1 Elżbieta Majchrowicz Fundacja Młodzieżowej Przedsiębiorczości

Elżbieta Majchrowicz
Fundacja Młodzieżowej Przedsiębiorczości
Nauka przez działanie: Dzień przedsiębiorczości i Młodzieżowe Miniprzedsiębiorstwo
przykładami dobrych praktyk przedsiębiorczości szkolnej
Niniejszy referat ukazuje sposób ujęcia przedsiębiorczości w podstawowych i aktualnych
dokumentach politycznych przyjmowanych na poziomie Unii Europejskiej jako kluczowej
kompetencji niezbędnej w procesie uczenia się przez całe życie oraz w procesie uczestnictwa
w gospodarce i społeczeństwie wiedzy. Tekst prezentuje także dwie wybrane inicjatywy
podejmowane przez Fundację Młodzieżowej Przedsiębiorczości, ukierunkowane na realizację
postulatów europejskich i mające na celu kształtowanie i promowanie postaw
przedsiębiorczości, kreatywności i inicjatywy wśród młodzieży, a także przygotowywania jej
do funkcjonowania w warunkach zmiennego rynku pracy.
U podstaw niniejszego referatu tkwi przekonanie, że najlepszą metodą nauczania
przedsiębiorczości jest uczenie jej przez praktykę, i to uczenie we współpracy ze
środowiskiem przedsiębiorców. To przekonanie stanowi istotę działalności Fundacji
Młodzieżowej Przedsiębiorczości, która przygotowuje dzieci i młodzież do życia
w warunkach gospodarki rynkowej i społeczeństwa obywatelskiego. Prowadzone przez
Fundację programy pozwalają młodzieży lepiej zrozumieć zasady ekonomii i funkcjonowania
biznesu, a także doskonalić praktyczne umiejętności. Rozwijają w uczniach umiejętność
krytycznego myślenia, wyrabiają aktywny stosunek do życia, uczą kreatywności, efektywnej
komunikacji i pracy w grupie.
Fundacja Młodzieżowej Przedsiębiorczości działa w ramach Junior Achievement
Worldwide – najstarszej (powstałej w 1919 r.) i najszybciej rozwijającej się na świecie
organizacji zajmującej się edukacją ekonomiczną młodzieży w prawie 100 krajach.
Dotychczas z programów Fundacji w Polsce skorzystało ponad 1 624 tys. uczniów. W roku
szkolnym 2006/2007 w dziesięciu programach Fundacji bierze udział 664 tys. uczniów.
W obecnych czasach umiejętność przedsiębiorczości jest traktowana jako kluczowa
kompetencja zarówno przez Komisję Europejską, Parlament Europejski, jak i Radę Edukacji
Unii Europejskiej. Komisja w Komunikacie z dnia 13 lutego 2006 r. w sprawie rozbudzania
1
ducha przedsiębiorczości przez edukację i kształcenie uznaje przedsiębiorczość za jedną
z podstawowych życiowych umiejętności, pozwalającą młodym ludziom zyskać kreatywność
i pewność siebie w ich wszelkich przedsięwzięciach i zachowywać się w sposób
odpowiedzialny społecznie1. W Komunikacie stwierdza się także, iż umiejętności i postawy
przedsiębiorcze najlepiej można wzmacniać poprzez uczenie aktywne (uczenie się przez
działanie) oraz doświadczanie przedsiębiorczości w praktyce, przy zastosowaniu metody
projektów i praktycznych działań.
Polski Rząd odpowiedział na Komunikat oficjalnym Stanowiskiem, przyjętym na
posiedzeniu Komitetu Europejskiego Rady Ministrów w dniu 17 marca 2006 r.2; zgodził się
w nim w pełni z ujęciem przedsiębiorczości jako jednej z podstawowych umiejętności
niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania w życiu społecznym, zawodowym
i gospodarczym. Za niezwykle wszechstronną, a przez to bardzo skuteczną, formę
kształtowania u młodzieży postaw przedsiębiorczych uznane zostało prowadzenie szkolnych
miniprzedsiębiorstw. Ponadto szczególną rangę zyskała umiejętność przedsiębiorczości
w przyjętym 18 grudnia 2006 r. przez Parlament Europejski i Radę Edukacji Zaleceniu
w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie3– w dokumencie
tym przedsiębiorczość uznano za kluczową kompetencję, o priorytetowym znaczeniu,
warunkującą nabywanie i rozwijanie innych sprawności i umożliwiającą realizację idei
uczenia się przez całe życie. W Zaleceniu wezwano państwa członkowskie do zapewnienia
wszystkim obywatelom, a zwłaszcza młodzieży, możliwości nabywania kluczowych
kompetencji poprzez wzbogacanie oferty edukacyjno-szkoleniowej ukierunkowanej na
rozwijanie umiejętności podstawowych, zwłaszcza w ramach współpracy z partnerami
społecznymi i instytucjami społeczeństwa obywatelskiego.
Działania
Fundacji
Młodzieżowej
Przedsiębiorczości
–
prowadzone
bądź
samodzielnie, bądź we współpracy z innymi instytucjami – wychodzą naprzeciw powyższym
postulatom. Poniżej zaprezentowano dwa z licznych wdrażanych przez Fundację programów,
realizujących założenia dokumentów krajowych i europejskich: Dzień przedsiębiorczości oraz
Młodzieżowe Miniprzedsiębiorstwo.
1
Komunikat Komisji dla Rady, Parlamentu Europejskiego, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu
Regionów: Realizacja wspólnotowego programu lizbońskiego: Rozbudzanie ducha przedsiębiorczości poprzez edukację
i kształcenie, Bruksela, 13 lutego 2006 r., KOM(2006) 33 wersja ostateczna,
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/site/pl/com/2006/com2006_0033pl01.pdf.
2
Dokument wewnętrzny Komitetu Europejskiego Rady Ministrów (niepublikowany).
3
Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie,
Bruksela, 18 grudnia 2006 r., PE-CONS 3650/1/06 REV 1,
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/site/pl/oj/2006/l_394/l_39420061230pl00100018.pdf.
2
Dzień przedsiębiorczości – to program, który w polskich szkołach ponadgimnazjalnych
odniósł ogromny sukces. Jego ideą jest włączenie środowisk przedsiębiorców w edukację
młodzieży, zbudowanie „mostów” między szkołą a miejscem pracy oraz uświadomienie
młodym ludziom konieczności dostosowywania się do zmieniających się warunków na rynku
pracy. Uczniom udział w Dniu przedsiębiorczości daje możliwość przygotowania się do
wejścia na rynek pracy i świadomego planowania dalszej drogi edukacyjnej i zawodowej, jest
okazją do wykorzystania w praktyce wiadomości zdobytych w szkole, stwarza także
możliwość bezpośredniego poznania wymarzonego miejsca pracy, zapoznania się z jego
specyfiką, wymaganym wykształceniem czy niezbędnymi umiejętnościami.
Program Dzień przedsiębiorczości wpisał się już na stałe do kalendarza polskich szkół,
jednak mimo to na początku każdego roku szkolnego przypomina się szkołom
o rejestracji do kolejnej edycji. W tym celu dystrybuowane są ulotki o projekcie podczas
warsztatów i szkoleń, ustawicznie prowadzona jest korespondencja elektroniczna ze szkołami,
placówkami edukacyjnymi, ośrodkami doskonalenia nauczycieli, zamieszczane są stosowne
artykuły w prasie ogólnopolskiej, lokalnej i branżowej (zwłaszcza skierowanej do środowisk
szkolnych).
Zadaniem stanowiącym poważniejsze wyzwanie jest pozyskanie firm i instytucji.
Fundacja zachęca do udziału partnerów ze świata biznesu, sponsorów oraz członków swojej
Rady Dyrektorów. Dzięki temu w programie uczestniczą duże, międzynarodowe firmy, banki
oraz instytucje i urzędy państwowe. Fundacja korzysta także z uprzejmości wielu instytucji
zamieszczających informacje o programie na swoich stronach internetowych. Nieocenionym
sposobem na włączenie do projektu małych, lokalnych firm, urzędów i instytucji jest pomoc
szkół. Co roku w organizację praktyk dla uczniów włączają się nauczyciele, rodzice oraz sami
uczniowie, a także absolwenci placówek edukacyjnych.
Dzień przedsiębiorczości to de facto jeden dzień, ale przygotowania do programu
rozpoczynają się w szkołach dużo wcześniej. Szkolni koordynatorzy są zobowiązani do
poddania się określonej procedurze przygotowującej dyrekcję, rodziców i uczniów do udziału
w projekcie. Po uzyskaniu zgody dyrekcji następuje formalna rejestracja szkoły na stronie
internetowej Fundacji. Wówczas szkoła uzyskuje dostęp do materiałów edukacyjnych, do
oferty firm, a także ma możliwość zgłaszania do programu firm, które tylko jej udostępniły
swoją ofertę. Niezwykle ważne jest zorganizowanie spotkania z rodzicami, gdyż poprzez
włączenie rodziców w organizację Dnia przedsiębiorczości szkoła ma zwiększone szanse na
pozyskanie lokalnych firm, instytucji i urzędów.
3
Do obowiązków szkolnego koordynatora programu należy przydzielenie uczniom
odpowiednich miejsc pracy zgodnie z ich zainteresowaniami i preferencjami oraz
przeprowadzenie
lekcji
poprzedzającej
praktykę
–
bezpośrednio
przed
Dniem
Przedsiębiorczości. Każda szkoła uczestnicząca w projekcie otrzymuje pakiet materiałów do
realizacji programu, w wersji papierowej i elektronicznej, obejmujący karty zgłoszenia ucznia
(zawierające elementy kwestionariusza zainteresowań edukacyjno-zawodowych ucznia,
planowanych studiów czy wymarzonego zawodu), karty zgody rodziców (opiekunów) na
udział
młodzieży
w
programie,
karty
zgłoszenia
wolontariuszy
–
konsultantów
z przedsiębiorstw i urzędów przyjmujących uczniów na praktyki, informatory dla
wolontariuszy – konsultantów (prezentujące założenia programu, sposoby włączania się firm
do projektu i proponowany przebieg Dnia Przedsiębiorczości) oraz tzw. analizę wyboru,
wypełnianą przez uczniów po odbyciu praktyki, stanowiącą ocenę stanowiska pracy według
konkretnych kryteriów (płacy, możliwości awansu, satysfakcji z wykonywania zawodu, szans
na zatrudnienie itd.). Informatory dla wolontariuszy szkoła jest zobowiązana dostarczyć do
wszystkich współpracujących z nią instytucji; do firm, które same zgłosiły się do programu,
informatory są przekazywane przez Fundację.
Wszystkie informacje dotyczące programu są umieszczone i na bieżąco aktualizowane
na internetowych stronach Fundacji Młodzieżowej Przedsiębiorczości, w zakładce Dzień
Przedsiębiorczości, pogrupowane według poszczególnych kategorii przedmiotowych
i adresatów przekazu. Dostęp jest częściowo ograniczony, pełny dostęp możliwy jest po
zarejestrowaniu i zalogowaniu się szkoły do systemu. Szkoły uczestniczące w kolejnych
edycjach programu posługują się hasłem i loginem z poprzednich edycji. Nowe szkoły muszą
natomiast wypełnić formularz zgłoszeniowy i przesłać potwierdzenie zgłoszenia wraz
z pieczęcią szkoły i podpisem dyrektora do Fundacji. Po tej procedurze konto szkoły zostaje
aktywowane.
Firmy mogą się zgłaszać do udziału w programie na dwa sposoby:
1) bezpośrednio – poprzez wypełnienie formularza, dostępnego na stronie internetowej
i przesłanie do Fundacji potwierdzenia zgłoszenia. Z oferty tej mogą skorzystać
wszystkie szkoły uczestniczące w programie, które zwrócą się do firmy
o potwierdzenie przyjęcia ucznia na dane stanowisko;
2) za pośrednictwem szkoły – poprzez zgłoszenie oferty do wybranej szkoły. W tym celu
należy wypełnić Karty zgłoszenia konsultanta-opiekuna ucznia i przekazać je
Szkolnemu Koordynatorowi Dnia Przedsiębiorczości. Wówczas rejestracji firmy
4
w bazie danych programu dokonuje w imieniu firmy szkoła, automatycznie
rezerwując oferowane przez firmę stanowiska dla swoich uczniów.
Punkt kulminacyjnym programu stanowi praktyka. Uczeń towarzyszy swojemu
wolontariuszowi konsultantowi przez 3–5 godzin dnia roboczego. W tym czasie zapoznaje się
ze specyfiką stanowiska pracy, zakresem obowiązków, wykonuje proste zadania, pozyskuje
informacje na temat predyspozycji, wymaganego wykształcenia, niezbędnych umiejętności
itp. Wskazane jest, aby szkolny koordynator odwiedził swoich uczniów odbywających
praktykę. Po Dniu przedsiębiorczości następuje jego ewaluacja: szkolny koordynator
sporządza wraz z uczniami szczegółowe sprawozdanie z przebytej praktyki, przeprowadza
lekcję podsumowującą udział uczniów w programie (z wykorzystaniem formularza analizy
wyboru) oraz wysyła listy z podziękowaniami do firm.
Podsumowaniem programu jest uroczysta Gala Przedsiębiorczości organizowana przy
współpracy Kancelarii Prezydenta RP. Od początku trwania programu Gala odbywa się
w Pałacu Prezydenckim w Warszawie. Podczas uroczystości najaktywniejsze szkoły oraz
firmy i instytucje uhonorowane zostają statuetkami i dyplomami. Nagrody otrzymują także
uczniowie – laureaci konkursu na najlepszy fotoreportaż z Dnia przedsiębiorczości. Do tej
pory honorowymi gośćmi Gali Przedsiębiorczości byli: Aleksander Kwaśniewski, Prezydent
RP w latach 1995–2005 oraz Lech Kaczyński, obecny Prezydent RP.
Drugą inicjatywą Fundacji realizującą priorytety w zakresie kształtowania postaw
przedsiębiorczych jest program Młodzieżowe miniprzedsiębiorstwo, prowadzony w szkołach
ponadgimnazjalnych wspólnie z Fundacją Edukacji Rynku Kapitałowego, pod patronatem
Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie SA. Celem programu jest bezpośrednie
i praktyczne przygotowanie młodzieży szkolnej do zakładania i prowadzenia własnego
przedsiębiorstwa. Uczestnictwo w programie pomaga rozwijać umiejętności planowania,
podejmowania decyzji, rozwiązywania konfliktów oraz uczy sprawnej i skutecznej
komunikacji i pracy w grupie.
W ramach programu uczniowie zakładają firmy na terenie szkoły – realizują wszelkie
działania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, czyli wybierają zarząd, gromadzą
kapitał, szukają pomysłu na produkt, prowadzą badania marketingowe, organizują proces
produkcji, promują swoje wyroby lub usługi, organizują proces sprzedaży, prowadzą
dokumentację finansową przedsiębiorstwa (na wzór rzeczywistych firm).
Istotnym
wsparciem
przy
prowadzeniu
szkolnych
miniprzedsiębiorstw
są
organizowane przez Fundację szkolenia i warsztaty dla nauczycieli i uczniów, m.in. szkolenie
dla nauczycieli uczestniczących po raz pierwszy w programie, warsztaty Zakładam
5
miniprzedsiębiorstwo dla uczniów i nauczycieli, warsztaty dla członków i opiekunów
miniprzedsiębiorstw oraz warsztaty dla reprezentacji miniprzedsiębiorstw – finalistów
konkursu – z zakresu marketingu wystawienniczego. Nauczyciele mają także możliwość
ustawicznego korzystania z konsultacji merytorycznych i dydaktycznych ze strony
koordynatora programu i trenerów Fundacji.
W celu sprawnej realizacji programu wszystkie szkoły zaopatrywane są przez
Fundację w materiały niezbędne do jego prowadzenia. I tak, nauczyciele otrzymują płyty CD
zawierające Vademecum miniprzedsiębiorstwa oraz przewodnik metodyczny, a uczniowie
płyty CD z Vademecum miniprzedsiębiorstwa oraz teczki na dokumentację dotyczącą
poszczególnych obszarów działalności miniprzedsiębiorstwa. Płyta CD zawiera użyteczne
informacje odnośnie zasad funkcjonowania miniprzedsiębiorstwa oraz wiele ważnych treści
związanych z prowadzeniem minifirmy. W Vademecum opisano też zasady dokumentowania
działalności miniprzedsiębiorstwa oraz pokazano jak prawidłowo sporządzać i wypełniać
wszelkie dokumenty i formularze.
Uczniowie uczestniczący w programie Młodzieżowe Miniprzedsiębiorstwo mają
możliwość zdawania międzynarodowego egzaminu Cambridge – Young Enterprise
International Examination, którego celem jest sprawdzenie i ocena praktycznych
umiejętności
i
doświadczeń
nabytych
przez
nich
podczas
działalności
w miniprzedsiębiorstwie. Miesiąc przed planowanym egzaminem, uczniom przekazywane
jest studium przypadku (w języku polskim), stanowiące opis działalności jednego
z miniprzedsiębiorstw działających na terenie Wielkiej Brytanii. W dniu egzaminu uczniowie
otrzymują zestaw pytań dotyczących zarówno analizowanego studium przypadku, jak
i
własnych
doświadczeń
oraz
problemów,
które
wystąpiły
w
uczniowskich
miniprzedsiębiorstwach. Uczniowie, którzy uzyskają pozytywny wynik egzaminu, otrzymują
stosowny certyfikat poświadczający ich udział w egzaminie oraz nabyte kompetencje.
Młodzież, która tworzyła szkolne miniprzedsiębiorstwa, może także wziąć udział
w
Ogólnopolskim
Konkursie
na
Najlepsze
Młodzieżowe
Miniprzedsiębiorstwo
PRODUKCIK (w roku szkolnym 2006/2007 Finał Konkursu na Najlepsze Młodzieżowe
Miniprzedsiębiorstwo odbywa się w dniach 31 maja – 1 czerwca 2007 r.). W finale ocenie
jury podlega: raport z działalności miniprzedsiębiorstwa, prezentacja miniprzedsiębiorstwa,
aranżacja i estetyka stoiska oraz sam produkt. Zwycięzca Ogólnopolskiego Finału otrzymuje
nagrodę Grand Prix oraz reprezentuje Polskę w Konkursie Europejskim European Company
of the Year Competition, podczas którego młodzież z około 30 europejskich krajów
współzawodniczy w prezentacji swoich minifirm.
6
Podsumowanie
Umiejętność przedsiębiorczości, uznana za podstawową w krajach Unii Europejskiej
oraz przez instytucje europejskie, stopniowo nabywa coraz większego znaczenia także
w polskim systemie edukacyjnym, m.in. ujęto ją w podstawie programowej przedmiotów
obowiązkowych w szkolnictwie ponadgimnazjalnym. Ważne jest jednak, by prowadzenie
procesu kształcenia w zakresie przedsiębiorczości nie ograniczało się do przekazu czy
odtwarzania teoretycznej wiedzy ekonomicznej, lecz wiązało się z formowaniem umiejętności
praktycznego działania, rozbudzaniem inicjatywy i kreatywności oraz kształtowaniem postaw
przedsiębiorczości, zaangażowania i odpowiedzialności.
Abstract
The following paper presents the way entrepreneurship is perceived in the major and current
European Union’s policy documents: as a key competence crucial and indispensable in the
lifelong learning process and in the participation in the knowledge-based economy and
society. The text depicts two selected initiatives undertaken by the Junior Achievement
Foundation in Poland aimed at implementation of the above-mentioned European priorities
and shaping entrepreneurial skills, promoting sense of initiative and creativity among youth
as well as preparing young people to the changing labour market needs.
Nota o Autorce
Autorka jest dyrektorem ds. programowych w Fundacji Młodzieżowej Przedsiębiorczości.
W latach ubiegłych zatrudniona była na stanowisku Naczelnika Wydziału w Departamencie
Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego Ministerstwa Edukacji Narodowej, gdzie
zajmowała się kwestiami kształcenia zawodowego i jego powiązań z rynkiem pracy, edukacji
dla przedsiębiorczości i doradztwa edukacyjno-zawodowego. Jest również uczestnikiem
zaocznych studiów doktoranckich w Kolegium Ekonomiczno-Społecznym Szkoły Głównej
Handlowej w Warszawie, a jej zainteresowania badawcze koncentrują się wokół
decentralizacji zadań publicznych, ze szczególnym uwzględnieniem transformacji systemu
oświaty.
7