powiat muzea - Powiat Limanowa

Seria informatorów Atrakcje powiatu limanowskiego,
wydana została staraniem Starostwa Powiatowego w Limanowej
Tekst i opracowanie: Anna Witalis–Zdrzenicka
Proboszcz Władysław Tarasek, na podstawie dostępnych mu źródeł,
jest przekonany, iż w dolinach u stóp Mogielicy ulokowana była stolica Wiślan. Twierdzi, że te ziemie, na szlaku wędrówek łososia atlantyckiego, u stóp świętej góry Śnieżnicy i Góry Mogił, ogromnego – jak
jest przekonany – kurhanu Słowian, były uosobieniem dostatku. Miały
też naturalną ochronę gór. Na Mogielicy, na Stumorgowej Polanie
(Cyrla) istniał niegdyś warowny gród. Zgodnie z posiadanymi informacjami, ks. Tarasek wskazuje, że to tam, a nie w Szczyrzycu, znajdował się Cirich wymieniany w dokumentach Bolesława Wstydliwego. Castrum de Cirich to warownia ochraniająca drogę karpacką, tak
jak Castrum Cracoviensis strzegła traktu biegnącego wzdłuż dzisiejszej zakopianki. Były to tereny bardzo ludne i wcześnie schrystianizowane, skoro po śmierci komesa Zbigniewa de Cirich powstaje w okolicy kilka silnych parafii.
grzymkowym centralnej Małopolski, a kult Matki Boskiej Bolesnej
promieniuje z Limanowej od kilku wieków. Posiada bogatą dokumentację poligraficzną, w tym liczne wydania książkowe i albumowe. Dlatego też w niniejszym opracowaniu poświęcamy mu
stosunkowo mało uwagi, zaznaczając jednak, że jest to miejsce
bezcenne dla kultury regionu, a zebrane tu zbiory należą do najwybitniejszych na Limanowszczyźnie. Gotycka figura piety limanowskiej – Matki Boskiej Bolesnej – wyrzeźbiona została w I połowie XIV wieku i nosi cechy rzeźb szkoły śląskiej.
Muzeum gromadzi zbiory sakralne oraz związane z historią
miasta, jego życiem, kulturalnym i społecznym. Jest to bogata
ekspozycja, w której zwracają uwagę m.in. obrazy, szaty liturgiczne
i przedmioty kultu religijnego związane z przeszłością limanowskiego sanktuarium. Bazylika jest poważnym ośrodkiem piel-
Wielkim szacunkiem otaczany jest budowniczy bazyliki Matki Boskiej Bolesnej, proboszcz ks. prałat Kazimierz Łazarski. Jego wizerunek
utrwalił malarz Wincenty Gawron w symbolicznej scenie: proboszcz
limanowski prowadzi do nieba bohaterów obu wojen światowych.
Na niebie nad kościołem rozpięta jest tęcza zwiastująca czasy pokoju.
Starostwo Powiatowe, 34-600 Limanowa,
ul. Józefa Marka 9;
tel. 018 33 75 360, fax. 018 33 75 880
Centrum Informacji Turystycznej tel. 018 33 75 800
e-mail: promocja
@powiat.limanowa.pl;
[email protected];
turystyka
@powiat.limanowa.pl;
[email protected];
www.powiat.limanowa.pl
www.powiat.limanowa.pl..
M U Z E A
MAŁOPOLSKA
POWIAT LIMANOWSKI
P R Z Y K O Ś C I E L N E
T U R Y S T Y C Z N E
Zabytkowa jest również sama plebania. Mieści ona cenne zbiory,
w ich liczbie m.in. księgi parafialne, rękopisy z XVI wieku, Biblię
z roku 1596, szaty liturgiczne, liczne dzieła sztuki, także ludowej.
Muzeum Parafialne przy limanowskiej
Bazylice Matki Boskiej Bolesnej
Łaskami słynąca, XIV–wieczna
pieta limanowska
Szczyrzyc. Fot. A. Witalis Zdrzenicka
Cudowna ikona
Matki Boskiej Szczyrzyckiej
Kościół w Dobrej. Fot. archiwalna
Wincenty Gawron: Scena symboliczna z ks. prałatem Kazimierzem Łazarskim. Olej na płótnie w zbiorach bazyliki MBB w Limanowej
Bazylika MBB w Limanowej. Fot. archiwalna
L I M A N O W S K I
A T R A K C J E
POWIAT
Szesnastowieczny Dom Opata w opactwie cystersów w Szczyrzycu
Relikwiarz w ołtarzu kościoła w Dobrej
Ikona Chrystusa w ołtarzu głównym w Dobrej
Fot.archiwalna
Fot. A. Witalis–Zdrzenicka
Fot. A. Witalis–Zdrzenicka
pracy – zarówno na roli, jak i przy misternym przepisywaniu ksiąg.
Niw dziwi zatem, że w muzeum znajduje się cenna kolekcja rękopisów od XIII wieku począwszy. Cenny jest też zbiór broni białej z okresu od XVI do XIX wieku i broni palnej. W muzeum zgromadzono
obrazy, numizmaty, naczynia oraz szaty liturgiczne, orientalia, staropolskie zegary. Bogata jest także kolekcja twórczości ludowej.
Wśród zabytków zgromadzonych przez cystersów najcenniejsze
to: gotycka Madonna z Dzieciątkiem malowana na desce w 1460
roku, Madonna Bizantyńska na desce z XVI wieku oraz Ukrzyżowanie malowane na desce ze złotym tłem z początku XVI wieku, krucyfiks z XV wieku, kamienna kropielnica z XVI wieku oraz wspomniane rękopisy i starodruki.
Związana jest z nim ikona wyobrażająca przebóstwioną twarz
Chrystusa, która pierwotnie znajdowała się w na wpół legendarnej świątyni na stokach Mogielicy. Spłonęła wraz z pożarem kościoła w XVII w. i wykonano wówczas jej kopię, która do dziś
znajduje się w ołtarzu głównym zabytkowego kościoła. Odnowiona została przez ks. Edwarda Wojtusiaka, założyciela muzeum parafialnego, które zyskało status filii diecezjalnego. Natomiast na plafonie kościoła wymalowano największą na ziemiach
polskich scenę Przemienienia Pańskiego.
W mensę ołtarzową wprawione są dwa srebrne relikwiarze z wyciśniętymi pieczęciami papieskimi Klemensa XI i sceną Zesłania Ducha
Świętego. Oto ich historia: kiedy w 1700 roku na Stolicy Piotrowej
w Rzymie zasiadł kardynał Albani i przyjął imię Klemensa XI, na uroczystość inauguracji pontyfikatu z Polski wyruszył książę Jerzy Dominik Lubomirski, właściciel tractum bonorum [klucza majętności] Państwa Dobra z ks. Wojciechem Juraszewskim, proboszczem Dobrej od
1692 roku, kanonikiem kolegiaty w Nowym Sączu, dziekanem dobczyckim. Tej właśnie delegacji Papież Klemens XI podarował relikwiarze dla parafii w Dobrej.
Podobizna księdza Juraszka jest utrwalona na trzecim z kolei łaskami słynącym obrazie Matki Bożej Szkaplerznej. Obraz był czczony
w zabytkowej świątyni najpierw przez rycerstwo, które w Dobrej święciło ryngrafy i szkaplerze. Obecnie w kościółku znajduje się jego kopia, a obraz oryginalny przeniesiony jest do ołtarza głównego nowego kościoła, gdzie usytuowany jest między barokowymi rzeźbami
św. Anny i św. Joachima. Jest odsłaniany przy dostojnym brzmieniu
chorałowych fanfar, a przesłonę obrazu stanowi kopia Przemienienia
Pańskiego z plafonu starego kościółka.
Bogactwo kultury ziemi limanowskiej ukształtowało się na pograniczu kultury wysokiej – pieczołowicie kultywowanej przez zamieszkujące tu ziemiaństwo – i ludowej – którą z jednej strony kształtowały Lachy Limanowskie i Lachy Szczyrzyckie, a z drugiej – Górale
Biali i Zagórzanie.
Jest to kultura przesiąknięta religijnością, ale też intensywnie czerpiąca ze źródeł słowiańszczyzny, której świadectwa wciąż są dostępne.
Przykładem może być Święta Góra Śnieżnica, szczyt o trzech równorzędnych wierzchołkach, która dla słowiańskich przodków była miejscem kultu
w Świętych Gajach, a dla schrystianizowanych mieszkańców średniowiecznej Limanowszczyzny stała się wyobrażeniem Boga w Trójcy Świętej. Najwyższa góra Beskidu Wyspowego, Mogielica, nie została jeszcze
przebadana archeologicznie, ale istnieją mocne hipotezy naukowe, że
jest ona słowiańskim kurhanem, gdzie grzebano zmarłych, stąd jej nazwa – Góra Mogił.
Obiekty kulturalne tej kategorii napotkamy we wszystkich gminach powiatu limanowskiego. Poniżej prezentujemy wybrane, wskazując na zaledwie kilka spośród bogatej oferty regionu.
Muzeum oo. cystersów w Szczyrzycu
W ciągu zabudowań klasztornych szczyrzyckiego opactwa uwagę zwraca murowany dom opata z XVI wieku. Na jego kamiennym portalu widnieje herb Korczak. Obecnie w tym budynku mieści
się muzeum klasztorne. Swoją kolekcję oo. cystersi zbierali przez
blisko 8 wieków obecności na ziemiach polskich, z czego w Szczyrzycu od 1234 roku.
Cystersi są zakonem opartym o regułę świętego Benedykta, stąd
w ich dziejach znajdujemy tyle świadectw ciężkiej, benedyktyńskiej
Muzeum Diecezjalne oddział w Dobrej
Decyzja o odwiedzeniu Dobrej okazuje się pielgrzymką do
źródeł słowiańskiej i chrześcijańskiej przeszłości obecnej Małopolski. Dzieje się tak zarówno za sprawą zabytków zgromadzonych w muzeum parafialnym w tutejszej plebanii, jak dzięki rozległej wiedzy i żarliwości proboszcza – kustosza muzeum, ks. Władysława Taraska.
Kościół w Dobrej powstał w miejsce świątyni spalonej w 1678
roku. Ten poprzedni zbudowano w 1361 r, ale dokumenty mówią,
że parafia ta była wówczas reerygowana (czyli erygowaniu powtórnym), co oznacza, że istniała ona już wcześniej. Parafia w Dobrej przejęła kult Przemienienia Pańskiego, który dotarł w doliny
u stóp Mogielicy wraz z duszpasterstwem Cyryla i Metodego.