3. Wykrawanie. Perforowanie. Wiercenie

3.
Wykrawanie. Perforowanie. Wiercenie
3.1. Materiał nauczania
Wykrawanie polega na krojeniu wytworów papierniczych wzdłuż krzywych
i skomplikowanych linii łamanych. Można to osiągnąć przez wykrawanie za pomocą narzędzia
krojącego, tzw. wykrojnika.
Wykrojnik wykonuje się indywidualnie do danego wyrobu. Proces wykrawania odbywa się
w urządzeniach zwanych wykrawarkami. Do wykrawania stosuje się wykrojniki:
− przelotowe,
− płytowe,
− rotacyjne.
Wykrojniki przelotowe wykonuje się z bloku stalowego, w którym wykonuje się otwór o
wymiarach i kształcie takich samych jak wymiar i kształt wykrojów. Następnie obrabia się
zewnętrzną stronę wykrojnika tak, aby pozostawić ścianki o grubości kilkunastu mm.
Na koniec zeszlifowuje się ukośnie ścianki tak, aby przy wykonanym otworze powstało ostrze.
Wykrojniki przelotowe służą do wykrawania stosów użytków, najczęściej etykiet.
Rys.11. Widok i przekrój wykrojnika przelotowego: a) widok,
b) przekrój, 1 – otwór, 2 – ostrze [6, s. 201]
Istnieje wiele wykrawarek o różnych konstrukcjach do wykrojników przelotowych.
Wykrojniki płytowe otrzymuje się przez wystawienie w wycięcia płyt, np. ze sklejki lub
tworzywa sztucznego odpowiednio uformowanych noży w postaci zaostrzonych taśm
stalowych odpowiedniej grubości. Po zamocowaniu uformowanych noży w wycięciach płyty
otrzymuje się wykrojnik w kształcie potrzebnym do danego wykroju. Noże w wykrojniku
płytowym ustawia się tak, aby co kilka do kilkunastu centymetrów pozostawić przerwę
ok. 1 mm między ostrzami noży, tworząc tzw. mostki. Pozwala to na utrzymanie arkuszy
w całości po wykrawaniu. W pobliżu noży umieszcza się na płycie kawałki miękkiego
i elastycznego materiału, tzw. odpychacze. Odpychają one wykrawane arkusze z noży.
Wykrojniki płytowe są przystosowane do wykrawania pojedynczych arkuszy. Stosuje się
je do wykrawania pudełek, etykiet samoprzylepnych itp. Wykrawanie wykonuje się przy
zastosowaniu wykrawarek, w których wykrojnik mocuje się do górnej płyty. Wykrawany
materiał umieszcza się na jednej płycie, na odpowiednim podkładzie. Po wyrównaniu
wykrawanego materiału, opuszcza się lub podnosi druga, ruchoma płyta z wykrojnikiem,
wykrawa materiał i zagłębia się nieco w podkład. Następnie płyta z wykrojnikiem odsuwa się,
a dzięki odpychaczom wykrój wysuwa się z noży i pozostaje na płycie z podkładem. Stamtąd
jest zabierany i wykładany na stos.
1
Wykrojniki rotacyjne są umieszczone na powierzchni cylindrycznej.
Perforowanie polega na wykrawaniu otworów w druku lub wytworze papierniczym
wzdłuż zamierzonej linii w celu ułatwienia oddzielenia określonych części od całości lub
złamywania. Oddzielenie powinno nastąpić wzdłuż linii perforowania, którą wyznaczają
wykonane otwory. Poza tym perforowanie wykonuje się w celu uzyskania łatwiejszego
złamywania i odprowadzenia powietrza z wewnątrz składki. Stosuje się dwa sposoby
perforowania przez dziurkowanie oraz przez przekrawanie odcinkowe.
Perforowanie przez dziurkowanie polega na wytworzenia rzędu otworków wzdłuż linii
perforacji. Otworki te wykonuje się przez wykrawanie odpowiednim wykrojnikiem
w perforówkach płaskich lub rotacyjnych. Wykrojnik do perforowania przez dziurkowanie
składa się z metalowych pręcików, które przechodzą przez papier i wchodzą w otwory po
drugiej stronie papieru. Średnice otworków lub odległość między otworkami uzależnia się od
wytrzymałości perforowanego materiału. Im bardziej wytrzymały jest materiał perforowany,
tym powinna być większa średnica wykrawanych otworków oraz mniejsza odległość między
nimi.
Perforowanie przez przekrawanie odcinkowe polega na wytworzeniu wzdłuż linii
perforacji rzędu odcinków przekrawanych z pozostawieniem między nimi nienaruszonej
powierzchni. Perforowanie to można uzyskać przez zastosowanie perforujących noży
krążkowych lub perforujących noży płaskich.
a) o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o
b) _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Rys.12.
Wygląd perforacji wykonanej
(b) odcinkowe przekrawanie
przez:
(a) dziurkowanie,
Arkusz może być perforowany wzdłuż lub w poprzek kierunku biegu przez różne rodzaje
noży. Druki perforuje się na perforowarkach lub na maszynach drukujących.
Rys.13. Kształty noży perforujących (przykłady) [2, s. 45]
Wiercenie polega na wykonywaniu otworów w wytworach papierniczych. Wykonane
otwory mogą służyć do łączenia składek z okładką, kompletu kartek z zastosowaniem nitu,
śruby czy sznurka. Wiertła stosowane do wykrawania otworów w półproduktach
introligatorskich, okładkach czy oprawach, są zbudowane w kształcie cylindra (puste
2
wewnątrz) jak wykrojniki z przelotowym kanałem (rys. 11). Ostrze jest ścięte do wewnątrz,
a w płaszczyźnie poziomej końcówka wiertła jest na całym obwodzie równoległa do
powierzchni wiercenia. W górnej części (od strony uchwytu) wiertło rozszerza się, aby mógł
tam się gromadzić wykrawany materiał. Do wykrawania otworów można stosować zwykłe
wiertarki stołowe. Wiertła mocuje się w uchwytach wiertarki.
Rys.15. Schemat mocowania wiertła wiertarki:
1 – wrzeciono, 2 – prowadnice, 3 – uchwyt
wiertarki, 4 – otwór podciśnienia,
5 – wiertło, 6 – kanał przelotowy, 7 – ostrze
wiertła, 8 – materiał wykrawany [2, s. 46]
W trakcie wiercenia przyciska się materiał w okolicy obróbki, zapobiegając jego
marszczeniu i unoszeniu. Otwory wierci się po uprzednim prawidłowym ułożeniu materiału
w stosunku do listew wyrównujących.
3.2. Pytania sprawdzające
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
Na czy polega operacja wykrawania?
Jakie są rodzaje wykrojników?
Jakie jest przeznaczenie wykrojników różnych rodzajów?
Jakie urządzenia stosuje się do wykrawania?
Co to jest perforowanie?
Jakie są rodzaje perforowania?
Jakie urządzenia są przeznaczone do wykonywania perforacji?
Jak zbudowane są wiertła do papieru?
W jakim celu wykonuje się operację wiercenia w wyrobach introligatorskich?
3