Art 00 - Antropomotoryka

Analiza wskaźników wagowo-wzrostowych pilotów samolotów wojskowych i cywilnych w Polsce w latach 1992-2002
NR 26
ANTROPOMOTORYK A
2003
ANALIZA WSKAŹNIKÓW WAGOWO-WZROSTOWYCH
PILOTÓW SAMOLOTÓW WOJSKOWYCH
I CYWILNYCH W POLSCE W LATACH 1992-2002
THE ANALYSIS OF HEIGHT-WEIGHT INDEXES
OF MILITARY AND CIVIL AIRLINE PILOTS ON POLAND
IN 1992-2002
Tadeusz Jasiñski*, Volodymyr Tkachuk**
* ppłk dr, kierownik Zakładu Psychologii WIML, Warszawa, ul. Krasińskiego 54,
** prof. zw. dr hab. AWF Józefa Piłsudskiego w Warszawie, ul. Marymoncka 34.
Słowa kluczowe: wskaźniki wagowo-wzrostoowe, piloci wojskowi i cywilni
Key words: height-weight indexes, military and civil pilots.
STRESZCZENIE • SUMMARY
Artykuł zawiera analizę wymiarów morfologicznych wybranej grupy pilotów wojskowych i cywilnych (n =
9811). Uzyskany materiał posłużył do obliczenia wskaźników wagowo-wzrostowych. Analiza statystyczna wskaźników Rohrera i Queteleta Q2 BMI wykazała różnice istotne statystycznie w grupach pilotów. Na te różnice miał
wpływ charakter wykonywanej pracy. Zaobserwowano również, że piloci wojskowi byli nieznacznie wyżsi,
o większej masie ciała, a ich wartości wskaźników wagowo-wzrostowych w większości przypadków były charakterystyczne dla osobników tęgich.
This:: article contains the analysis of morphological features selected groups of military and civil pilots (n = 9811).
The obtained results have been used to estimate the height-weight indexes. Statistical analysis of Rohrer and
Quetelet Q2 BMI showed significant differences in the groups which have been divided by the character of work.
It has been observed, that military pilots have been slightly higher and heavier and their values of height-weight
indexes in the major part of cases have been typical for the stout people.
Morfologicznymi uwarunkowaniami motoryczności
człowieka zajmuje się kinantropometria jako specyficzna dziedzina nauki1 . Pośród morfologicznych elementów, które ograniczają możliwości wpływania na
organizm osobnika oraz modyfikują sposób postępowania motorycznego, Osiński [1] wyróżnia: wielkość
i kształt ciała w ujęciu trójwymiarowym, proporcje
między długościami poszczególnych części i obfitością umięśnienia różnych okolic, stosunki wewnętrzne między komponentami tkankowymi ciała.
-
-
-
-
-
Wstęp
1
„Kinantropometria – może być formalnie uważana za studia dotyczące relacji między ludzka strukturą i ruchem (pochodzi
od greckiego słowa kinein (poruszać się), anthropos (człowiek) i metrein (mierzyć), pole zainteresowań, zastosowania i powiązania kinantropometrii [1].
– 45 –
Tadeusz Jasiński, Volodymyr Tkachuk
-
-
-
-
-
Ogólne prawidłowości wielkości ciała osobnika
w odniesieniu do możliwości motorycznych warunkuje następujące założenie: „siła mięśni jest proporcjonalna do powierzchni poprzecznego przekroju,
czyli proporcjonalna do kwadratu wymiaru liniowego, natomiast ciężar jest funkcją sześcienną” [2, 3,
1].
Według Malareckiego [za, 1: 112] „nawet proporcjonalne zwiększenie wysokości ciała musi prowadzić w konsekwencji do obniżenia siły w stosunku do ciężaru, co jest jednym z czynników ograniczających sprawność fizyczną”. Milcerowa [4] uważa, za najważniejszy czynnik obniżający siłę względną
– stosunek tłuszczu do ciała szczupłego, który jest
wyższy u osób o dużej masie. Natomiast Ważny [5]
zwraca uwagę, że znaczna część siły zostaje zużyta
na pokonanie oporów wewnętrznych (np. lepkość
tkanek) i zewnętrznych (ciężar własnego ciała, charakter dźwigni itp.).
Osiński [1] opisując wpływ wielkości parametru
morfologicznego na poziom danej cechy funkcjonalnej wyróżnia trzy jego sfery:
·
Strefa negatywnego wpływu – progresywna {obszar (Xmin+X) wielkość parametrów morfologicznych, w których jakikolwiek przyrost tej
zmiennej niezależnej spowoduje przyrost (różny
dla różnych wartości) zmiennej zależnej, tj. danej wartości motorycznej, aż do poziomu jej granicznej w tej sferze wartości Y}.
·
Strefa wpływu optymalnego {jest to obszar (X’
+ X”) wielkości pomiaru morfologicznego, w którym poszczególni osobnicy mogą sięgać (teoretycznie) najwyższych wartości cechy funkcjonalnej (Ymax), wartość wzorcowa}.
·
Strefa negatywnego wpływu regresywnego {strefa ta znajduje taki przedział (X” + Xmax) wielkości parametrów morfologicznych, w których jakikolwiek dalszy przyrost implikować może już
tylko regres (różny dla różnych wartości) danej
cechy funkcjonalnej, zaczynając od jej poziomu
Y’}.
Ten sam autor w innym miejscu [1, 6: 116] stwierdza, „iż wielkościom parametrów morfologicznych
w pewnych granicach poniżej przeciętnych i wyraźnie zbliżonym do średniego dla danej populacji ich
poziomu towarzyszą najkorzystniejsze („pożądane”)
wartości cech funkcjonalnych”.
Wysokość i masa ciała mogą być złudnymi wskaźnikami „dobroci” rozwoju, jeśli nie uwzględni się
poziomu otłuszczenia [7].
Na podstawie analizy masy ciała i masy ciała
szczupłego (LBM) – z jednej strony, a z drugiej –
wysokości ciała, można też wysunąć wniosek, że
najczęściej spostrzegane zjawisko niekorzystnych
wpływów tęgiej budowy ciała (duży wskaźnik BMI)
jest również w głównej mierze pochodną współtowarzyszącej takiej budowie znacznej zawartości
tłuszczu w ciele. Do oceny ryzyka związanego z ilością tłuszczu w ustroju najczęściej stosuje się wskaźnik masy ciała (BMI – Body Mass Index). Wskaźnik
ten daje ogólną przybliżoną informację o proporcjach budowy ciała, a w szczególności o występowaniu nadwagi [1].
Niezbędne jest też w pewnych warunkach docenianie optymalnej zawartości tłuszczów w ustroju, których rola nie tylko sprowadza się do dostarczania dużych ilości energii, ale i są one materiałem
do syntezy hormonów, witamin i innych biologicznie czynnych związków. Elder [za 8] wskazywał na
bezpośredni związek, jaki może wystąpić między
nawet krótkotrwałym niedożywieniem a skłonnością
do zwiększonej drażliwości i obniżeniem poziomu
podstawowych zdolności motorycznych. Podobnie
uważał uprzednio cytowany Ważny, który dowodził,
że „w miarę” zmniejszania się ciężaru ciała warunki
biodynamiczne pogarszają się tak znacznie, iż przekraczają nawet pozytywny wpływ wynikający z dużo
mniejszych strat energii traconej na przeciwstawianie się siłą grawitacji.
Poznanie morfologicznych uwarunkowań motoryczności wydaje się być niezwykle interesujące
i ważne w odniesieniu do osób, od których wymagana jest wysoka sprawność motoryczna i psychofizyczna. Bez wątpienia należą do nich piloci samolotów, technicy pokładowi, ratownicy wysokościowi
itp., czyli tzw. personel latający.
Celem pracy była analiza wskaźników wagowwzrostowych pilotów wojskowych i cywilnych
w ostatnim dziesięcioleciu.
Materiał i metody
Pomiaru wskaźników morfologicznych dokonano
u 9811 pilotach wojskowych i cywilnych zgodnie
z metodyką orzecznictwa Wojskowej Komisji Lotniczo-Lekarskiej w Warszawie i Komisji Lotniczo-Lekarskiej dla Personelu Cywilnego Lotniczego w
2
Wojskowym Instytucie Medycyny Lotniczej . Dotyczyły one pomiarów antropometrycznych i fizjologicznych m.in.: wysokości (do 0,1 cm), masy ciała
(do 0,01 kg), długości kończyn, obwodu klatki piersiowej, spirometrii – wskaźnik natężonej objętości
2
Według Instrukcji o wojskowych komisjach lotniczo-lekarskich oraz ocenie zdolności fizycznej i psychicznej do służby w powietrzu i do służby naziemnego zabezpieczenia lotów.
Instrukcja Lot. 2670/87.
– 46 –
Analiza wskaźników wagowo-wzrostowych pilotów samolotów wojskowych i cywilnych w Polsce w latach 1992-2002
Tabela 1. Wzory wskaźników wagowo-wzrostowych
wskaźniki wagowo-wzrostowe m.in.: Q2 BMI; ROHRERA; WS – wskaźnik smukłości; NMC – należna
masa ciała, korzystając z zamieszczonych w tabeli 1
wzorów.
W dalszej kolejności, dla każdej z badanych
grup osób, obliczono częstości występowania analizowanych parametrów, ich średnie arytmetyczne, odchylenia standardowe. Dokonano również
oceny poziomu istotności rozkładów badanych parametrów – w tym celu zastosowano test to – Studenta.
Table 1. Height-weight indexes
WskaŸniki wagowo-wzrostowe
Heigh-weight indexes
(1)
(2)
(3)
(4)
Queteleta - II (BMI ) =
Rohrera =
Ws =
mc (kg )
wc 2 (m )
mc (g )
´ 100
wc 3 (cm )
wc (cm )
mc (kg )
3
Charakterystyka badanych
w - 150 ö
æ
NMC = ç w ÷ - 100
4
ø
è
Objaśnienia:
Ws – wskaźnik smukłości
NMC – należna masa ciała
mc – masa ciała
wc – wysokość ciała
w – wysokość ciała
Explanations:
WS – index of lean
NMC – proper body mass
mc – body mass
wc – body height
w – body height
wydechowej, maksymalnego przepływu powietrza
w fazie natężonego wydechu, za pomocą aparatu
„Flowscreen Pro” firmy JAEGER, służącego do pomiarów czynnościowego oddychania (MEF 50 i MEF
25), VC – pojemności całkowitej płuc, przeliczonej
procentowo, VO max – wskaźnika minutowego
2
maksymalnego pochłaniania tlenu, grubości tkanki
tłuszczowej, typu budowy itd.
Na podstawie relacji masy i wysokości ciała obliczono powszechnie znane i uznane za optymalne
W badaniach brało udział 4274 pilotów wojskowych i 5537 pilotów cywilnych. Wiek badanych był
nieznacznie zróżnicowany, mianowicie grupa pilotów wojskowych (G1) – x– = 36,997 ± 7,71 rok, a grupa pilotów cywilnych (G2) – x– = 36,549 ± 7,87. Średni wiek w chwili dokonywania pomiarów, dla poszczególnych grup osób, zawierał się w przedziale od 34 – 41 lat (ryc. 1).
Prezentowane wyniki pomiarów morfologicznych pochodziły z losowo wybranej grupy pilotów
wojskowych i cywilnych, badanych w ostatniej dekadzie w Wojskowym Instytucie Medycyny Lotniczej. Stanowiły one wycinek badań okresowych,
realizowanych w ramach orzecznictwa WKLL.
Miały one na celu określenie przydatności badanych osób do pracy i wykonywania zadań w powietrzu.
Rycina 1. Rozkład wieku w grupach wojskowych (grupa1) i cywilnych (grupa 2) pilotów
Figure1. Military group and civil pilot’s age distribution
Histogram: WIEK
1356
1130
Liczba obs.
904
678
226
-
-
452
-
-
-
0
15
20
25
30
35
40
45
50
55 15
GRUPA: 1
20
25
30
35
GRUPA: 2
– 47 –
40
45
50
55
Tadeusz Jasiński, Volodymyr Tkachuk
Wyniki
wagi, a w niektórych przypadkach nawet otyłości.
Jeżeli nawet uwzględnić sugestie naukowców i lekarzy ostatnich lat optujących za zwiększeniem wartości tego wskaźnika, to i tak u badanych pilotów
(wojskowych i cywilnych) ryzyko wystąpienia chorób związanych z otyłością jest średnie i wysokie.
Analiza statystyczna wskaźników Rohrera i Queteleta (Q2 BMI) wykazała różnice istotne statystycznie
w grupach pilotów zróżnicowanych ze względu na
charakter wykonywanej pracy. W tym przypadku
zaobserwowano, że piloci wojskowi byli nieznacznie wyżsi i mieli większą masę ciała, a wartości omawianych wskaźników w większości przypadków były
charakterystyczne dla osobników tęgich.
Kolejny z analizowanych wskaźników wagowowzrostowych odnosił się do wskaźnika smukłości
(WS). Różnice wartości wyżej omówionych wskaźników wynikają z umiejscowienia masy ciała w liczniku (wsk. Rohrera i Queteleta) bądź w mianowniku (wsk. smukłości – wzór tab. 1).
W przypadku wskaźnika smukłości u badanych
pilotów jego zmienność zamykała się w granicach
od 34,579 do 47,424 (x– – 41,309; Sd ± 1,834) – piloci wojskowi i od 35,293 do 48,761 (x–– 41,413 Sd
± 1,747) – piloci cywilni. Analiza wartości WS wykazała istotne statystycznie różnice rozkładów uzyskanych danych, na poziomie p < 0,05. Wskazują
one, że piloci wojskowi są bardzo smukli (wartość
statystyki testu Studenta, to = 2,824 przy p < 0,05).
Przyjmując założenie, że wysokość ciała badanych wynosi powyżej 150 cm, obliczono dla nich
wskaźnik Lorentza, tzw. należną masę ciała (NMC).
U badanych pilotów zmienność wartości NMC
zamykała się w granicach od 54,500 kg do 84,875
kg (x– – 69,213; Sd ± 4,654) – piloci wojskowi i od
56,375 do 84,500 (x– –69,540 Sd ± 4,796) – piloci
cywilni. Analiza uzyskanych wartości NMC wykaza-
Poziom badanych wskaźników wagowo-wzrostowych w
grupach pilotów zróżnicowanych ze względu na charakter wykonywanej pracy
Podstawowe wskaźniki rozwoju fizycznego personelu latającego przewyższały wartości zaobserwowane w badaniach innych żołnierzy związanych
z lotnictwem. Carter i Heath [9] wykazali, że średni
wzrost i waga żołnierzy czołowych państw NATO
wynosiła wysokość ciała x– – 171,4 cm i masa ciała x–
– 68,9 kg. W przeprowadzonych badaniach wskaźniki te wynosiły odpowiednio: w grupie pilotów
wojskowych – wysokość ciała x– – 175,617 cm (Sd ±
6,206) i masa ciała x– – 77,628 kg (Sd ± 10,642),
w grupie cywili – x– – 176,053 cm (Sd ± 6,395) i x– –
77,534 kg (Sd ± 10,055). Uzyskane rezultaty były
porównywalne z badaniami Sterkowicza [10] –
wśród żołnierzy jednostek specjalnych.
Analiza wskaźnika Rohrera wykazała, że wśród
personelu latającego dominował typ atletyczny.
Wskaźnik R.I. w grupach zróżnicowanych ze względu na podejmowaną aktywność zawodową zawierał się w przedziale od 0,938 do 2,419 (x– – 1,435) piloci wojskowi i od 0,863 do 2,275 (x– – 1,423) –
piloci cywilni. Zgodnie z klasyfikacją wskaźnika Rohrera wysokie jego wartości odnoszą się do osobników tęgich.
Zgodnie z zaleceniami WHO (Światowa Organizacja Zdrowia, World Health Organization, WHO,
jedna z organizacji wyspecjalizowanych ONZ, utworzona w 1946), przy ocenie wagi ciała posługujemy
się wskaźnikiem masy ciała wg Quteleta określanym
jako (Body Mass Index), zgodnie z wzorem – tab. 1.
Odniesienie uzyskanych danych wskaźnika Q2 – BMI
do jego wartości podanych przez Queteleta, wykazała u znacznej części badanych pilotów stan nad-
Tabela 2. Statystyki opisowe badanych zmiennych
Table 2. Mean values and comparative analysis of somatic characteristics
Badani / subjects
Zmienne / changes
Wysokoœæ cia³a
x
±Sd
Min
Piloci cywilni n = 5537 (G2)
Max
x
Min
Max
175,617
6,206
156,000
196,500
176,053
6,395
158,500
196,000
77,628
10,642
50,000
122,500
77,534
10,055
50,000
117,600
Q2_BMI
25,164
3,141
17,332
39,063
25,008
2,919
15,699
38,111
1,435
0,191
0,938
2,419
1,423
0,180
0,863
2,275
WS_SM
41,309
1,834
34,579
47,424
41,413
1,747
35,293
48,761
NMC
69,213
4,654
54,500
84,875
69,540
4,796
56,375
84,500
-
±Sd
Masa cia³a
ROHRER
-
Piloci wojskowi n = 4274 (G1)
Objaśnienia / Explanation:
G1 – piloci wojskowi / military pilots
G2 – piloci cywilni / civil pilots
– 48 –
Analiza wskaźników wagowo-wzrostowych pilotów samolotów wojskowych i cywilnych w Polsce w latach 1992-2002
Tabela 3. Ocena istotności różnic rozkładów badanych zmiennych w grupach zróżnicowanych ze względu na charakter wykonywanej
pracy
Table 3. Estimation of significant differences of changes in the groups which have been divided by the character of work
Zmienna / Change
Wysokoœæ cia³a
x G–1
x G–2
±Sd G1
±Sd G2
176,053
175,616
6,395
6,205
to
3,407
df
p
9809
,0006*
Masa cia³a
77,533
77,627
10,055
10,642
-,444
9809
,6569
Q2_BMI
25,007
25,164
2,919
3,141
-2,523
9809
,0116*
ROHRER
1,423
1,435
,179
,191
-3,253
9809
,0011*
WS_SM
41,412
41,309
1,746
1,833
2,824
9809
,0047*
NMC
69,540
69,212
4,796
4,654
3,407
9809
,0006*
Objaśnienia / Explanation:
–
x – średnia arytmetyczna / arithmetical average
Sd – odchylenie standardowe / standard deviation
o
t – wartość statystyki / statistic value
df – przedział ufności / degree of freedom
p – poziom istotności różnicy, przy p < 0,05 / differences significant
ła istotne statystycznie różnice rozkładów uzyskanych
danych, na poziomie p < 0,05. Również i w tym
przypadku wskazują one, że piloci wojskowi przejawiali większą należną masę ciała.
Ostatnia z przeprowadzonych analiz statystycznych dotyczyła istotności różnicy wskaźników wagowo-wzrostowych w grupach badanych pilotów
zróżnicowanych ze względu na ich wiek w chwili
dokonywania pomiarów. W tym celu z badanych
grup pilotów wybrano tylko te osoby, które w
chwili badania miały 20, 30, 40 i 50 lat. W tak wyodrębnionych grupach – pilotów cywilnych i woj-
skowych dokonano analizy wartości wskaźników
wagowo-wzrostowych w oparciu o test nieparametryczny rangowanych znaków U Manna-Whitneya.
Analiza tak uzyskanych danych wykazała, że wraz
z wiekiem badanych różnice są istotne statystycznie
tylko w odniesieniu do grupy 50-letnich pilotów. Na
te różnice ma wpływ charakter wykonywanej pracy. Zaobserwowane różnice istotne statystycznie na
poziomie p < 0,05 dotyczą głównie wskaźników
wagowo-wzrostowych Q2 BMI, Rohrera i wskaźnika smukłości (tab. 4).
Rycina 2. Średni wartość wskaźnika należnej masy ciała (NMC) w grupach wojskowych (grupa1) i cywilnych (grupa 2) pilotów
Figure 2. Average index value body mass in military groups and civil pilots
Wykres ramkowy: NMC
69,75
69,60
NMG
69,45
69,30
-
-
69,15
69,00
1
2
-
-
-
GRUPA
– 49 –
±1.96*B³¹d std.
±1.00*B³¹d std..
Œrednia
Tadeusz Jasiński, Volodymyr Tkachuk
Tabela 4. Ocena istotności różnicy badanych wskaźników wagowo – wzrostowych w grupach badanych pilotów wojskowych (G1) i
cywilnych (G2) zróżnicowanych ze względu na wiek
Table 4. Estimation of differences significant of height – weight index in military pilots and civil pilots in different ages
Parametry / zmienna
p
U
p
U
p
U
p
846,50
0,060
12938,50
0,583
20309,00
0,164
9452,50
0,228
Masa cia³a
1087,00
0,901
12285,00
0,190
21470,50
0,643
9368,50
0,185
Q2_BMI
-
-
-
-
-
Wysokoœæ cia³a
U
G1:n=128,
G2:n=161
(50 lat)
G1:n=180,
G2:n=245
(40 lat)
G1:n=149,
G 2:n=180
(30 lat)
G1:n=32,
G2:n=69
(20 lat)
Badani / wiek
1031,00
0,594
12582,00
0,335
20170,00
0,133
8427,00
0,008*
ROHRER
973,00
0,339
12888,00
0,543
19741,00
0,065
8170,00
0,002*
WS_SM
973,00
0,339
12888,00
0,543
19741,00
0,065
8170,00
0,002*
NMC
846,50
0,060
12938,50
0,583
20309,00
0,164
9452,50
0,228
Objaśnienia:
U – wartości statystyki testu U Manna-Whitneya
* p – poziom istotności różnicy, przy p < 0,05
Explanations:
U – Statistic value of U Mann-Whitney test
P – Differences significant, at p 0,05
Dyskusja
wpływają na funkcjonowanie w drugiej z tych sfer.
Drugi aspekt zawodu pilotów wojskowych, o którym należy tutaj wspomnieć, łączy się z uwarunkowaniami normalnej działalności wojskowej pilotów
z działalnością związaną z wypełnianiem zadań lotniczych (kontrolnych, pilotażowych i taktycznych).
Tym aspektom życia nie podlega pilot samolotów
cywilnych. Zatem, zakres pracy i charakter wykonywanych zadań lotniczych zasadniczo różni się od
wymagań stawianych pilotom cywilnym. Różnice te
powodowane są również tym, że pilot samolotów
cywilnych nie podlega rygorom przepisów wojskowych [12].
Ponadto charakter wykonywanej pracy pilota
wojskowego i cywilnego różni się w zakresie fizycznego i psychicznego obciążenia. Pilot cywilny,
zwłaszcza biorący udział w lotach międzykontynentalnych, już po starcie może pracować z wykorzystaniem autopilota, co nie ma miejsca w samolotach wysokomanewrowych (wojskowych). Na ogół
loty pilotów wojskowych są krótkie, a prędkości
znaczne, występuje również tzw. deficyt czasu w podejmowaniu decyzji. Uporanie się z wieloma czynnikami fizycznymi, np. tolerancja działających przyspieszeń, jak i psychicznymi wymaga od pilota wojskowego większego poziomu przygotowania psychofizycznego. To nie znaczy w żadnym razie, że piloci
cywilni nie powinni posiadać wysokiej sprawności
fizycznej i psychicznej, ale ich udział w pilotowaniu
samolotu jest mniejszy niż u pilotów wojskowych.
Wśród teoretyków wychowania fizycznego nie ma
zgodności co do miernika ogólnej sprawności fizycznej. Zastrzeżenia względem koncepcji sprawności
ogólnej wynikają z faktu słabej korelacji między wynikami testów mierzących poszczególne cechy motoryki, które to cechy służą do oceny sprawności
osobnika. Taka ocena sprawności jest niejednoznaczna [6]. Przeważa jednak pogląd, że ogólna
sprawność osobnika może być określona przy użyciu baterii testów oceniających główne składowe
motoryki [11].
W tym miejscu warto zwrócić uwagę (nie wdając się w szczegóły) na dwa szczególne aspekty pracy pilotów wojskowych i cywilnych. W odniesieniu
do pilota wojskowego, jego działalność zawodowa
łączy się wyraźniej (niż w większości innych zawodów) z wieloma aspektami życia (np. życia rodzinnego). Wynika to z kilku powodów: zazwyczaj piloci wojskowi zamieszkują w pewnych wyizolowanych
przestrzennie środowiskach (np. blisko lotniska),
muszą być dyspozycyjni w sensie czasowym (tzn. nie
dysponują wyraźnie określonym czasem pracy), często następują przesunięcia z jednej jednostki wojskowej do innej (co łączy się ze zmianą miejsca zamieszkania). Ryzyko związane z wykonywaniem zawodu pilota wojskowego, wywołuje zwiększony niepokój u członków rodziny (czyli w większym stopniu
niż w innych zawodach rodziny „żyją” działalnością
zawodową pilota – członka rodziny). Ogólnie można powiedzieć, że w przypadku tego zawodu dochodzi do wyraźnego „zatarcia” granicy między
życiem prywatnym i życiem zawodowym. Sukcesy i
porażki w każdej z tych sfer życiowych wyraźnie
Wnioski
W grupach badanych pilotów, zróżnicowanych ze
względu na charakter wykonywanej pracy (piloci
– 50 –
Analiza wskaźników wagowo-wzrostowych pilotów samolotów wojskowych i cywilnych w Polsce w latach 1992-2002
wojskowi i cywilni), zaobserwowano wartości wskaźnika Rohrera, odnoszące się do osobników tęgich.
Analiza statystyczna wskaźników Rohrera i Queteleta Q2 BMI (Body Mass Index) wykazała różnice istotne statystycznie w grupach pilotów zróżnicowanych
ze względu na charakter wykonywanej pracy (tab.3).
Zaobserwowano również, że piloci wojskowi byli
nieznacznie wyżsi i mieli większą masie ciała, a ich
wartości wskaźników wagowo-wzrostowych w większości przypadków były charakterystyczne dla osobników tęgich.
Ponadto stwierdzono, że piloci wojskowi byli
bardziej smukli i mieli większą należną masę ciała.
Zróżnicowanie badanych ze względu na grupy
wiekowe w przedziale wieku od 20 do 40 lat nie
różnicuje znamiennie pilotów wojskowych i cywilnych
Jedynie w grupie pilotów 50 letnich zaobserwowano różnice istotne statystycznie, które dotyczyły
następujących wskaźników wagowo-wzrostowych:
Q2 – BMI, Rohrera i wskaźnika smukłości.
PIŚMIENNICTWO • LITERATURE
[8] Wolański N: Rozwój biologiczny człowieka. Warszawa, PWN, 1983
[9] Carter JEL, Heath BH: Somatotyping – development
and applications. New York – Port Chester – Melbourne – Sydney, Cambridge University Press, 1991
[10] Sterkowicz S: Struktura sprawności specjalnej a przydatność bojowa żołnierzy. Antropomotoryka, 1996;
14: 111-126
[11] Przewęda R: Uwarunkowania poziomu sprawności
fizycznej polskiej młodzieży szkolnej. Warszawa, AWF,
1985
[12] Terelak JF, Jasiński T: Konsekwencje psychologiczne
konfliktu pełnienia ról zawodowych i społecznych u
pilotów i żołnierzy różnych jednostek wojskowych. Polski Przegląd Medycyny Lotniczej, 2000; 1, 6: 33-42
-
-
-
-
-
[1] Osiński W: Antropomotoryka. Poznań, AWF, 2000
[2] Malarecki I: Wpływ wymiarów ciała na wysokość i
sprawność fizyczną. Wych. Fiz. i Sport, 1975; 1: 3-11
[3] Lin H: Fundamentals of zoological scaling. Am. J. of
Physics, 1982; 50: 1, 72-81
[4] Milcerowa H: Budowa somatyczna jako kryterium selekcji sportowej. Wych. Fiz. i Sport, 1978; 4: 11-41
[5] Ważny Z: Trening siły mięśniowej. Warszawa, SiT, 1977
[6] Osiński W: Wielokierunkowe związki zdolności motorycznych i parametrów morfologicznych. Badania dzieci i młodzieży wielkomiejskiej z uwzględnieniem poziomu stratyfikacji społecznej. Monografie, Poznań,
AWF, 1998; 261
[7] Malina RM, Bouchard C: Growth, maturation, and physical activity. Human Kinetics Books, Champaign, 1991; II
– 51 –