Egzamin maturalny z języka obcego nowożytnego od 2015 r

egzamin zewnętrzny
Egzamin maturalny z języka obcego
nowożytnego od 2015 r. –
– poziom podstawowy i rozszerzony
Radosław Kucharczyk
System egzaminów zewnętrznych, ciągle się rozwija. Zachodzące zmiany są skutkiem
dostosowania egzaminów do najbardziej aktualnego stanu wiedzy (zarówno w zakresie
merytorycznym, jak i dydaktycznym) i obowiązujących aktów prawnych. Egzaminy
wpływają również na przebieg procesu dydaktycznego (Smolik, Stopińska 2013).
W niniejszym artykule postaram się przedstawić pokrótce kontekst zmian w systemie
egzaminów zewnętrznych oraz scharakteryzować zadania na egzaminie maturalnym
z języka obcego nowożytnego zarówno na poziomie podstawowym i rozszerzonym.
Kontekst zmian
Główną przyczyną zmian, które nastąpią w egzaminie maturalnym od 2015 r., było niewątpliwie wprowadzenie w roku
szkolnym 2009/2010 nowej Podstawy programowej: to właśnie
w maju 2015 r. do egzaminu maturalnego przystąpią uczniowie,
którzy są kształceni w zreformowanym systemie edukacyjnym.
Tytułem przypomnienia pozwolę sobie napisać o tym, jak nowa
Podstawa programowa wpłynęła na nauczanie i uczenie się
języków obcych. Poniżej przedstawiam najważniejsze zmiany:
yy jeden język obcy nowożytny jest obowiązkowy od pierwszej
klasy szkoły podstawowej;
1/2014
yy w gimnazjum i szkole ponadgimnazjalnej uczniowie uczą
się obowiązkowo dwóch języków. Lekcje odbywają się
w grupach międzyoddziałowych: uczeń ma możliwość
kontynuacji nauki języka, którego uczył się wcześniej, na
określonym i właściwym dla niego poziomie;
yy Podstawa programowa jasno definiuje wymagania ogólne
(cele kształcenia) oraz wymagania szczegółowe (treści
nauczania) dla poszczególnych etapów edukacyjnych wraz
z poziomem kompetencji językowej, wymaganym od ucznia.
Określają one również zakres wiadomości i umiejętności
metodyka
[ 77 ]
egzamin zewnętrzny
Tabela 2.
sprawdzanych na egzaminach zewnętrznych, kończących
dany etap edukacyjny. Przedstawia to Tabela 1.
Charakterystyka egzaminu maturalnego
sprawdzająca rozumienie ze słuchu.
Na podstawie: Informator o egzaminie
maturalnym z języka francuskiego
od roku szkolnego 2014/2015
Tabela 1.
Zakres wiadomości i umiejętności
sprawdzanych na egzaminach zewnętrznych
kończących dany etap edukacyjny
Od 2015 r. egzamin z języka obcego napiszą wszyscy
uczniowie kończący szkołę podstawową, gimnazjum i szkołę
ponadgimnazjalną. Arkusze wszystkich egzaminów będą do siebie
podobne pod względem sprawdzanych umiejętności, tak aby
móc porównać – w przyszłości – przyrost wiedzy i umiejętności
uczniów. Należy też zwrócić uwagę na fakt, że od roku szkolnego
2014/2015 egzamin maturalny z języka obcego na poziomie
dwujęzycznym będzie otwarty dla wszystkich uczniów, nie
tylko absolwentów szkół z oddziałami dwujęzycznymi.
Egzamin maturalny na poziomie
podstawowym i rozszerzonym
Od 2015 r. egzamin maturalny zarówno na poziomie
podstawowym, jak i rozszerzonym, będzie się składał
z czterech części:
yy rozumienie ze słuchu;
yy rozumienie tekstów pisanych;
yy znajomość środków językowych;
yy wypowiedź pisemna.
Nowością jest więc część zadań w arkuszu egzaminu na
poziomie podstawowym, która bezpośrednio sprawdza,
w jakim stopniu uczeń opanował zagadnienia gramatyczne
i leksykalne wymagane dla poziomu podstawowego. Do tej
pory były one brane pod uwagę tylko i wyłącznie w czasie
oceny wypowiedzi pisemnej ucznia (w tzw. pisaniu dłuższej
formy użytkowej). Jak zauważa M. Smolik (2012:27), jest to
odpowiedź na oczekiwania nauczycieli, którzy niejednokrotnie
wyrażali frustrację wynikającą z lekceważącego stosunku uczniów
do zagadnień niesprawdzanych na egzaminie.
Zmieniają się również typy zadań w pozostałych komponentach egzaminu. O zmianach tych napiszę w kolejnych
częściach artykułu.
Rozumienie ze słuchu
W Tabeli 2. poniżej przedstawiam krótką charakterystykę
części egzaminu, sprawdzającą rozumienie ze słuchu.
[ 78 ] Jak widać, zasadniczo część sprawdzająca rozumienie
ze słuchu nie zmienia się. Niemniej jednak, uczeń zdający
egzamin maturalny na poziomie podstawowym będzie miał
za zadanie wysłuchanie kilku krótkich tekstów w obrębie
jednego zadania czy też dłuższych tekstów powiązanych
ze sobą tematycznie. Przykładowe zadania egzaminacyjne
dla poszczególnych języków znajdują się w Informatorach o
egzaminie maturalnym od roku szkolnego 2014/2015, dostępnych
na stronie Centralnej Komisji Egzaminacyjnej, do lektury
których serdecznie zachęcam.
Rozumienie tekstów pisanych
Poniższa tabela opisuje część egzaminu sprawdzającą rozumienie
tekstów pisanych.
Tabela 3.
Charakterystyka egzaminu maturalnego
sprawdzająca rozumienie tekstów pisanych.
Na podstawie: Informator o egzaminie
maturalnym z języka francuskiego od roku
szkolnego 2014/2015
Zadania sprawdzające rozumienie tekstów pisanych na
poziomie podstawowym zostały zmienione w stosunku
do zadań, które pojawiały się na egzaminie przed 2015 r.
Uczeń może spotkać się z prostymi tekstami literackimi, jak
również kilkoma tekstami połączonymi wspólnym tematem
w obrębie jednego zadania. Pojawia się również tekst, z którego
usunięto kilka zdań (3-4): zadaniem ucznia jest wybrać zdania
spośród podanych (jest ich więcej niż luk w tekście) i wstawić
w odpowiednie miejsce. Zadania na poziomie rozszerzonym
pozostają podobne do zadań, które występowały na egzaminie
przed 2015 r.
Znajomość środków językowych
Charakterystyka tej części egzaminu została przedstawiona
w Tabeli 4.
metodyka
1/2014
egzamin zewnętrzny
Tabela 4.
Charakterystyka egzaminu maturalnego
sprawdzającego znajomość środków
językowych. Na podstawie: Informator
o egzaminie maturalnym z języka francuskiego
od roku szkolnego 2014/2015
W arkuszach egzaminacyjnych z poprzednich lat zadania
sprawdzające w sposób bezpośredni opanowanie przez uczniów
środków językowych, na które składają przede wszystkim gramatyka i słownictwo, pojawiały się tylko w arkuszach poziomu
rozszerzonego. Od roku 2015 r. również egzamin maturalny
na poziomie podstawowym będzie sprawdzał te umiejętności,
jednak tylko w formie zadań zamkniętych. Uczeń będzie musiał
wybrać elementy uzupełniające tekst, wybrać słowo, które
poprawnie uzupełnia dwa zdania z różnych kontekstów (słowa
wieloznaczne), wybrać wyrażenie synonimiczne do elementu
podkreślonego w zdaniu czy też wybrać właściwe tłumaczenie
z języka polskiego na język obcy. Na poziomie rozszerzonym
zadania w tej części egzaminu pozostają podobne. Nowością jest
układanie zdań lub ich fragmentów z luźno podanych słów. Raz
jeszcze gorąco zachęcam do zapoznania się z przykładowymi
zadaniami zamieszczonymi w Informatorach, których nie
sposób pokazać tutaj ze względu na ograniczenia edytorskie.
lub post na forum internetowym), który może zawierać
elementy opisu, relacjonowania, uzasadniania, w tym również
przedstawiania zalet i wad różnych rozwiązań i poglądów.
Poniżej zamieszczam przykładowe zadanie egzaminacyjne,
zaczerpnięte z Informatora o egzaminie z języka francuskiego
od roku szkolnego 2014/2015 (CKE 2013:60):
Uczestniczyłeś w międzynarodowej wymianie w Marsylii.
Napisz list do kolegi z Francji, w którym:
−− opiszesz rodzinę, u której mieszkałeś(-aś);
−− zrelacjonujesz wydarzenie, które szczególnie
utkwiło Ci w pamięci;
−− przestawisz wady i zalety tego wyjazdu;
−− zaproponujesz wspólne wakacje w wybranym przez
Ciebie miejscu i uzasadnisz swój wybór.
W tym zadaniu uczeń jest oceniany w czterech kategoriach:
treść, spójność i logika wypowiedzi, zakres środków językowych
oraz poprawność środków językowych.
W kategorii treść1 (0-4 pkt) bierze się pod uwagę, czy uczeń
umiejętnie przekazał informacje podane w poleceniu, czyli
czy się do nich odniósł i czy je rozwinął. Punkty przyznawane
są zgodnie z Tabelą 6.
Tabela 6.
Liczba punktów przyznawana za część
pisemną egzaminu
Wypowiedź pisemna
Tabela 5. przedstawia charakterystykę zadań sprawdzających
umiejętność tworzenia wypowiedzi pisemnej.
Część egzaminu sprawdzająca tworzenie przez zdającego
tekstu pisemnego uległa znaczącym zmianom zarówno
w kontekście rodzajów zadań, jak i kryteriów oceniania.
W kategorii spójność i logika (0-2 pkt) ocenie poddana
jest struktura tekstu: powiązania pomiędzy kolejnymi
zdaniami, jak również związki pomiędzy słowami tworzącymi
poszczególne zdania.
Zakres środków językowych (0-2 pkt) to kryterium, które
bierze pod uwagę, na ile struktury gramatyczno-leksykalne
użyte przez ucznia są zróżnicowane i precyzyjne, w kontekście
polecenia do zadania.
Kryterium poprawność środków językowych to inaczej
błędy (gramatyczne, leksykalne oraz ortograficzne) popełnione
przez ucznia i sposób, w jaki zakłócają komunikację.
Poziom podstawowy
Na poziomie podstawowym uczeń będzie musiał napisać
tylko jeden tekst (a nie dwa, jak na egzaminie przed 2015 r.).
Będzie to tekst użytkowy (np. list, e-mail, wpis na blogu
1 Uszczegółowienie kryteriów oceniania wypowiedzi pisemnej można znaleźć
w Informatorach o egzaminie maturalnym od roku szkolnego 2014/2015.
Tabela 5.
Charakterystyka zadań sprawdzających
umiejętność tworzenia wypowiedzi pisemnej.
Na podstawie: Informator o egzaminie
maturalnym z języka francuskiego od roku
szkolnego 2014/2015
1/2014
metodyka
[ 79 ]
egzamin zewnętrzny
Poziom rozszerzony
Na poziomie rozszerzonym uczeń będzie mógł wybrać jeden
temat wypowiedzi pisemnej spośród dwóch (a nie trzech, jak
na egzaminie przed 2015 r.). Każdy z tematów będzie tekstem
argumentacyjnym z elementami opisu, relacjonowania, sprawozdania, recenzji lub pogłębionej argumentacji. Wypowiedź
może przybrać formę listu formalnego, rozprawki lub artykułu
publicystycznego. Poniżej zamieszczam przykładowe zadanie
egzaminacyjne (CKE 2013:72).
W Twojej szkole wprowadzono zakaz używania telefonów
komórkowych. Młodzież zorganizowała akcję protestacyjną.
Napisz artykuł na stronę internetową szkoły, w którym
zrelacjonujesz przebieg akcji oraz przedstawisz i uzasadnisz
swoje stanowisko w tym konflikcie.
Wróciłeś(-aś) niezadowolony(-a) z obozu młodzieżowego
zorganizowanego przez szkołę. Napisz list do gazetki
szkolnej, w którym uzasadnisz, dlaczego uważasz obóz za
nieudany, i zaproponujesz rozwiązania, które poprawią
jakość tego typu wyjazdów w przyszłości.
Coraz więcej młodych osób, wybierając kierunek studiów,
nie kieruje się własnymi zainteresowaniami, ale wymaganiami rynku pracy. Napisz rozprawkę na ten temat,
przedstawiają zalety i wady takiej decyzji.
Wypowiedź pisemna na poziomie rozszerzonym, podobnie
jak na poziomie podstawowym, podlega ocenie w czterech
kategoriach: zgodność z poleceniem, spójność i logika
wypowiedzi, zakres środków językowych oraz ich poprawność2.
W kryterium zgodność z poleceniem (0-5 pkt) brane są pod
uwagę elementy treści i formy: wstęp i adekwatne do tematu
rozpoczęcie wypowiedzi, realizacja poszczególnych elementów
tematu, podsumowanie i zakończenie oraz to, czy wypowiedź
odbiega od tematu narzuconego w temacie zadania.
Rozkład punktacji w kolejnych podkategoriach oceny
wygląda następująco:
yy spójność i logika wypowiedzi: 0-2 pkt;
yy zakres środków językowych: 0-3 pkt;
yy poprawność środków językowych: 0-3 pkt.
Opis tych kategorii jest bardzo podobny do ich opisu na poziomie
podstawowym. Należy jednak pamiętać, że egzamin maturalny
z języka obcego nowożytnego na poziomie rozszerzonym
oscyluje wokół poziomu B2 według Europejskiego systemu
opisu kształcenia językowego (2003) i to właśnie w kontekście
europejskich deskryptorów, właściwych dla poziomu B2, należy
interpretować zapisy w Informatorze o egzaminie maturalnym.
Podsumowanie
Egzamin maturalny z języków obcych nowożytnych w maju
2015 r. będzie próbą nie tylko dla uczniów, ale również dla
nauczycieli, którzy muszą przystosować swoje techniki pracy
do nowej rzeczywistości egzaminacyjnej. Nie powinno to
być jednak trudne, zważywszy na fakt, że nowe egzaminy
sprawdzają dokładnie to, czego wymaga podstawa programowa,
do realizacji której nauczyciele są zobowiązani. Ułatwieniem
na pewno będą Informatory o egzaminie oraz pokazowe
arkusze maturalne dostępne na stronie Centralnej Komisji
Egzaminacyjnej. W grudniu 2014 r. planowane jest również
przeprowadzenie diagnostycznego egzaminu maturalnego.
Artykuł powstał we współpracy z Ludmiłą Stopińską,
kierownikiem Zespołu Języków Obcych w Centralnej
Komisji Egzaminacyjnej.
Bibliografia
yy Rada Europy (2003) Europejski system opisu kształcenia językowego:
uczenie się, nauczanie, ocenianie. Warszawa: CODN.
yy CKE (2013) Informator o egzaminie maturalnym z języka francuskiego
od roku szkolnego 2014/2015 [online] [dostęp 1.02.2014].
yy Smolik, M. (2012) Języki obce na egzaminach zewnętrznych: innowacje
w latach 2012-2015. W: „Języki Obce w Szkole”, nr 1, 22-33 [online]
[dostęp 1.02.2014].
yy Smolik, M., Stopińska, L. (2013) Zmiany w systemie egzaminów
zewnętrznych z języków obcych nowożytnych. [Prezentacja przedstawiona
na konferencji Sukces w glottodydaktyce Warszawa, 21.06.2013 r.].
dr Radosław Kucharczyk
Dyrektor ds. naukowych Instytutu Romanistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Pracuje na stanowisku adiunkta w Zakładzie Metodyki i Dydaktyki Języków
Romańskich. Prowadzi zajęcia specjalistyczne z glottodydaktyki oraz praktycznej
nauki języka francuskiego. W swojej pracy badawczej zajmuje się wdrażaniem
europejskiej polityki językowej na gruncie polskim, w tym również glottodydaktycznymi implikacjami zjawiska wielo – i różnojęzyczności. Rzeczoznawca
2 Uszczegółowienie kryteriów oceniania wypowiedzi pisemnej można znaleźć
w Informatorach o egzaminie maturalnym od roku szkolnego 2014/2015.
[ 80 ] podręczników do nauki języka francuskiego w MEN. Współpracuje także
z CKE. Nauczyciel języka francuskiego w XXI LO im. H. Kołłątaja w Warszawie.
metodyka
1/2014