pdf pl - Journal of Agribusiness and Rural Development

Transkrypt

ISSN 1899-5772
Journal of Agribusiness
and Rural Development
www.jard.edu.pl
3(13) 2009, 205-216
ZMIANY POZIOMU SUBSYDIÓW
W GOSPODARSTWACH ROLNICZYCH UE-12
W LATACH 1989-2006
Tadeusz Sobczyński
Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy
Abstrakt. Nie można uzyskać równowagi rozwoju gospodarstwa bez osiągnięcia odpowiedniego poziomu dochodu, zapewniającego porównywalną z innymi działami gospodarki
opłatę pracy rolnika oraz środki na modernizację. Na podstawie danych europejskiego systemu rachunkowości gospodarstw rolnych FADN określono zmiany udziału salda dopłat
i podatków w dochodach gospodarstw rolniczych UE. Tendencje i procesy zmian, ze względu na swoją istotę, ujawniają się w długich okresach. Aby je badać, trzeba dysponować jednorodnym materiałem liczbowym z jak najdłuższego przedziału czasu. Materiał dotyczący
„dwunastki” (UE-12) z lat 1989-2006 daje takie możliwości. Celem głównym było określenie, czy w możliwie najdłuższym okresie, ze względu na dostępne dane, gospodarstwa rolnicze stawały się coraz bardziej „suwerenne” ekonomicznie, czy też coraz bardziej przechodziły na „garnuszek” podatników. Ze względu na charakter dostępnych danych, zastosowano najprostsze metody analizy szeregów statystycznych, metody analizy pionowej, rachunek
korelacji i regresji, a także wizualizację za pomocą wykresów.
Słowa kluczowe: dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego (SE420), saldo dopłat i podatków dotyczących działalności operacyjnej (SE600), saldo dopłat i podatków dotyczących
inwestycji (SE405), wielkość ekonomiczna (SE005), typ rolniczy gospodarstwa, FADN
WSTĘP
Stymulowanie przekształceń strukturalnych w sektorze rolnym w dużej mierze jest
oparte na retransferach budżetowych i wynika z założenia, iż wskutek oddziaływania
relacji popytowo-podażowych następuje ograniczenie możliwości rozwojowych tego
działu gospodarki [Czyżewski i Kułyk 2007, Czyżewski i Grzelak 2006].
Copyright © Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu
Adres do korespondencji – Corresponding author: dr inż. Tadeusz Sobczyński, Katedra Ekonomiki i Doradztwa w Agrobiznesie, Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy, ul.
S. Kaliskiego 7, bud. 3.1, 85-789 Bydgoszcz, Poland, e-mail: [email protected]
T. Sobczyński
206
Głównym celem Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) było i jest dążenie do retransferu
nadwyżki ekonomicznej od podatnika i konsumenta do rolnika. W warunkach rynku
liberalnego i globalnego, bez interwencji nadwyżka nie wraca do wytwórców surowca
w sposób naturalny [Sobiecki 2007, Czyżewski i Kułyk 2006, Baborska 2006].
Wzrost PKB wpływa na rozwarcie się nożyc cen, co doprowadza do pogarszania się
sytuacji dochodowej rolników. W latach 1991-2002 w UE można było zaobserwować
poprawę dynamiki parytetu dochodów rolniczych, co dowodzi niezwykłej skuteczności
WPR zreformowanej po 1992 r. Mieliśmy do czynienia głównie z administracyjnym
sposobem kreowania pożądanego poziomu dochodów rolniczych [Czyżewski i Henisz-Matuszczak 2005].
Interwencja w ramach WPR, prowadząca do korekty sprzężeń popytowo-podażowych, mająca na celu wspieranie dochodów rolniczych oraz wynikająca z naturalnie
niższej wydajności pracy i rentowności kapitału alokowanego w rolnictwie, jest antidotum na pierwotny brak równowagi dynamicznej na rynku artykułów rolniczych [Czyżewski i Henisz-Matuszczak 2005, Sobczyński 2008 a, b, c, d, e, 2007].
Od wprowadzenia WPR do lat dziewięćdziesiątych XX wieku trend rolniczych dochodów realnych był rosnący, ale zwiększały się one w tempie o połowę mniejszym niż
dochody poza rolnictwem. Mimo więc szybko malejącego zatrudnienia w rolnictwie
i rosnących kosztów interwencjonizmu, nie udało się wyeliminować relatywnego spadku dochodów rolniczych [Baborska 2006].
Narastanie barier o charakterze popytowym, podażowym, środowiskowym, strukturalnym i efektywnościowym oznacza wyczerpywanie się możliwości utrzymywania
parytetu dochodów w rolnictwie industrialnym. W przyszłości trzeba będzie zwiększać
nacisk na korektę modelu w kierunku rolnictwa społecznie zrównoważonego. Należy
więc do istniejącego instrumentarium „wmontować” takie narzędzia prośrodowiskowe
i w taki sposób, by wspierały dochody, a jednocześnie kompensowały obniżenia wydajności produkcji na rzecz służby krajobrazowi i dobrostanowi środowiska [Czyżewski
i Henisz-Matuszczak 2005].
Celem pracy jest analiza zmian poziomu zrównoważenia gospodarstw rolniczych
UE w aspekcie ekonomiczno-społecznym. Ocenę przeprowadzono na podstawie zmian
wartości dochodów gospodarstw rolniczych oraz udziału w nich salda dopłat i podatków.
MATERIAŁ I METODY
Jedynym powszechnie dostępnym i wszechstronnym źródłem informacji, gromadzonych według jednolitych zasad z reprezentacyjnej próby towarowych gospodarstw
rolnych funkcjonujących na obszarze UE, są wiadomości zbierane w systemie danych
rachunkowych z gospodarstw rolnych FADN (ang. Farm Accountancy Data Network).
Najwięcej informacji dostępnych w FADN dotyczyło lat 1989-2006. Zmienne w bazie
FADN są opisane szczegółowo, jednoznacznie zdefiniowane i dla ułatwienia oznaczone
symbolami, natomiast algorytmy ich obliczania są dostępne powszechnie [Farm... 2009]1.
Tendencje i procesy zmian, ze względu na swoją istotę, ujawniają się w długich
okresach. Aby je badać, trzeba dysponować jednorodnym materiałem liczbowym z jak
1
http://www.ec.europa/eu/agriculture/rica, zobacz też http://www.fadn.pl.
Journal of Agribusiness and Rural Development
Zmiany poziomu subsydiów w gospodarstwach rolniczych UE-12 ...
207
najdłuższego przedziału czasu. Materiał dotyczący unijnej „dwunastki” (UE-12) z lat
1989-2006 daje takie możliwości.
Zmiany w aspekcie zrównoważenia ekonomiczno-społecznego oceniano na podstawie analizy roli salda dopłat i podatków w kształtowaniu wyników ekonomicznych
gospodarstw rolniczych. Saldo dopłat i podatków dotyczących działalności operacyjnej
(SE6002) obejmuje dopłaty i podatki mające związek z działalnością operacyjną w roku
obrachunkowym. Są to dopłaty (SE605) i saldo VAT z działalności operacyjnej
(SE395) pomniejszone o podatki gospodarstwa rolnego (SE390) [Jasińska i Michalak
2008, s. 22-24, 31]. Saldo dopłat i podatków dotyczących inwestycji (SE405) oblicza
się przez odjęcie od kwoty dopłat do działalności inwestycyjnej (SE406) i premii za
zaprzestanie produkcji mleka (SE407) kwoty VAT naliczonego (zapłaconego przy zakupach mających związek z działalnością inwestycyjną) (SE408) [Jasińska i Michalak
2008, s. 24, 32].
Ponieważ w okresie objętym analizą UE dwukrotnie przyjmowała nowych członków (1995 i 2004), aby ustalić parametry dotyczące tylko „dwunastki”, w obliczeniach
stosowano metodę średniej ważonej liczbą gospodarstw.
Ze względu na charakter dostępnych danych zastosowano metody analizy szeregów
statystycznych, metody analizy pionowej, a także wizualizację za pomocą wykresów.
WYNIKI I DYSKUSJA
W latach 1989-2005 gospodarstwa rolnicze z krajów UE-12 nieznacznie zmniejszyły koszty nawozów na hektar użytków rolnych oraz obsadę zwierząt. Wzrosły koszty
pestycydów w przeliczeniu na jednostkę ziemi. Wzrostowi produktywności towarzyszyło zwiększenie dochodowości pracy, którą skorygowano o saldo dopłat i podatków
malała (rys. 1).
Na początku badanego okresu na 100 euro wartości produkcji przypadało do 10 euro
salda dopłat i podatków, a kraje „dwunastki” niewiele się pod tym względem różniły.
W ciągu 18 lat nastąpiło silne rozwarstwienie gospodarstw, więc relacja dopłaty/produkcja na koniec badanego okresu kształtowała się od około 4 w Holandii do około 50
w Irlandii. Trend dopłaty/produkcja dla tego ostatniego kraju charakteryzował się dodatkowo silnym wzrostem i wysokim współczynnikiem korelacji wielorakiej (R 2 =
0,9537; rys. 2).
Podstawowe znaczenie w kształtowaniu relacji dopłaty/produkcja miała wielkość
ekonomiczna gospodarstw. Gospodarstwa z trzech najmniejszych klas wielkości wystąpiły w badanym okresie nie we wszystkich krajach UE-12. Dobrze były reprezentowane
klasy największe. Na tej podstawie można stwierdzić, że szczególnie po 1992 roku,
silnie rosła relacja dopłaty/produkcja, a im gospodarstwo było większe, tym mniejsza
była wartość dopłat na każde 100 euro wartości produkcji (rys. 3).
Dochodowość produkcji gospodarstw rolniczych z krajów UE-12, mierzona udziałem
dochodu z rodzinnego gospodarstwa rolnego w wartości produkcji, w latach 1989-2006
wahała się wokół poziomów specyficznych dla każdego kraju. Na 100 euro produkcji
w Grecji przypadało 59-69 euro dochodu, natomiast w Danii – 0-10 euro. W krajach
2
Ten i następne symbole zmiennych w systemie FADN.
3(13) 2009
T. Sobczyński
208
€/ha
€/AWU, €/FWU
18 000
100
16 000
80
14 000
12 000
60
10 000
8 000
40
6 000
4 000
20
2 000
0
0
1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005
Nawozy SE295/SE025 (€/ha)
Fertilizers SE295/SE025 (€/ha)
Obsada zwierząt SE080/SE025 (LU/100 ha)
Livestock density SE080/SE025 (LU/100 ha)
Dochodowość pracy SE430 (€/FWU)
Family farm income SE430 (€/FWU)
Pestycydy SE300/SE025 (€/ha)
Crop protection SE300/SE025 (€/ha)
Produktywność pracy SE425 (€/AWU)
Farm net value added SE425 (€/AWU)
Dochodowość pracy skorygowana (€/FWU)
Corrected family farm income (€/FWU)
Rys. 1. Zmiany intensywności nawożenia i ochrony roślin oraz obsady zwierząt a produktywność i dochodowość pracy w gospodarstwach UE-12 w latach 1989-2005
Źródło: Sobczyński [2008 a].
Fig. 1. Changes of fertilization and pesticides intensity and livestock density compared to
output and labour profitability in farms of UE-12 in years 1989-2005
Source: Sobczyński [2008 a].
€/100€ produkcji
output
55
y(IRE) = –0,0025x2 + 2,6355x + 3,1258
R2 = 0,9537
45
35
25
y(NED) = 0,0045x2 +0,0461x + 0,4525
R2 = 0,5055
15
5
-5
1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 200 2001 2002 2003 2004 2005 2006
0
(IRE) Ireland
(FRA) France
(DAN) Denmark
(LUX) Luxembourg
(DEU) Germany
(NED) The Netherlands
(UKI) United Kingdom
(ITA) Italy
Wielom. ((NED) The Netherlands)
(POL) Poland
(BEL) Belgium
(ELL) Greece
(ESP) Spain
Wielom.
((IRE) Ireland)
(POR) Portugal
Rys. 2. Zmiana relacji dopłaty/produkcja w gospodarstwach rolniczych krajów UE-12
w latach 1989-2006
Źródło: obliczenia własne na podstawie Farm... [2009].
Fig. 2. The change of subsidiaries/production ratio in farms of UE-12 in years 1989-2006
Source: own calculations based on Farm... [2009].
209
output
24,00
19,00
14,00
9,00
4,00
-1,00
1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
(4) 16 - <40 ESU
(5) 40 - <100 ESU
(6) >= 100 ESU
Rys. 3. Zmiana relacji dopłaty/produkcja w zależności od wielkości ekonomicznej
w gospodarstwach rolniczych UE-12 w latach 1989-2006
Fig. 3. The change of subsidiaries/production ratio depending on economic size
in farms of UE-12 in years 1989-2006
output
69
59
49
39
29
19
9
-1
1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
(ELL) Greece
(ESP) Spain
(IRE) Ireland
(ITA) Italy
(POR) Portugal
(POL) Poland
(BEL) Belgium
(FRA) France
(LUX) Luxembourg
(DEU) Germany
(DAN) Denmark
Rys. 4. Zmiana relacji dochód (SE420)/produkcja (SE131) w gospodarstwach
rolniczych krajów UE-12 w latach 1989-2006
Fig. 4. The change of income (SE420)/output (SE131) ratio in farms of UE-12
in years 1989-2006
wyróżniających się dominacją gospodarstw małych z pracochłonnymi kierunkami produkcji, była wysoka dochodowość produkcji przy niskich kosztach czynników zewnętrznych, głównie dzięki dużemu wkładowi nieopłaconej pracy własnej. W krajach
z występującymi gospodarstwami dużymi dominują kapitałochłonne techniki wytwórcze,
dlatego charakteryzowały się one niską dochodowością produkcji przy wysokich kosztach
czynników zewnętrznych (rys. 4).
3(13) 2009
T. Sobczyński
210
W wartości produkcji w latach 1989-2005 wyraźnie malała skorygowana dochodowość produkcji gospodarstw rolniczych z krajów UE-12, mierzona udziałem dochodu
z rodzinnego gospodarstwa rolnego pomniejszonego o saldo dopłat i podatków dla
działalności inwestycyjnej i operacyjnej (SE420-SE405-SE600). Wyjątkiem były gospodarstwa hiszpańskie (rys. 5).
Zadziwiające, że w gospodarstwach rolniczych UE-12 z klas o największej wielkości ekonomicznej występował też największy udział dopłat w dochodzie (rys. 6).
Gospodarstwa rolnicze UE-12 wraz ze wzrostem wielkości ekonomicznej pozyskiwały coraz większe kwoty dopłat zarówno w ujęciu na gospodarstwo, jak i osobę pracy
nieopłaconej (rys. 7, 8).
Najwyższym poziomem dochodu skorygowanego na gospodarstwo wyróżniały się
gospodarstwa holenderskie i belgijskie. Niepokoić może silny trend spadkowy dochodów skorygowanych gospodarstw brytyjskich i duńskich, czyli gospodarstw największych i o dużej skali produkcji (rys. 9).
output
55
45
35
25
15
5
-5
-15
1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
(ESP) Spain
(ELL) Greece
(ITA) Italy
(POL) Poland
(BEL) Belgium
(POR) Portugal
(FRA) France
(DEU) Germany
(IRE) Ireland
(DAN) Denmark
(LUX) Luxembourg
Rys. 5. Zmiana relacji dochód skorygowany (SE420S)/produkcja (SE131) w gospodarstwach rolniczych krajów UE-12 w latach 1989-2006
Fig. 5. The change of corrected income (SE420S)/output (SE131) ratio in farms of UE-12 in years 1989-2006
211
58%
48%
38%
28%
18%
8%
-2%
1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
0-4 ESU
4-8 ESU
8-16 ESU
16-40 ESU
40-100 ESU
>100 ESU
Rys. 6. Zmiana udziału salda dopłat i podatków w dochodzie w zależności od wielkości ekonomicznej w gospodarstwach rolniczych UE-12 w latach 1989-2006
Fig. 6. The change of subsidiaries and taxes balance share in income depending
on economic size in farms of UE-12 in years 1989-2006
€/gospodarstwo
€/farm
49500
39500
29500
19500
9500
-500
1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
0-4 ESU
4-8 ESU
8-16 ESU
16-40 ESU
40-100 ESU
>100 ESU
Rys. 7. Zmiana wartości salda dopłat i podatków w przeliczeniu na gospodarstwo
w zależności od wielkości ekonomicznej w gospodarstwach rolniczych UE-12
w latach 1989-2006
Źródło: obliczenia na podstawie Farm... [2009].
Fig. 7. The change of subsidiaries and taxes balance per farm depending on economic
size in farms of UE-12 in years 1989-2006
Source: calculations based on Farm... [2009].
Dobrą ilustracją wpływu typu rolniczego gospodarstwa (kierunku produkcji) na wyniki ekonomiczne jest porównanie dochodu skorygowanego uzyskiwanego w gospodarstwach polowych (TF13; rys. 10) z osiąganym w gospodarstwach ogółem (rys. 9). Gospodarstwa polowe należą do grupy silnie wspieranej i uzyskują niewielkie dochody
tylko dzięki kilkudziesięciotysięcznym retransferom, które w około 2/3 służą pokrywaniu strat [Sobczyński 2008 a, c, d].
Znowu niepokoić może silny trend spadkowy dochodów skorygowanych brytyjskich, niemieckich i francuskich gospodarstw polowych, czyli gospodarstw największych i o dużej skali produkcji (rys. 10).
3(13) 2009
T. Sobczyński
212
€/FWU
29 500
24 500
19 500
14 500
9 500
4 500
-500
1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
0-4 ESU
16-40 ESU
4-8 ESU
40-100 ESU
8-16 ESU
>100 ESU
Rys. 8. Zmiana wartości salda dopłat i podatków w przeliczeniu na osobę pracy nieopłaconej w zależności od wielkości ekonomicznej w gospodarstwach rolniczych UE-12 w latach 1989-2006
Fig. 8. The change of subsidiaries and taxes balance per unpaid labour unit depending on economic size in farms of UE-12 in years 1989-2006
€/gospodarstwo
€/farm
48000
43000
38000
y(NED) = 116,38x2 – 2493,2x + 42851
R2 = 0,201
33000
28000
23000
18000
13000
8000
3000
-2000
-7000
-12000
-17000
-22000
y(DAN) = 31,375x2 – 1951,9x + 11360
R2 = 0,5326
y(UKI) = 117,78x2 – 4387,7x + 30220
R2 = 0,7633
1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
(BEL)
(ELL)
(IRE)
(POR)
Wielom. ((DAN))
(NED)
(ESP)
(ITA)
(UKI)
Wielom. ((NED))
(DEU)
(FRA)
(LUX)
(DAN)
Wielom. ((UKI))
Rys. 9. Zmiana wartości dochodu skorygowanego o salda dopłat i podatków (SE420-SE405-SE600) w gospodarstwach rolniczych krajów UE-12 w latach 1989-2006
Fig. 9. The change of corrected income by subsidiaries and taxes balance (SE420-SE405-SE600) in farms of UE-12 in years 1989-2006
213
€/gospodarstwo
€/farm
30000
20000
10000
0
-10000
-20000
2
y(DEU)= 36,19x – 3439,7x + 13839
2
R = 0,8957
-30000
2
y(UKI) = 255,58x – 9031x + 46170
2
R = 0,8431
-40000
-50000
1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
(DAN)
(ESP)
(ITA)
Wielom. ((UKI))
(DEU)
(FRA)
(POR)
Wielom. ((DEU))
(ELL)
(IRE)
(UKI)
Rys. 10. Zmiana wartości dochodu skorygowanego o salda dopłat i podatków (SE420-SE405-SE600) w gospodarstwach polowych (TF13) krajów UE-12 w latach 1989-2006
Fig. 10. The change of corrected income by subsidiaries and taxes balance (SE420-SE405-SE600) in field crops farms (TF13) of UE-12 in years 1989-2006
Raz jeszcze widać, że sama poprawa struktury agrarnej, zwiększenie skali produkcji
i unowocześnienie technologii nie gwarantują zwiększenia dochodów rolników. Rosnącemu strumieniowi środków płynących do gospodarstw z otoczenia oraz wzrostowi
produkcyjności roślin i zwierząt, a także wydajności pracy nie towarzyszy wzrost dochodowości pracy rolnika. Coraz mniejsza jest nadwyżka ekonomiczna pozostawiana
rolnikom przez dominujące ogniwa agrobiznesu i konieczna staje się jej dodatkowa
redystrybucja w formie dopłat.
Gdyby skala produkcji rozwiązywała problem dochodów rolników, gospodarstwa
największe, z klasy (6) > 100 ESU, powinny uzyskiwać dochód skorygowany zbliżony do
dochodu z dopłatami (a nawet wyższy, co by oznaczało, że są płatnikami netto podatków
i jako obywatele współfinansują przedsięwzięcia publiczne). Niestety, narasta różnica
między dochodem i dochodem skorygowanym o dopłaty, zarówno w ujęciu na gospodarstwo, jak i osobę pracy nieopłaconej. Dobrze, że w pierwszych latach nowego stulecia
dochód skorygowany zaczął wykazywać tendencję wzrostową (rys. 11, 12).
Duże gospodarstwa rolne z krajów byłego bloku wschodniego, wykorzystując rynek
instytucjonalny stworzony w ramach WPR, redystrybuują znaczne kwoty wsparcia.
Przy bardzo niskiej wydajności pracy, dzięki retransferom, przedsiębiorcy uzyskują po
kilkaset tysięcy euro dochodu na osobę (rys. 13). Nie towarzyszy temu wysoka produktywność pracy mierzona wartością dodaną netto na osobę pełnozatrudnioną (SE425)
[Sobczyński 2008 d]. W tej sytuacji została naruszona podstawowa zasada związku
między społeczną wydajnością pracy a dochodami.
3(13) 2009
T. Sobczyński
214
€/gospodarstwo
€/farm
100000
2
y(SE420)= 141,29x – 1565x + 71270
2
R = 0,4037
80000
60000
2
y(SE420S) = 377,07x – 9075,7x + 84228
2
R = 0,8737
40000
20000
1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
SE420
Wielom. (SE420-(SE405+SE600))
SE420-(SE405+SE600)
Wielom. (SE420)
Rys. 11. Zmiana wartości dochodu i dochodu skorygowanego w przeliczeniu na gospodarstwo w gospodarstwach największych ((6) > 100 ESU) UE-12 w latach 1989-2006
Fig. 11. The change of income and corrected income per farm among biggest farms ((6) >
100 ESU) in UE-12 in years 1989-2006
€/FWU y(SE430) = 62,669x2 – 446,08x + 38689
R2 = 0,4192
50000
40000
y(SE430S) = 211,02x2 – 5032,1x + 47361
R2 = 0,8662
30000
20000
10000
1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
SE430
SE430S
Wielom. (SE430S)
Wielom. (SE430)
Rys. 12. Zmiana wartości dochodu i dochodu skorygowanego w przeliczeniu na osobę pracy
nieopłaconej w gospodarstwach największych ((6) > 100 ESU) UE-12 w latach
1989-2006
Fig. 12. The change of income and corrected income per unpaid labour unit among biggest
farms ((6) > 100 ESU) in UE-12 in years 1989-2006
Dopłaty (€/FWU)
Subsidies (€/FWU)
800000
810
2
y = –8,9081x + 5342,6x + 48534
2
R = 0,8214
600000
116
400000
745
770
775
114
112
113
115
785
670
720
790
370
100
010
660
050
090
030
060
080
070
795
020
360
800
200000
710
0
215
0
755
Wskaźnik najmu (AWU)
Rental ratio (AWU)
50
100
150
200
250
Rys. 13. Wskaźnik najmu (SE020/SE015) a saldo dopłat i podatków na osobę pracy nieopłaconej w gospodarstwach rolniczych z grupy o największej wielkości ekonomicznej ((6)
>= 100 ESU) regionów FADN położonych wokół Bałtyku – średnie z lat 2004-2006
Fig. 13. The rental ratio (SE020/SE015) compared to subsidiaries and taxes balance per unpaid labour unit among biggest farms ((6) >= 100 ESU) in FADN regions located at
the Baltic Sea – the average from years 2004-2006
PODSUMOWANIE
Zwiększa się rola subsydiów w kształtowaniu wyników ekonomicznych gospodarstw rolniczych. Poprawa struktury agrarnej, zwiększenie skali produkcji i unowocześnienie technologii nie gwarantują zwiększenia dochodów rolników. Wprost przeciwnie: im gospodarstwa stają się coraz większe i bardziej powiązane z otoczeniem, tym
bardziej uzależniają się od subwencji. Coraz mniejsza jest nadwyżka ekonomiczna
pozostawiana rolnikom przez dominujące ogniwa agrobiznesu i konieczna staje się jej
dodatkowa redystrybucja w formie dopłat.
LITERATURA
Baborska B., 2006. Kontrowersje wokół reformy wspólnej polityki rolnej Unii Europejskie. W:
Zakres i formy interwencjonizmu państwowego we współczesnych systemach gospodarczych.
Red. D. Kopycińska. Kat. Mikroekon. Uniw. Szczec., Szczecin, 73-80.
Czyżewski A., Henisz-Matuszczak A., 2005. Makroekonomiczne uwarunkowania rolnictwa
industrialnego i społecznie zrównoważonego. Refleksje na temat sprzężeń regulacyjnych i realnych. W: Koncepcja badań nad rolnictwem społecznie zrównoważonym. Red. J.S. Zegar.
PW 11, IERiGŻ-PIB, Warszawa, 53-71.
Czyżewski A., Grzelak A., 2006. Czy integracja regionalna może być przeciwwagą dla negatywnych skutków globalizacji? Przykład doświadczeń rolnictwa w krajach Unii Europejskiej.
W: Regulacyjna rola państwa we współczesnej gospodarce. Red. D. Kopycińska. Printgroup,
Szczecin, 40-53.
Czyżewski A., Kułyk P., 2006. Mechanizmy wsparcia rolnictwa w wybranych krajach wysokorozwiniętych i ich makroekonomiczne uwarunkowania. W: Regulacyjna rola państwa we
współczesnej gospodarce. Red. D. Kopycińska. Printgroup, Szczecin, 54-65.
3(13) 2009
T. Sobczyński
216
Czyżewski A., Kułyk P., 2007. Polityka wsparcia rolnictwa amerykańskiego w świetle uwarunkowań makroekonomicznych. W: Polityka gospodarcza państwa. Red. D. Kopycińska. Kat.
Mikroekon. Uniw. Szczec., Szczecin, 135-145.
Farm Accountancy Data Network. 2009. Tryb dostępu: http://www.ec.europa.eu/agriculture/rica.
Data odczytu: marzec 2009.
Jasińska E., Michalak P., 2008. Wyniki standardowe uzyskane przez indywidualne gospodarstwa
rolne uczestniczące w Polskim FADN w 2006 roku. IERiGŻ-PIB, Warszawa, 22-39.
Sobczyński T., 2007. Wybrane elementy poziomu zrównoważenia produkcji w gospodarstwach
mlecznych krajów UE. Rocz. Nauk Roln. Ser. G, 93, 2, 88-97.
Sobczyński T., 2008 a. Zmiany udziału dopłat w dochodach gospodarstw rolniczych UE w latach
1989-2005. W: Interwencjonizm państwowy we współczesnej gospodarce. Red. D. Kopycińska. Kat. Mikroekon. Uniw. Szczec., Szczecin, 36-50.
Sobczyński T., 2008 b. Konkurencyjność polskich gospodarstw większych ekonomicznie w UE
w aspekcie zrównoważenia ekonomicznego. Rocz. Nauk. SERiA 10, 3, 494-499.
Sobczyński T., 2008 c. Zmiany poziomu zrównoważenia gospodarstw rolniczych UE w latach
1989-2005 – implikacje dla Polski. Rocz. Nauk Roln. Ser. G, 94, 2, 97-105.
Sobczyński T., 2008 d. Za co płacimy w ramach WPR? Próba pomiaru na poziomie gospodarstwa
rolnego. Zesz. Nauk. SGGW Probl. Roln. Świat. 20, 5, 162-173.
Sobczyński T., 2008 e. Changes of sustainability level of agricultural farms in EU in 5years 19892005 in dependence on type of farming and economic size. W: Book of abstracts of the 3rd
International Symposium: Safe food. Plant production, animal production, management. September 18-20, 2008 Bydgoszcz, Poland.
Sobiecki R., 2007. Globalizacja a funkcje polskiego rolnictwa. SGH, Warszawa.
CHANGES OF SUBSIDIARIES LEVEL
IN AGRICULTURAL FARMS OF UE-12 IN YEARS 1989-2006
Summary. Balanced development of a farm cannot be achieved without an appropriate
level of income which provides payroll comparable to other branches of economy and
funds for investments. Changes of subsidiaries and taxes balance in UE farms were described based on data from FADN. Trends, changes of processes are usually observed in
long term horizons. To analyse them long term data series is required. Data concerning
UE-12 from years 1989-2006 enables such analysis. The main goal was to determine if
farms in long term were getting more economically independent or were supported more
and more by taxpayers. Due to data availability the simplest statistical time series analysis, correlation and regression analysis and chart visualisation were performed.
Key words: Family Net Income (SE420), balance current subsidies and taxes (SE600),
balance subsidies and taxes on investments (SE405), economic size (SE005), type of
farm, FADN
Zaakceptowano do druku – Accepted for print: 19.05.2009
Do cytowania – For citation: Sobczyński T., 2009. Zmiany poziomu subsydiów w gospodarstwach
rolniczych UE-12 w latach 1989-2006. J. Agribus. Rural Dev. 3(13), 205-216.

pdf pl - Journal of Agribusiness and Rural Development

Transkrypt

Podobne dokumenty

O projekcie Bio

na terenie 1 B.00 1 9 . 3 0 YW J c-,,,Ą__---,,-:

„Antybiotykoterapia i stosowanie leków OTC u dzieci”

ADELLE-LOULOU

Ogólny plan spotkania ze studentami VI

"Jurajska Wiosna Farmaceutów" - Częstochowska Izba Aptekarska

Odwiedź Czarnobyl bez wychodzenia z domu!

technik mechanizacji rolnictwa i agrotroniki

ZAPROSZENIE 515 – 188 - 372 lub