Demografia a gospodarka

Demografia może mieć zły wpływ na gospodarkę
Vijesti, 18 września 2011 r.
Autor: Milorad Milošević
Niska gęstość zaludnienia, starzenie się społeczeństwa i różnice demograficzne między
północą a południem to największe wyzwania, z którymi Czarnogóra będzie się musiała
zmierzyć w ciągu najbliższych lat
Biorąc pod uwagę trendy demograficzne, polityka regionalna w Czarnogórze ma do czynienia z
problemami niskiej gęstości zaludnienia, która wynosi 44,9 os./km² i jest niższa od średniej światowej
(48 os./km²) oraz średniej Unii Europejskiej (112 os./km²) – powiedziała doradca Ministra Gospodarki
dr Nina Vujošević.
Niższą gęstość zaludnienia od Czarnogóry zanotowano jedynie w kilku krajach UE: w Finlandii 16
os./km², w Szwecji 20 os./km², w Estonii 29 os./km² i w Łotwie 35,5 os./km².
Na północy taka sama liczba mieszkańców co w Podgoricy
Problemy demograficzne w Czarnogórze w tym tygodniu były tematem forum gospodarczego
w Miločerze.
- Północ, jako jeden z trzech regionów geograficznych Czarnogóry obejmuje 52,8% terytorium
państwa, a mieszka w nim 29% mieszkańców Czarnogóry. Gęstość zaludnienia jest tu najniższa (24,4
os./km²), gminy z najniższą gęstością zaludnienia to: Šavnik, Plužine i Žabljak (10 os./km²). Gęstość
zaludnienia w dwóch pozostałych regionach (centralnym i na wybrzeżu) wynosi 68 os./km² – dodała
Vujošević.
W Podgoricy mieszka 29% mieszkańców Czarnogóry, gdzie gęstość zaludnienia wynosi 119 os./km² i
ciągle rośnie głównie ze względu na migracje z północy.
- Starzenie się społeczeństwa jest kolejnym problemem regionalnego i ogólnego rozwoju. Czarnogórę,
podobnie jak kraje Unii Europejskiej charakteryzują: niski współczynnik dzietności, niższy współczynnik
umieralności, wydłużenie długości życia, a także coraz częstsze migracje młodych i aktywnych
zawodowo mieszkańców z mniej rozwiniętych i wiejskich obszarów do większych ośrodków miejskich –
dodała Vujošević.
Średnia wieku wzrosła o 10 lat
Średnia wieku mieszkańców Czarnogóry w 1953 roku wynosiła 27 lat, natomiast dziś jest to 37 lat.
- Biorąc pod uwagę regiony, najwyższa średnia wieku występuje na wybrzeżu (38 lat), a najniższa w
regionie centralnym (36,6 lat). Mimo tego, że region północny jest najsłabiej rozwinięty w kraju, to
charakteryzuje go największy udział w populacji osób młodych (0-14 lat), co stanowi 20%, podczas
gdy w regionie centralnym osoby znajdujące się w tym przedziale wiekowym stanowią 19,4%
społeczeństwa, a na wybrzeżu jest to 17,7%. Oznacza to, że mimo tego, iż region nadmorski jest
najbardziej rozwiniętym w Czarnogórze (chociaż nadal jest znacznie poniżej przeciętnego poziomu
rozwoju UE), charakteryzuje go najwyższa średnia wieku mieszkańców i najniższy udział w populacji
osób w wieku przedszkolnym i szkolnym – wyjaśniła Vujošević.
Południe najbogatsze, ale ma mniej dzieci
Region nadmorski, choć jest najbardziej rozwinięty w kraju, ma dodatni wzrost liczby ludności głównie
ze względu na dodatnie saldo migracji, a nie liczby urodzeń, podczas gdy północny region
charakteryzuje nieco większy proces reprodukcji ludności, ale ma ujemne saldo migracji.
- Odpowiedzi regionalnej i ogólnej polityki rozwoju poszczególnych krajów europejskich na problemy
demograficzne są różne. W Czarnogórze, podobnie jak w innych krajach Europy prawnie zdefiniowano
urlop macierzyński, długość jego trwania i inne prawa związane z urodzeniem dziecka, szczególnie
uregulowane są prawa związane z opieką społeczną i ochroną dziecka, w tym przywilej dodatku
finansowego dla dziecka. Poszczególne gminy przyznają matkom dodatkowe środki w związku z
urodzeniem dziecka.
W Norwegii, którą charakteryzuje niski poziom zaludnienia obszarów wiejskich na północy ze względu
na warunki demograficzne, wprowadzono określone ulgi podatkowe dla tych obszarów oraz dodatek
na dziecko dla rodzin wielodzietnych.
W krajach UE kryteria demograficzne, a w szczególności struktura wieku ludności są ważnym
czynnikiem w określaniu ulg podatkowych i przyznawaniu pomocy społecznej. W krajach
sąsiadujących również istnieją podobne przykłady, zwłaszcza gdy chodzi o zachęcanie mieszkańców do
urodzenia trzeciego dziecka – powiedziała Vujošević.
Jak państwo może wpłynąć na zwiększenie współczynnika urodzeń?
Problematyka starzenia się społeczeństwa stanowi coraz większy problem dla rynku pracy i
jeśli demograficzne trendy nie zmienią się, wówczas Czarnogóra będzie musiała przygotować się na
konieczność większego udziału siły roboczej z zagranicy.
- W celu realizacji redystrybucyjnych wariantów polityki demograficznej obok środków odnoszących się
do pomocy społecznej i ochrony dziecka istnieje szereg środków związanych z łagodzeniem
negatywnych trendów demograficznych, zachęcaniem do zrównoważonego rozwoju regionalnego
poprzez inwestycje w transport i infrastrukturę użyteczności publicznej, służbę zdrowia, instytucje
pomocy społecznej, oświatę i szkolnictwo wyższe, obiekty sportowe i kulturalne.
Ponadto, istnieje szereg działań związanych z poprawą warunków prowadzenia działalności
gospodarczej i ulg podatkowych w mniej rozwiniętych gminach, działania dotyczące wsparcia
kredytowego dla małych i średnich przedsiębiorstw w słabiej rozwiniętych gminach, zachęcanie do
zatrudniania.
Około 1/3 wsparcia państwa w celu bardziej zrównoważonego rozwoju regionalnego, a także bardziej
równomiernego rozmieszczenia mieszkańców na przestrzeni kraju w 2010 roku, dotyczyło regionu
północnego, jednak obecne wskaźniki demograficzne wskazują na konieczność złagodzenia
negatywnych demograficznych trendów na terenie całej Czarnogóry – powiedziała Vujošević.
Coraz mniej dzieci
Powody przyspieszonego starzenia się społeczeństwa zarówno w UE, jak i w Czarnogórze, nie leżą
tylko w gospodarce. UE jest grupą przeważnie rozwiniętych krajów, a mimo to posiada coraz starsze
społeczeństwo.
- Na przykład w Niemczech, najbardziej rozwiniętym gospodarczo kraju UE, przeciętnie rodzi się 1,34
dziecka na kobietę, a średnia wieku mieszkańców wynosi 44 lata.
Podobne trendy odnoszą się do pozostałych krajów UE, a także do krajów zachodnich Bałkanów, które
są mniej rozwinięte gospodarczo od UE.
Dynamika życia, coraz większa liczba obowiązków i odpowiedzialność współczesnych kobiet i rodzin,
jeśli tylko wykluczyć obiektywne okoliczności, coraz bardziej wpływają na zmniejszanie procesu
reprodukcji i zwiększanie udziału płodnych starszych kobiet w ogólnym współczynniku płodności
kobiet w Czarnogórze. Dlatego też coraz więcej kobiet decyduje się na urodzenie 1-2 dzieci, co
wpływa na dalsze zmniejszenie udziału ludności w wieku 0-14 w populacji – wyjaśniła Vujošević.
Liczba urodzeń dzieci na kobietę w Czarnogórze zmniejszyła się z 4,6 dzieci w 1951 roku, do 3,4 dzieci
w 1961 roku, do mniej niż dwójki dzieci w roku 2000. i ostatecznie do 1,8 dziecka na kobietę w 2009
roku. Ponadto północny region charakteryzuje się wyższym współczynnikiem płodności niż pozostałe
dwa regiony kraju.
Tekst: vijesti.me, zdj.: umsoi.org, tłum. i red. Natalia Wysocka