Dr hab. Elwira Żmudzka Wydział Geografii i Studiów Regionalnych

Dr hab. Elwira Żmudzka
Wydział Geografii i Studiów Regionalnych
Uniwersytet Warszawski
Recenzja osiągnięć naukowych oraz aktywności naukowej dra Romana Suligowskiego
ubiegającego się o nadanie stopnia doktora habilitowanego
Recenzja osiągnięć naukowych i aktywności naukowej dra Romana Suligowskiego
została opracowana w związku z powołaniem mnie przez Centralną Komisję do Spraw Stopni
i Tytułów w skład komisji habilitacyjnej na recenzenta w postępowaniu habilitacyjnym
Kandydata. Zostałam o tym poinformowana przez Dziekana Wydziału Geografii i Studiów
Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego prof. dra hab. Andrzeja Lisowskiego pismem
z dnia 21 maja 2014 r.
Przedstawiona
do
oceny
dokumentacja
spełnia
wymogi
formalne
zawarte
w Rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 1 września 2011 r.
w sprawie kryteriów oceny osiągnięć osoby ubiegającej się o nadanie stopnia doktora
habilitowanego (Dziennik Ustaw Nr 196, Poz. 1165).
Przedmiotem oceny są:
1. główne osiągnięcie naukowe - rozprawa pt. Maksymalny wiarygodny opad na
Wyżynie Kieleckiej,
2. inne osiągnięcia naukowo-badawcze,
3. dorobek dydaktyczny i popularyzatorski, działalność organizacyjna,
4. współpraca naukowa z innymi ośrodkami krajowymi i międzynarodowymi.
Sylwetka naukowa
Dr Roman Suligowski ukończył w 1992 r. studia w Wyższej Szkole Pedagogicznej
w Kielcach, uzyskując tytuł zawodowy magistra w zakresie geografii. W roku 1998 Rada
Wydziału Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego nadała Mu stopień
naukowy doktora Nauk o Ziemi w zakresie geografii na podstawie rozprawy pt. Struktura
czasowa i przestrzenna opadów atmosferycznych w Polsce. Próba regionalizacji.
Od 1992 r. dr Roman Suligowski pracuje w Instytucie Geografii Wyższej Szkoły
Pedagogicznej w Kielcach (obecnie Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach) najpierw
jako asystent, a od 1999 r. na stanowisku adiunkta.
Główne osiągnięcie naukowe
Jako główne osiągnięcie naukowe do ubiegania się o nadanie stopnia doktora
habilitowanego w dziedzinie Nauk o Ziemi (dyscyplina naukowa - geografia) dr Roman
Suligowski przedstawił rozprawę Maksymalny wiarygodny opad na Wyżynie Kieleckiej, której
głównym celem jest określenie wielkości maksymalnego wiarygodnego opadu (MWO)
o różnym czasie trwania na Wyżynie Kieleckiej w półroczu letnim (maj–październik). Ta
obszerna monografia (liczy 230 stron, w tym 83 rysunki, 23 tabele), będąca wieloaspektową
i wnikliwą analizą maksymalnego wiarygodnego opadu na Wyżynie Kieleckiej stanowi
podsumowanie
kilkuletnich
badań
Habilitanta.
Jest
to
opracowanie
z
zakresu
hydrometeorologii. Praca pod względem formalnym nie budzi zastrzeżeń. Jest starannie
udokumentowana. Pewnym mankamentem jest brak podanego źródła pod rysunkami
przedstawiającymi, np. sytuację synoptyczną czy pod zobrazowaniami satelitarnymi. Praca
jest dobrze osadzona w literaturze przedmiotu, choć w zakresie uwarunkowań synoptycznych
i cyrkulacyjnych zachmurzenia i opadów, szczególnie tych generujących duże sumy, można
by wskazać jeszcze kilka innych ważnych prac powstałych w ostatnich latach. Rozprawa jest
napisana poprawną polszczyzną, choć zdarzają się uchybienia stylistyczne i terminologiczne.
Dyskusyjne może być stosowanie przez Habilitanta terminologii dotyczącej skal
przestrzennych warunków pogodowych (procesów synoptycznych), czy wykorzystanie do
określenia związku występowania opadów na Wyżynie Kieleckiej z warunkami
synoptycznymi typologii Niedźwiedzia odnoszącej się do Polski Południowej. W pracy
wykorzystano bogaty materiał źródłowy, który został poddany weryfikacji. Szkoda, że nie
dokonano dyskusji jakimi i jak dużymi błędami może być obarczony pomiar wysokości
opadów, szczególnie tych o dużym natężeniu. Zastosowany w pracy aparat statystyczny nie
budzi zastrzeżeń.
Z merytorycznego punktu widzenia na główne osiągnięcie naukowe Kandydata składa
się kilka zagadnień cząstkowych. Przeprowadzona analiza rozwoju sytuacji synoptycznych
poprzedzających okresy wybranych wysokich wezbrań o genezie opadowej na Wyżynie
Kieleckiej w wieloleciu 1961-2007 (studia przypadku) pozwoliła Autorowi na wyróżnienie
kilku typów tych sytuacji nad Europą. Efektem przeprowadzonych badań było także
określenie rozkładu przestrzennego opadów w okresach powodziowych na podstawie danych
pochodzących
z
sieci
pomiarowej
oraz
obliczenie
charakterystyk
statystycznych
maksymalnych opadów: wydajności zdarzeń opadowych oraz wysokości godzinnych
i dobowych opadów. Głównym osiągnięciem pracy była estymacja maksymalnego
2
wiarygodnego opadu (MWO) w badanej jednostce fizycznogeograficznej w różnych
przedziałach czasu z zastosowaniem dwóch metod: meteorologicznej i statystycznej. Ważnym
elementem badań było ustalenie zależności sum opadów i powierzchni nimi objętej oraz
czasu trwania, a także opracowanie współczynników redukcji obszarowej obliczonych
w punkcie charakterystyk MWO. Cel poznawczy i aplikacyjny ma wyznaczenie obszarowej
wielkości MWO w odniesieniu do konkretnych powierzchni zlewni w obrębie Wyżyny
Kieleckiej. Rozdział ósmy rozprawy poświęcono porównaniu wartości MWO z opadami
maksymalnymi o zadanym prawdopodobieństwie przewyższenia, którego ustalenie ma
szerokie zastosowanie w praktyce hydrologicznej. Część ostatnia pracy ma charakter syntezy,
w której obok wyeksponowania najważniejszych osiągnięć pracy sformułowano wnioski
natury ogólniejszej oraz wskazano kierunki dalszych badań. W pracy znajdują się pewne
kwestie dyskusyjne, które jednak nie powodują znaczącego obniżenia pozytywnej oceny
całości osiągnięcia.
Problem określania największej, fizycznie uzasadnionej ilości opadów, która może
wystąpić na danym obszarze, jest zagadnieniem dość często podejmowanym w literaturze
ogólnoświatowej. Jest ono rozwiązywane różnymi metodami. Wyniki uzyskiwane
w odniesieniu do różnych regionów pozwalają na wyciągnięcie wniosków natury
ogólniejszej. W Polsce jest to problem badawczy, które nie doczekał się zbyt wielu
opracowań. Rozprawa dra Romana Suligowskiego wypełnia tę lukę i stanowi istotny wkład
w rozwój dyscypliny jaką jest hydrometeorologia. Opracowanie jest także cenne ze względu
na przyjęty obszar badań o silnie zaznaczonej specyfice warunków klimatycznych.
Wykorzystanie obszernej bazy danych oraz umiejętnie zastosowany warsztat metodyczny
umożliwił poszerzenie wiedzy w zakresie problematyki dotyczącej szeroko pojętego
zagadnienia maksymalnych wiarygodnych opadów.
Reasumując stwierdzam, że praca Maksymalny wiarygodny opad na Wyżynie
Kieleckiej autorstwa dra Romana Suligowskiego spełnia wymogi stawiane rozprawom
habilitacyjnym.
Inne osiągnięcia naukowo-badawcze
Na całość dorobku Kandydata po doktoracie składają się także inne przejawy
aktywności naukowej, w obrębie której można wyróżnić kilka nurtów naukowo-badawczych.
Były one wynikiem, jak sam Habilitant zauważa w autoreferacie, Jego osobistych
zainteresowań, a także wpisywały się w główne kierunki działalności naukowej Zakładu
Geografii Fizycznej Instytutu Geografii Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Kielcach, a od
3
2004 r. Zakładu Hydrologii i Modelowania Przestrzeni Geograficznej Akademii
Świętokrzyskiej (obecnie Hydrologii i Geoinformacji Uniwersytetu Jana Kochanowskiego).
Do najważniejszych zagadnień badawczych podejmowanych przez Habilitanta, oprócz
tych podjętych w ramach rozprawy habilitacyjnej, należy:
- zróżnicowanie czasowe i przestrzenne opadów atmosferycznych,
- opady jako element wejścia do modeli hydrologicznych,
- uwarunkowania synoptyczno-meteorologiczne opadów o dużej wysokości lub natężeniu,
- środowisko wodne w zlewniach rzecznych, obszarach chronionych i jednostkach
administracyjnych,
- atrakcyjność turystyczno-krajoznawcza.
Po uzyskaniu stopnia doktora dr Roman Suligowski był współautorem 3 monografii.
Opublikował także jako monografię wyniki badań z zakresu pracy doktorskiej.
W jednej z monografii Woda w środowisku przyrodniczym i jej zagospodarowanie
w województwie
świętokrzyskim,
Habilitant
podjął
zagadnienie
uwarunkowań
środowiskowych kształtowania się zasobów wodnych w regionie świętokrzyskim, dokonał
oceny ich wielkości i jakości w układzie zlewniowym, a także przeanalizował stopień
przekształcenia środowiska wodnego i wskazał kierunki działań dla zwiększenia i ochrony
tychże zasobów. Jest to przykład opracowania dokumentującego rozległą, pogłębioną wiedzę
Habilitanta z zakresu geografii fizycznej. Jest ono szeroko wykorzystywane w praktyce.
Habilitant jest autorem 16 i współautorem 51 oryginalnych prac naukowych (artykuły
i rozdziały w monografiach, 0-6 pkt). Jego wkład w powstanie tych prac wynosi od 20 do
80% i dotyczy zarówno warstwy konceptualnej, obliczeniowej, interpretacyjnej jak
i wnioskowej.
Ważnym elementem dorobku Habilitanta jest opracowanie szeregu map tematycznych
wraz z komentarzem (kilkudziesięciu arkuszy Mapy hydrograficznej i Mapy sozologicznej
w skali 1: 50 000), a także liczne ekspertyzy, przede wszystkim w zakresie planów ochrony
rezerwatów przyrody, prognoz oddziaływania na środowisko i studiów ekohydrologicznych
wybranych rzek. Wartość merytoryczną wielu opracowań podnoszą sporządzone mapy
z wykorzystaniem narzędzi GIS.
W
dorobku
Kandydata
brakuje
jednak
publikacji
o
szerszym
zasięgu
międzynarodowym. Po doktoracie nie opublikował żadnej publikacji w czasopiśmie
znajdującym się w bazie JCR (co stanowi jedno z kryteriów oceny w zakresie osiągnięć
naukowo-badawczych); sumaryczny impact factor wg listy Journal Citation Reports (JCR)
wynosi zero. Uważam, że niska ocena bibliometryczna i punktowa poszczególnych publikacji
4
Habilitanta nie powinna być wyłącznym wyznacznikiem oceny Jego dorobku naukowego i
zastępować ocenę wynikającą z analizy merytorycznej publikacji.
Dr Roman Suligowski uczestniczył w realizacji kilku projektów naukowych.
W jednym z nich był kierownikiem i głównym wykonawcą. W latach 1993-2001 brał udział
w programie badawczym Flow Regimes from International Experimental and Network Data
(FRIEND), prowadzonym pod egidą UNESCO w ramach IV i V fazy Międzynarodowego
Programu Hydrologicznego (IHP). Realizował także kilka tematów w ramach badań
statutowych i badań własnych. Uczestniczył także w projekcie IMGW Powodziogenność rzek
pod kątem bezpieczeństwa budowli hydrotechnicznych oraz w projekcie zamawianym
Ekstremalne zdarzenia meteorologiczne i hydrologiczne w Polsce (PBZ-KBN-086/P04/2003),
w zadaniu 1.3 Współczesne trendy występowania ekstremalnych zdarzeń hydrologicznych
(2003-2007).
Za osiągnięcia naukowo-badawcze po uzyskaniu stopnia doktora Habilitant otrzymał
trzy nagrody: dwie zespołowe (Ministra Środowiska i Rektora Uniwersytetu HumanistycznoPrzyrodniczego w Kielcach) i jedną indywidualną III stopnia (Rektora Uniwersytetu
Humanistyczno-Przyrodniczego w Kielcach).
Habilitant brał aktywny udział w kilkudziesięciu konferencjach naukowych, na
których wygłosił 27 referatów i 31 komunikatów. 5 konferencji było konferencjami
międzynarodowymi, odbywającymi się poza granicami kraju.
Dorobek dydaktyczny i popularyzatorski oraz działalność organizacyjna
Habilitant
prowadzi
różnorodne
zajęcia:
wykłady,
ćwiczenia,
laboratoria,
konwersatoria oraz ćwiczenia terenowe na trzech stopniach studiów. Wprowadził nowe
autorskie przedmioty nauczania, obejmujące przede wszystkim metody badań i opracowań
klimatologicznych i hydrologicznych oraz wykorzystanie systemów informacji geograficznej
w geografii fizycznej. Dr Roman Suligowski sprawował opiekę nad
23 pracami
magisterskimi i 69 pracami licencjackimi. Tematyka prowadzonych przez Habilitanta prac
licencjackich
i
magisterskich
jest
różnorodna,
świadcząc
o
Jego
rozległych
zainteresowaniach. Kandydat wykonał także 24 recenzje prac magisterskich i 52 prac
licencjackich. Promował studentów podejmując z nimi wspólne badania i publikując artykuły
naukowe.
Dr Roman Suligowski angażuje się zarówno w sam proces kształcenia studentów jak
i w organizację i dbałość o jego jakość, będąc m. in. członkiem Instytutowej Komisji
Dydaktycznej ds. wdrażania Krajowych Ram Kwalifikacji, członkiem Kierunkowego Zespołu
5
ds. jakości kształcenia, czy opracowując pakiet informacyjny programu ETCS na kierunku
Geografia. Ponadto pełnił rolę instytutowego koordynatora punktów ETCS oraz koordynatora
projektu Polska Wschodnia. Dzięki pozyskanym funduszom strukturalnym UE zorganizował
i wyposażył w odpowiedni sprzęt i profesjonalne oprogramowanie pracownię GIS.
Na podkreślenie zasługuje szeroka działalność organizacyjna Habilitanta. Jest on
członkiem trzech komisji uczelnianych i pięciu wydziałowych. W przypadku dwóch komisji
wydziałowych pełnił funkcje: przewodniczącego (Instytutowa Komisja Rekrutacyjna)
i sekretarza (Wydziałowa Komisja ds. oceny wniosków nauczycieli akademickich
i doktorantów na finansowanie projektów badawczych z działalności statutowej). Pełnił
również kilka funkcji z wyboru, w tym wicedyrektora Instytutu Geografii i prodziekana ds.
ogólnych Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego.
Habilitant prowadził również działalność popularyzatorską, uczestnicząc m. in.
w warsztatach dydaktycznych dedykowanych uczniom szkół ponadgimnazjalnych w ramach
dni otwartych macierzystej uczelni.
Po uzyskaniu stopnia doktora Kandydat był członkiem komitetów organizacyjnych
sześciu konferencji ogólnopolskich (4 razy pełnił funkcję sekretarza).
Zaangażowanie Habilitanta w działalność dydaktyczną i organizacyjną zasługuje
w pełni na ocenę pozytywną.
Współpraca naukowa z innymi ośrodkami krajowymi i międzynarodowymi
Dr Roman Suligowski aktywnie współpracuje z naukowcami z innych ośrodków. Na
uwagę zasługuje dość duża liczba realizowanych projektów we współpracy z naukowcami
z innych ośrodków polskich oraz znaczna liczba wykonanych ekspertyz. Nie uczestniczył
w konsorcjach i sieciach badawczych.
Dość
słabo
działalność
naukowa
Habilitanta
zarysowuje
się
na
arenie
międzynarodowej (udział jedynie w Międzynarodowym Programie Hydrologicznym
UNESCO). Nie jest członkiem międzynarodowych organizacji i towarzystw. Nie podnosił też
kompetencji w ramach staży zagranicznych. Nie uczestniczył również w pracach komitetów
redakcyjnych i rad naukowych czasopism oraz nie pełnił funkcji recenzenta projektów ani
publikacji w czasopismach międzynarodowych i krajowych.
6
Ocena ogólna
Podsumowując działalność naukowo-badawczą Habilitanta można stwierdzić, że po
otrzymaniu stopnia doktora poszerzył On istotnie problematykę badawczą pod względem
metodycznym i przedmiotowym. Wyniki badań są konsekwentnie przedstawiane głównie na
forum krajowym w postaci starannie udokumentowanych i wnikliwie opracowanych pod
względem merytorycznym i formy prezentacji publikacji i wystąpień na konferencjach.
Rozprawa habilitacyjna dra Romana Suligowskiego wzbogaca literaturę geograficzną
w zakresie hydrometeorologii. Inne osiągnięcia naukowe Kandydata udokumentowane
wynikami badań są także znaczące i stanowią cenny wkład w rozwój dyscypliny naukowej
jaką jest geografia, choć nie są one może jeszcze dostatecznie rozpowszechnione
i udokumentowane na forum międzynarodowym. Oprócz aspektu poznawczego mają także
charakter utylitarny. Liczba prac o charakterze aplikacyjnym zasługuje na szczególne
wyróżnienie.
Wnioski i konkluzja
Po zapoznaniu się z dorobkiem naukowym dra Romana Suligowskiego, ze
szczególnym uwzględnieniem głównego osiągnięcia naukowego, stwierdzam, że wyniki
przeprowadzonych przez Niego badań po otrzymaniu stopnia doktora stanowią istotny wkład
w rozwój dyscypliny naukowej jaką jest geografia. Mimo iż Kandydat nie spełnia wszystkich
kryteriów oceny osiągnięć osoby ubiegającej się o nadanie stopnia doktora habilitowanego
zgodnie z Ustawą o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule
w zakresie sztuki z 14 marca 2003 r. z późniejszymi zmianami, a także zgodnie
z Rozporządzeniem Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 1 września oraz 22
września 2011 r. Jego osiągnięcia naukowo-badawcze świadczą o wysokich kwalifikacjach
i wskazują, że zasługuje On na uzyskanie stopnia doktora habilitowanego. Na podkreślenie
zasługuje również wymiar Jego działalności dydaktycznej i organizacyjnej, udział w
projektach badawczych, a także aplikacyjne znaczenie wykonywanych przez Niego badań.
Dlatego też przedstawiam Komisji Habilitacyjnej, powołanej przez Centralną Komisję do
Spraw Stopni i Tytułów w celu przeprowadzenia postępowania habilitacyjnego dra Romana
Suligowskiego, pozytywną ocenę osiągnięć naukowych i aktywności naukowej Habilitanta.
Warszawa, 30 czerwca 2014 r.
.................................................
(Elwira Żmudzka)
7