Oaza Koszalin - Ruch Światło-Życie w Diecezji Koszalińsko

Przemawiajcie do siebie wzajemnie w psalmach
Trzon liturgii godzin stanowią psalmy. Kościół zawsze cenił sobie te święte natchnione
teksty i chciał, by cały Psałterz (czyli 150 psalmów), wszedł do powszechnego użytku
liturgicznego. Dla uniknięcia niepotrzebnych nieporozumień, jedynie z pobudek
pedagogicznych, wyłączono z liturgii „trudne” ich fragmenty, silnie zabarwione opisami
przemocy i gwałtownych emocji. Są to jednak nieliczne wersety, dostępne w każdym
wydaniu Biblii i opatrzone zwykle odpowiednimi komentarzami, pozwalającymi na
szersze przygotowanie odbiorcy. Dotyczy to przede wszystkim tzw. psalmów
złorzeczących. Ich forma, wyrastająca z odległej starożytnej kultury, rzeczywiście może
przyprawić współczesnych o zaskoczenie, a nawet o rodzaj zgorszenia. Poza liturgią
można poświęcić zatem więcej czasu na ich studium i łatwiej przyswajać ich treść - w
miarę nabywanej wiedzy.
Psałterz rozłożony jest w liturgii godzin na pewien okres, zależnie od tradycji modlitwy w
danym środowisku. Tę praktykę odzwierciedlają jednocześnie różne formy brewiarza .
Wspólnoty monastyczne odmawiają wszystkie psalmy Psałterza w przeciągu jednego lub
dwóch tygodni. W liturgii sprawowanej przez księży diecezjalnych i przez wiele
zgromadzeń zakonnych oraz w brewiarzach wydawanych na potrzeby grup laikatu,
przyjął się zwyczaj odmawiania 150 psalmów w cyklu czterotygodniowym.
Sama nazwa «psalm» jest spolszczeniem greckiego terminu psalmos. Oznaczał on pieśń
wykonywaną przy akompaniamencie psalterionu. W mrokach przeszłości ginie sposób
gry na tym instrumencie i jego budowa, jednak nie ulega wątpliwości, że psalmy były
utworami muzycznymi. W ich nagłówkach bardzo często znajdowały się adnotacje, w
których rozpisane były konkretne polecenia dla kierujących śpiewem i wykonawców.
Według nich, psalmy śpiewano przy wtórze fletów, lutni lub innych instrumentów
strunowych. Z Biblii wiemy, że niektóre instrumenty były specjalnie przeznaczane do
wykonywania psalmów, a król Dawid wiele z nich obmyślał nawet osobiście (por. Am 6,
5). Wskazówki „techniczne” dotyczyły także doboru melodii do psalmów. Chętnie
korzystano np. ze znanych powszechnie melodii ludowych. W nagłówkach psalmów
znajdują się również praktyczne informacje o aplikowaniu poszczególnych utworów do
różnych okoliczności życia, czy też pouczenia o składzie chóru albo o tonacji utworu.
Echo tych wskazań brzmi i we wprowadzeniu do liturgii godzin, gdzie czytamy: Psalmy
nie są przeznaczone do czytania, nie są też modlitwami pisanymi prozą, lecz utworami
Ruch Światło-Życie w diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej: www.koszalin.oaza.pl; realizacja: kokoma.pl
Strona 1
poetyckimi i pieśniami uwielbienia... Istotnie, wszystkie psalmy mają charakter
muzyczny, a to określa odpowiedni sposób ich wykonywania. Dlatego psalm musi
zachować ten swój charakter również i wtedy, gdy jest odmawiany, nawet przez jedną
osobę i po cichu. Bez wątpienia jest on pokarmem dla ducha, skłania jednak o wiele
bardziej do poruszenia serca śpiewających i słuchających, a także tych, co grają "na
harfie i cytrze"... Psalmodia więc wymaga szacunku należnego majestatowi Boga, ale
winna jej również towarzyszyć wewnętrzna radość i miłość, bo taka postawa odpowiada
poezji sakralnej i pieśni Bożej, a nade wszystko wolności dzieci Bożych (Ogólne
wprowadzenie do liturgii godzin [dalej: OWLG], 103-104).
Pierwotne hebrajskie określenie Księgi Psalmów (sefer tehillim), oznaczało zbiór pieśni
pochwalnych, bądź hymnów. Ogólna nazwa całej Księgi nie oddaje jednak różnorodności
wszystkich tekstów w niej zawartych. Najwięcej, bo aż 57 z nich, otrzymało w tytule
szczegółową nazwę mizmor (utwór poetycki o charakterze religijnym, wykonywany z
towarzyszeniem instrumentu strunowego), przetłumaczoną w greckiej Septuagincie
właśnie jako psalmos. Wątkiem wiodącym, w ponad pięćdziesięciu psalmach, jest
doświadczenie Boga w przeżywaniu bólu i cierpienia (psalmy błagalne, lamentacje,
psalmy złorzeczące) i to zarówno w wymiarze indywidualnym, jak i całego Narodu
Wybranego. Inne z nich mówią o spotkaniu z Bogiem w radości i uniesieniu (psalmy
dziękczynne). Kolejne są interpretacją działania Boga w nauce proroków (psalmy
królewskie, psalmy królowania Boga). Dalej, część z nich jest zapisem przeżywania Boga
w liturgii (psalmy pielgrzymkowe, psalmy świątynne, wyrocznie) lub poszukiwania Go w
refleksji mądrościowej (medytacja losu człowieka, Prawa Bożego oraz psalmy ufności).
Jeśli chodzi o chrześcijańską tradycję modlitwy psalmami, to ważnym motywem
włączenia ich do kultu jest na pewno naśladowanie Chrystusa. Wiemy, że Chrystus
uczestniczył w modlitwie publicznej w synagogach, dokąd się udawał w sobotę "zgodnie
ze swoim zwyczajem", oraz w świątyni, którą nazwał domem modlitwy. Niewątpliwie też
odmawiał codzienne modlitwy, jak to czynili pobożni Izraelici (OWLG 4). Drugi istotny
powód, to przekonanie, że psalmy noszą w sobie odblask tej rzeczywistości, która w
pełni objawiła się w wyczekiwanym Mesjaszu. Sam Jezus mówił zresztą do Apostołów:
Musi się wypełnić wszystko, co napisane jest o Mnie w Prawie Mojżesza, u Proroków i w
Psalmach (Łk, 24, 44). Pomocą w takim odczytywaniu psalmów są m.in. tytuły, nagłówki i
antyfony. Stawiają one te starotestamentalne teksty w świetle wiary w
Zmartwychwstałego i pomagają przyswoić modlącym się Jego tajemnicę, odsłaniającą
się stopniowo przez wieki. Przy psalmach w liturgii godzin, często umieszczone są krótkie
komentarze Ojców Kościoła, którzy szukali w psalmach głosu Chrystusa wołającego do
Ojca, lub Ojca przemawiającego do Syna. Rozpoznawali tam nawet głos Kościoła,
apostołów i męczenników (OWLG 109). Bywały to nieraz zabiegi wyraźnie akomodacyjne,
niemniej jednak przyjęte w tradycji Kościoła.
To szerokie spektrum ludzkich doświadczeń, wyrażonych w tekstach psalmów, sprawiło,
że zarówno w tradycji żydowskiej, jak i w praktyce religijnej chrześcijan, psalmy stały się
najbardziej adekwatnym środkiem wyrazu wiary Kościoła oraz osobistej i wspólnotowej
modlitwy wiernych. André Chouraqui pisał: Rodzimy się z tą Księgą w sercu. Niewielka
Księga: 150 poematów, 150 wędrówek między śmiercią i życiem, 150 obrazów naszych
buntów i naszej wierności, naszych agonii i naszych zmartwychwstań. Jest w niej coś
więcej niż tekst: jest w niej życie, które przemawia, które cierpi, płacze, umiera, które
Ruch Światło-Życie w diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej: www.koszalin.oaza.pl; realizacja: kokoma.pl
Strona 2
powstaje z martwych i śpiewa aż do granic nieskończoności.
 ks. Zbigniew Woźniak
Głos Karmelu, nr 5(41), wrzesień-październik 2011
Ruch Światło-Życie w diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej: www.koszalin.oaza.pl; realizacja: kokoma.pl
Strona 3