Podstawa prawna opracowania

PROGRAM PRAC ARCHEOLOGICZNYCH
prowadzonych przy realizacji inwestycji pn.:
„Budowa sieci wodociągowej wraz z przyłączami
i obiektami towarzyszącymi dla miejscowości:
Góry-Nowa Wieś, Góry-Bujnówka, Kołków, Tomaszów,
Węchadłów, Sadkówka, Polichno, Przecławka – gmina Michałów”
Kielce grudzień 2008 r.
1
Podstawa prawna opracowania:
Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. Nr 162
poz. 1568 z dnia 17.09.2003 r.)
Art. 3. Użyte w ustawie określenia oznaczają: (…) 4) zabytek archeologiczny - zabytek
nieruchomy, będący powierzchniową, podziemną lub podwodną pozostałością egzystencji i
działalności człowieka, złożoną z nawarstwień kulturowych i znajdujących się w nich
wytworów bądź ich śladów albo zabytek ruchomy, będący tym wytworem; (…) 11) badania
archeologiczne - działania mające na celu odkrycie, rozpoznanie, udokumentowanie i
zabezpieczenie zabytku archeologicznego;
Art. 6.1. Ochronie i opiece podlegają, bez względu na stan zachowania: (…) 3) zabytki
archeologiczne będące, w szczególności:
a) pozostałościami terenowymi pradziejowego i historycznego osadnictwa,
b) cmentarzyskami,
c) kurhanami,
d) reliktami działalności gospodarczej, religijnej i artystycznej.
Art. 31.
1. Osoba fizyczna lub jednostka organizacyjna, która zamierza finansować roboty
budowlane przy zabytku nieruchomym wpisanym do rejestru lub objętym ochroną
konserwatorską na podstawie ustaleń miejscowego planu zagospodarowania
przestrzennego, jest obowiązana pokryć koszty badań archeologicznych oraz ich
dokumentacji, jeżeli przeprowadzenie tych badań jest niezbędne dla ochrony zabytków
archeologicznych.
2. Szczegółowy zakres i rodzaj niezbędnych badań archeologicznych przy zabytku
nieruchomym, o którym mowa w ust. 1, wojewódzki konserwator zabytków ustala w
drodze decyzji.
Art. 32.
1. Kto, w trakcie prowadzenia robót budowlanych lub ziemnych, odkrył przedmiot, co do
którego istnieje przypuszczenie, iż jest on zabytkiem, jest obowiązany:
1)
wstrzymać wszelkie roboty mogące uszkodzić lub zniszczyć odkryty
przedmiot;
2)
zabezpieczyć, przy użyciu dostępnych środków, ten przedmiot i miejsce jego
odkrycia;
3)
niezwłocznie zawiadomić o tym właściwego wojewódzkiego konserwatora
zabytków, a jeśli nie jest to możliwe, właściwego wójta, (burmistrza,
prezydenta miasta).
2. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) jest obowiązany niezwłocznie, nie dłużej niż w
terminie 3 dni, przekazać wojewódzkiemu konserwatorowi zabytków przyjęte
zawiadomienie, o którym mowa w ust. 1 pkt 3.
3. Wojewódzki konserwator zabytków jest obowiązany w terminie 5 dni od dnia przyjęcia
zawiadomienia, o którym mowa w ust. 1 pkt 3 i ust. 2, dokonać oględzin odkrytego
przedmiotu.
4. Jeżeli w terminie, określonym w ust. 3, wojewódzki konserwator zabytków nie dokona
oględzin odkrytego przedmiotu, przerwane roboty mogą być kontynuowane.
5. Po dokonaniu oględzin odkrytego przedmiotu wojewódzki konserwator zabytków wydaje
decyzję:
1)
pozwalającą na kontynuację przerwanych robót, jeżeli odkryty przedmiot nie
jest zabytkiem;
2
2)
pozwalającą na kontynuację przerwanych robót, jeżeli odkryty przedmiot jest
zabytkiem, a kontynuacja robót nie doprowadzi do jego zniszczenia lub
uszkodzenia;
3)
nakazującą dalsze wstrzymanie robót i przeprowadzenie, na koszt osoby
fizycznej lub jednostki organizacyjnej finansującej te roboty, badań
archeologicznych w niezbędnym zakresie.
6. Roboty nie mogą być wstrzymane na okres dłuższy niż miesiąc od dnia doręczenia
decyzji, o której mowa w ust. 5 pkt 3.
7. Jeżeli w trakcie badań archeologicznych zostanie odkryty zabytek posiadający wyjątkową
wartość, wojewódzki konserwator zabytków może wydać decyzję o przedłużeniu okresu
wstrzymania robót. Okres wstrzymania robót nie może być jednak dłuższy niż 6 miesięcy od
dnia doręczenia decyzji, o której mowa w ust. 5 pkt 3.
8. Po zakończeniu badań archeologicznych, o których mowa w ust. 5 pkt 3, wojewódzki
konserwator zabytków wydaje decyzję pozwalającą na kontynuację przerwanych robót.
9. W przypadku odkrycia przedmiotu, o którym mowa w ust. 1, z wyłączeniem zabytków
archeologicznych, w sprawach własności i wynagrodzenia dla znalazcy tego przedmiotu
stosuje się odpowiednio art. 189 Kodeksu cywilnego.
Art. 33.
1. Kto przypadkowo znalazł przedmiot, co do którego istnieje przypuszczenie, iż jest on
zabytkiem archeologicznym, jest obowiązany, przy użyciu dostępnych środków,
zabezpieczyć ten przedmiot i oznakować miejsce jego znalezienia oraz niezwłocznie
zawiadomić o znalezieniu tego przedmiotu właściwego wojewódzkiego konserwatora
zabytków, a jeśli nie jest to możliwe, właściwego wójta, (burmistrza, prezydenta miasta).
2. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) jest obowiązany niezwłocznie, nie dłużej niż w
terminie 3 dni, przekazać wojewódzkiemu konserwatorowi zabytków przyjęte
zawiadomienie, o którym mowa w ust. 1.
3. W terminie 3 dni od dnia przyjęcia zawiadomienia, o którym mowa w ust. 1 i 2,
wojewódzki konserwator zabytków jest obowiązany dokonać oględzin znalezionego
przedmiotu i miejsca jego znalezienia oraz, w razie potrzeby, zorganizować badania
archeologiczne.
Art. 35.
1. Przedmioty będące zabytkami archeologicznymi odkrytymi, przypadkowo znalezionymi
albo pozyskanymi w wyniku badań archeologicznych, stanowią własność Skarbu Państwa.
Art. 36.
1. Pozwolenia Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków wymaga:
1) prowadzenie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy
zabytku wpisanym do rejestru;
2) wykonywanie robót budowlanych w otoczeniu zabytku; (…)
5) prowadzenie badań archeologicznych;
Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz.U.03.207.2016 tekst jednolity)
Art. 5.
1. Obiekt budowlany wraz ze związanymi z nim urządzeniami budowlanymi należy, biorąc
pod uwagę przewidywany okres użytkowania, projektować i budować w sposób określony
w przepisach, w tym techniczno-budowlanych, oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej,
zapewniając: (…) 7) ochronę obiektów wpisanych do rejestru zabytków oraz obiektów
objętych ochroną konserwatorską;
3
Art. 30.
7. Właściwy organ może nałożyć, w drodze decyzji, o której mowa w ust. 5, obowiązek
uzyskania pozwolenia na wykonanie określonego obiektu lub robót budowlanych objętych
obowiązkiem zgłoszenia, o którym mowa w ust. 1, jeżeli ich realizacja może naruszać
ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub spowodować: (…) 2)
pogorszenie stanu środowiska lub stanu zachowania zabytków;
Art. 39.
1. Prowadzenie robót budowlanych przy obiekcie budowlanym wpisanym do rejestru
zabytków wymaga, przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budowę, uzyskania
pozwolenia na prowadzenie tych robót, wydanego przez właściwego wojewódzkiego
konserwatora zabytków.
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U.Nr 62,poz.627 z dnia
20 czerwca 2001r.)
Art. 101. Ochrona powierzchni ziemi polega na zapewnieniu jak najlepszej jej jakości, w
szczególności poprzez: (…) 7) zachowanie wartości kulturowych, z uwzględnieniem
archeologicznych dóbr kultury.
4
Stan badań archeologicznych na terenie objętym inwestycją.
Obszar objęty planowaną inwestycją nie jest w całości rozpoznany przez badania
Archeologicznego Zdjęcia Polski
– obszary AZP 94-60, 94-61 oraz 95-60, przy czym w
przypadku tego ostatniego, inwestycja zlokalizowana jest tylko na północno-wschodnim
skraju obszaru. Prospekcję terenową na wymienionych obszarach wykonała krakowska
ekipa archeologów pod kierunkiem: dr J. Górskiego, mgr E. Treli-Kieferling oraz mgr M.
Zająca, z czego:
AZP 94-60 – badania wykonane w 2005 r.
AZP 94-61 – badania obecnie prowadzone
AZP 95-60 – badania wykonane w 2006 r.
Analizie poddano łącznie 17 stanowisk, położonych w bezpośrednim sąsiedztwie
planowanej inwestycji. Należą do nich:
x
x
Tomaszów
6094-
2/20
Tomaszów
4/23
Węchadłów
2/24
chronologia
?
?
?
neolit
x
pradzieje
x
epoka kamienia
x
neolit
x
pradzieje
5
materiał / masowy
dodatkowe
informacje
4 „mogiły” – kurhany na
polach Węchadłowa
2 wióry krzemienne na
krzemieniu jurajskim
2 siekierki dwuścienne na
krzemieniu jurajskim i kredowym, 3 toporki kamienne, fragmenty paciorków z muszli,
paciorek z łupku, 58 paciorków fajansowych, 560 paciorków z muszli z otworkami, zęby ludzkie, tłuczek krzemienny, frag. rdzenia na krzemieniu jurajskim odm. G
późna faza
kultury
mierzanowickiej
1/12
x
Góry
kultura
stanowiskawielkość
punkt osadniczy
1/10
cmentarzysko
msc./obszarNr stan.
Węchadłów
osada
Miejscowość
AZP
Stanowiska archeologiczne będące w kolizji lub bezpośrednim sąsiedztwie
wodociągu gminnego gm. Michałów
1 fr. ceramiki
rdzeń łuszczniowy na
krzemieniu jurajskim
2 fr. naczyń, odłupek
łuskany i odłupek na
krzemieniu jurajskim
3 fr. naczyń glinianych
1 ar
1 ar
1 ha
Węchadłów
3/25
x
średniowiecze
łużycka lub
przeworska
x
Węchadłów
wczesne
średniowiecze
(X-XII w.)
x
5/27
łużycka
x
ceramiki
wstęgowej
rytej
x
064-9
x
trzciniecka
6/28
x
łużycka
x
łużycka
x
obszar w94-61 –
realizacjitrakcie
neolit
neolit
x
Węchadłów
pradzieje
x
0,5
ha
6 fr. naczyń glinianych
6 fr. naczyń glinianych, w
tym 2 zdobione poziomymi żłobkami i 2 brzegi (1 z
karbowaną listwą)
1 fr. naczynia glinianego
2 fr. naczyń glinianych, w
późne średniowiecze
tym 1 brzeg
4/26
x
Węchadłów
4 fr. naczyń glinianych, w
tym brzeg pokrywki
1 ar
9 fr. naczyń glinianych
11 fr. naczyń glinianych,
fr. półtylczaka z wyświeceniem na krzemieniu
jurajskim
4 fr. naczyń glinianych, w
tym 1 zdobiony poziomymi żłobkami i 1 zdobiony
listwą plastyczną (?)
5 fr. naczyń glinianych, w
tym 1 brzeg misy
17 fr. naczyń glinianych,
w tym 13 z jednego naczynia, kilkanaście kości
ludzkich młodego osobnika (juvenis-adultus, płeć
nieznana)
15 fr. naczyń glinianych
4 fr. naczyń glinianych,
łuszczeń na krzemieniu
jurajskim, rylec na krzemieniu czekoladowym,
odłupek na krzemieniu
jurajskim
wiór na krzemieniu
jurajskim
5 ha
0,5
ha
Węchadłów
8/30
Węchadłów
9/31
x
epoka kamienia
Węchadłów
10/32
x
pradzieje
Przecławka
5/33
x
przeworska
Góry Bujnówka
11
x
?
?
materiały w trakcie
analizy
1 ar
Kołków
12
x
?
?
materiały w trakcie
analizy
1 ar
Góry
19
x
?
?
materiały w trakcie
analizy
1 ar
Kołków
21
?
?
materiały w trakcie
analizy
1 ha
x?
neolit
1 ha
6
fr. kamienia żarnowego
późny okres
1 fr. naczynia glinianego
wpływów rzymskich
1 ar
1 ar
1 ar
Analizie poddano oddziaływanie planowanego zamierzenia inwestycyjnego na ww.
stanowiska archeologiczne. Pod uwagę wzięto także fakt, iż prospekcja terenowa w ramach
AZP została przeprowadzono stosunkowo niedawno i jej wyniki są miarodajne. Niemniej
jednak
miejsca
ewentualnego
oddziaływania
zostały
dodatkowo
powierzchniowo
rozpoznane w grudniu bieżącego roku przez autorkę niniejszego programu.
Trasa wodociągu gminnego gminy Michałów dla miejscowości: Góry-Nowa Wieś,
Góry-Bujnówka, Kołków, Tomaszów, Węchadłów, Sadkówka, Polichno, Przecławka została
zaprojektowana w głównej mierze wzdłuż dróg asfaltowych i szutrowych (w pasach
drogowych),
w
zabudowaniami
zastosowanie
ogródkach
przydomowych,
gospodarczymi,
odpowiedniego
na
rodzaju
polach
badań
przez
podwórka,
uprawnych.
jak
Sytuacja
archeologicznych,
również
taka,
poza
wymusza
uzależnionego
od
dostępności terenu oraz ewentualnych zniszczeń wynikających z jego zagospodarowania, od
rodzaju stanowiska i ilości materiału zabytkowego notowanego na poszczególnych
stanowiskach.
Proponowane prace archeologiczne:
1.
Szczegółowy nadzór archeologiczny. Będzie stosowany w miejscach gdzie
dysponujemy informacjami (od miejscowej ludności, przypadkowych znalazców,
itp.) o konkretnych znaleziskach archeologicznych, które mogłyby świadczyć, że na
danym terenie mogą się znajdować zabytkowe struktury i nawarstwienia
archeologiczne. Informacje te nie zostały do tej pory potwierdzone przez żadne inne
badania, jak również trudno jest w terenie zlokalizować dokładne miejsce znaleziska
(jest ono określone w przybliżeniu). W przypadku szczegółowego nadzoru
archeologicznego należy się liczyć, że istnieje duże prawdopodobieństwo natrafienia
na ewentualne struktury archeologiczne i jeśli będzie to możliwe, zostaną wtedy
założone regularne wykopy badawcze lub sondażowe. Szczegółowy nadzór
archeologiczny proponowany jest również w miejscach, gdzie inwestycja przebiega,
np. w pasie drogowym, a jednocześnie w bezpośrednim sąsiedztwie stanowisk
archeologicznych.
2.
Nadzór archeologiczny. Nadzór archeologiczny jest prowadzony nad całością
inwestycji,
zgodnie
treścią
uzgodnienia
7
przebiegu
trasy
inwestycji
z
konserwatorskiego punktu widzenia, zamieszczoną w piśmie Wojewódzkiego
Urzędu Ochrony Zabytków w Kielcach, znak: IA-4330/1204/08 z dnia 29.04.2008 r.
Polegać ma on na stałej obserwacji wykopów inwestycyjnych w celu zarejestrowania
ewentualnych struktur archeologicznych oraz pobrania ruchomego materiału
zabytkowego.
W
momencie
natrafienia
na
struktury
lub
nawarstwienia
archeologiczne, nadzór może być poszerzony o dodatkowe badania – bądź to
wykopaliskowe, bądź badania sondażowe. Przed podjęciem takiej decyzji przez
podmiot obsługujący zadanie archeologiczne przy powyższej inwestycji, należy
uzyskać akceptację ze stanowiska konserwatorskiego.
8
Badania i nadzór archeologiczny w ramach inwestycji „Budowa wodociągu gminnego dla
gminy Michałów”
W fazie uzgodnień, nad całością prac ziemnych związanych z przedmiotową inwestycją,
został narzucony ze stanowiska konserwatorskiego obowiązek zapewnienia nadzoru
archeologicznego – pismo WUOZ Kielce, znak: IA-4330/1204/08 z dnia 29.04.2008 r.
Podstawą dla stworzenia Programu Badań dla całości inwestycji były ww. badania
AZP, weryfikacja terenowa wykonana w grudniu 2008 r. oraz projekt sieci wodociągowej
dla gminy Michałów stworzony przez Zakład Usługowy EKO PROJEKT z Przeworska.
Wszelkie ewentualne zmiany, dokonywane na projekcie powinny być więc uzgodnione ze
stanowiska konserwatorskiego z Inspekcją Archeologiczną Wojewódzkiego Urzędu Ochrony
Zabytków w Kielcach. O tych zmianach powinien zostać również powiadomiony archeolog
obsługujący inwestycję.
Według projektu, spośród 17 stanowisk archeologicznych, na które może mieć
wpływ planowana inwestycja, zaledwie jedno może być zagrożone zniszczeniem – nr 11
AZP
94-61.
Niemniej
jednak
wielość
stanowiska
archeologicznych
będących
w
bezpośrednim pobliżu trasy wodociągu była głównym argumentem dla wprowadzenia
szczegółowego nadzoru archeologicznego nad pracami ziemnymi. Dlatego też proponuje
się:
-
w pasie inwestycji przebiegającej przy stanowisk 11 AZP 94-61 oraz 10/32
zastosowanie szczegółowego nadzoru archeologicznego;
-
na
pozostałych
odcinkach
inwestycji
zastosowanie
nadzoru
archeologicznego.
Należy podkreślić, iż w trakcie prowadzenia prac archeologicznych mogą zostać
ujawnione
nowe,
dotychczas
niezinwentaryzowane
struktury
i
nawarstwienia
archeologiczne. Wówczas zakres badań wykopaliskowych lub ratowniczego rozpoznania
stanowisk może ulec zwiększeniu. Każdorazowo zakres ewentualnych nowych badań
będzie konsultowany z Inspekcją Archeologiczną Wojewódzkiego Urzędu Ochrony
Zabytków w Kielcach.
9