FULL TEXT - Protetyka Stomatologiczna

ed
.
tio
np
roh
ibit
Teleskopowe korony stożkowe we współczesnym
postępowaniu protetycznym
Conical telescopic crowns in modern prosthodontic procedures
Anna Kochanek-Leśniewska, Barbara Ciechowicz, Monika Wojda
ibu
Katedra Protetyki Stomatologicznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
Kierownik: prof. dr hab. E. Mierzwińska-Nastalska
KEY WORDS:
telescope crowns, conical crowns
Streszczenie
Korony teleskopowe są rozdzielnymi koronami
podwójnymi, które mogą być wykonane jako korony bezstopniowe lub z okrężnie przebiegającym
stopniem, gdzie korona wewnętrzna jest zacementowana na stałe na zębie filarowym, a korona
zewnętrzna jest elementem ruchomego uzupełnienia protetycznego. Istnieją liczne podziały koron
teleskopowych, jednym z nich jest podział wg
kryterium stopnia zbieżności ścian osiowych. Pod
tym względem korony teleskopowe określane są
jako korony cylindryczne oraz korony stożkowe.
Utrzymanie protez wspartych na stożkowych koronach teleskopowych opiera się głównie na sile
zaciskania lub zaklinowania w odróżnieniu od
koron cylindrycznych gdzie występuje przyleganie oraz siła tarcia. Stożkowe korony teleskopowe
są wykonywane głównie metodą odlewania z wykorzystaniem stopów złota, chromo-kobaltowych
oraz stopów tytanu. Korony stożkowe dostępne są
również jako elementy prefabrykowane w wykonawstwie uzupełnień protetycznych wspartych o
implanty.
Summary
Telescopic crowns are separable double crowns
made with or without circumferential level, where
the internal crown is cemented permanently on
the tooth and the secondary crown is a part of
removable restoration. Telescopic crowns are
divided into a number of groups, one of them
according to the convergence criterion of axial
walls. There are two types of telescopic crowns,
cylindrical and conical. Contrary to cylindrical
crowns, involving adhesion and friction, conical
telescopic crowns are mainly based on the strength
of clamping or pinching. Conical telescopic
crowns are mostly made using the method of
casting with gold, cobalt-chrome and titanium
alloys. Conical crowns are also available in the
form of prefabricated elements in the manufacture
of implant-supported dental restorations.
is c
op
y is
for
pe
rso
na
lu
se
on
ly -
dis
tr
HASŁA INDEKSOWE:
korony teleskopowe, korony stożkowe
Korony teleskopowe są zespołem dwóch koron, w którym cienkościenna korona wewnętrzna, nazywana patrycą, jest rodzajem uzupełnienia stałego zacementowanym na oszlifowanym
Th
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
PROTET. STOMATOL., 2013, LXIII, 4, 287-291
www.prot.stomat.net
zębie filarowym, natomiast korona zewnętrzna, tzw. matryca dopasowana do korony wewnętrznej jest elementem ruchomego uzupełnienia protetycznego (1-4). Filarami dla koron
287
se
on
ly -
dis
tr
ibu
tio
np
roh
ibit
ed
.
nachylenia ścian osiowych jest istotnym czynnikiem decydującym o kontakcie pomiędzy wewnętrzną powierzchnią korony zewnętrznej a
zewnętrzną powierzchnią korony wewnętrznej.
W przypadku koron cylindrycznych, które zaliczane są do elementów retencyjnych typu zasuw,
w trakcie zakładania oraz zdejmowania protezy
kontakt powierzchni ma miejsce na całej drodze
prowadzącej do założenia lub zdjęcia protezy z
podłoża protetycznego. Korona zewnętrzna kontaktuje z koroną wewnętrzną na całej jej wysokości. Dokładne przyleganie powierzchni oraz
pojawiająca się siła tarcia mają istotny wpływ
na utrzymanie protezy (3, 14). Przyleganie powierzchni koron dodatkowo decyduje o stabilizacji protezy, która pozostaje nawet w momencie utraty retencji (7).
Odmienny mechanizm utrzymania protezy
na podłożu występuje w przypadku stożkowych koron teleskopowych. Ponieważ korona
wewnętrzna ma zbieżne ściany, dochodzi do
pewnego rodzaju zaklinowania, zaciśnięcia w
momencie gdy proteza jest wprowadzana na
podłoże protetyczne. Utrata wzajemnego kontaktu powierzchni koron w trakcie zdejmowania protezy następuje stosunkowo szybko, co
ma niewątpliwe wpływ na retencję tak zaprojektowanego uzupełnienia protetycznego (14).
W określonych przypadkach korony tego typu
mogą pełnić funkcję w zasadzie jedynie stabilizacyjną (7).
Zespół stożkowych koron teleskopowych
jest zalecany w przypadku: braku równoległości filarów, gdy występują trudności w wyznaczeniu odpowiedniej drogi wprowadzania
protezy. Ponad to w przypadku istniejących
niskich koron klinicznych zębów, w tym także obniżonej wysokości zwarcia na skutek ich
starcia, gdzie planowana nadbudowa protetyczna pozostaje w niekorzystnej relacji do wytrzymałości i długości pozostałych w jamie ustnej
korzeni zębów. Protezy tego typu polecane są
również w strefie estetycznej, przy naturalnych
diastemach oraz u pacjentów z protruzją (15).
is c
op
y is
for
pe
rso
na
lu
teleskopowych mogą być zarówno zęby pacjenta, jak i wszczepy stomatologiczne (2, 5, 6).
Korony teleskopowe są konstrukcją stanowiącą umocowanie dla mostów ruchomych, protez szkieletowych oraz protez typu overdenture. Obok funkcji umocowującej pełnią również
funkcję szynującą i odciążającą podłoże śluzówkowo-kostne. Dlatego też znajdują zastosowanie w postępowaniu w przypadkach uzębienia
resztkowego, w sytuacjach klinicznych gdzie
konieczne jest odciążenie podłoża śluzówkowo-kostnego oraz u pacjentów, u których istnieje
potrzeba szynowania zębów (3, 6, 7).
Za wynalazcę systemu koron podwójnych
uznaje się Starra i datuje na rok 1886 (8).
System pojawił się w Niemczech w 1927 r.
za sprawą Häupla (9). Pierwsze definicje i
przykłady uzupełnień wspartych na stożkowych koronach teleskopowych zostały opisane przez Körber’a w 1968 r., w tym samym
czasie propagatorami cylindrycznych koron
teleskopowych byli Böttger oraz Engelhard
(10, 11). Zastosowanie koron teleskopowych
jako elementu retencyjnego jest coraz częściej
uwzględniane. Badania w Niemczech wskazują, że już w roku 1995 wśród wykonanych
przez lekarzy protez typu overdenture 53,1%
stanowiły protezy wsparte na koronach teleskopowych (12).
Istnieje kilka podziałów koron teleskopowych, wśród których warto wymienić podział
ze względu na zasięg konstrukcji, gdzie wyróżnia się teleskopy pełne (zamknięte), częściowe, otwarte i pierścieniowe (2, 13). Biorąc pod
uwagę obecność stopnia możemy wyróżnić korony bezstopniowe lub z okrężnie przebiegającym stopniem. Inny podział uwzględnia kąt
nachylenia ścian osiowych. Według tego kryterium wyodrębnia się korony teleskopowe cylindryczne (o równoległych ścianach) oraz korony
stożkowe o różnym stopniu nachylenia ścian,
zwykle mieszczącym się w przedziale 2-6o dla
elementów utrzymujących oraz 8-12o dla koron służących jako podparcie (2, 3, 14). Stopień
Th
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
A. Kochanek-Leśniewska i inni
288
PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2013, LXIII, 4
-
se
on
ly -
dis
tr
ibu
tio
np
roh
ibit
ed
.
wysokość koron stożkowych, grubość korony
zewnętrznej i wewnętrznej, szerokość szczeliny pomiędzy koroną wewnętrzną a zewnętrzną w strefie powierzchni żującej oraz chropowatość powierzchni koron (17). Siła retencji
wzrasta wraz ze wzrostem wysokości koron
teleskopowych, ale ich średnica nie ma już na
tę siłę wpływu. Wzrasta również wraz z grubością korony zewnętrznej oraz wraz ze wzrostem szczeliny pomiędzy koronami w obszarze
powierzchni okludalnej bez względu na wysokość koron stożkowych. Siła retencji wzrasta
gdy korona wewnętrzna jest pokryta śliną lub
wodą i spada przy pokryciu lubrikantem olejowym (17). Dostępne są również badania in
vitro, które nie wykazują jednak statystycznej
zależności siły retencji od obecności śliny pomiędzy elementami systemu koron teleskopowych a jedynie podkreślają tendencję do jej
ewentualnego występowania (18). Zależność
siły retencji od chropowatości powierzchni nie
jest elementem zbyt często badanym, ale faktem jest, że w przypadku koron teleskopowych
zmienia się ona w okresie użytkowania (17).
System koron teleskopowych w tym korony
stożkowe są również stosowane w odbudowach
protetycznych wspartych o implanty (19-23).
Dostępne są prefabrykowane elementy koron
stożkowych wykonywane ze stopów złota lub
stopu o zawartości 6% aluminium oraz 4% wanadu (Ti-6Al-4V). System taki wg Sakai i wsp.
charakteryzuje się stałą siłą retencji 5-10 N w
5000 cykli zakładania i zdejmowania protezy
i zapewnia 5 letni okres utrzymania tej wartości. Powyższe wyniki wskazują, że system
jest efektywny dla protez typu overdenture, w
szczególności może być polecany u pacjentów starszych wiekiem, ze względu na łatwość
użytkowania i utrzymania higieny (17).
W sytuacji klinicznej siłę retencji należy zawsze starać się dopasować do wydolności filaru i jej wartość powinna mieścić się w granicach 5-10 N. Korony stożkowe nie wykazują tak silnej retencji, jak korony cylindryczne
is c
op
y is
for
pe
rso
na
lu
Jako szynowanie pośrednie zapobiegają przesunięciom i przemieszczeniom zębów (3, 15).
Wskazane są jako skuteczne rozwiązanie przy
planowaniu rehabilitacji protetycznej częściowych braków w uzębieniu u pacjentów z problemami periodontologicznymi.
Siła retencji korony stożkowej zależy bezpośrednio od kąta zbieżności jej ścian osiowych.
Zmieniając wartość kąta można osiągnąć siłę od małej przez umiarkowaną do dużej. Im
mniejszy kąt zbieżności tym siła retencji uzupełnienia jest większa. Kąt o wartości 6o jest
polecany dla koron stożkowych wykonanych
ze stopów metali szlachetnych metodą odlewania, aby osiągnąć retencję rzędu 5-10 N (12,
13). W wykonawstwie koron stożkowych standardem jest wykorzystanie stopów złota (4,
13, 16). Stopy te charakteryzują się jednak
wysoką ceną i dodatkowo są ciężkie wagowo.
Alternatywą dla nich są stopy chromo-kobaltowe oraz tytanowe (13, 16, 17). Stopy chromo-kobaltowe, choć bardziej dostępne cenowo,
stwarzają duże problemy w wykonawstwie laboratoryjnym. Dostosowanie koron wykonanych z tego rodzaju stopów jest trudne i równie
trudno przewidzieć wartość siły retencji jaka
pojawi się pomiędzy elementami zespołu koron teleskopowych (4, 16, 17). W wykonawstwie koron teleskopowych wykorzystywany
jest również tytan (17). Jednym ze stosowanych
stopów tytanowych jest stop o zawartości 6%
glinu i 7% niobu (Ti-6Al-7Nb) o właściwościach zbliżonych do czystego tytanu. Siła retencji koron zależy od rodzaju zastosowanego
w ich wykonawstwie stopu metali. Największą
siłę uzyskuje się w przypadku stopów złota, następnie stopów chromo-kobaltowych, czystego
tytanu i stopu tytanowego (Ti-6Al-7Nb). Utrata
retencji występuje szybciej w przypadku użycia
stopów o dużej twardości (16).
Poza kątem zbieżności i rodzajem stopu z
jakiego wykonane są korony wśród czynników wpływających na siłę retencji w systemie koron teleskopowych należy wymienić:
Th
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
Korony teleskopowe
PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2013, LXIII, 4
289
se
on
ly -
dis
tr
ibu
tio
np
roh
ibit
ed
.
stożkowych na poziomie 27,9% była również
procentowo najwyższa w badaniu przeprowadzonym przez Hahnela i wsp. Badaniem objęto 575 pacjentów, oceniono łącznie 1807 koron teleskopowych, w tym 1991 koron cylindrycznych idealnie dopasowanych, 61 koron
stożkowych oraz 315 koron podwójnych z wyrównaną sprężystością czyli zmodyfikowanych
koron cylindrycznych wykonanych z zachowaniem wolnej przestrzeni rzędu 0,3 mmm
pomiędzy koroną wewnętrzną a zewnętrzną.
Utrata licowania koron stożkowych była czterokrotnie większa niż koron cylindrycznych i
ponad sześciokrotnie większa w przypadku koron cylindrycznych gdzie pozostawiano wolną
przestrzeń pomiędzy koroną wewnętrzną i zewnętrzną. Zjawisko to wiązano z dużym naprężeniem rozciągającym jakie występuje w okolicy przyszyjkowej korony zewnętrznej (24).
Korony stożkowe jako elementy retencyjne i stabilizacyjne wykonywane najczęściej w
przypadkach rozległych braków zębowych, w
trudnych warunkach podłoża protetycznego a
także gdy pozostałe w jamie ustnej zęby objęte są chorobą przyzębia mogą stanowić rozwiązanie alternatywne dla konwencjonalnego leczenia protetycznego prowadzonego w takich
przypadkach.
is c
op
y is
for
pe
rso
na
lu
ale podobnie jak one spełniają funkcję pośredniego szynowania rozchwianych zębów.
Pozwala to w przypadku odpowiednio dobranych sił na dłuższe zachowanie zębów w jamie
ustnej. Proteza wsparta na koronach stożkowych działa jak rama biostatyczna, przenosząca siły równomiernie na tkanki otaczające ząb
(15). Stan tkanek przyzębia oraz właściwy typ
okluzji są determinantami postępowania protetycznego w przypadku protez wspartych na
koronach stożkowych. Retencja takich protez
powinna jak wspomniano zawierać się w przedziale 5-10 N, ale nie powinna przekraczać 5
N w przypadkach filarów dotkniętych chorobą
przyzębia. W tych przypadkach wzrost siły retencji powoduje wzrost szkodliwego oddziaływania na zęby filarowe.
Jak wykazały badania Behra i wsp słabym
punktem systemu koron teleskopowych jest odcementowywanie koron pierwotnych. W przeprowadzonym badaniu rejestrowano utratę połączenia wewnętrznych stożkowych koron teleskopowych z filarem w 18,6% przypadków,
a koron cylindrycznych aż w 26%. Wśród tego
odsetka 15% koron cylindrycznych odcementowało się w pierwszych dwóch latach użytkowania. Korony stożkowe ulegały odcementowaniu zwykle po okresie 5 lat. Utratę koron
we wczesnym etapie wiązano raczej z błędami
w cementowaniu. Utrata utrzymania w późniejszym okresie była prawdopodobnie związana ze
zbyt dużą retencją uzupełnień lub zbyt mało retencyjną techniką preparacji filarów. Trudności
techniczne z dopasowaniem powierzchni korony wewnętrznej i zewnętrznej również przekładały się na wysoki współczynnik odcementowania koron (12). Innymi problemami jakie
rejestrowano we wspomnianym badaniu były: złamanie metalowego szkieletu (7% koron
stożkowych i 2,7% cylindrycznych), uszkodzenia sztucznych zębów (7% koron stożkowych
i 5,5% koron cylindrycznych) oraz utrata licowania kompozytowego w 9,3% koron stożkowych (12). Utrata materiału licującego koron
Th
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
A. Kochanek-Leśniewska i inni
290
Pimiennictwo
1. Spiechowicz E.: Protetyka stomatologiczna.
PZWL Warszawa 2008.
2. Majewski S.: Rekonstrukcja zębów uzupełnieniami stałymi. Wydawnictwo Fundacji
Rozwoju Protetyki Kraków 2005.
3. Haupfauf L.: Protetyka stomatologiczna.
Protezy częściowe. Urban & Partner Wrocław
1997.
4. Dąbrowa T., Płonka B.: Zaczepy teleskopowe
– przegląd ogólny. Dent. Med. Probl., 2002,
39, 2, 293-295.
5. Koeck B., Wagner W.: Implantologia.
Urban&Partner Wrocław 2004.
PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2013, LXIII, 4
-
se
on
ly -
dis
tr
ibu
tio
np
roh
ibit
ed
.
16.Ciaputa T., Ciaputa A.: Podstawy wykonawstwa prac protetycznych. Elamed Katowice
2009.
17.Sakai Y., Takahashi H., Iwasaki N., Igrashi Y.:
Effects of surface roughness and tapered angle of cone crown telescopic system on retentive force. Dental Materials Journal 2011, 30,
635-641.
18.Bayer S., Stark H., Mues S., Keilig L., Schrader
A., Enkling N.: Retention force measurement
of telescopic crowns. Clin. Oral Invest 2010,
14, 607-611.
19.Laux R.: A prefabricated conical crown for various implantation system. Smiling Cone. EDI
European Journal for Dental Implantologists,
2007, 4, 48-54.
20.Hoffmann O., Beaumont Ch., Tatakis D. N.,
Zafiropoulos G-G.: Telescopic crowns as attachments for implant supported restorations:
a case series. J. Oral Impl. 2009, 6, 303-309.
21.Zafiropoulos G-G., Hoffmann O.: Five-year
study of implant placement in regenerated
bone and rehabilitation with telescopic crown
retained dentures: a case report. J. Oral Impl.
2006, 6, 291-299.
22.Eitner S., Schlegel A., Emeka N., Holst S., Will
J., Hamel J.: Comparing bar and double –
crown attachments in implant – retained prosthetic reconstruction: a follow-up investigation. Clin. Oral Impl. Res., 2008, 19, 530-537.
23.Heckmann S. M., Schrott A. Graef A.,
Wichmann M. G., Weber H-P.: Mandibular
two – implant telescopic overdentures.
10-year clinical and radiographical results.
Oral Impl. Res., 2004, 15, 560-569.
24.Hahnel S., Bürgers R., Rosentritt M., Handel
G., Behr M.: Analysis of veneer failure of
removable prosthodontics. Gerodontology,
2012, 29, 1125-1128.
is c
op
y is
for
pe
rso
na
lu
6. Koczorowski R., Brożek R., Hemerling M.:
Wykorzystanie elementów precyzyjnych w
leczeniu implantoprotetycznym. Dent. Med.
Probl., 2006, 43, 3, 421-428.
7. Pietruski J. K., Pietruska M. D., Stokowska
W., Pattarelli G. M.: Protezy overdenture –
wybrane możliwości zastosowania w rehabilitacji narządu żucia. Czas. Stomatol., 2001,
7, 461-468.
8. Starr R. W.: Removable bridge-work, porcelain cap crowns. Dent. Cosmos., 1886, 28, 1719.
9. Staegemann G.: Die Teleskopierenden
Abstützungen und ihre Bewährung im orofazialen System. Dtsch. Stomat. 1968, 18, 2,
193-197.
10.Körber K.: Konuskronen-ein physikalisch definiertes Teleskopsystem. Deutsche
Zahnarztliche Zeitschrift, 1968, 23, 6, 619630.
11.Böttger H., Engelhard J. P.: Das
Teleskopsystem in der zahnärtzlichen Praxis.
Prothetische Behandlung eines Restgebisses
im Oberkifer mit einer Teleskopprothese. Die
Quintessenz 1969, 11, 49-51.
12.Behr M., Hofmann E., Rosentritt M., Lang
R., Handel: Technical failure rates of double
crown – retained removable partial dentures.
Clin Oral Invest 2000, 4, 87-90.
13.Fabjański P., Marciniak Sz., Wojciechowki
J., Bobrecki M.: Ruchome uzupełnienie protetyczne a korony teleskopowe i systemy zakotwiczające – cz. I. Nowoczesny Technik
Dentystyczny, 2008, 3, 21-28.
14.Dąbrowa T., Panek H., Makacewicz S.:
Rodzaje mechanizmów utrzymujących protezy częściowe ruchome za pomocą koron podwójnych. Dent. Med. Probl., 2004, 41, 3,
521-525.
15.Güngör M. A., Artunç C., Sonugelen M.,
Toparli M.: The evaluation of the removal forces on the conus crowned telescopic prostheses with the finite element analysis (FEA). J.
Oral Rehabil., 2002, 29, 1069-1075.
Th
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
Korony teleskopowe
PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2013, LXIII, 4
Adres autorów: 02-006 Warszawa, ul. Nowogrodzka 59.
Zaakceptowano do druku: 6.VI.2013 r.
© Zarząd Główny PTS 2013.
291