D - Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

Sygn. akt III AUa 1453/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 21 maja 2015 r.
Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w składzie:
Przewodniczący: SSA Dorota Goss-Kokot (spr.)
Sędziowie: SSA Ewa Cyran
del. SSO Katarzyna Schönhof-Wilkans
Protokolant: insp.ds.biurowości Krystyna Kałużna
po rozpoznaniu w dniu 21 maja 2015 r. w Poznaniu
sprawy (...) Spółka z o.o. w P.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.
o wydanie pisemnej interpretacji przepisów prawnych
na skutek apelacji (...) Sp. z o.o. w P.
od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu
z dnia 29 maja 2014 r. sygn. akt VII U 1811/14
1. zmienia zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję i zobowiązuje Zakład Ubezpieczeń
Społecznych Oddział w G. do wydania interpretacji
w sprawie z wniosku (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. z dnia 15 kwietnia 2013r. złożonego
dnia 30 kwietnia 2013r. dotyczącego wprowadzenia do Zakładowego Układu Zbiorowego zapisu
uprawniającego do zakupu przez pracowników po niższej cenie niż cena detaliczna używanych
samochodów służbowych które Spółka przeznacza na sprzedaż przed upływem roku ich używania;
2. w pozostałym zakresie oddala apelację;
3. zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 2 i zasądza od pozwanego na rzecz odwołującej Spółki
kwotę 60 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego;
4. zasądza od pozwanego na rzecz odwołującej Spółki kwotę 150 zł tytułem kosztów procesu w
postępowaniu odwoławczym.
del. SSO
Wilkans
Katarzyna
Schönhof-
SSA Dorota Goss-Kokot
UZASADNIENIE
SSA Ewa Cyran
Decyzją z dnia 17 maja 2013 r. nr 198 Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G., działając na podstawie art.
10 ust. 1 i 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (j.t., Dz. U. z 2010 r., nr 220, poz.
1447 ze zm.) w zw. z art. 83d ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (j.t., Dz. U.
z 2009 r., nr 205, poz. 1585 ze zm.), odmówił wydania interpretacji w sprawie z wniosku (...) sp. z o.o. z siedzibą w
P. z dnia 15 kwietnia 2013 r., złożonego dnia 30 kwietnia 2013 r., dotyczącego wprowadzenia do układu zbiorowego
pracy unormowania uprawniającego do zakupu przez pracowników po niższej cenie niż cena detaliczna używanych
samochodów służbowych, które spółka przeznacza na sprzedaż przed upływem roku ich używania.
W uzasadnieniu decyzji ZUS wskazał, że na gruncie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej jest zobowiązany
jedynie do oceny przedstawionego przez przedsiębiorcę stanowiska – dokonanej przez niego wykładni przepisów
prawa mających zastosowanie na tle zaistniałego stanu faktycznego. Odnosząc się do przedmiotowej sprawy, wskazał,
iż nie jest więc upoważniony do przesądzania, czy sformułowanie, jakie spółka zamierza zawrzeć w zakładowym
układzie zbiorowym pracy, będzie spełniało wymogi z przepisu § 2 ust. 1 pkt 26 Rozporządzenia Ministra Pracy i
Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na
ubezpieczenia emerytalne i rentowe, Dz. U. nr 161, poz. 1106.
Wyrokiem Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 29 maja 2014 r., sygn. akt VII U 1811/14, po rozpoznaniu odwołania
(...) sp. z o.o. w P. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 maja 2013 r., nr 198, w sprawie (...) sp.
z o.o. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w G. o wydanie pisemnej interpretacji przepisów
prawnych, orzeczono o oddaleniu odwołania.
Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny. Odwołująca spółka (...) sp. z o.o. w P. została zawiązana na
podstawie umowy spółki zawartej w dniu 26 listopada 1993 r. W dniu 6 grudnia 2001 r. odwołująca spółka
została wpisana do rejestru przedsiębiorców KRS pod nr (...). Przedmiotem działalności spółki jest m.in. produkcja
samochodów osobowych. W dniu 25 kwietnia 2013 r. odwołująca spółka wniosła do (...) Oddział w G. datowany
na 15 kwietnia 2013 r. wniosek o wydanie interpretacji w trybie art. 10 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o
swobodzie działalności gospodarczej w przedmiocie tego, czy potencjalnie wprowadzone do zakładowego układu
zbiorowego pracy unormowanie uprawniające do zakupu przez pracowników po cenie niższej niż detaliczna
używanych samochodów służbowych, które spółka przeznacza na sprzedaż przed upływem roku ich używania, spełnia
wymogi § 2 ust. 1 pkt 26 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie
szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, i tym samym
daje prawo do nie naliczania składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe od różnicy pomiędzy ceną detaliczną
samochodów używanych (służbowych) sprzedawanych przez spółkę jej pracownikom a ceną faktyczną (transakcyjną)
z zastosowaniem określonych (wymienionych w piśmie) obniżek.
Jak wskazał Sąd Okręgowy, w treści wniosku odwołująca podniosła, że zamierza wprowadzić do zakładowego układu
zbiorowego pracy prawną regulację uprawniającą do zakupu przez pracowników po niższej cenie niż cena detaliczna
używanych samochodów służbowych, które spółka przeznacza na sprzedaż przed upływem roku ich używania;
odwołująca wskazała, że prowadzi wyłącznie sprzedaż detaliczną samochodów używanych, a planowane unormowanie
w zakładowym układzie zbiorowym pracy ma polegać na przyznaniu pracownikom spółki prawa do zakupu po
obniżonej cenie w stosunku do ceny detalicznej (ustalonej przez rzeczoznawcę na podstawie (...)), wycofanych z
użytkowania samochodów służbowych (nie nowych), które spółka przeznacza na sprzedaż.
Uzasadniając swoje orzeczenie Sąd Okręgowy wskazał, że: „ (…) wniosek o udzielenie interpretacji w trybie art. 10
ustawy o swobodzie działalności gospodarczej może być złożony tylko w indywidualnej sprawie i może dotyczyć
zaistniałego stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego. Wniosek odwołującej spółki nie spełnia tych wymagań,
bowiem nie sposób przyjąć, że zdarzeniem przyszłym jest wprowadzenie odpowiedniego zapisu do zakładowego
układu zbiorowego. W powołanym przepisie chodzi bowiem o to, aby przedsiębiorca mógł zwrócić się o interpretację
wówczas, gdy w konkretnej, istniejącej sytuacji ma – albo może mieć – problemy z zastosowaniem odpowiedniego
przepisu w zakresie określonym w art. 83d ustawy systemowej. Dopiero zatem wówczas, gdyby zapis o określonej
treści funkcjonował już w układzie zbiorowym i z uwagi na jego obowiązywanie powstałyby – lub mogły w przyszłości
powstać – określone problemy ze stosowaniem przepisów prawa w zakresie dotyczącym np. podstaw wymiaru składek
na ubezpieczenia społeczne, zachodziłaby podstawa do udzielenia interpretacji w trybie art. 10 ustawy o swobodzie
działalności gospodarczej.”
Odnosząc się do przedmiotowej sprawy, Sąd Okręgowy stwierdził, że tylko wtedy, gdyby w układzie zbiorowym
pracy obowiązującym u odwołującej rzeczywiście znajdowało się sformułowanie, pozwalające na uzyskiwanie przez jej
pracowników określonych korzyści materialnych, co do których – w świetle przepisu § 2 ust. 1 pkt 26 rozporządzenia
z dnia 18 grudnia 1998 r. – istniałyby wątpliwości, czy stanowią one podstawę wymiaru składek, odwołująca
spółka mogłaby skutecznie domagać się udzielenia interpretacji w trybie art. 10 ustawy o swobodzie działalności
gospodarczej. W sytuacji zaś, jak podkreślił Sąd I instancji – „gdy zapis taki nie obowiązuje, uznać należy, iż
wniosek odwołującej dotyczy tylko oceny planowanej treści przyszłego zapisu, a nie interpretacji przepisów prawa w
indywidualnej sprawie odnośnie zaistniałego stanu faktycznego lub zdarzeń przyszłych”.
Apelację od powyższego wyroku wniosła Spółka (...), zaskarżając w całości wyrok wydany przez Sąd Okręgowy
w Poznaniu Wydział VII Ubezpieczeń Społecznych z dnia 29 maja 2014 r., sygn. akt VII U 1811/14 i zarzucając: 1)
naruszenie art. 10 ustawy z dnia 2.07.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, a w szczególności naruszenie
art. 10 ust. 2 i art. 10 ust. 3 tej ustawy, poprzez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że przepisy te nie
pozwalają na dokonanie przez organ ubezpieczeniowy interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów,
z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę składek na ubezpieczenie społeczne lub zdrowotne
wobec planowanych do wprowadzenia w przyszłości (zdarzeń przyszłych) zapisów do układu zbiorowego pracy Spółki
dających prawo do zakupu przez pracowników Spółki po niższej cenie niż cena detaliczna używanych samochodów
służbowych, co może mieć wpływ na obowiązek naliczania składek emerytalnych i rentowych od różnicy w cenie
– co spowodowało brak merytorycznego rozstrzygnięcia – podczas gdy z treści tych przepisów wynika, że organ
ubezpieczeniowy może na ich podstawie dokonać interpretacji dotyczącej tak sformułowanego zdarzenia przyszłego.
Wobec powyższego wniosła ona: a) o zmianę zaskarżonego wyroku oraz zmianę poprzedzającej go decyzji Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych i orzeczenie co do istoty sprawy poprzez uznanie za prawidłowe stanowiska Spółki
przedstawionego we wniosku o wydanie interpretacji z dnia 15.04.2013 r. ewentualnie, o b) uchylenie zaskarżonego
wyroku Sądu I instancji oraz poprzedzającej go decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (art. 47714a k.p.c.) oraz
o przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania bezpośrednio organowi, c) zasądzenie od organu na rzecz Spółki
zwrotu kosztów postępowania, w tym zastępstwa procesowego za obie instancje według norm przepisanych.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
Apelacja zasługuje na uwzględnienie.
W pierwszej kolejności Sąd Apelacyjny przywołuje mające w niniejszej sprawie zastosowanie, przepisy prawne, a
mianowicie przepisy: 1) art. 10 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (j. t.,
Dz. U. z 2010 r., nr 220, poz. 1447 ze zm.), zgodnie z którymi przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu
administracji publicznej lub państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji co do
zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny
publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie, zaś wniosek o
wydanie interpretacji może dotyczyć zaistniałego stanu faktycznego lub zdarzeń przyszłych oraz 2) art. 83d ustawy
z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (j. t., Dz U. z 2009 r., nr 205, poz. 1585 ze zm.),
wedle których Zakład wydaje interpretacje indywidualne, o których mowa w art. 10 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o
swobodzie działalności gospodarczej, w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania
składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń
Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek; interpretacje indywidualne
wraz z wnioskiem o wydanie interpretacji, po usunięciu danych identyfikujących wnioskodawcę oraz inne podmioty
wskazane w treści interpretacji, Zakład niezwłocznie zamieszcza w Biuletynie Informacji Publicznej.
Dalej, ów Sąd wskazuje, że odwołująca spółka złożyła wniosek o wydanie interpretacji co do tego, czy potencjalna
regulacja prawna, mająca zostać wprowadzona do zakładowego układu zbiorowego pracy, a uprawniająca do zakupu
przez pracowników spółki po niższej cenie niż cena detaliczna używanych samochodów służbowych, które spółka
przeznacza na sprzedaż przed upływem roku ich używania, spełnia wymogi § 2 ust. 1 pkt 26 rozporządzenia Ministra
Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru
składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, i tym samym daje prawo do nie naliczania składek na ubezpieczenie
emerytalne i rentowe od różnicy pomiędzy ceną detaliczną samochodów używanych sprzedawanych przez spółkę jej
pracownikom, a ceną faktyczną z zastosowaniem podanych we wniosku obniżek.
Sąd Apelacyjny, wpierw zwraca uwagę, że w normie prawnej wyznaczanej przepisami art. 10 wyżej wskazanej ustawy
o swobodzie działalności gospodarczej chodzi o przepisy prawa w ogóle, nie ma bowiem ograniczenia co do przepisów
prawa wyłącznie obowiązującego, a więc można przyjąć, że chodzi o wszelkie przepisy, także prawa projektowanego.
Za taką interpretacją, w niniejszej sprawie, przemawia dodatkowo fakt, że ma się tu do czynienia z przepisami
autonomicznego prawa pracy. Ich tworzenie, jak zauważa Sąd II instancji, i co jest jednocześnie wiadome, pochodzi
od partnerów społecznych, nie dysponujących fachową wiedzą z zakresu technik legislacyjnych i w ogóle wiedzą z
punktu widzenia całości i spójności systemu prawa. Z kolei, w obowiązującym porządku prawnym, kładzie się, co
mocno podkreśla Sąd Apelacyjny, nacisk na negocjacyjne formy tworzenia prawa zwłaszcza na gruncie stosunków
zatrudnieniowych, co więcej państwo zobowiązuje się do wspierania takiego modelu tworzenia prawa, dając o tym znać
w przepisach konstytucyjnych (norma wyinferowana z przepisu ust. 2 art. 59 oraz 20 Konstytucji). Mając powyższe
na uwadze, Sąd Apelacyjny stoi na stanowisku, że można na gruncie wyżej wskazanych przepisów wywieść wniosek
o obowiązku udzielania pomocy partnerom społecznym w ich legislacyjnej działalności, co przejawia się m.in. w
dokonywaniu interpretacji potencjalnych przepisów autonomicznego prawa pracy, tak jak w przykładowej sytuacji.
Ponadto, na co wskazuje Sąd Apelacyjny, powyższe stanowisko, a więc uznanie, że w niniejszej sprawie, ZUS
jest zobowiązany do wydania przedmiotowej interpretacji, pozostaje w zgodzie z przyjętymi w doktrynie prawa
administracyjnego aksjomatami. Jednym z nich, zasadzającym się głęboko w aksjologii nowoczesnego prawa
administracyjnego jest zasada ochrony uzasadnionych czy usprawiedliwionych oczekiwań (legitimate expectation),
zaczerpnięta do polskiej doktryny z doktryny anglosaskiej. U podstaw tej zasady leżą pewne pozaprawne wartości,
które w prawidłowo uformowanym społeczeństwie powinny być szanowane i uwzględniane; dany podmiot (jednostka)
ma prawo budować swoje oczekiwania (uzasadnione) na twardszym gruncie jakieś idei lub wartości, na przykład
opierając je o regułę sprawiedliwości społecznej, o zasadę równości wobec prawa lub o wymogi etyki urzędniczej;
ta jednostka może powoływać się także na swoje usprawiedliwione oczekiwania (choć jest to już nieco słabsze
uzasadnienie, ale niemniej przyjmowane, bo jakby chodzi o subiektywne oczekiwania), jeśli tylko jest w stanie
wykazać, iż można ich istnienie wyjaśnić, a więc usprawiedliwić jakimiś wartościami. Tu Sąd Apelacyjny, akceptuje
wyprowadzone w doktrynie wnioski, że różne uzasadnione lub usprawiedliwione oczekiwania jednostek w stosunku
do administracji publicznej istniały zawsze; dotąd jednak prawo je pomijało lub ignorowało; tymczasem jest to
rzeczywiście obszar ważny dla obywatela, łączący się z jego zaufaniem do organów państwa, obszar, który nie
tylko wymaga ochrony, ale również posiada mocną podbudowę aksjologiczną i to tu właśnie aksjologia prawa
administracyjnego jest bardzo widoczna (Szerzej zob. J. Zimmermann, Aksjomaty prawa administracyjnego, Lex a
Wolters Kluwer business, Warszawa 2013, s. 97-100).
Sąd Apelacyjny ma świadomość, że po pierwsze powyższe wywody mają charakter wyłącznie rozważań doktrynalnych,
bowiem zasada uzasadnionych czy usprawiedliwionych oczekiwań jednostki względem organów administracji
publicznej nie znajduje wyartykułowania w przepisach prawnych. Jednakże Sąd ten stoi na stanowisku, iż tę zasadę,
a więc zasadę ochrony uzasadnionych czy usprawiedliwionych oczekiwań można wywodzić z zasady rządów państwa
prawa, a ta ostatnia jest już wprost wyrażona w polskiej Konstytucji. W ocenie Sądu Apelacyjnego, leży ona (owa zasada
ochrony uzasadnionych czy usprawiedliwionych oczekiwań) nawet u podstaw konstytucyjnej zasady rządów państwa
prawa, która wymaga regularności, przewidywalności i pewności w kontaktach administracji ze społeczeństwem. Po
drugie, Sąd Apelacyjny, bierze także pod uwagę, iż w powyższych wywodach, odnosząc się do jednostki, być może
miano na uwadze przede wszystkim osobę fizyczną, bo takie jest najszybsze skojarzenie odnoszące się do jednostki
– osoba fizyczna. Jednakże Sąd ten nie widzi podstaw, aby zasada ochrony uzasadnionych czy usprawiedliwionych
oczekiwań nie mogła odnosić się do innych podmiotów prawa, zwłaszcza na gruncie tak ważkich stosunków prawnych,
jakimi są stosunki zatrudnieniowe.
W ocenie Sądu Apelacyjnego, błędnie Sąd I instancji, uzasadniając swój wyrok, pisze: „Odwołująca spółka nie podnosi
zresztą żadnych wątpliwości związanych z treścią § 2 ust. 1 pkt 26 rozporządzenia, które wskazywałyby na potrzebę
jego interpretacji, lecz jedynie domaga się udzielenia odpowiedzi, czy zapis o treści wskazanej we wniosku dawałby
możliwość skorzystania z tego przepisu – w istocie chodzi zatem o ocenę zapisu, a nie o interpretację przepisów
prawa. Organ rentowy nie ma natomiast kompetencji do oceny treści planowanych zapisów w układzie zbiorowym.”
Sąd Apelacyjny zwraca tymczasem uwagę, że przepisy ustawy o działalności gospodarczej, wyznaczając obowiązek
interpretacji przepisów, nie różnicują czy chodzi o przepisy prawa powszechnie czy wewnętrznie obowiązującego.
Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny, na podstawie przepisu art. 386 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i
poprzedzającą go decyzję oraz zobowiązał Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. do wydania interpretacji
w sprawie z wniosku (...) sp. z .o.o. z siedzibą w P. z dnia 15 kwietnia 2013 r. złożonego dnia 30 kwietnia 2013
r. dotyczącego wprowadzenia do Zakładowego Układu Zbiorowego unormowania uprawniającego do zakupu przez
pracowników po niższej cenie niż cena detaliczna używanych samochodów służbowych, które Spółka przeznacza na
sprzedaż przed upływem roku ich używania. Na podstawie zaś przepisu art. 385 k.p.c w pozostałym zakresie apelację
oddalono.
O kosztach procesu Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie przepisów art. 98 § 1 kpc i § 12 ust 1 pkt 2 rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych i obciążył pozwanego
kosztami procesu za obie instancje.
del. SSO
Wilkans
Katarzyna
Schönhof-
SSA Dorota Goss-Kokot
SSA Ewa Cyran