Strona 3 - Choroba Aspergera powodująca
Transkrypt
Strona 3 - Choroba Aspergera powodująca
3 III 2014 (1)_Layout 1 2014-08-08 21:20 Page 1 Asperger znany i mniej znany Jest taka grupa ludzi w naszym społeczeństwie, która wykazuje wybitne uzdolnienia w jakimś kierunku, ma wąskie, specjalistyczne zainteresowania, a jednocześnie nie potrafi nawiązać odpowiednich relacji z rówieśnikami i w związku z tym w kontaktach społecznych pojawiają się u niej liczne trudności. Mowa tu o osobach z Zespołem Aspergera, których liczba z każdym rokiem wzrasta. I choć pochodzą oni z różnych środowisk, posiadają uzdolnienia w jakimś kierunku, osiągają często oszałamiające sukcesy w danej dziedzinie, to jednak łączy je ten sam rodzaj wymienionych przeze mnie deficytów, który jest typowy dla autyzmu i występuje u tych ludzi od wczesnego dzieciństwa. Bardzo często zadajemy sobie pytanie: czym należy się kierować, by poznać, że dana osoba jest Aspergerowcem? Przecież nawet obecnie podczas badań nie stosuje się jednego arkusza diagnostycznego, który wskazywałby jednoznacznie na to konkretne zaburzenie. Oczywiście jest to prawda. Ale wiele lat obserwacji różnych pacjentów w końcu przyniosło efekty i dziś możemy wyróżnić ogólne kryteria wykorzystywane podczas stawiania diagnozy. O możliwości wystąpienia Zespołu Aspergera mówimy wówczas, gdy dziecko nie potrafi nawiązać odpowiednich relacji z rówieśnikami, nie rozumie pewnych sygnałów społecznych, a jego zachowanie emocjonalne jest niewłaściwe. Możemy tutaj także wspomnieć o nietypowych zainteresowaniach, powtarzających się cyklicznie pewnych czynnościach oraz rutynie. U naszego podopiecznego będą pojawiać się również zaburzenia mowy i języka charakteryzujące się błędną interpretacją znaczeń dosłownych i ukrytych - wszelkiego rodzaju przenośnie, powiedzenia, związki frazeologiczne będą rozumiane dosłownie. Sam język jest bardzo ekspresyjny, czasem nacechowany jakimś manieryzmem lub dziwną prozodią. W komunikacji niewerbalnej zauważamy ograniczoną gestykulację i niezdarną mowę ciała, mimika twarzy jest niewielka, za to spojrzenie - wydłużone, osobliwe i chłodne. Zespół Aspergera, choć dla niektórych jest odmianą autyzmu, wiele od autyzmu dzieli. Różnice są istotne i dla specjalistów autyzm i Asperger to dwie odrębne jednostki kliniczne, których nie należy ze sobą w żaden sposób łączyć. Przede wszystkim dzieci z Zespołem Aspergera mają iloraz inteligencji (IQ) na poziomie przeciętnym i nie występuje u nich istotne opóźnienie rozwoju mowy. Można wręcz powiedzieć, że dzieci takie sprawiają wrażenie rozwiniętych językowo znacznie ponad swój wiek. W rozmowie używają wyszukanych słów, są elokwentne i swą lekkością w sposobie mówienia zadziwiają innych. Pierwsze wątpliwości natomiast zaczynają się pojawiać w momencie, gdy zauważamy u dziecka pewne trudności w nawiązywaniu relacji z kolegami, gdy izoluje się od grupy, nie wykazuje zainteresowania w nawiązywaniu kontaktów, zamyka się w sobie. Ogólnie - przejawia niechęć w stosunku do innych. U Aspergerowców często występują napady agresji lub autoagresji. Być może jest to próba zwrócenia na siebie uwagi, pewien rodzaj krzyku: „Ja tu jestem! Czy ktoś mnie w końcu zauważy?!” A być może jest to próba odreagowania na niezrozumienie przez innych. W każdym bądź razie napady te są nagłe i gwałtowne. Wszystkie reakcje emocjonalne bywają wyolbrzymione i nieproporcjonalne do zaistniałej sytuacji. Dodatkowo dobre kontakty z rówieśnikami utrudnia im nieprawidłowe rozpoznawanie poszczególnych stanów emocjonalnych. Dzieci te nie potrafią odczytać mimiki i gestów, w związku z czym nie rozkodują zapisanego na twarzy kolegi lub koleżanki wyrazu smutku, złości czy radości. Kolejną cechą charakterystyczna dla tej grupy osób jest wrażliwość na różnego rodzaju bodźce sensualne, takie jak: dotyk, dźwięk, światło, zapach czy smak. Zarówno autystycy jak i Aspergerowcy nie lubią być dotykani. Przyzwyczajają się także do jednego stałego miejsca lub środowiska i nie lubią go zmieniać. Takie zachowanie sprawia ogromny problem rodzicom, którzy w sposób oczywisty i naturalny nie mogą okazywać swojej miłości dzieciom, bowiem one źle reagują na głaskanie czy przytulanie. Ich ciało niejako„ odmawia posłuszeństwa”, pręży się, nienaturalnie sztywnieje i zamiast ukojenia nasza pociecha doznaje dyskomfortu. W podobny sposób może reagować na rodzaj tkanin, z których zrobione są ubrania. Jeżeli dana tkanina mu nie odpowiada, to ubrań tych nie nosi. Czasami nawet zrzuca je z siebie, nie przejmując się zgorszeniem, jakie może wywołać wśród obserwatorów. Ma więc swoje ulubione ciuchy, które ubiera bardzo często. Rodzice, bojąc się emocjonalnej reakcji swojego dziecka, dbają o to, by zawsze były czyste, wyprasowane, gotowe do użycia. Wrażliwość przejawia się również w stosunku do dźwięków, które są intensywnie odczuwane i mogą w niektórych przypadkach sprawiać fizyczny ból. Spektrum odczuwania dźwięków jest dosyć szerokie. Wszystko może pójść równie dobrze w przeciwnym kierunku. Osoby z Zespołem Aspergera mogą sprawiać wrażenie, że niedosłyszą. Taka sytuacja ma miejsce w momencie, gdy dziecko tak skupione jest na jakiejś czynności, że nieświadomie blokuje dostęp innych bodźców z zewnątrz. Ta „pozorna głuchota” wynikać może zatem z trudności przekazania informacji za pomocą kilku zmysłów jednocześnie. Dzieci z Zespołem Aspergera wrażliwe są również na światło. Jaskrawe i migotające źle wpływa na ich samopoczucie. Odradza się więc rodzicom długotrwałe oglądanie telewizji w obecności dzieci, a jeżeli w domu jest komputer, to czas pracy na nim również należy im ograniczać, bowiem „pulsowanie” monitora jest bardzo męczliwe i może wywołać niepożądane skutki (np. mogą pojawić się stany padaczkowe). Jeżeli na polu jest brzydka pogoda, to trzeba kontrolować, czy dziecko odpowiednio się ubiera. Często zdarza się tak, że ubiór jest nieadekwatny do panujących na zewnątrz warunków atmosferycznych. Taka sytuacja zachodzi, ponieważ dzieci te mają obniżony próg bólu i mogą go nie odczuwać we właściwym nasileniu. Do ciekawych cech (czasami denerwujących nas - zwykłych ludzi) zaliczyć możemy fotograficzną wręcz pamięć Aspergerowców i dziwne rytuały związane z posiłkami. Dzieci zauważają od razu najdrobniejsze szczegóły i zmiany zachodzące w otoczeniu. Mogą więc nas poinformować, gdzie mamy plamę na ubraniu, jak byliśmy ubrani podczas pierwszego z nimi spotkania, jakie zmiany zaszły w sali od ostatniej wizyty i grzecznie poprosić o wymianę krzesła, na którym siedzą, bo to przecież nie jest ICH krzesło, czyli to, do którego przywykli. A już na prawdziwą lekcję cierpliwości wystawiają nas podczas wspólnego posiłku. A to tego nie będą jadły, a dlaczego nie ma ich ulubionej potrawy, a czemu nie jemy o tej, co zawsze godzinie. Grymaszą, grymaszą i grymaszą. Mają więc swoje ulu-3- Maj 2014 bione potrawy i ciągle chcą jeść to samo. Na szczęście z czasem z tego wyrastają i posiłki te bywają coraz bardziej urozmaicone. Na koniec warto wspomnieć, że wszystkie powyższe reakcje sensoryczne możemy już dostrzec u nich w dzieciństwie i chociaż z upływem czasu ich nasilenie zmniejsza się, to jednak wiele z nich pozostaje na całe życie. Wszystkie powyższe zaburzenia nierozerwalnie związane są ze zmianami, jakie zachodzą w mózgu. Ich podstawowa przyczyna nie jest jednak do końca wyjaśniona. Na przykład trudno jest jednoznacznie wskazać, jakie zmiany w mózgu odpowiadają za nieprawidłowości w koordynacji ruchowej. Stwierdzić jedynie możemy, że zmiany te pojawiają się w móżdżku i wpływają negatywnie na wykonywanie zadań ruchowych. Dziwny jest np. chód tych osób - sztywny, pozbawiony wdzięku i lekkości. Niezdarność ruchowa widoczna jest zwłaszcza na zajęciach z wychowania fizycznego, podczas wzmożonego wysiłku, dlatego też dzieci często na tych zajęciach nie ćwiczą, nie chcąc narażać się na kpiny i złośliwe komentarze swoich kolegów. Kolejnym problemem jest odpowiednia analiza bodźców emocjonalnych przez mózg. Wiąże się to ze sposobem wyrażania swoich uczuć. Zachowania innych ludzi osobom tym wydają się często niezrozumiałe i nielogiczne. Przywiązują się więc one do pewnych rytuałów, które nadają spokój i porządek ich życiu. Wszelkie zmiany w ich życiu nie są pożądane i mogą nie być tolerowane. Wiele osób może zastanawia się, czy można wyleczyć autyzm lub Zespół Aspergera. Odpowiedź jest prosta: NIE. Nie ma na te zaburzenia lekarstwa. Oczywiście, możemy pewnym zachowaniom przeciwdziałać, próbować je wyeliminować, łagodzić je, ale jest to odmienność neurologiczna, która trwa przez całe życie. Wczesne rozpoznanie, interwencja, odpowiednie reagowanie, powodują, że osoby z Zespołem Aspergera łatwiej integrują się ze społeczeństwem. Z drugiej strony, jaki byłby bez nich ten świat? Czy byłby piękniejszy? Nie, bo oni swoimi talentami wzbogacają nasze życie i powodują, że jest on dla nas ciekawszy. Marek Słomczyński