System szkolnictwa w Polsce

Materiał dodatkowy
System szkolnictwa w Polsce
Adam Świerczewski
Aktualizacja: 20.03.2011
Zwróć uwagę, abyś potrafił: • zaplanować dalszą edukację (w tym wybór szkoły ponadgimnazjalnej), uwzględniając
własne preferencje i predyspozycje.
1. System edukacji w Polsce.
Studia III stopnia (doktoranckie)
Studia II stopnia
Jednolite studia magisterskie
Studia i stopnia
Egzaminy
zawodowe
Matura
Liceum ogólnokształcące
Szkoła
Technikum/liceum
policealna
uzupełniające
Liceum profilowane
Technikum
Zasadnicza
szkoła zawodowa
Gimnazjum
Szkoła podstawowa (klasy IV–VI)
Szkoła podstawowa (klasy I–III)
źródło: KOSS Podręcznik i ćwiczenia (cześć II), Centrum Edukacji Obywatelskiej 2010, str. 171.
å Przedszkole — instytucja opiekuńczo-wychowawcza mająca na celu przygotowanie dzieci w wieku
od 3 do 5 lat do rozpoczęcia nauki w szkole podstawowej. Dzieci rozwijają swoje zdolności
emocjonalne, manualne oraz motoryczne.
å Szkoła podstawowa – Nauka w szkole podstawowej trwa sześć lat i podzielona jest na dwa równe etapy edukacyjne. Podczas pierwszego etapu (klasy 1–3) uczniowie nabywają umiejętność
pisania oraz czytania, a w ciągu kolejnych trzech lat (klasy 4-6) zdobywają podstawową wiedzę w dziedzinach nauk ścisłych, przyrodniczych, humanistycznych, artystycznych i technicznoinformatycznych. Szkoła podstawowa kończy się egzaminem, który jest konieczny do rozpoczęcia
nauki w gimnazjum.
å Gimnazjum – trzeci etap edukacji w Polsce. Uczniowie rozszerzają wiedzę zdobytą w szkole
podstawowej oraz powoli specjalizują się interesujących ich dziedzinach. W Polsce wyróżniamy
gimnazja: ogólnodostępne, integracyjne (w których uczą się uczniowie z upośledzeniem zmysłów
lub lekkim upośledzeniem umysłowym wraz z zdrowymi uczniami), specjalne (przeznaczone dla
uczniów z średnim oraz wysokim upośledzeniem umysłowym), akademickie (dla uczniów wyjątkowo uzdolnionych), dwujęzyczne (część lekcji prowadzona jest w obcym nowożytnym języku),
sportowe (z szeroką ofertą zajęć sportowych) oraz artystyczne (dla uczniów z uzdolnieniami plastycznymi i muzycznymi). Nauka w gimnazjum kończy się egzaminem koniecznym do przystąpienia do nauki w szkole ponadgimnazjalnej. Nauka w gimnazjum trwa trzy lata. Po zakończeniu
gimnazjum posiada się wykształcenie podstawowe.
å Szkoła ponadgimnazjalna — czwarty etap edukacji w Polsce.
1
Materiał dodatkowy
– Liceum ogólnokształcące. Profile w liceum ogólnokształcącym dają możliwość specjalizacji
w danej dziedzinie wiedzy poprzez naukę pewnych wybranych przedmiotów na poziomie rozszerzonym. Nauka w liceum ogólnokształcącym trwa trzy lata. Kończąc liceum ogólnokształcące zdobywa się wykształcenie średnie ogólne, które umożliwia przystąpienie do egzaminu
dojrzałości (przystąpienie nie jest obowiązkowe).
– Liceum profilowane. Łączy naukę na poziomie liceum ogólnokształcącego z ukierunkowaniem
na naukę zawodu. Nauka w liceum profilowanym trwa trzy lata i kończy się egzaminem
dojrzałości. Kończąc liceum profilowane posiada się wykształcenie średnie.
– Technikum. Młodzież poza zdobyciem wiedzy i umiejętności na poziomie ogólnym zdobywa
wiedzę praktyczną z wybranego przez siebie zawodu. Nauka w technikum trwa cztery lata oraz
kończy się egzaminem dojrzałości i egzaminem zawodowym uprawniającym do wykonywania
zawodu. Kończąc technikum zdobywa się wykształcenie średnie.
– Zasadnicza szkoła zawodowa. Szkoła w której poszerzana jest wiedza z gimnazjum oraz prowadzone są zajęcia zawodowe (praktyczne). Kształcenie zawodowe odbywa się najczęściej poza
placówką w różnych zakładach pracy w zależności od wybranej profesji. Kończąc zasadniczą
szkolę zawodową uczeń otrzymuje jedynie świadectwo jej ukończenia lub dyplom poświadczający kwalifikacje zawodowe (o ile uczeń przystąpi do nieobowiązkowego egzaminu zawodowego, zdawanego przed Okręgową Komisją Egzaminacyjną). Po zakończeniu zasadniczej
szkoły zawodowej naukę można kontynuować w liceum ogólnokształcącym uzupełniającym
(nauka trwa dwa lata) lub w trzyletnim technikum uzupełniającym. Nauka w zasadniczej
szkole zawodowej trwa trzy lub dwa lata (w zależności od wybranego zawodu) i kończy się
zdobyciem wykształcenia zasadniczego zawodowego.
å Szkoła policealna –– jest to szkoła przeznaczona dla absolwentów szkół średnich. Przyjęcie do
tej szkoły jest możliwe tylko wówczas gdy osoba ubiegające się o przyjęcie posiada wykształcenie
średnie, ale matura nie jest wymagana. Nauka w szkole policealnej trwa dwa lata. Na koniec
procesu kształcenia uczniowie mogą podejść do zewnętrznego egzaminu zawodowego, którego
zdanie kończy się otrzymaniem tytułu technika w danym zawodzie lub tytułu równoważnego.
å Studia licencjackie (studia i stopnia) — studia zawodowe realizowane w szkole wyższej, które
umożliwiają uzyskanie wiedzy i umiejętności w określonym zakresie kształcenia i przygotowują
do pracy w określonym zawodzie. Kończą się uzyskaniem tytułu zawodowego licencjata lub
inżyniera. Absolwent studiów i stopnia, po obronie pracy dyplomowej lub zdaniu egzaminu
licencjackiego, w świetle ustawy Polska Klasyfikacja Edukacji (PKE), zdobywa wykształcenie
wyższe zawodowe. Nauka na studiach i stopnia wymaga uprzedniego ukończenia szkoły średniej
oraz zdania matury, trwa od sześciu do dziesięciu semestrów (najczęściej sześć semestrów, czyli
3 lata) i zazwyczaj kończy się obroną pracy dyplomowej. Ukończenie tych studiów pozwala
kontynuować naukę na studiach II stopnia.
å Studia magisterskie (studia II stopnia) — studia trwające od czterech do sześciu semestrów. Pozwalają na uzyskanie tytułu magistra lub magistra inżyniera. Dalszą naukę można kontynuować
na studiach doktoranckich.
å Studia doktoranckie (studia III stopnia) — studia umożliwiające uzyskanie zaawansowanej wiedzy w określonej dziedzinie lub dyscyplinie nauki, przygotowujące do samodzielnej działalności
badawczej i twórczej oraz uzyskania stopnia naukowego doktora.
2. Obowiązek szkolny i obowiązek nauki.
a) obowiązek szkolny:
å czas trwania: 7–16 lat,
å co obejmuje: obowiązek chodzenia do szkoły podstawowej i gimnazjum;
b) obowiązek nauki:
å czas trwania: 7–18 lat,
å co obejmuje: obowiązek kształcenia się w placówkach oświatowych lub ich zamiennikach tzw.
edukacja czeladnicza.
3. Finansowanie szkolnictwa.
Edukacja jest finansowana z budżetu państwa i stanowi jedną z największych części wydatków planowanych. Pieniądze są przesyłane bezpośredni do budżetów gmin i powiatów, które rozporządzają
2
Materiał dodatkowy
wydatkami, przeznaczając ustaloną z góry kwotę na oświatę. Wydatki te to m. in. zakup pomocy
naukowych, wynagrodzenia dla nauczycieli czy bieżące remonty. Część funduszy szkoły pozyskują
samodzielnie od sponsorów oraz jako nagrody za realizację projektów wyznaczonych przez ministerstwo lub organ władzy samorządowej. Nie można również zapominać o dotacjach unijnych na
rzecz edukacji lub rozwoju kierunków ścisłych, inżynieryjnych czy informatycznych studiów.
4. Nadzór władz państwowych nad szkołami.
Edukacja w Polsce podlega kontroli dwóch ministerstw: Ministerstwa Edukacji Narodowej (MEN)
i Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego (MNiSW). Szkoły podstawowe, gimnazja oraz szkoły
ponadgimnazjalne podlegają pośrednio pod MEN, tzn. MEN sprawuje nadzór nad nimi poprzez
kuratoria oświaty. Szkoły podstawowe i gimnazja podlegają bezpośrednio gminie, w której się znajdują. Szkoły ponadgimnazjalne, wszystkie szkoły specjalne oraz specjalistyczne (np. gimnazja artystyczne) podlegają bezpośrednio władzy powiatu.
Wszystkie uczelnie i szkoły wyższe podlegają bezpośrednio MNiSW.
Ten utwór objęty jest licencją Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 3.0 Polska. Aby
zobaczyć kopię niniejszej licencji przejdź na stronę http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/pl/ lub napisz do
Creative Commons, 171 Second Street, Suite 300, San Francisco, California 94105, USA.
3