docJęzyk polski klasa 4
download 
Reklamacja Transkrypt
Język polski klasa 4
TREŚCI NAUCZANIA – WYMAGANIA SZCZEGÓŁOWE I. ODBIÓR WYPOWIEDZI I WYKORZYSTANIE ZAWARTYCH W NICH INFORMACJI 1. Czytanie i słuchanie. Uczeń: KLASA IV rozumie pojęcie komunikacji, nadawcy i odbiorcy, identyfikuje nadawcę (autora, narratora, osobę mówiącą w wierszu), rozpoznaje odbiorcę wypowiedzi (np. adresata listu, czytelnika, słuchacza), rozumie intencję nadawcy i potrafi się do niej dostosować, słucha uważnie krótszych i dłuższych wypowiedzi różnego typu, a stopień ich zrozumienia sygnalizuje werbalnie lub niewerbalnie, rozpoznaje różne emocje nadawcy wyrażone głosem, intonacją, mimiką i gestykulacją, określa temat i główną myśl czytanego lub słyszanego tekstu, rozpoznaje formy gatunkowe (zaproszenie, przepis, instrukcja, notatka do kroniki), wyszukuje informacje wyrażone wprost i pośrednio, rozumie przenośne i dosłowne znaczenie wyrazów, wyciąga wnioski wynikające z przesłanek zawartych tekście, w tym rozpoznaje w nim prawdę i fałsz, wskazuje części składowe wypowiedzi (tytuł; wstęp, rozwinięcie, zakończenie; akapity), stosuje zasady dobrego wychowania podczas słuchania innych, czyta głośno utwory literackie, pamiętając o odpowiedniej artykulacji, intonacji, tempie, odczytuje tekst z podziałem na role, czyta cicho ze zrozumieniem. KLASA V KLASA VI Jak w klasie IV oraz Jak w klasach poprzednich oraz odróżnia informacje ważne od zapamiętuje najważniejsze drugorzędnych, informacje, rozumienie czyjejś wypowiedzi wyraża ocenia usłyszane wypowiedzi, przez rzeczowe pytania, dokonuje ich wartościowania, odpowiada poprawnie na pytania zadane rozpoznaje formy gatunkowe do usłyszanych tekstów, (zaproszenie), identyfikuje wypowiedź jako tekst rozpoznaje proste przykłady informacyjny, literacki, reklamowy, użycia ironii, manipulacji, rozpoznaje formy gatunkowe charakteryzuje osobę na (zawiadomienie, ogłoszenie, życzenia, podstawie jej wypowiedzi, gratulacje), rozumie zamysł kompozycyjny rozpoznaje kolokwializmy i elementy tekstu, gwarowe w języku mówionym, świadomie dostosowuje dostrzega relacje między częściami intonację do charakteru składowymi wypowiedzi (tytuł; wstęp, czytanej wypowiedzi, rozwinięcie, zakończenie; akapity), czyta wyraziście i ze rozumie funkcję tła akustycznego zrozumieniem teksty dawne i w przekazach audiowizualnych, współczesne. czyta głośno utwory literackie, zwracając uwagę na dykcję i pauzy oraz przekazując intencję (wymowę) tekstu (informacja, przeżycie, perswazja). 1 2. Samokształcenie i docieranie do informacji. Uczeń: KLASA IV posługuje się różnymi źródłami informacji według wskazówek nauczyciela, posługuje się podstawowymi słownikami (języka polskiego, wyrazów obcych, wyrazów bliskoznacznych, ortograficznym), wyszukuje wyrazy bliskoznaczne (synonimy), wyrazy o znaczeniu przeciwstawnym, znaczenie przysłów i aforyzmów oraz popularnych związków frazeologicznych. KLASA V Jak w klasie IV oraz samodzielnie korzysta z różnych źródeł informacji, samodzielnie wyszukuje informacje w różnych typach słowników (mitów i tradycji, frazeologicznym), wyszukuje znaczenie związków frazeologicznych pochodzących z mitologii. KLASA VI Jak w klasach poprzednich oraz świadomie dostosowuje źródła informacji do swoich potrzeb, odczytuje informacje zawarte w artykule hasłowym słownika, zna budowę (części składowe) poznanych słowników, wyszukuje znaczenie związków frazeologicznych pochodzących z Biblii. 3. Świadomość językowa. Uczeń: KLASA IV rozpoznaje w wypowiedziach podstawowe części mowy (czasownik, rzeczownik, przymiotnik, przysłówek, przyimek, spójnik), wskazuje różnice między nimi, rozpoznaje podstawowe kategorie fleksyjne (czas, osoba, liczba, rodzaj, przypadek), rozumie ich funkcje w wypowiedzi, rozpoznaje podstawowe funkcje składniowe wyrazów użytych w wypowiedzeniach (podmiot, orzeczenie, grupa podmiotu i grupa orzeczenia), rozpoznaje zdania pojedyncze i złożone, pojedyncze rozwinięte i nierozwinięte, równoważniki zdań i rozumie ich funkcję, rozpoznaje wypowiedzenia oznajmujące, rozkazujące, KLASA V KLASA VI Jak w klasie IV oraz rozpoznaje w wypowiedziach części mowy (liczebnik), rozpoznaje kategorie fleksyjne (tryb, stopniowanie, temat, końcówka, oboczność w temacie), rozpoznaje podstawowe funkcje składniowe wyrazów użytych w wypowiedzeniach (dopełnienie, przydawka, okolicznik, rodzaje podmiotu, rodzaje orzeczenia), rozpoznaje zdania złożone współrzędnie i podrzędnie. Jak w klasach poprzednich oraz rozpoznaje w wypowiedziach części mowy (zaimek, wykrzyknik, partykuła), rozpoznaje kategorie fleksyjne (aspekt, strona czynna i bierna), rozpoznaje podstawowe funkcje składniowe wyrazów użytych w wypowiedzeniach (rodzaje okolicznika) rozpoznaje rodzaje zdań złożonych współrzędnie, 2 pytające, rozpoznaje znaczenie niewerbalnych środków komunikowania się (gest, wyraz twarzy, mimika, postawa ciała). wskazuje spójniki w wypowiedzeniach, sporządza wykresy zdań. II. ANALIZA I INTERPRETACJA TEKSTÓW KULTURY 1. Wstępne rozpoznanie. Uczeń: KLASA IV nazywa swoje reakcje czytelnicze, poddaje refleksji działania bohaterów, wyraża swój stosunek do postaci. KLASA V Jak w klasie IV oraz uzasadnia swoje wrażenie po lekturze, podejmuje rozważania i ocenia postępowanie bohaterów. KLASA VI Jak w klasach poprzednich oraz porównuje swoje reakcje czytelnicze odnoszące się do co najmniej dwóch utworów, refleksję nad sytuacją bohaterów konfrontuje z własnymi doświadczeniami. 2. Analiza. Uczeń: KLASA IV rozumie swoistość tworzywa literatury, teatru, potrafi nazwać autora tekstu kultury (np. malarz, pisarz, poeta), w opisie tekstu kultury posługuje się poznaną terminologią, wskazuje elementy świata przedstawionego w poznanych tekstach kultury, wskazuje narratora w tekście epickim, omawia akcję, wskazując wydarzenia, wskazuje i przedstawia bohaterów, KLASA V Jak w klasie IV oraz rozumie swoistość tworzywa filmu, telewizji, internetu, odróżnia fikcję artystyczną od rzeczywistości, wskazuje cechy narodowe i regionalne różnych tekstów kultury, w opisie i interpretacji tekstu kultury posługuje się poznaną terminologią, określa podstawowe cechy narracji, KLASA VI Jak w klasach poprzednich oraz rozumie swoistość tworzywa prasy, radia, malarstwa, zna i wykorzystuje różne konteksty, w ocenie tekstu kultury posługuje się poznaną terminologią, wymienia cechy fraszki, wskazuje cechy swoiste epiki, 3 identyfikuje wiersz, odróżnia postać autora od osoby mówiącej w wierszu, rozpoznaje w tekście rym, rozpoznaje w tekście epitet, przenośnię i objaśnia ich rolę, wymienia cechy baśni, odróżnia elementy fantastyczne od realistycznych, rozpoznaje przysłowia, rozpoznaje poszczególne części utworu dramatycznego, wyodrębnia elementy składające się na widowisko teatralne (gra aktorska, reżyseria, dekoracja, charakteryzacja, kostiumy, rekwizyty), rozumie specyfikę komiksu, przy pomocy nauczyciela określa funkcję tekstu kultury (informacyjna, ekspresywna, perswazyjna). omawia akcję, wskazując wątki, nazywa cechy bohaterów, rozpoznaje w tekście rym, refren, rozpoznaje w tekście uosobienie, porównanie, wyraz dźwiękonaśladowczy i objaśnia ich rolę, odróżnia wiersz rymowany i nierymowany (biały), wymienia cechy opowiadania, mitu, legendy, bajki, powieści, wyodrębnia elementy dzieła filmowego i telewizyjnego (scenariusz, reżyseria, ujęcie, gra aktorska), jest krytycznym odbiorcą i twórcą rzeczywistości wirtualnej, próbuje samodzielnie określić funkcję tekstu kultury. liryki, dramatu, rozpoznaje w tekście rytm, charakteryzuje bohaterów, ocenia ich sytuację i postępowanie, wskazuje cechy charakterystyczne przekazów audiowizualnych (filmu, programu informacyjnego, programu rozrywkowego), potrafi nazwać ich tworzywo (ruchome obrazy, warstwa dźwiękowa), samodzielnie określa funkcję tekstu kultury i stara się uzasadnić swoje zdanie. 3. Interpretacja. Uczeń: KLASA IV odbiera teksty kultury na poziomie dosłownym, samodzielnie formułuje przesłanie baśni. KLASA V Jak w klasie IV oraz odbiera teksty kultury na poziomie przenośnym, w interpretacji tekstu kultury posługuje się poznaną terminologią, wskazuje zawarty w bajce morał, objaśnia ukryty morał bajki. KLASA VI Jak w klasach poprzednich oraz odbiera teksty kultury na poziomie symbolicznym, funkcjonalnie wykorzystuje poznane morały bajek i przesłania baśni. 4 4. Wartości i wartościowanie. Uczeń: KLASA IV z pomocą nauczyciela odczytuje wartości wpisane w poznane teksty kultury, na podstawie poznanych tekstów kultury buduje świat wartości, takich jak: miłość, przyjaźń, rodzina, dobroć, szlachetność, pracowitość, uczciwość, a także uczy się odróżniać dobro od zła. KLASA V Jak w klasie IV oraz próbuje samodzielnie odczytywać wartości wpisane w teksty kultury, odróżnia sprawy przemijające od wartości ponadczasowych, odróżnia wytwory kultury wysokiej od wytworów kultury masowej. KLASA VI Jak w klasach poprzednich oraz samodzielnie odczytuje wartości wpisane w teksty kultury, odczytuje znaczenie postawy szacunku dla życia i każdego człowieka, analizuje ofertę mediów skierowaną do młodych ludzi i dokonuje krytycznego wyboru, kierując się wskazanymi wartościami. 5 III. TWORZENIE WYPOWIEDZI 1. Mówienie i pisanie. Uczeń: KLASA IV KLASA V Jak w klasie IV oraz buduje poprawne znaczeniowo i gramatycznie tworzy rozbudowane, poprawne zdania, wypowiedzenia, konstruuje dłuższe wypowiedzi zgodne konstruuje kilkuzdaniowe wypowiedzi zgodne z podanym z tematem, tematem, wypowiada się w sposób rozbudowany wypowiada się krótko na tematy poruszane na lekcjach, na tematy poruszane na lekcjach, związane z otaczającą rzeczywistością i poznanymi tekstami związane z otaczającą rzeczywistością kultury, i poznanymi tekstami kultury, wypowiada się, realizując zamierzony cel wypowiedzi wypowiada się, realizując zamierzony cel (opisuje, przeprasza, prosi, zachęca), wypowiedzi (zachęca i zniechęca, poleca i prosi, przyrzeka i obiecuje, zaprasza), odpowiada rzeczowo na zadane pytania, formułuje celowe pytania do tekstu, posługuje się zwrotami grzecznościowymi, adekwatnymi do sytuacji komunikacyjnej, rozumiejąc relacje między nadawcą używa stylu i języka adekwatnego do a odbiorcą, codziennych sytuacji komunikacyjnych, opowiada o wydarzeniach, rozumiejąc istotę ciągu posługuje się różnymi środkami przyczynowo-skutkowego, komunikacji niewerbalnej, uczestnicząc w rozmowie, słucha z uwagą wypowiedzi innych, poprawnie akcentuje wyrazy, zwłaszcza mówi na temat, formy trybu przypuszczającego czasownika, wyraża własne zdanie i uzasadnia je w prosty sposób, odpowiednią intonacją przekazuje mówi i czyta wyraźnie, wprowadza pauzę, intencję tekstu, recytuje z pamięci krótkie teksty poetyckie, podejmując opowiada o wydarzeniach prawdziwych próbę ich głosowej interpretacji, lub zmyślonych, dodając szczegóły i uczy się roli i wygłasza kwestie w przedstawieniu klasowym, sygnalizując zaangażowanie formułuje wypowiedzi pisemne zgodne z tematem w emocjonalne, następujących formach: wypowiada własne zdanie, dobierając opis postaci, trafne argumenty, opis miejsca, KLASA VI Jak w klasach poprzednich oraz wypowiada się na tematy poruszane na lekcjach, związane z otaczającą rzeczywistością i poznanymi tekstami kultury, wypowiada się, realizując zamierzony cel wypowiedzi (żartuje, wątpi, odmawia), wypowiada się ze świadomością intencji, używając różnych środków językowych, posługuje się perswazją w warstwie werbalnej i niewerbalnej, konstruuje dłuższe wypowiedzi zgodne z tematem, z użyciem zróżnicowanych środków językowych, świadomie dostosowuje styl i intonację wypowiedzi do sytuacji komunikacyjnej (oficjalnej i nieoficjalnej), ocenia, wyraża opinie, wyjaśnia swoje stanowisko, argumentuje, podając 6 opis przedmiotu, dialog, przepis, pocztówka, list prywatny, zaproszenie, opowiadanie twórcze i odtwórcze, opowiadanie z dialogiem, kartka z dziennika, instrukcja, plan ogólny, zna i na ogół stosuje poprawną kompozycję i układ graficzny zgodny z wymogami danej formy pisemnej, stosuje zasady ortografii i interpunkcji w zapisie, dba o estetykę zapisu, stosuje akapity, sporządza plan odtwórczy wypowiedzi (ramowy). recytuje z pamięci dłuższe teksty poetyckie, podejmując próbę ich głosowej interpretacji, formułuje wypowiedzi pisemne zgodne z tematem w następujących formach: opis postaci uwzględniający cechy, ich uzasadnienie, sposób zachowania oraz ocenę, opis przeżyć wewnętrznych, reklama, plan szczegółowy, zawiadomienie, ogłoszenie, sprawozdanie, kartka z pamiętnika, notatka, stosuje odpowiednią kompozycję i układ graficzny zgodny z wymogami danej formy pisemnej, dba o bogate słownictwo i poprawny styl, sporządza plan odtwórczy wypowiedzi (szczegółowy). przykłady, opowiada i opisuje wydarzenia oraz stany emocjonalne, dokonując ich oceny oraz wartościując je, zabiera głos w dyskusji, recytuje z pamięci dłuższe teksty poetyckie oraz fragmenty prozy, podejmując próbę ich głosowej interpretacji, formułuje wypowiedzi pisemne zgodne z tematem w następujących formach: opis własnej osoby, opis krajobrazu, list oficjalny, nadaje swoim wypowiedziom pisemnym zindywidualizowany charakter, dobiera środki językowe stosownie do celu i charakteru wypowiedzi. 2. Świadomość językowa. Uczeń: KLASA IV rozróżnia i poprawnie zapisuje zdania oznajmujące, pytające i rozkazujące, łączy zdania pojedyncze w złożone, przekształca zdania KLASA V Jak w klasie IV oraz przy tworzeniu notatki wykorzystuje zdania i równoważniki zdań, stosuje poprawne formy gramatyczne KLASA VI Jak w klasach poprzednich oraz stosuje poprawne formy gramatyczne wyrazów odmiennych (zaimek, liczebnik 7 złożone w pojedyncze, przekształca zdania w równoważniki zdań i odwrotnie, redaguje plany wydarzeń z wykorzystaniem zdań i równoważników zdań, stosuje poprawne formy gramatyczne wyrazów odmiennych (czasownik, rzeczownik, przymiotnik), pisze poprawnie pod względem ortograficznym, wykorzystując podstawowe reguły zapisu (u-ó, rz-ż, h-ch) oraz wiedzę o: wymianie głosek w wyrazach pokrewnych, pisowni głosek nosowych końcówkach fleksyjnych, sposobie pisania nazw własnych i nazw pospolitych, zapisie nie z czasownikami, rzeczownikami, przymiotnikami i przysłówkami, poprawnie zapisuje jednostki miar i wag oraz daty, poprawnie używa znaków interpunkcyjnych: kropki, wykrzyknika, znaku zapytania w zakończeniach wypowiedzeń, przecinka w zdaniu złożonym, myślnika w zapisie dialogu, przy dzieleniu wyrazów, przy przenoszeniu wyrazów do następnej linii, w mowie i piśmie posługuje się słownictwem związanym z omawianymi na lekcjach kręgami tematycznymi. wyrazów odmiennych (czasownik w trybie oznajmującym, rozkazującym, przypuszczającym; przymiotnik w stopniu wyższym i najwyższym; liczebnik), poprawnie stopniuje przymiotniki i przysłówki, używa przymiotników i przysłówków w stopniu wyższym i najwyższym w tekstach reklamowych, w opisie, podczas wartościowania, pisze poprawnie pod względem ortograficznym, wykorzystując wiedzę o: różnicach w wymowie i pisowni głosek ustnych i nosowych, twardych i miękkich, dźwięcznych i bezdźwięcznych, zapisie nie z liczebnikami oraz przymiotnikami i przysłówkami w stopniu wyższym i najwyższym, pisowni cząstki by w formach trybu przypuszczającego, poprawnie używa znaków interpunkcyjnych: przecinka w zdaniu pojedynczym, różnych znaków interpunkcyjnych w zapisie dialogu, świadomie gromadzi słownictwo z określonych kręgów tematycznych. zbiorowy), pisze poprawnie pod względem ortograficznym, wykorzystując wiedzę o: pisowni przedrostków roz-, bez-, z-, s-, ś-, wz, wez-, ws, wes-, pisowni skrótów, poprawnie używa znaków interpunkcyjnych: (kropki, przecinka, pytajnika, cudzysłowu, dwukropka, nawiasu, wykrzyknika) w różnych formach wypowiedzi, wzbogaca swój zasób słownictwa z określonych kręgów tematycznych. 8 DOBÓR TEKSTÓW KULTURY I. Klasa IV TYTUŁ CZĘŚCI JA, TY… I MY TEKSTY LITERACKIE Z PODSTAWY PROGRAMOWEJ J. Brzechwa, Akademia pana Kleksa TEKSTY KULTURY (utwory prozatorskie i poetyckie, teksty użytkowe, publicystyczne, popularnonaukowe, przedstawienia teatralne, filmy, słuchowiska radiowe, programy telewizyjne) poruszające następującą tematykę: MY I MIEJSCA C. Collodi, Pinokio MIEJSCA I CZAS Hymn polski ASPEKT WYCHOWAWCZY w odbiorze tekstów kultury przynależność młodego człowieka do rodziny, grupy rówieśniczej funkcjonowanie młodego człowieka wśród najbliższych osób wzajemne relacje między bliskimi sobie ludźmi miejsca ważne w życiu młodych ludzi (dom, szkoła, podwórko) rzeczywistość obserwowana oczami młodego człowieka miejsca i wydarzenia ważne w historii Polski symbole narodowe kulturowe znaki przeszłości budowanie poczucia więzi rodzinnych i przyjacielskich rozbudzanie poczucia własnej tożsamości kształtowanie umiejętności obserwowania i właściwej oceny ludzkich zachowań uświadamianie, że radość i smutek to nieodłączne składniki ludzkiego życia kształtowanie u młodego człowieka poczucia odpowiedzialności za własne postępowanie i jego wpływ na otaczającą rzeczywistość kształtowanie poczucia więzi z ojczyzną budowanie postawy szacunku dla własnego kraju i jego symboli 9 CZAS I CZARY CZARY I ŚWIAT C.S. Lewis, Opowieści z Narnii, cz. I Lew, czarownica i stara szafa Wybór baśni A. Szklarski, Tomek w krainie kangurów czas baśniowy świat nierzeczywisty i jego prawa piękno świata (czary, cuda natury) ciekawe miejsca przygoda budowanie świata wartości, takich jak: miłość, dobroć, szlachetność, pracowitość, uczciwość kształtowanie umiejętności odróżniania dobra od zła rozbudzanie pasji poznawczych kształtowanie postawy odpowiedzialności za środowisko przyrodnicze wskazywanie wartościowych form wypoczynku 10 II. Klasa V TYTUŁ CZĘŚCI GDZIEŚ I KIEDYŚ KIEDYŚ I TAM TEKSTY LITERACKIE Z PODSTAWY PROGRAMOWEJ Wybór mitów Wybór legend F. Molnar, Chłopcy z Placu Broni TEKSTY KULTURY (utwory prozatorskie i poetyckie, teksty użytkowe, publicystyczne, popularnonaukowe, przedstawienia teatralne, filmy, słuchowiska radiowe, programy telewizyjne) poruszające następującą tematykę: początki świata i człowieka postawy archetypiczne alegoria w opisie świata przeszłość regionu lokalne i regionalne tradycje, zwyczaje, święta tradycja rodzinna różnice kulturowe pomiędzy ludźmi pochodzącymi z różnych kontynentów różne aspekty podróżowania sposoby poznawania świata TAM I TUTAJ A. Lindgren, Bracia Lwie Serce ASPEKT WYCHOWAWCZY w odbiorze tekstów kultury wyrabianie postawy rozumienia miejsca człowieka w świecie wprowadzenie w świat tradycji europejskiej kształtowanie tożsamości i dumy narodowej w powiązaniu z tożsamością regionalną rozbudzanie zainteresowania przeszłością regionu i jej śladami zachowanymi do dziś rozbudzanie postawy tolerancji dla odrębności kulturowej i etnicznej zachęcanie do wzbogacania własnej osobowości przez poznawanie innych kultur 11 TUTAJ I TERAZ TERAZ I ZAWSZE F.H. Burnett, Tajemniczy ogród R. Dahl, Charlie i fabryka czekolady działalność społeczna dobro wspólne człowiek jako twórca kultury i opiekun środowiska świat wartości uniwersalnych pułapki współczesnego świata (media, internet) rozwijanie poszanowania dla dobra wspólnego kształtowanie wrażliwości estetycznej rozbudzanie ambicji i kreatywności kształtowanie umiejętności odróżniania spraw przemijających od wartości ponadczasowych i dokonywania właściwych wyborów wskazywanie i ocenianie sposobów świadomego uczestnictwa w kulturze 12 III. Klasa VI TYTUŁ CZĘŚCI TEKSTY LITERACKIE Z PODSTAWY PROGRAMOWEJ KTOŚ I CZŁOWIEK CZŁOWIEK I JA I. Jurgielewiczowa, Ten obcy TEKSTY KULTURY (utwory prozatorskie i poetyckie, teksty użytkowe, publicystyczne, popularnonaukowe, przedstawienia teatralne, filmy, słuchowiska radiowe, programy telewizyjne) poruszające następującą tematykę: człowiek wobec Boga zmaganie człowieka z losem człowiek w teatrze życia samopoznanie relacje międzyludzkie odkrywanie istoty człowieczeństwa poszukiwanie sensu życia dążenia i ambicje młodego człowieka odkrywanie świata (przygody, zagadki, niespodzianki) pasja życia JA I PRAGNIENIA H. Sienkiewicz, W pustyni i w puszczy K. Makuszyński, Szatan z siódmej klasy ASPEKT WYCHOWAWCZY w odbiorze tekstów kultury dalsze wprowadzanie w świat wartości ważnych dla kultury europejskiej rozwijanie umiejętności poznawania świata w jego wymiarze symbolicznym budowanie postawy samoświadomości, także w wymiarze aksjologicznym kształtowanie postawy otwartości, życzliwości i zrozumienia dla innych ludzi uświadamianie złożoności natury ludzkiej rozbudzanie postaw kreatywnych motywowanie do podejmowania różnorodnych działań, sprzyjających wzbogacaniu własnej osobowości 13 PRAGNIENIA I ŚWIAT L.M. Montgomery, Ania z Zielonego Wzgórza radość życia, optymizm miejsce człowieka w świecie i wśród innych ludzi postawy altruistyczne ŚWIAT I WSZECHŚWIAT J.R.R. Tolkien, Hobbit, czyli tam i z powrotem człowiek jako mikrokosmos oraz istota duchowa metafizyczny wymiar świata zderzenia radości życia ze świadomością przemijania science fiction jako próba interpretacji świata kształtowanie postawy wrażliwości i umiejętności dostrzegania problemów w najbliższym otoczeniu motywowanie do podejmowania działań służących dobru innych ludzi kształtowanie postaw etycznych kształtowanie postawy szacunku dla życia i każdego człowieka wskazywanie konieczności rozwoju własnej osobowości wzmacnianie poczucia własnej wartości 14 WPROWADZANE TERMINY TEORETYCZNOLITERACKIE ORAZ INNE POJĘCIA KULTUROWE KLASA IV terminy teoretycznoliterackie inne pojęcia kulturowe autor narrator świat przedstawiony (miejsce, czas, bohater, wydarzenie) zwrotka (strofa) wers osoba mówiąca w wierszu obraz poetycki epitet przenośnia (metafora) rym fantastyka kontrast baśń nadawca odbiorca komunikacja pantomima flaga, godło, hymn muzeum (eksponat, ekspozycja, antyki, epoka, galeria, popiersie, posąg, zabytek) teatr (akt, scena, podział na role, didaskalia, aktor, kostium, dekoracja, rekwizyt, próba generalna, afisz) przysłowie komiks KLASA V narracja fikcja literacka uosobienie porównanie wyraz dźwiękonaśladowczy wiersz biały akcja wątek powieść opowiadanie bajka mit legenda encyklopedia (także multimedialna) rzeźba film (reżyser, scenariusz, kadr, aktor, ujęcie, gatunek filmowy) telewizja (program informacyjny, program publicystyczny, telenowela, talk-show) internet (przeglądarka internetowa, link, portal, komunikator, forum, blog) kultura niska (masowa), kultura wysoka KLASA VI rytm refren fraszka epika liryka dramat radio (audycja, słuchowisko) prasa (czasopismo, gazeta, tabloid, nagłówek, tytuł, dziennikarz, reporter, redaktor) malarstwo (pejzaż, martwa natura, pierwszy i drugi plan, tło) biblioteka, katalog 15 FORMY WYPOWIEDZI PISEMNEJ KLASA IV KLASA V KLASA VI Jak w klasie IV oraz – struktura opisu uwzględniającego cechy postaci, ich uzasadnienie, sposób zachowania oraz ocenę – słownictwo (nazwy cech) – postać rzeczywista i literacka Jak w klasach poprzednich oraz – opis z rozbudowaną oceną postaci – pogłębiony opis swojej osoby DIALOG – jako forma komunikacji na co dzień – jako składnik opowiadania – zasady zapisu Jak w klasie IV oraz – różne sposoby zapisu – tworzony ze świadomością intencji Jak w klasach poprzednich oraz – tworzony z wykorzystaniem stylu oficjalnego OPIS MIEJSCA – określenie położenia w przestrzeni – wyróżnienie elementów – wskazanie charakterystycznych cech Jak w klasie IV oraz – ze świadomym użyciem różnorodnych środków stylistycznych – z nacechowaniem emocjonalnym wypowiedzi Jak w klasach poprzednich oraz OPIS KRAJOBRAZU – na podstawie dzieła malarskiego wykonanego w różnych technikach OPIS PRZEDMIOTU – prosty opis – uwzględnienie najważniejszych elementów Jak w klasie IV oraz – rozbudowany opis – zastosowanie różnorodnych środków stylistycznych Jak w klasach poprzednich OPIS POSTACI – struktura opisu, element oceny – słownictwo – postać rzeczywista, literacka, na obrazie 16 KLASA IV KLASA V KLASA VI PRZEPIS – kulinarny – wskazanie podstawowych elementów – warstwa stylistyczno-językowa Jak w klasie IV oraz – zróżnicowany stylistycznie – odnoszący się do zjawisk abstrakcyjnych Jak w klasach poprzednich oraz – o charakterze metaforycznym – odnoszący się do życia i postaw moralnych – z refleksją nad wartościami i zasadami etycznymi POCZTÓWKA – formułowanie pozdrowień z wakacji, wycieczki – podstawowe elementy – poprawność zapisu – różnorodność stylistyczna Jak w klasie IV oraz – uwzględnienie w treści elementów świata przedstawionego utworu literackiego oraz kontekstu kulturowego Jak w klasach poprzednich LIST PRYWATNY – budowa – z elementami opisu miejsca i postaci – poprawność językowa i stylistyczna – formy grzecznościowe Jak w klasie IV oraz – z elementami charakterystyki bohatera literackiego Jak w klasach poprzednich oraz – z elementami opisu przeżyć wewnętrznych LIST OFICJALNY – specyfika sytuacji komunikacyjnej – użycie stylu oficjalnego ZAPROSZENIE – budowa – forma graficzna Jak w klasie IV oraz – ze świadomym wyrażeniem intencji Jak w klasach poprzednich 17 KLASA IV OPOWIADANIE – opowiadanie odtwórcze na podstawie tekstu literackiego – proste opowiadanie twórcze z wprowadzeniem dialogu KARTKA Z DZIENNIKA – narracja pierwszoosobowa – podmiotowość KLASA V KLASA VI OPIS PRZEŻYĆ WEWNĘTRZNYCH – gromadzenie słownictwa – ekspresja własnych doznań Jak w klasie V oraz – z uwzględnieniem dylematów natury etycznej Jak w klasie IV oraz – opowiadanie odtwórcze ze wskazaniem informacji ważnych i drugorzędnych (skrócona wersja tekstu źródłowego) – opowiadanie twórcze z wprowadzeniem dialogu, opisu miejsca i opisu postaci Jak w klasach poprzednich oraz – opowiadanie twórcze z opisem przeżyć wewnętrznych REKLAMA – stosowanie różnorodnych środków językowych służących perswazji Jak w klasie V oraz – tworzenie reklamy z uwzględnieniem szczerości intencji – rozpoznawanie i unikanie manipulacji Jak w klasie IV oraz – indywidualizacja stylu – nazywanie własnych przeżyć – ocena wydarzeń i zachowań KARTKA Z PAMIĘTNIKA – wskazywanie podobieństw i różnic w stylu dziennika i pamiętnika Jak w klasach poprzednich oraz – świadome wykorzystanie różnych środków językowych w celu wyrażenia emocji 18 KLASA IV KLASA V KLASA VI INSTRUKCJA – obsługi urządzeń – savoir-vivre – zasady postępowania w różnych sytuacjach Jak w klasie IV oraz – z uwzględnieniem znaków ikonicznych Jak w klasach poprzednich PLAN ogólny – odtwórczy, twórczy – spójność stylistyczna – forma graficzna Jak w klasie IV oraz PLAN szczegółowy – wydarzeń – wypowiedzi Jak w klasach poprzednich OGŁOSZENIE, ZAWIADOMIENIE – podstawowe elementy składowe – sytuacja komunikacyjna – nadawca, odbiorca Jak w klasie V oraz – formułowanie wypowiedzi ze świadomością celu i kontekstu SPRAWOZDANIE – kompozycja – ciąg przyczynowo-skutkowy – następstwo wydarzeń Jak w klasie V oraz – z rozbudowaną częścią oceniającą NOTATKA – w formie planu, tabeli, wykresu, kilkuzdaniowej wypowiedzi – redagowana z pomocą nauczyciela – różnorodność form graficznych Jak w klasie V oraz – redagowana samodzielnie 19 NAUKA O JĘZYKU (zestawienie dla nauczyciela, nie ma konieczności wprowadzania wszystkich podanych terminów) Klasa IV Klasa V Klasa VI FONETYKA alfabet głoska i litera samogłoska i spółgłoska funkcja samogłoski i podział na sylaby Jak w klasie IV oraz cechy głosek: ustne i nosowe dźwięczne i bezdźwięczne twarde i miękkie Jak w klasach poprzednich SŁOWOTWÓRSTWO pojęcie rodziny wyrazów zdrobnienia i zgrubienia Jak w klasie IV oraz funkcje zgrubień i zdrobnień Jak w klasach poprzednich CZĘŚCI MOWY Czasownik – podstawowe informacje bezokolicznik formy osobowe – określanie osoby, liczby, czasu, rodzaju (w czasie przeszłym) Jak w klasie IV oraz tryb oznajmujący, przypuszczający, rozkazujący budowa czasu przyszłego prostego i złożonego Jak w klasach poprzednich oraz czasowniki dokonane i niedokonane formy nieosobowe zakończone na -no, -to strona czynna i bierna czasownika 20 poprawne formy czasowników zakończonych w bezokoliczniku na -ąć rodzaj czasownika w trybie przypuszczającym i czasie przyszłym złożonym akcent wyrazowy, ze szczególnym uwzględnieniem akcentu w formach trybu przypuszczającego czasownika Rzeczownik – podstawowe informacje odmiana przez przypadki i liczby określanie rodzaju Jak w klasie IV oraz rzeczowniki własne i pospolite oddzielanie końcówki od tematu przy odmianie rzeczownika przez przypadki wskazywanie oboczności w temacie Jak w klasach poprzednich oraz odmiana nietypowych rzeczowników (pluralia tantum, singularia tantum, rzeczowniki nieodmienne) Przymiotnik – podstawowe informacje odmiana przez przypadki, liczby, rodzaje Jak w klasie IV oraz stopniowanie przymiotników Jak w klasach poprzednich Liczebnik liczebniki główne i porządkowe odmiana przez przypadki Jak w klasach poprzednich oraz liczebniki zbiorowe, ułamkowe, nieokreślone odmiana liczebników zbiorowych Zaimek rodzaje zaimków zastosowanie krótkich i długich form zaimków osobowych 21 Przysłówek – podstawowe informacje rozróżnianie przysłówków utworzonych od przymiotników i pozostałych Jak w klasie IV oraz stopniowanie przysłówków Jak w klasach poprzednich Przyimek Jak w klasie IV oraz różne funkcje wyrażenia przyimkowego Jak w klasach poprzednich Jak w klasie IV oraz użycie spójników w zdaniach pojedynczych spójniki wskazujące na stosunki współrzędne lub nadrzędnopodrzędne wypowiedzeń składowych Jak w klasach poprzednich w połączeniu z rzeczownikiem (wyrażenie przyimkowe jako określenie przestrzeni) Spójnik łączenie wypowiedzeń składowych Wykrzyknik wskazywanie funkcji Partykuła wskazywanie funkcji 22 SKŁADNIA Wypowiedzenie rodzaje wypowiedzeń: oznajmujące, pytające, rozkazujące zdanie a równoważnik zdania zdanie pojedyncze rozwinięte oraz nierozwinięte zdanie pojedyncze i złożone (odróżnianie) wskazywanie podmiotu, orzeczenia oraz określeń w zdaniu podział na grupę podmiotu i grupę orzeczenia Jak w klasie IV oraz rozróżnianie zdań złożonych współrzędnie i podrzędnie rozbiór logiczny i gramatyczny zdania pojedynczego (wykres zdania) rodzaje podmiotu rodzaje orzeczenia wskazywanie przydawki, dopełnienia, okolicznika w zdaniu pojedynczym Jak w klasach poprzednich oraz rodzaje zdań współrzędnie złożonych rodzaje okoliczników intonacja w różnych typach wypowiedzeń SŁOWNICTWO Jak w klasie IV oraz podstawowe informacje na temat informacje na temat zawartości: zawartości słowników: języka polskiego słownika mitów i tradycji wyrazów obcych słownika frazeologicznego współczesnej polszczyzny wyrazów bliskoznacznych związki frazeologiczne pochodzenia ortograficznego mitologicznego i ich znaczenie wyrazy bliskoznaczne (synonimy) neologizmy poetyckie wyrazy o znaczeniu przeciwstawnym archaizmy przysłowia, aforyzmy i ich znaczenia odróżnianie języka literackiego od popularne związki frazeologiczne języka potocznego (także gwara i ich znaczenie uczniowska) regionalizmy w języku Jak w klasach poprzednich oraz budowa (części składowe) poznanych słowników budowa artykułu hasłowego związki frazeologiczne pochodzenia biblijnego i ich znaczenie 23 ORTOGRAFIA I INTERPUNKCJA KLASA IV Pisownia nazw własnych Pisownia nazw miejscowych ą, ę w odmianie rzeczownika przez przypadki Pisownia nie z: – czasownikami – rzeczownikami – przymiotnikami – przysłówkami Reguły i wyjątki pisowni: – rz i ż –óiu – ch i h Poprawny zapis jednostek miar i wag oraz dat Znaki interpunkcyjne w zakończeniach wypowiedzeń Przecinek w zdaniu złożonym Zastosowanie myślnika w zapisie dialogu, przy dzieleniu wyrazów, przy przenoszeniu wyrazów do następnej linii KLASA V KLASA VI Jak w klasie IV oraz Jak w klasach poprzednich oraz i po spółgłoskach i samogłoskach Pisownia przedrostków roz-, bez-, z-, s-, ś-, wz-, wez-, ws-, wes- -ji, -ii, -i w formach przypadkowych rzeczownika Pisownia skrótów Zakończenia rzeczowników typu: -dztwo, -ctwo, -stwo Zakończenia przymiotników typu: -dzki, -cki, -ski Pisownia wyrazów z ą, ę, em, en, om, on Stosowanie różnych znaków interpunkcyjnych (kropki, przecinka, pytajnika, cudzysłowu, dwukropka, nawiasu, wykrzyknika) w różnych formach wypowiedzi Pisownia nie z: – liczebnikami – przymiotnikami i przysłówkami w stopniu wyższym i najwyższym Pisownia form trybu przypuszczającego Przecinek w zdaniu pojedynczym Zastosowanie różnych znaków interpunkcyjnych w zapisie dialogu 24 Podstawowym elementem oceny ucznia jest stopień opanowania materiału przewidzianego nową podstawą programową. Spis książek zalecanych jako lektury dodatkowe znajduje się w bibliotece szkolnej. 25
