Pobierz

OID (295) 4/2016
Wokół jaja - część III
Poza czynnikami genetycznymi jakość skorupy jaj jest także uwarunkowana czynnikami
środowiskowymi, a zwłaszcza żywieniowymi.
Osiągnięcie szybkiej i znacznej poprawy wytrzymałości skorupy jaj nie jest możliwe w wyniku selekcji na określone cechy genetyczne,
czy w efekcie polepszenia warunków bytowania kur. Największe możliwości tkwią bowiem
w dokładnym poznaniu zapotrzebowania kur
na wszystkie składniki pokarmowe niezbędne
do utrzymywania dużej produkcji jaj o odpowiedniej jakości, z uwzględnieniem stanu fizjologicznego organizmu nioski.
Podstawowym czynnikiem żywieniowym decydującym o jakości skorupy jest wapń. Wszelkie
zakłócenia w jego metabolizmie powodują znoszenie przez kury jaj o cienkiej skorupie.
Mniejsze spożycie wapnia może wynikać z niedostatecznego wymieszania składników paszy lub
ich wtórnej segregacji, zmniejszonego pobierania
paszy oraz zbyt małej zawartości w niej wapnia.
W celu uzyskania jaj o dobrej jakości skorupy zaleca się podawanie kurze niosce minimum 3,75
g wapnia dziennie, a starszej nawet o 1 g więcej.
Spośród innych czynników żywieniowych największy wpływ na jakość skorupy jaj mają ilość
i źródło podawanego fosforu, a także mangan,
sód i potas oraz witaminy D3 i C. Kury są bardzo wrażliwe na niedobór fosforu, którego brak
staje się przyczyną w pierwszej kolejności spadku nieśności i pogorszenia wytrzymałości skorup, a następnie znoszenia jaj o bardzo słabej
i cienkiej skorupie lub bez skorupy.
W celu osiągnięcia dobrych wyników produkcyjnych należy niosce zapewnić w diecie 0,3%
dostępnego fosforu. Ze względu na zmienną
przyswajalność tego pierwiastka, w zależności
od różnych komponentów, zaleca się aby udział
fosforu ogólnego w dawce dla niosek był nie
mniejszy niż 0,5-0,6%. Zbyt duży poziom fosforu w diecie jest jednak niepożądany, ponieważ
38
duża zawartość fosforu we krwi hamuje wytwarzanie węglanu wapnia w gruczole skorupowym,
a tym samym pogarsza jakość skorupy jaja.
Jaja o zmienionej budowie wewnętrznej
Najczęściej spotykane wady w budowie
wewnętrznej jaja to mechaniczne zerwanie
chalaz na skutek nieodpowiedniego obchodzenia się z jajami podczas zbioru i transportu
oraz ruchoma lub umiejscowiona w innym niż
tępy koniec jaja komora powietrzna. Istnieje
też duże prawdopodobieństwo, ze w jajach bardzo małych i bardzo dużych mogą być zmienione propozycje zawartości poszczególnych
części jaja. Wyraźnie rozrzedzanie białka gęstego może być objawem wystąpienia w stadzie
zakaźnego zapalenia oskrzeli (IB) lub syndromu spadku nieśności, przy tej chorobie białko
gęste może okazać się zmętniałe.
Jaja o dwóch żółtkach
Dwa żółtka w jaju obserwuje się stosunkowo
często, rzadko natomiast spotyka się trzy żółtka. Jaja z dwoma żółtkami, oprócz większego
rozmiaru i masy mają też zmieniony kształt.
Są one węższe od normalnych, oba końce maja
zaokrąglone, czyli nie posiadają wyraźnego
ostrego końca. W jajkach o dwóch żółtkach
każde z nich waży nieco mniej niż normalnie.
Często rozmiary obu żółtek są różne, jednak
wspólna masa jest dużo większa od masy przeciętnego pojedynczego żółtka.
Jaja o podwójnych żółtkach zawierają też ogólnie więcej białka, ale mniej w porównaniu
z masą białka w stosunku do żółtka w normalnym jaju. Jaja o podwójnych żółtkach mogą
różnić się strukturą treści i stąd występują trzy
różne ich typy:
1. Żółtka mają osobne błony witelinowe, lecz
normalną wspólną strukturę otaczającej je
treści białkowej.
OID (295) 4/2016
2. Każde żółtko posiada odrębne otaczające je
warstwy białka, lecz mają wspólne chalazy.
3. Wokół każdego z żółtek wykształca się odrębna struktura białkowa łącznie z chalazami, a tylko błony podskorupowe i skorupa
pozostają wspólne.
Większość jaj o dwóch żółtkach ma budowę
typu 2. Ponad 53% jaj o podwójnych żółtkach
pochodzi od niosek w okresie pierwszych 60
dni nieśności.
Jaja o dwóch żółtkach obserwuje się dość
często u kaczek, spotykano je również
u gęsi
Istnieje wiele teorii dotyczących przyczyn pojawienia się dwóch żółtek w jaju. Niewątpliwie
zasadniczą przyczyną są zaburzenia w jajowodzie, które prowadzą do spotkania się dwóch
żółtek. Uważa się też, że równoczesna owulacja
dwóch jaj względnie zatrzymanie jednego jaja
do następnego dnia może być również powodem tworzenia się jaj o dwóch żółtkach. Wykazano, że jaja o dwóch żółtkach spotyka się najczęściej wiosną i latem
Brak białka
Wada ta występuje bardzo rzadko. Przyczyny
szuka się albo w czasowej niezdolności do wydzielenia białek odpowiedniej części jajowodu,
albo przez nienormalne, przyspieszone przesuwanie się żółtka przez białko twórczy odcinek jajowodu.
Podwójne jajo w jaju
Jajo umiejscowione wewnątrz innego jaja jest
oczywiście mniejsze. Niekiedy może być bez
żółtka. Uważa się, że jedną z przyczyn tworzenia się takich jak może być zatrzymanie pierwszego jaja w macicy, aż do czasu objęcia go (otoczenia) przez drugie. Inni przypuszczają, że
zachodzi cofnięcie się pierwszego uformowanego już jaja do początkowego, białko twórczego odcinka jajowodu i wówczas białko pokrywa
jajo , które znów przesuwa się dalej i pokry40
wa skorupą. To drugie przypuszczenie znajduje zresztą mniej zwolenników.
Wady żółtka
Niejednokrotnie obserwuje się takie wady żółtka, jak: rozerwanie, zniekształcenie i skurczenia się początkowych odcinkach jajowodu.
Plamy na żółtku lub tzw. marmurkowatością są
jakby ciemniejsze miejsca na jednolicie zabarwionej powierzchni żółtka. Przypuszcza się,
że przyczyną plam jest nienormalne, nierównomierne ciśnienie wywierane na żółtko przechodzące przez jajowód. Natomiast marmurkowość powstaje wskutek wad budowy błony
witelinowej. Wadliwa błona witelinowa przepuszcza białko otaczające żółtko. Potwierdziły to wyniki badań wskazujące na to, że na powierzchni żółtka w miejscu marmurkowatości
stosunek białek do lipidów jest większy niż
w analogicznych miejscach normalnych żółtek.
Jaja o nietypowym zabarwieniu żółtka
Zdarza się, że żółtko ma niepożądany kolor,
inny niż żółty lub pomarańczowożółty. Kolor
zielonkawy pojawia się po spożyciu przez ptaka niektórych dziko rosnących roślin z rodziny krzyżowatych, brązowo różowy natomiast
stanowi efekt zawartości w paszy śruty z bawełny, może też być skutkiem stosowania niektórych leków.
Wyraźny nadmiar barwnika czerwonego w paszy (karotenoidów czerwonych) może wywołać różowy kolor żółtka. Także nadmiar lub zła
jakość stosowanych barwników syntetycznych
może spowodować nieoczekiwanie pojawienie
się niepożądanej barwy żółtka.
Jaja zawierające ciała obce
Rozróżnia się tu substancje pochodzące z organizmu ptaka i substancje z zewnątrz. Jedną
z najczęściej spotykanych tego typu wad są plamy krwiste i plamy mięsne. Plamy mięsne mają
znacznie jaśniejszy kolor i mogą mieć rozmiar
do kilku milimetrów. Najczęściej są resztka-
OID (295) 4/2016
mi złuszczającego się nabłonka jajowodu. Nie
stwierdza się w nich komórek tkanki mięśniowej.
W jajach o skorupach ciemno zabarwionych spotyka się ciemne plamy zasobne w barwnik, trudne chwile do odróżnienia od plam krwistych
pochodzące z gruczołu skorupowego. Ciała te
przedostają się do początkowych odcinków jajowodu i pozostają w białku. Częstość pojawiania
się ciał obcych jest różna i zależy od pochodzenia oraz wieku ptaków oraz rodzaju pożywienia.
Plamy krwiste prawie nie występują w jajach kur
Leghorn, natomiast w jajach o skorupach kolorowych obserwuje się je 5-20% jaj. Również wśród
kur znoszących jaja o ciemnej skorupie wyróżnia
się linie o mniejszej lub większej częstości występowania plam krwistych w jajach. Wraz z wiekiem stada obserwuje się wzrost ilości plam krwistych. Także zwiększony poziom białka w diecie,
obecność mykotoksyn, duży niedobór chloru
i witaminy A sprzyjają pojawianiu się tych plam.
Spośród obecnych substancji pochodzenia zewnętrznego w treści jaj można spotkać : pasożyty, owady, pióra, włosy, ziarnka piasku itp.
Te rozmaite obce ciała mogą dostawać się przez
42
kloakę w chwili znoszenia jaja i później przesuwać się w górę jajowodu dzięki przeciwperystaltycznej kontrakcji jajowodu.
Jaja o nietypowym zapachu.
Trzeba zwracać uwagę by w pomieszczeniu, w którym przechowuje się jaja, nie było intensywnych
obcych zapachów, ponieważ jaja bardzo łatwo
wchłaniają je z otaczającego środowiska.
Pojawienie się „rybiego smaku” jaja może mieć
dwie przyczyny. Pierwsza to zbyt duży udział
mączki wybnej w paszy, zwłaszcza nie odtłuszczonej. Druga przyczyna to obecność trój metyloaminy w jaju. Substancja ta stanowi metaboli choliny, może również pochodzić z rozkładu syna pin
zawartych w śrucie rzepakowej. Trójmetyloamina jest zazwyczaj utleniana w wątrobie, ale około 50% kur znoszących jaja w brązowej skorupie
i 10% kur znoszących jaja w białych skorupach
nie posiada genu warunkującego tę reakcję. Zjawisko to może wystapić u kur niektórych linii, gdy
udział śruty rzepakowej w paszy przekracza +5%.
Dr inż. Alina Rachwał