje określania maksymalnego wieku przechodzenia na emeryturę. Dla osób,
które weszły na rynek pracy od 1 stycznia 2000 r.,
emerytura obliczana jest w odniesieniu do bazy, którą
są przeciętne roczne zarobki ubezpieczonego, w następujący sposób (tamże, s. 198):
– 3,5% bazy za każdy 360-dniowy okres opłacania składek aż do poziomu 3600 dni,
– 2,0% bazy za każdy 360-dniowy okres następnych 5400 dni opłacania składek,
– 1,5% bazy za każdy kolejny 360-dniowy okres
opłacania składek.
Ubezpieczonych przed 1 stycznia 2000 r. obowiązują odmienne i zróżnicowane reguły. Dla otrzymania
pełnej emerytury wymagany jest okres 7200 dni opłacania składek emerytalnych. Przy spełnieniu tego
warunku nie przewiduje się obniżania wysokości emerytury przy wcześniejszym przejściu w stan spoczynku (Griffiths 2008). System przewiduje funkcjonowanie minimalnej7 i maksymalnej emerytury8. Emerytury
waloryzowane są miesięcznym indeksem cen konsumenckich9. System administrowany jest przez SGK.
Emerytury nie podlegają opodatkowaniu podatkiem
dochodowym. Emeryci nie płacą także składek na
ubezpieczenia społeczne (Whitehouse 2007, s. 155).
Dobrowolny system emerytalny opiera się na
zasadzie dobrowolności i jest systemem w pełni kapitałowym typu defined contribution z indywidualną ewidencją kont emerytalnych. Funkcjonuje w formie prywatnych funduszy emerytalnych tworzonych przez
kompanie emerytalne. Fundusz płaci kompanii emerytalnej opłatę za obsługę w wysokości do 8% wartości składki. Kompanie emerytalne mają obowiązek
prowadzić fundusze emerytalne typu A i typu B, które
deklarują zróżnicowaną politykę inwestycyjną w zakresie ryzyka (Individual… 2008).
Kontrakty emerytalne mogą być zawierane przez
pojedyncze osoby albo przez grupy osób, które podpisują wówczas tzw. kontrakty grupowe. Kontrakty
grupowe mogą być podpisywane przez co najmniej
10 osób, ale jeżeli podpisującymi taki kontrakt są
wszyscy pracownicy określonego zakładu pracy,
wówczas może to być mniejsza liczba.
Uczestnik może w dowolny sposób zdywersyfikować udział swoich składek w poszczególnych funduszach utworzonych przez daną kompanię emerytalną,
przy czym zmian może dokonywać nie częściej niż raz
na kwartał. Na trzy lata przed osiągnięciem wieku
emerytalnego kompania emerytalna ma obowiązek,
po pisemnym powiadomieniu uczestnika, przenieść
30
wszystkie jego zasoby do funduszu, który nie podlega
ryzyku rynkowemu. Uczestnik może bez opłat przenieść zgromadzone zasoby do funduszy prowadzonych przez inną kompanię emerytalną, nie częściej niż
raz w roku. Może także w dowolnej chwili zaprzestać
lub wznowić przekazywania składek (Turkey… 2003).
Zarządzanie zgromadzonymi środkami powierzone jest prywatnym firmom typu portfolio management,
które otrzymują prowizję za swoje usługi. Prowizja ta
nie może przekroczyć 1/10 000 wartości aktywów
netto dziennie. Zgromadzone zasoby inwestowane
są na rynkach finansowych, a następnie stanowią
podstawę do wypłat emerytalnych. Ewidencja zasobów i efektów inwestycyjnych prowadzona jest przez
TAKASBANK lub inny autoryzowany przez nadzór
emerytalny bank. Wpłaty do systemu mogą być dokonywane przez samych pracowników albo przez
pracodawców.
Składki emerytalne obniżają podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym do poziomu 10% wynagrodzenia brutto, z ograniczeniem do poziomu
rocznego minimalnego wynagrodzenia w gospodarce10. Składki odprowadzane do systemu przez pracodawców uznawane są za koszty uzyskania przychodów w takim samym zakresie limitów kwotowych,
jak w przypadku podatku pobieranego od osób fizycznych (Private… 2004).
Schemat nie przewiduje gwarantowanej stopy
zwrotu. Standardowy wiek emerytalny wynosi 56 lat,
z dodatkowym warunkiem uczestnictwa od co najmniej 10 lat w systemie11. Wypłaty dokonane przed
upływem co najmniej 10-letniego okresu opłacania
składek są opodatkowane zryczałtowanym podatkiem dochodowym w wysokości 15% wartości wypłaty. Jeśli natomiast uczestnik opłacał składki przez
ponad 10 lat, a chce dokonać wypłaty przed ukończeniem 56 lat, płaci ryczałtowy podatek dochodowy
w wysokości 10% wartości wypłaty. Jeśli uczestnik
ukończył 56 lat i opłacał składki przez co najmniej
10 lat, wypłata jest w 25% wolna od opodatkowania,
a pozostała jej część podlega opodatkowaniu w wysokości 5%. Realnie zatem wypłata taka opodatkowana jest w wysokości 3,75%12.
Wypłat można dokonywać w postaci wypłaty jednorazowej albo w postaci annuitetów (Turkey… 2003).
Istnieje także możliwość dłuższego niż do osiągnięcia 56 lat zbierania składek emerytalnych. W 2008 r.
na rynku było obecnych 10 kompanii emerytalnych
(Individual… 2008) prowadzących 103 fundusze emerytalne13, a liczba uczestników przekroczyła 1,7 mln
osób14. Funkcjonowanie systemu nadzoruje EGM.
WYZWANIA I PRZEWIDYWANE ZMIANY
Najważniejszym wyzwaniem, przed którym stoi
system emerytalny w Turcji, jest podniesienie realnego wieku przechodzenia na emeryturę. Bardzo niski poziom tego wieku powoduje niskie wpływy ze
składek, przy dużych obciążeniach dotyczących wypłat emerytalnych. Jednocześnie w Turcji występują bardzo wysokie poziomy stóp zastąpienia przy
przejściu na emeryturę: 90% dla pracowników sektora prywatnego, 106% dla urzędników państwowych
i 127% dla osób samozatrudniających się (Hugh
2007). W efekcie przewidywana na 2008 r. dotacja
z budżetu do systemu emerytalnego może osiągnąć
poziom 30 mld TRY15.
Polityka Społeczna nr 2/2010
Kolejnym wyzwaniem jest unowocześnienie technologiczne publicznej instytucji emerytalnej i ostateczna integracja funkcjonujących wcześniej systemów (Adaman 2003, s. 38). Problemem jest także
duże zróżnicowanie w zakresie płci pośród uczestników indywidualnych ubezpieczeń emerytalnych
(Elveren, Hsu 2007).
Optymistycznie natomiast wygląda w Turcji perspektywa demograficzna. Przewidywania na 2020 r.
określają rozmiar populacji w wieku 65+ lat na 8,4%
(Lapham, Kinsella 1997), a zatem w porównaniach
międzynarodowych na bardzo niskim poziomie16.
Natomiast stosunek liczby 65-latków i starszych do
liczby osób w wieku 15–64 lata wynosi około 9% (Verbeken 2007).
Problemem jest z pewnością bieda na wsi –
w Turcji mieszkające na wsi 39% populacji wytwarza
jedynie 15% PKB (Walstad 2006). Jednocześnie 90%
pracujących na wsi zatrudnionych jest w sektorze
nieformalnym i nie płaci składek emerytalnych.
Warto sobie także uzmysłowić, że dynamika demograficzna w Turcji może spowodować to, że już
w 2015 r. Turków może być więcej niż Niemców. Jeśli
zatem Turcja stanie się do tego czasu członkiem Unii
Europejskiej, będzie to najbardziej ludny kraj Wspólnoty. W przewidywaniach na 2050 r. podawana jest nawet liczba 100 mln obywateli Turcji (Verbeken 2007).
12
13
14
15
PODSUMOWANIE
16
System emerytalny w Turcji powstał pod koniec
lat 40. XX w. na bazie bismarckowskiej koncepcji
emerytalnej. Przez długie lata funkcjonował w postaci
trzech osobnych publicznych zakładów emerytalnych. W 1999 r. rozpoczął się proces reformowania systemu, skutkujący powstaniem w 2003 r. dobrowolnego kapitałowego schematu emerytalnego,
a w 2006 r. połączeniem trzech instytucji emerytalnych w jedną, nadal funkcjonującą w formule pay-as-you-go.
Bardzo korzystna sytuacja demograficzna sprzyja rozwojowi schematu kapitałowego, mimo jego pełnej dobrowolności. Bardzo dynamicznie rozwijający
się rynek zachęca nowych inwestorów do inwestycji w kompanie emerytalne w tym kraju (Paakkinen
2008).
Jednocześnie Turcja boryka się z wieloletnim deficytem bazowego schematu emerytalnego. Bez radykalnego podwyższenia faktycznego wieku przechodzenia na emeryturę nie można liczyć na korzystną
zmianę w tym zakresie. Podjęta w 2008 r. reforma
przyjęła 40-letnią perspektywę osiągnięcia wieku
emerytalnego 65 lat. Jedynie bardzo korzystna sytuacja w zakresie poziomu wzrostu PKB może uchronić
system emerytalny Turcji od bankructwa, powstrzymywanego, jak dotąd, dotacją budżetową.
W porównaniach międzynarodowych wyróżnia
tureckie rozwiązanie emerytalne system dwufilarowy,
odrębny od forsowanego powszechnie przez Bank
Światowy rozwiązania trójfilarowego. Kolejnym wyróżnikiem jest całkowita dobrowolność uczestniczenia w filarze kapitałowym.
1
Historię rozwoju systemu emerytalnego w Turcji opracowano na podstawie: (Adaman 2003; Brook, Whitehouse
2006; Elveren 2006; Korkmaz, Uygurtürk 2007; Müminoğlu,
Teker 2005; Olgaç 2006; Private… 2004; Reforming…
2005; Sezer 2004; Social… 2007; Turkey… 2000 oraz za-
Polityka Społeczna nr 2/2010
17
18
19
10
11
12
13
14
15
16
sobów stron internetowych: http://www.emekli.gov.tr/
english/his.html, http://www.sgk.gov.tr/wps/wcm/connect/
SGKLibrary/english/general/history, http://www.turkisheconomy.org.uk/Turkish_Private_Pension_System.doc, http:
/ / w w w. t a k a s b a n k . c o m . t r / P a g e s / H i s t o r y. a s p x ,
www.pfsprogram.org/file.php?id=Turkey+-Recent+developments.doc, http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/tr, http:
//www.epn-magazine.com/news/fullstory.php/aid/2801,
http://www.ssa.gov/policy/docs/progdesc/intl_update/
2008-06/2008-06.html#turkey.
Wyniósł on wówczas 75 mln TRL miesięcznie (Whitehouse 2007, s. 154).
Czyli 20 mln TRY. Por.: www.pfsprogram.org/file.php?id=
Turkey+-+Recent+developments.doc [dostęp 20.11.2008].
Walutą w Turcji jest nowa lira turecka (TRY), która weszła
w obieg 1 stycznia 2005 r., zastępując starą lirę turecką w relacji 1 nowa lira = 1 000 000 starych lir (kod ISO 4217 starej
waluty to TRL). Nowa lira dzieli się na 100 nowych guruszy.
31.10.2008 r. za 1 EUR płacono 1,9906 TRY, a w Polsce 1 TRY
było warte 1,8213 PLN. Por.: http://www.ecb.int/stats/exchange/eurofxref/html/eurofxref-graph-try.en.html oraz http:
//www.nbp.pl/ [dostęp 15.11.2008].
10 lipca 2003 r. akcjonariusze tego Centrum opłacili kapitał zakładowy. Akcjonariuszami założycielami byli: rząd
turecki, reprezentowany przez Ministerstwo Skarbu, oraz
11 prywatnych przedsiębiorstw emerytalnych, które uzyskały licencje na prowadzenie działalności w obszarze
rynku emerytalnego. Por.: http://www.egm.org.tr/?pid=358 [dostęp 20.11.2008].
W przypadku osób zatrudnionych w ciężkich warunkach
składka płacona przez pracodawcę wynosi 13% wynagrodzenia.
W 2006 r. minimalny poziom zarobków podlegających
opłacaniu składek emerytalnych wynosił 444,15 TRY miesięcznie, a maksymalny 2886,975 TRY miesięcznie.
W 2002 r. wynosiła ona między 202 a 257 mln TRL miesięcznie (Whitehouse 2007, s. 154).
W 2006 r. wynosiła ona 878,68 TRY miesięcznie.
Od początku 2009 r. emerytury będą indeksowane rocznym indeksem, uwzględniającym zmiany cen konsumenckich i zmiany wskaźnika wzrostu PKB, ogłaszane
w grudniu każdego roku.
http://www.turkisheconomy.org.uk/Turkish_Private_Pension_System.doc [dostęp 20.11.2008].
www.pfsprogram.org/file.php?id=Turkey+-+Recent+
developments.doc [dostęp 20.11.2008].
http://www.turkisheconomy.org.uk/Turkish_Private_Pension_System.doc [dostęp 20.11.2008].
http://www.fonbul.com/emeklilik/fon_tarih_getiriler.asp
[dostęp 24.11.2008].
http://www.egm.org.tr/weblink/BESgostergeler.asp [dostęp
24.11.2008].
http://www.ssa.gov/policy/docs/progdesc/intl_update/
2008-06/2008-06.html#turkey [dostęp 19.11.2008].
Dla 27 krajów Unii Europejskiej przeciętna w tym zakresie
w lipcu 2007 r. wynosiła 17% (Poteraj 2008, s. 433–434).
LITERATURA
Adaman F. with the contribution of Cem Behar (2003),
Country Study Turkey, w: Social protection in the Candidate Countries. Country Studies Cyprus, Malta, Turkey,
Gesellschaft für Versicherungs-wissenschaft und – gestaltung e. V. (GVG) (Hrsg.) 43, Akademische Verlagsgesellschaft Aka GmbH, Berlin;
Brook A.M., Whitehouse E. (2006), The Turkish Pension System: Further Reforms To Help Solve The Informality
Problem, [dostęp 24.11.2008], na stronie: http://www.
oecd.org/dataoecd/4/37/37818128.pdf.
Elveren A.Y., Hsu S. (2007), Gender Gaps in the Individual
Pension System in Turkey, University of Utah Department of Economics, Working Paper No: 2007-06, [dostęp 24.11.2008] na stronie: http://www.econ.utah.edu/
activities/papers/2007_06.pdf.
31
Elveren A.H. (2006), Regulating Voluntary Private Pension:
The Case of Turkey’s DC Schemes, „Workshop on
Rethinking Pension Provision in Pakistan” April 14–15,
Lahore, Pakistan, [dostęp 24.11.2008], na stronie: http:/
/info.worldbank.org/etools/docs/library/233828/
LahoreELVERENTURKEY.pdf.
Griffiths G. (2008), The Political Economy of Pension Reform in Turkey, [dostęp 24.11.2008], na stronie: http://
w w w.econ.washington.edu / features /documents /
Thesis.5.18.08_000.pdf.
Hugh E. (2007), Turkey, The Anatolian Tiger, artykuł z 15.09
[dostęp 24.11.2008], na stronie: http://globaleconomyd
oesmatter.blogspot.com/2007/09/turkey-anatolian-tigerii.html.
Individual Pension System 2007. Progress Report (2008),
[dostęp 24.11.2008], na stronie: http://www.egm.org.tr/
bes2007gr/bes2007gr.pdf.
Korkmaz T., Uygurtürk K. (2007), Individual Pension Funds in
Turkey and Historical Progress, [dostęp 24.11.2008], na
stronie: http://www.mufad.org/index2.php?option=com_
docman&task=doc_view&gid=29&Itemid=100.
Lapham S.J., Kinsella K. (1997), Aging trends – Turkey,
Kluwer Academic Publishers, „Journal of Cross-Cultural Gerontology”, No. 12, s. 273–283.
Müminoğlu O., Teker S. (2005), A Solution for the Aged Turkish Social Security System: Private Pension Funds, [dostęp 24.11.2008], na stronie: http://www.e-sosder.com/
dergi/1316-38.pdf.
Olgaç K. (2006), Private Pension System of Turkey. Discussion on the Development of Private Pension System of
Turkey, OECD/IOPS Global Forum on Private Pensions
Istanbul, November, [dostęp 24.11.2008], na stronie:
http://www.egm.org.tr/konferans/OECD_forum/03_
Private%20Pension%20System%20of%20Turkey%20
_Kemal%20OLGA%C3%87_Pension%20Monitoring%
20Center.pdf.
Paakkinen R. (2008), Turkish pensions to see first of three
new entrants, artykuł z 28.10, [dostęp 24.11.2008] na
stronie: http://www.ipe.com/news/Turkish_pensions_to_
see_first_of_three_new_entrants_29539.php .
Poteraj J. (2008), Pension Systems in 27 EU Countries, The
Association of Polish Scientists of Lithuania, Vilnius;
Private Pension System in Turkey (2004), Deloitte, 12 January, [dostęp 24.11.2008], na stronie: http://www.deloitte.com/dtt/cda/doc/content/Private_Pension_System_in_Turkey.pdf.
Reforming The Turkish Pension System; Present Situation
and Alternative Strategies (2005), Turkish Industrialists’
and Businessmen’s Association, [dostęp 24.11.2008], na
stronie: http://www.tusiad.us/Content/uploaded/TURKISH - PENSION - SYSTEM - E X ECUTIV E% 20SUMM ARY.PDF.
Sezer S. (2004), Trouble in Turkey, „Global Pensions” – November, [dostęp 24.11.2008], na stronie: http://globalpensions.com/data/GP_pdfs/features/feature_pdf_
385.pdf.
Social protection in the Candidate Countries. Country Studies
Cyprus, Malta, Turkey (2003), Gesellschaft für Versicheru
ngswissenschaft und – gestaltung e. V. (GVG) (Hrsg.) 43,
Akademische Verlagsgesellschaft Aka GmbH, Berlin.
Social Security Programs Throughout the World: Asia and
the Pacific, 2006 (2007), Social Security Administration, Office of Policy & Office of Research, Evaluation,
and Statistics, SSA Publication No. 13-11802, Released: March, Washington D.C.
Turkey. Economic Reforms, Living Standards and Social Welfare Study (2000), Document of the World Bank – Report
No 20029-TU, January.
Turkey. Private pension system (2003), PricewaterhouseCoopers, January, artykuł dostępny na stronie: http://
www.pwc.com/tr/eng/ins-sol/publ/privatepension.pdf ;
Verbeken D. (2007), The pension reform challenge in Turkey,
[dostęp 24.11.2008], na stronie: http://ec.europa.eu/economy_finance/publications/publication10067_en.pdf.
Walstad A. (2006), Investment boom flagged up for Turkey,
Global Pensions – February, [dostęp 24.11.2008], na
stronie: http://globalpensions.com/data/GP_pdfs/features/feature_pdf_169.pdf.
Whitehouse E. (2007), Pensions Panorama. Retirement-Income Systems in 53 Countries, The World Bank, Washington D.C.
SUMMARY
The article presents an insight into the old age pension system in Turkey. The article consists three topic
paragraphs: 1. the historical development of its pension system, 2. the present situation, and 3. challenges
and foreseen changes. There, the author’s goal was to present both past and present solutions employed
by the Turkish pension system, in search for ideas worth consideration in international comparisons. In the
summary, the author highlights as a particular Turkish approach two-pillar system, separate to commonly, by
World Bank, forced three-pillar solution. Next distinguishing mark of Turkish system is total voluntary participation in
fully funded pillar.
NOWE KSIĄŻKI
Elżbieta Kryńska (red.), Eugeniusz Kwiatkowski, Leszek Kucharski, PROGNOZA PODAŻY I POPYTU NA PRACĘ W WOJEWÓDZTWIE PODLASKIM, Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Białymstoku, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych w Warszawie,
Białystok-Warszawa 2010, stron 134.
Lucyna Machol-Zajda (red.), Dorota Głogosz, DOTYCHCZASOWE I PERSPEKTYWICZNE WYKORZYSTANIE ELASTYCZNYCH FORM ZATRUDNIENIA W PODLASKICH PRZEDSIĘBIORSTWACH, Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Białymstoku,
Instytut Pracy i Spraw Socjalnych w Warszawie, Białystok-Warszawa 2010, stron 172.
Iwona Kukulak-Dolata (red.), Łukasz Arendt, PROFILE EMIGRACJI ZAROBKOWYCH MIESZKAŃCÓW WOJEWÓDZTWA
PODLASKIEGO, Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Białymstoku, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych w Warszawie, Białystok-Warszawa 2009, stron 162.
Halina Sobocka-Szczapa (red.), Iwona Poliwczak, MOBILNOŚĆ ZAWODOWA, EDUKACYJNA I PRZESTRZENNA LUDNOŚCI WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO, Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Białymstoku, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych
w Warszawie, Białystok-Warszawa 2010, stron 286.
Ryszard Horodeński (red.), Cecylia Sadowska-Snarska (red.), Mirosława Cywoniuk, Maciej Muczyński, POZIOM I STRUKTURA POPYTU NA PRACĘ W ŚWIETLE BADAŃ PODLASKICH PRACODAWCÓW, Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Białymstoku, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych w Warszawie, Białystok-Warszawa 2010.
Małgorzata Potoczna, Wielisława Warzywoda-Kruszyńska, KOBIETY Z ŁÓDZKICH ENKLAW BIEDY. BIEDA W CYKLU ŻYCIA
I MIĘDZYPOKOLENIOWYM PRZEKAZIE, Wydawnictwa Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2009, stron 156.
32
Polityka Społeczna nr 2/2010