Plik PDF - art of BEAUTY

2017-03-07 13:12
www.artofbeauty.com.pl
1/3
Bez bólu, czyli rzecz o znieczuleniach
Dynamiczny rozwój wszystkich dziedzin chirurgii wiąże się niewątpliwie z
rozwojem dziedziny medycznej, jaką jest anestezjologia i szerokim
wprowadzeniem znieczuleń do zabiegów operacyjnych. Dzięki temu możliwe
stało się wykonywanie bardzo złożonych i długotrwałych operacji oraz
zapewnienie komfortu i bezpieczeństwa pacjenta.
dr n. med. Joanna Macech-Smużewska
Historia bez bólu
Słowo anestezjologia pochodzi od greckiego słowa: anaisthetos = nieczułość
ciała, brak odczuć lub bezczułość; używane przez Platona (400 lat p.n.e.) w
znaczeniu filozoficznym. Wydaje się to nieprawdopodobne, ale aż do połowy
dziewiętnastego wieku chirurdzy byli przekonani, że ich działalność jest
nierozerwalnie związana z bólem pacjenta. Wielu z nich marzyło o
wynalezieniu środka znoszącego ból operacyjny. Przełomem stało się
zastosowanie w Bostonie 16 października 1848 roku znieczulenia eterowego
przez Wiliama Mortona. Wkrótce pojawiły się następne środki o skutecznym
działaniu znieczulającym takie jak eter i podtlenek azotu, zwany gazem
rozweselającym – używany do dziś.
Metoda? Do wyboru!
Dziś już nikogo nie trzeba przekonywać o dobrodziejstwach związanych z
postępami w anestezjologii, a oczekiwanie, że zabieg operacyjny będzie
bezbolesny jest czymś oczywistym. Mamy do wyboru coraz więcej metod
oraz środków do wykonywania znieczuleń. Wraz z rozwojem dziedziny
medycznej zwanej anestezjologią radykalnie poprawiło się bezpieczeństwo
pacjentów poddawanych procedurom zabiegowym. Rozwój techniczny
dostarcza wciąż nowych narzędzi do monitorowania stanu pacjenta w trakcie
operacji. Dzisiejsza sala operacyjna wyglądem przypomina kabinę pilota
samolotu. Polska dorównuje innym krajom europejskim, jeśli chodzi o
wyposażenie w aparaturę do znieczulenia i sprzęt monitorujący. Dzięki
postępowi, jaki się dokonał bezpieczeństwo operowanych pacjentów
wzrosło w ciągu ostatnich trzydziestu lat dziesięciokrotnie. Polska
podpisała także w 2010 roku Deklarację Bezpieczeństwa Pacjenta, zwaną
Deklaracją Helsińską, która obliguje sygnatariuszy dokumentu do
podejmowania wszelkich dostępnych działań na rzecz poprawy
bezpieczeństwa znieczulenia. Wprowadzono szereg procedur postępowania
opartych na zasadach stosowanych w lotnictwie, gdzie dowiedziono ich
skuteczności zwłaszcza w sytuacjach kryzysowych. W Polsce wykonywanych
jest rocznie około 6 milionów znieczuleń do różnego rodzaju zabiegów.
Większość z nich jest wykonywana przez wykwalifikowaną grupę specjalistów
- anestezjologów. Dotyczy to zabiegów wykonywanych w szpitalach i
gabinetach zabiegowych.
Znieczulenie miejscowe
Najprostsze znieczulenia, jakimi są znieczulenia miejscowe wykonują także inni specjaliści. Dużą grupę stanowią tu
stomatolodzy. Ten rodzaj znieczulenia jest wykonywany przy pomocy zastrzyku w okolicę wykonywania zbiegu.
Zwykle miejsce wkłucia igły (bardzo cienkiej) jest dodatkowo znieczulane specjalnym żelem. Bardzo istotne jest, aby
przed wykonaniem znieczulenia poinformować lekarza o ewentualnych uczuleniach, a jeśli jest to kolejny zabieg,
należy koniecznie powiedzieć, czy przy poprzednich działo się coś niepokojącego np. omdlenie, reakcja uczuleniowa.
To pozwoli lekarzowi wybrać optymalny sposób postępowania i może zapobiec poważniejszym, potencjalnie
niebezpiecznym dla zdrowia incydentom. Środki znieczulenia miejscowego często zawierają dodatek leków
obkurczających naczynia krwionośne. Dzięki temu lek wolniej się wchłania do krwiobiegu, dłużej przebywa w miejscu,
gdzie został zdeponowany. Do znieczulenie potrzebna jest mniejsza dawka i jest bardziej skuteczna. Ma to swoje
znaczenie dla osób, które mają np. schorzenia układu krążenia, takie jak nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa,
zaburzenia rytmu serca. W tych sytuacjach klinicznych wymagana jest szczególna ostrożność. Dla osób, które
panicznie boją się zastrzyków coraz więcej gabinetów stomatologicznych ma do zaproponowania wziewną metodę
znieczulenia, czyli wspomniany wcześniej podltenek azotu zwany gazem rozweselającym. Ma on działanie łagodzące
Korzystanie
z artykułów
publikowanych
w portalu
artofbeauty.com.pl
komercyjnych
bądź dokonywanie
ich
ból oraz poprawiające
nastrój,
wywołujące
wesołość,
stąd jego nazwa.dla
Jestcelów
to bardzo
prosty, niebolesny
i nieinwazyjny
opracowań wymaga zgody wydawcy - spółki Estetica Polska. W tym celu prosimy o kontakt z Ewą Cesarz,
[email protected]
2017-03-07 13:12
www.artofbeauty.com.pl
2/3
sposób zapewnienia komfortu pacjentowi, który oddycha przez specjalną, jednorazową maskę mieszaniną tlenu i
podtlenku azotu w proporcji 50:50 %. W momencie, kiedy pacjent odsuwa maskę od twarzy i oddycha zwykłym
powietrzem gaz znieczulający jest usuwany z organizmu razem z wydychanym powietrzem i po kilku oddechach
ustępuje jego działanie. Niewielkie ilości użyte do znieczulenia nie mają istotnych działań niepożądanych.
Plaster lub krem
W wielu placówkach kładzie się coraz większy nacisk na komfort pacjenta i ograniczenie do minimum nieprzyjemnych
doznań bólowych. W tym celu stosowane są np. specjalne plastry znieczulające na skórę o nazwie krem Emla. Mają
one powierzchnię kilku centymetrów kwadratowych i nakleja się je na nieuszkodzoną skórę w miejscu, gdzie będzie
nakłuwana żyła na 1 -2 godzin przed injekcją.
Pomaga to szczególnie osobom mającym tzw. „needle phobia”, czyli panicznie obawiających wkłuć. Plastry są
skuteczne i bezpieczne, pod warunkiem ścisłego przestrzegania zaleceń producenta, co oznacza, że nie należy
naklejać ich więcej, niż jest zalecane, ponieważ grozi to przedawkowaniem środka znieczulającego, zwłaszcza u
małych dzieci i w skrajnych przypadkach koniecznością hospitalizacji.
Środek tan można zakupić w samodzielnie w aptece, ale przed zastosowaniem należy bardzo dokładnie zapoznać się z
zaleceniami dotyczącymi jego użycia. Jakkolwiek użycie środków znieczulenia miejscowego jest bardzo
powszechne, to ich stosowanie parenteralne, czyli w postaci injekcji powinno się odbywać w gabinecie
zabiegowym, wyposażonym w tzw. zestaw przeciwwstrząsowy, czyli odpowiednie leki i urządzenia do
zastosowania na wypadek, gdyby wystąpiło uczulenie na środek znieczulenia miejscowego. Uczulenia na leki
miejscowo znieczulające zdarzają się rzadko, mogą mieć różne postaci, od niewielkich odczynów skórnych po
pełnoobjawowy wstrząs anafilaktyczny. Dlatego tak ważna jest informacja o przebytych wcześniej znieczuleniach i
dotychczas rozpoznanych alergiach.
Szybki rozwój anestezjologii
Wiedza na temat znieczuleń, mechanizmów działania środków znieczulających, mechanizmów bólowych w organizmie
człowieka wciąż się poszerza, zwiększają się też oczekiwania pacjentów dotyczące znieczuleń. Te uwarunkowania
sprawiają, że anestezjologia jest jedną najdynamiczniej rozwijających się dziedzin medycyny.
Najogólniej ujmując, znieczulenia wykonywane przez anestezjologów dzielą się na znieczulenia ogólne i regionalne.
Znieczulenia ogólne wiążą się ze zniesieniem świadomości i zapewnieniem bezbolesności oraz dobrych warunków
dla chirurga do przeprowadzenia zabiegu poprzez podanie odpowiedniego zestawu leków dożylnie. Znieczulenia
regionalne z kolei w swym założeniu mają zadziałać na włókna nerwowe w ten sposób, aby informacja o bólu nie
dotarła do mózgu i nie została tam zarejestrowana jako nieprzyjemne doznanie. Punkt uchwytu leków miejscowo
znieczulających może znajdować się w różnych miejscach między bodźcem bólowym a polami kory mózgowej
odpowiedzialnej za jego odczuwanie. I tak, w przypadku najprostszego znieczulenia miejscowego, zwanego też
nasiękowym o którym była już mowa, lek podawany jest w miejscu, w którym ma zadziałać czynnik bólowy (np.
skalpel przecinający tkanki). Do tkanki podskórnej wstrzykiwany jest roztwór odpowiedniego leku o krótszym lub
dłuższym czasie działania, wyboru środka dokonuje operator, kierując się zakresem, bolesnością zabiegu a także tym,
jak szybko pacjent ma powrócić do pełnej sprawności. Zabiegi w znieczuleniu miejscowym nie mogą być zbyt
rozległe ani dotyczyć struktur zbyt głęboko położonych pod powierzchnią skóry. Uwarunkowane jest to
ilością leku, która można bezpiecznie podać pacjentowi. Maksymalna dawka leku, którą może otrzymać pacjent jest
ściśle określona, zależy od wieku, masy ciała i schorzeń współistniejących. Przekroczenie jej może wywołać
niebezpieczne objawy toksyczne. Niestety, jeśli w miejscu operowanym jest stan zapalny, wówczas
znieczulenie nie będzie działało, gdyż zmienione jest wtedy lokalnie pH tkanek i środek znieczulenia
miejscowego jest nieaktywny. Czas działania blokady miejscowej wynosi zwykle około godziny. W przypadku
krótkich, kosmetycznych zabiegów takich jak np. drobne zabiegi dermatologiczne zapewnia to bezbolesność w we
wczesnym okresie pooperacyjnym. Kolejnym typem znieczuleń, już bardziej zaawansowanym jest blokada nerwów lub
pni nerwowych. Potrzebna jest do tego dokładna znajomość anatomii, gdyż bywa, że miejsce, w którym jest
wykonywana blokada jest dość odległe od miejsca zabiegu. Potrzebne są także doświadczenie i umiejętności
pozwalające na zlokalizowanie odpowiednich struktur, które zwykle nie znajdują się powierzchownie. Najczęściej są to
nerwy unerwiające kończyny takie jak nerw kulszowy i jego odgałęzienia, nerw udowy, nerwy unerwiające kończynę
górną, ale także nerwy biegnące w obrębie tułowia. Podanie środka znieczulenia miejscowego bezpośrednio w okolice
nerwu powoduje jego przejściowe „zablokowanie”, nie może przewodzić impulsów pozwalających na odczuwanie bólu,
dotyku, ucisku, temperatury. Podane w większym stężeniu powodują też tzw. blokadę ruchową, czyli niemożność
poruszania w zakresie blokady. Tutaj, w zależności od użytego środka, jego stężenia oraz dodatkowych leków
obkurczających naczynia krwionośne czas trwania blokady może się wahać od około godziny do kilkunastu godzin,
czasem trwa nawet dobę. Można wykonywa blokady jednorazowe oraz ciągłe. Polega to na założeniu specjalnego,
bardzo cienkiego cewnika w okolice nerwu i podawaniu leku w postaci ciągłego wlewu.
Kolejnym rodzajem blokad są blokady splotów nerwowych. Wykonanie ich zapewnia bezbolesność większych obszarów
niż blokady pojedynczych nerwów i zapewnia bardzo dobre warunki do przeprowadzenia wielu zabiegów operacyjnych.
Wykonuje się je podobnie jak blokady pojedynczych nerwów przy u życiu specjalistycznego sprzętu do identyfikacji
splotów i umożliwiającego precyzyjne podawanie leków pod kontrolą wzroku w dokładnie zaplanowane miejsce. Innym
Korzystanie
z artykułówsąpublikowanych
w portalu Należą
artofbeauty.com.pl
dla celów
komercyjnych bądź oraz
dokonywanie ich
rodzajem znieczulenia
tzw. blokady centralne.
do nich znieczulenia
podpajęczynówkowe
opracowań wymaga zgody wydawcy - spółki Estetica Polska. W tym celu prosimy o kontakt z Ewą Cesarz,
[email protected]
2017-03-07 13:12
www.artofbeauty.com.pl
3/3
zewnątrzoponowe. Nazwa pochodzi od tego, że punkt uchwytu działania leków znajduje się w obrębie nerwów
wychodzących z rdzenia kręgowego, czyli w pobliżu centralnej części układu nerwowego. Wykonuje je anestezjolog na
sali operacyjnej. Do jego wykonania konieczne jest monitorowanie funkcji życiowych pacjenta. Obie te blokady
wykonuje się aby umożliwić różnego rodzaju zabiegi operacyjne w zakresie kończyn dolnych oraz podbrzusza, jest
stosowane także do cięcia cesarskiego.
Istnieje cała grupa zabiegów, które mogą być wykonane tylko w znieczuleniu ogólnym, czyli po uśpieniu pacjenta.
Istnieje wiele odmian tego znieczulenia, o różnym wpływie na pacjenta i o różnym stopniu głębokości. Najmniejszy
zakres ma znieczulenie ogólne dożylne, w trakcie którego podawane są leki przeciwbólowe i znoszące świadomość.
Pacjent śpi, nie odczuwa dyskomfortu związanego z zabiegiem, ma zachowany oddech własny. Ten rodzaj znieczulenia
zarezerwowany jest do krótkich, niezbyt bolesnych zabiegów. Zwykle jest bardzo dobrze tolerowany przez pacjentów,
pozwala szybko powrócić do pełnej sprawności. Jednak wiele zabiegów trwa dłużej i wymaga głębszego znieczulenia
oraz zabezpieczenia dróg oddechowych. Można to uzyskać poprzez zastosowanie specjalnych urządzeń takich jak
maska krtaniowa lub intubacja. Intubacja, czyli zabezpieczenie dróg oddechowych poprzez założenie specjalnej rurki
do tchawicy aby zapewnić możliwość wentylacji w czasie operacji i zapewnić bezpieczeństwo pacjentowi. Nad każdym
etapem znieczulenia czuwa zespół anestezjolog i pielęgniarka anestezjologiczna. Zapewnione jest monitorowanie
czynności życiowych. Pacjent do zabiegu operacyjnego musi być na czczo, z pustym żołądkiem. Ma to ogromne
znaczenie dla bezpieczeństwa znieczulenia, znacznie zmniejsza ryzyko zachłyśnięcia treścią żołądkową. Przed każdym
zabiegiem w znieczuleniu anestezjolog powinien spotkać się z pacjentem i wyjaśnić mu wszystkie kwestie związane ze
znieczuleniem, omówić możliwe warianty znieczulenia, przedstawić zalety oraz możliwe problemy związane z okresem
okołooperacyjnym. Jest to także czas na to aby pacjent powiedział o swoich dotychczasowych problemach
zdrowotnych, alergiach, przebytych zabiegach operacyjnych. Ma to wielkie znaczenie dla wyboru optymalnego
postępowania, pozwala jak najlepiej wybrać metodę znieczulenia oraz omówić leczenie przeciwbólowe. Właściwa
współpraca między pacjentem i anestezjologiem jest kluczowa do osiągnięcia satysfakcjonującego
poziomu znieczulenia przy zachowaniu standardów bezpieczeństwa.
dr n. med. Joanna Macech-Smużewska
koordynator Zespołu Anestezjologów Kliniki Chirurgii w Szpitalu Medicover
Korzystanie z artykułów publikowanych w portalu artofbeauty.com.pl dla celów komercyjnych bądź dokonywanie ich
opracowań wymaga zgody wydawcy - spółki Estetica Polska. W tym celu prosimy o kontakt z Ewą Cesarz,
[email protected]