I OSK 585/11 - W gruncie rzeczy

Wyrok
Naczelnego Sądu Administracyjnego
z dnia 19 kwietnia 2012 r.
I OSK 585/11
Nietezowane
- Legalis
Numer 778533
Skład sądu
Anna Lech (przewodniczący sprawozdawca)
Maria Werpachowska
Wojciech Mazur
Sentencja
Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu w dniu 19 kwietnia 2012 r. na rozprawie w Izbie
Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Ministra Skarbu Państwa od wyroku Wojewódzkiego Sądu
Administracyjnego w Warszawie z dnia 14 grudnia 2010 r. sygn. akt I SA/WA 1982/10 w sprawie ze skargi Z. Ś.
na decyzję Ministra Skarbu Państwa z dnia (...) lipca 2010 r. Nr (...) w przedmiocie potwierdzenie prawa do
rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej oddala
skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 14 grudnia 2010 r., sygn. akt I SA/WA 1982/10, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie
uchylił decyzję Ministra Skarbu Państwa z dnia (...) lipca 2010 r. Nr (...) w przedmiocie potwierdzenia prawa do
rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej.
W uzasadnieniu Sąd wskazał na następujący stan sprawy: Wojewoda L. decyzją z dnia (...) kwietnia 2010 r., na
podstawie art. 1 pkt 1, art. 2 pkt 1 i 2, art. 3 ust. 2, art. 5 ust. 3 pkt 2, art. 6 ust. 1 i 2, art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 8
lipca 2005 r. o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami
Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 169, poz. 1418 ze zm.) potwierdził Z. Ś. prawo do rekompensaty z tytułu
pozostawienia przez J. M. nieruchomości poza obecnymi granicami państwa polskiego uznając, że w sprawie
spełnione zostały przesłanki konieczne do potwierdzenia prawa do rekompensaty. Organ podkreślił, że z akt
sprawy wynika, iż J. M. jako właściciel pozostawił poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej w
miejscowości U., powiat B. w województwie n. majątek nieruchomy o pow. 13 ha. Właściciel pozostawionego
mienia ewakuował się na obecne tereny Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 20 lipca 1945 r. W konsekwencji, po
przedłożeniu przez stronę operatu szacunkowego z dnia 28 lutego 2010 r., organ wojewódzki potwierdził Z. Ś.
prawo do rekompensaty w wysokości 42.536,20 zł.
W odwołaniu od powyższej decyzji Z. Ś zarzuciła, że organ wojewódzki błędnie wyliczył wysokość należnej jej
rekompensaty, gdyż do całości sumy nie została wliczona część przysługująca jej ze wskazania dokonanego
przez L. M. K.
Minister Skarbu Państwa decyzją z dnia (...) lipca 2010 r. Nr (...), utrzymał w mocy powyższą decyzję,
zaznaczając, że zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. termin, do którego wnioski w sprawie
przyznania prawa do rekompensaty mogły być składane, został określony do dnia 31 grudnia 2008 r.
W ocenie Ministra Skarbu Państwa w niniejszej sprawie czynność prawna wskazania dokonana została po
terminie przewidzianym w art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r., w związku z czym Z. Ś. nie nabyła żadnych
uprawnień wynikających z powyższego wskazania. Może ona jedynie realizować prawo do rekompensaty w
zakresie w jakim dziedziczy spadek po samym właścicielu pozostawionego mienia.
Organ odwoławczy podkreślił także, iż L. M. K. nie złożyła wniosku w sprawie potwierdzenia prawa do
rekompensaty po J. M., nie uczyniła tego również w jej imieniu jej siostra Z. Ś.
Tym samym organ uznał, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie daje podstaw do potwierdzenia Z.
Ś. prawa do rekompensaty w części wynikającej ze wskazania dokonanego przez L. M. K.
Na tę decyzję Z.Ś. złożyła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie wskazując, że
organy rozpoznające sprawę błędnie uznały, iż nie spełnia ona wymogów do uzyskania rekompensaty w pełnej
wysokości, to jest 85.072,10 zł. Skarżąca zaznaczyła między innymi, że do postępowania w sprawie
potwierdzenia prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami państwa
polskiego oprócz przepisów ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. stosuje się również przepisy Kodeksu postępowania
administracyjnego.
Skarżąca podkreśliła, że występując o przyznanie prawa do rekompensaty działała nie tylko w imieniu własnym,
ale również w imieniu siostry L. M. K., czego potwierdzeniem jest złożone do akt sprawy pełnomocnictwo z dnia
27 listopada 2008 r., udzielone jej przez siostrę. Ponadto – zdaniem skarżącej – ustawa z dnia 8 lipca 2005 r. nie
przewiduje końcowego terminu do złożenia oświadczenia wskazującego osobę uprawnioną do rekompensaty.
Określony w art. 5 ust. 1 ustawy termin (do dnia 31 grudnia 2008 r.), jest przewidziany tylko na złożenie wniosku o
wydanie decyzji potwierdzającej prawo do rekompensaty, a nie - jak uważa Minister Skarbu Państwa - również do
złożenia oświadczenia wskazującego uprawnionego do rekompensaty.
W odpowiedzi na skargę Minister Skarbu Państwa wniósł o jej oddalenie podtrzymując stanowisko wyrażone w
uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.
Wyrokiem z dnia 14 grudnia 2010 r., sygn. akt I SA/WA 1982/10, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie
uchylając decyzję Ministra Skarbu Państwa z dnia (...) lipca 2010 r. wskazał, że przy piśmie z dnia 30 czerwca
2009 r., stanowiącym odpowiedź na wezwanie organu z dnia 9 marca 2009 r. do usunięcia braków, Z. Ś. poza
postanowieniem Sądu Rejonowego w Świebodzinie z dnia 6 maja 2009 r., sygn. akt I Ns 219/09 stwierdzającym
nabycie spadku po zmarłym J. M., nadesłała również pełnomocnictwo z dnia 27 listopada 2008 r. udzielone jej
przez siostrę L. M. K., upoważniające ją do działania w imieniu mocodawczyni "w sprawie realizacji praw do
rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej". Sąd nie
zgodził się ze stanowiskiem organów rozpoznających sprawę, że w niniejszym postępowaniu administracyjnym Z.
Ś. działała wyłącznie w imieniu własnym. Złożenie przedmiotowego pełnomocnictwa świadczy o tym, że intencją
skarżącej było działanie również w imieniu siostry L. M. K., będącej wraz ze Z. Ś. spadkobierczynią J. M.
Zdaniem Sądu o tym, że zamiarem skarżącej było działanie w sprawie również w imieniu siostry świadczy także
treść znajdującego się aktach administracyjnych pisma z dnia 9 października 2009 r., stanowiącego odpowiedź na
wezwanie organu z dnia 6 października 2009 r. do wyjaśnienia okoliczności związanych ze złożeniem wniosku o
wydanie decyzji potwierdzającej prawo do rekompensaty. Z treści przedmiotowego pisma wynika, że Z. Ś. była
przekonana, iż działa także w imieniu siostry. Zdaniem Sądu nie ulega zatem wątpliwości, że organy orzekające w
sprawie błędnie uznały, iż Z. Ś. występuje w sprawie wyłącznie w imieniu własnym.
Sąd uznał zatem, że złożone przez L. M. K., potwierdzone notarialnie oświadczenie z dnia 30 października 2009
r., wskazujące jako osobę uprawnioną do rekompensaty Z. Ś., było prawidłowe i powinno zostać przez organy
administracji publicznej uwzględnione. Zdaniem Sądu prawo do rekompensaty powinno zostać przyznane Z. Ś. w
pełnej wysokości, obejmującej również część wynikającą ze wskazania dokonanego przez jej siostrę L. M. K.
Od wyroku Wojewódzkiego Sadu Administracyjnego w Warszawie skargę kasacyjną złożył Minister Skarbu
Państwa, wnosząc o jego uchylenie w całości i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego
rozpoznania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie skargi. Wniesiono także o
zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.
Zaskarżonemu wyrokowi zarzucono:
1) naruszenie przepisów postępowania, to jest:
a) art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami
administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), w związku z art. 5 ust. 2 i art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 8 lipca
2005 r. o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami
Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 169, poz. 1418 ze zm.) oraz art. 63 § 2 KPA i art. 7, art. 8, art. 10, art. 77 § 1
KPA, polegające na uchyleniu decyzji Ministra Skarbu Państwa w wyniku nieuzasadnionego przyjęcia przez Sąd,
iż Z. Ś. składając wniosek z dnia 16 grudnia 1992 r. oraz z dnia 29 grudnia 2008 r. działała również w imieniu
swojej siostry L. K.;
b) art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi w związku z art. 5
ust. 1 i 2 oraz art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia
nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej związku z art. 6 ust. 6 i 2 pkt 2 tej ustawy,
polegające na uchyleniu decyzji Ministra Skarbu Państwa w wyniku nieuzasadnionego przyjęcia przez
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, iż wskazanie o którym mowa w art. 3 ust. 2 ustawy może być
dokonane po upływie terminu przewidzianego w art. 5 ust. 1 tej ustawy w sytuacji, gdy osoba wskazująca nie
wystąpiła w tym terminie z wnioskiem potwierdzenia prawa do rekompensaty;
c) art. 3 § 1 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi i art. 145 § 1 pkt 1 lit. c tej ustawy w
związku z art. 138 § 1 pkt 1 KPA, art. 7 KPA, art. 77 KPA oraz art. 63 § 2 KPA poprzez przyjęcie, iż w niniejszej
sprawie doszło do naruszenia przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy;
d) art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, poprzez niewłaściwe
zastosowania, zamiast zastosowania art. 151 tej ustawy.
2) naruszenie przepisów prawa materialnego, to jest:
a) art. 5 ust. 1 i 2 w związku z art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o realizacji prawa do rekompensaty z
tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej poprzez błędną
wykładnię polegająca na uznaniu, iż na podstawie wskazanych przepisów wystarczy wniosek jednego ze
spadkobierców właścicieli nieruchomości pozostawionych poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej,
aby postępowanie toczyło się z urzędu wobec wszystkich pozostałych spadkobierców;
b) art. 5 ust. 1 w związku z art. 3 ust. 2 w związku art. 6 ust. 2 pkt 2 i ust. 6 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o
realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami
Rzeczypospolitej Polskiej, poprzez błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że wskazanie o którym mowa w art.
3 ust. 2 powołanej ustawy może być dokonane po upływie terminu wskazanego w art. 5 ust. 1 tej ustawy w
sytuacji, gdy osoba wskazująca nie wystąpiła w tym terminie z wnioskiem potwierdzenia prawa do rekompensaty.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej podniesiono, że wskazanie osoby uprawnionej do rekompensaty przez
współwłaścicieli majątku pozostawionego lub spadkobierców właściciela odnosi skutek prawny jedynie w
przypadku gdy wniosek o potwierdzenie prawa rekompensaty został złożony przed dniem 31 grudnia 2008 r.
Terminu tego nie można przywrócić, gdyż jest to termin prawa administracyjnego materialnego i nie podlega
przywróceniu. Wskazano, że w przedmiotowej sprawie czynność prawna wskazania została dokonana po terminie
przewidzianym w art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r., zatem Z. Ś. nie nabyła żadnych uprawnień
wynikających z tego wskazania. Ponadto organ stwierdził, że ze zgromadzonego w sprawie materiału
dowodowego wynika, iż L. K. nie złożyła wniosku w sprawie potwierdzenia prawa do rekompensaty po J. M. Jak
bowiem wynika z treści wniosków złożonych w sprawie przez Z. Ś. zostały one podpisane wyłącznie w jej imieniu.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną Z. Ś. wniosła o jej oddalenie oraz o zasądzenie kosztów postępowania
kasacyjnego według norm przepisanych.
W uzasadnieniu wskazała, że w świetle przepisów ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o realizacji prawa do
rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej spełniła
ona wymogi do uzyskania prawa do rekompensaty w pełnej wysokości, to jest 85.072,10 zł, a nie tylko do jej
części w wysokości 42.536,20 zł. Wskazano także, iż przepisy powołanej ustawy nie przewidują końcowego
terminu do złożenia oświadczenia wskazującego osobę uprawnioną do rekompensaty.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
skarga kasacyjna nie zasługuje na uwzględnienie.
Wskazać należy, że Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznając skargę kasacyjną jest związany jej granicami, o
czym stanowi art. 183 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami
administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.). Jednak niezależnie od tego, Naczelny Sąd Administracyjny
bierze z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania badając, czy w sprawie występują przesłanki określone w
art. 183 § 2 wskazanej wyżej ustawy.
W niniejszej sprawie nie występują przesłanki nieważności, zatem Naczelny Sąd Administracyjny mógł przystąpić
do merytorycznego rozpoznania skargi kasacyjnej.
Skarga kasacyjna zarzuciła zaskarżonemu wyrokowi naruszenie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c ustawy Prawo o
postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Brzmienie tego przepisu nie pozostawia w zasadzie wątpliwości
co do tego, że obejmuje on wyłącznie przypadki, w których gdyby nie naruszono przepisów prawa, to
najprawdopodobniej zapadłaby decyzja o innej treści. Można zatem zarzucić Sądowi pierwszej instancji
naruszenie wyżej wymienionego przepisu tylko wówczas, gdy Sąd ten stwierdził naruszenie przepisów prawa,
które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, a mimo to Sąd ten nie spełnił dyspozycji tej normy prawnej i nie
uchylił zaskarżonej decyzji. Jeżeli jednak Sąd pierwszej instancji zasadnie uchylił zaskarżoną decyzję, to nie
można mu skutecznie postawić zarzutu naruszenia wskazanego wyżej przepisu, z którą to sytuacją mamy do
czynienia w niniejszej sprawie.
Niezasadny jest zatem zarzut skargi kasacyjnej o naruszeniu wskazanego wyżej przepisu. W związku z tym na
uwzględnienie nie będzie też zasługiwał zarzut o naruszeniu art. 151 powołanej ustawy Prawo o postępowaniu
przed sądami administracyjnymi.
Wskazać należy, że zgodnie z treścią art. 2 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o realizacji prawa do
rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej, prawo
do rekompensaty przysługuje właścicielowi nieruchomości pozostawionych poza obecnymi granicami
Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli spełnia on łącznie następujące wymogi - był w dniu 1 września 1939 r.
obywatelem polskim, zamieszkiwał w tym dniu na byłym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz opuścił je z
przyczyn, o których mowa w art. 1 ustawy oraz posiada obywatelstwo polskie.
Stosownie do art. 3 ust. 2 powołanej ustawy, w przypadku śmierci właściciela nieruchomości pozostawionych
poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej, prawo do rekompensaty przysługuje wszystkim
spadkobiercom albo niektórym z nich, wskazanym przez pozostałych spadkobierców, jeżeli spełniają wymóg
określony w art. 2 pkt 2 ustawy. Wskazanie osoby uprawnionej do rekompensaty następuje przez złożenie
oświadczenia z podpisem poświadczonym notarialnie lub przed organem administracji publicznej albo przez
złożenie oświadczenia w polskiej placówce konsularnej.
W myśl natomiast art. 5 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r., potwierdzenie prawa do rekompensaty następuje
na wniosek osoby ubiegającej się o potwierdzenie tego prawa, złożony nie później niż do dnia 31 grudnia 2008 r.
Wniosek o potwierdzenie prawa do rekompensaty w przypadkach, o których mowa w art. 3, składa
współwłaściciel lub spadkobierca, lub wskazana osoba uprawniona do rekompensaty. Z uwagi na fakt, że ustawa
ta jest aktem szczególnym, nie można jej postanowień wykładać rozszerzająco. Oznacza to, że ustawa o realizacji
prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej
zawęża krąg osób uprawnionych, które mogą wystąpić ze stosownym wnioskiem do właścicieli mienia i ich
spadkobierców.
W niniejszej sprawie skarga kasacyjna zarzuciła zaskarżonemu wyrokowi naruszenie art. 5 ust. 1 i 2 w związku z
art. 3 ust. 2, poprzez uznanie, że wystarczy wniosek jednego ze spadkobierców właścicieli nieruchomości
pozostawionych poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej, aby postępowanie toczyło się z urzędu
wobec wszystkich pozostałych spadkobierców oraz poprzez błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że
wskazanie, o którym mowa w art. 3 ust. 2 powołanej ustawy, może być dokonane po upływie terminu wskazanego
w art. 5 ust. 1 tej ustawy w sytuacji, gdy osoba wskazująca nie wystąpiła w tym terminie z wnioskiem
potwierdzenia prawa do rekompensaty.
Wskazać należy, że zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia
nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej, wniosek o potwierdzenie prawa do
rekompensaty w przypadkach, o których mowa w art. 3 tej ustawy, składa współwłaściciel lub spadkobierca, lub
wskazana osoba uprawniona do rekompensaty. Zatem z treści przepisu art. 5 ust. 2 powołanej ustawy nie wynika,
że stosowne wnioski o potwierdzenie prawa do rekompensaty, muszą zostać złożone od razu przez wszystkich
uprawnionych. W ocenie Naczelnego Sadu Administracyjnego oznacza to, że stosowny wniosek może zostać
złożony przez jeden podmiot. Obowiązkiem organu administracji publicznej prowadzącego postępowanie jest
natomiast ustalenie wszystkich stron postępowania.
Zauważyć także należy, że z treści art. 5 ust. 1 ustawy z 2005 r. o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu
pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej, określającego termin złożenia
wniosku o potwierdzenie prawa do rekompensaty do dnia 31 grudnia 2008 r., nie wynika, że oświadczenie, o
którym mowa w art. 3 ust. 2 wskazujące osobę uprawnioną do rekompensaty, powinno zostać złożone nie później
niż do dnia 31 grudnia 2008 r., złożone zaś po tym terminie jest bezskuteczne. Powołany przepis określa jedynie
termin złożenia stosownego wniosku o potwierdzenie prawa do rekompensaty. Określony we wskazanym
przepisie termin nie ma natomiast zastosowania do wskazania, o którym mowa w art. 3 ust. 2 tejże ustawy.
W rozpoznawanej sprawie – jak z jej akt wynika – wniosek o złożony w trybie art. 5 ust. 1 ustawy o realizacji
prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej
podpisany został przez Z. Ś. Z akt wynika jednak równocześnie, że siostra Z. Ś. – L. M. K. – udzieliła jej
pełnomocnictwa do działania w jej imieniu w sprawie realizacji praw do rekompensaty z tytułu pozostawienia
nieruchomość poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej.
Powyższe oznacza, że za słusznie uznać należy stanowisko Sądu pierwszej instancji, iż w niniejszym
postępowaniu Z. Ś. nie działała wyłącznie we własnym imieniu, lecz także w imieniu swojej siostry L. M. K., która
razem z nią jest spadkobierczynią po J. M.
Wobec tego uznać należy, że zarzuty skargi kasacyjnej o naruszeniu w zaskarżonym wyroku przepisów ustawy o
realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami
Rzeczypospolitej Polskiej, są nieusprawiedliwione.
Mając powyższe na uwadze, Naczelny Sad Administracyjny na podstawie art. 184 powołanej ustawy Prawo o
postępowaniu przed sądami administracyjnymi, orzekł, jak w sentencji.