Test z języka polskiego do Liceum Akademickiego do profilu

Test z języka polskiego
do Liceum Akademickiego do profilu humanistyczno-społecznego
28 maja 2011 r., godz. 10.00, czas: 120 minut
Kod kandydata:
Liczba punktów:
Przeczytaj zamieszczone poniżej teksty oraz wykonaj zadania.
Tekst 1.
J. Dehnel „Lala” (fragm.)
[1.] Ogród oliwski był pięknym żywym organizmem, misternie skonstruowaną całością, małym
wszechświatem.
[2.] Moje pierwsze wspomnienia, podobnie jak pierwsze wspomnienia ludzkości, pochodzą właśnie z
ogrodu. Dwa wielkie orzechy i równie wysoka czereśnia ocieniały moje dzieciństwo – czereśnia od pełnej wiosny,
orzechy od połowy lata. A pod nimi – skarby botaniczne. Olbrzymie ceglastorude dalie, przewieszające się przez
kruche listwy drewnianych rusztowań – rusztowań, na których pięły się róże, ciężkie od kwiatów różowych,
białych i purpurowych. Czerwieniejące jesienią liście drzewa octowego. Rozgniecione w trawie czereśnie, wabiące
roje os, i czerniące palce łupiny orzechów. I wreszcie wózek, wózek ustawiony pod drzewem, z którego gałęzi
zwieszał się na kablu miniaturowy mikrofon; to dzięki niemu rodzice, siedzący w domu na herbacie, mogli usłyszeć
najcichszy nawet płacz. (…) To, co zachowało się z dawnego ogrodu w pryzmach mojej pamięci, przypomina
resztki pokruszonych liści, które znajdowałem niekiedy w starych numerach „Przekroju”
i „Anteny”: czerwone, żółte i rdzawe ułomki, zbyt mizerne, by traktować je nawet jako masę objętościową
bukietu; niejasne fragmenty obrazów i urywki zdań. A przecież wiem doskonale, że właśnie wtedy, pod
ceglastoczerwonymi daliami mego dzieciństwa, w zakamarkach drewnianych szkatułek z guzikami, w duszących
kaskadach kwitnącego jaśminu została mi objawiona pierwotna prawda życia, której odtąd miałem bezskutecznie
poszukiwać.
[3.] Zdarza się niekiedy, że nawinie mi się pod palce, uszy lub powieki jeden z owych pradawnych
ułomków – zdanie, w którym pobrzmiewa echo zapomnianego ceremoniału; wyleniały strzęp lampy, który przeżył
swoich kapłanów, swoje świątynie, swoje bóstwo; wielkie ścienne malowidła, ukazujące damy i kawalerów czasu
minionego, owe malowidła zatarte i zazdrosne, istniejące jedynie w przesianym przez oka gałęzi błękicie, w
szumnym brzęczeniu trzmiela nad kwiatem kapryfolium, w dekadenckiej łodyżce konwalii.
[4.] Z czasem ogród zmizerniał. Kiedy odwiedzałem babcię po skończonych lekcjach
i znajdowałem całość uboższą o jakieś drzewo, kępę krzaków, gałąź choćby, szedłem po schodach, tupiąc głośniej
niż zwykle, i przyciskałem dzwonek zbyt natarczywie. Wiedziałem bowiem, że z wymianą każdej połamanej płyty
chodnikowej, z wyrąbaniem każdego krzewu róż czy piwonii, które stłamsiły panoszące się chwasty, wiąże się
bezpowrotne zacieranie pierwotnego kodeksu, wymazywanie pradawnych formuł i poematów, blaknięcie i tak
wyblakłych fresków.
[5.] I wreszcie, kiedy pewnego jesiennego popołudnia przechadzałem się po ogrodzie, o ileż
skromniejszym i mniejszym od ogrodu mego dzieciństwa, kiedy obrzucałem wzrokiem połamane pergole, z
których zwieszały się smętne pędy zdziczałych róż, kiedy przypatrywałem się zarosłym dziuplom, (…) zrozumiałem
w wielkim – nie, nie olśnieniu – w wielkim ociemnieniu, że istnienie raju nie jest oczywiste samo w sobie. Że
naturalnym stanem ogrodu jest dzika puszcza i gruzowisko, że wszelkie piękno jest w istocie wynikiem walki – czy
z Bogiem, czy z chwastami, czy z administratorem, który uparł się, by wyrąbać kapryfolium, pnące się po
piorunochronie jak kolumna Berniniego.
[6.] Tak oto ja, (…) ten sam ja pojąłem przerażającą delikatność wszystkiego, co piękne.
[7.] Stanąłem pod czereśnią i długo płakałem.
[8.] Bogowie bowiem dręczą śmiertelnych, ukazując im prawdę jedynie wtedy, gdy mają pewność, że nie
zostanie przez nich pojęta.
J. Dehnel, Lala, Warszawa 2009, s. 318 – 324.
Zadania:
1. Określ wyznaczniki rodzajowe powyższego tekstu. Posłuż się terminami teoretycznoliterackimi.
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
Co upodabnia ogród z dzieciństwa narratora do raju? Wymień 4 elementy.
a)
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .;
b)
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .;
c)
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .;
d)
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..
2. Motyw ogrodu przede wszystkim symbolizuje:
a)
b)
c)
d)
Urodę świata i radość związaną z jej kontemplacją;
Akceptację wyroków Bożych;
Przemijanie;
Cykliczność natury.
3. Uzupełnij tabelę:
Cytat
„w pryzmach mojej pamięci”
Nazwa środka stylistycznego
Funkcja w tekście J. Dehnela
Wyliczenie
„malowidła (…) zazdrosne”
4. Odwołując się do tekstu oraz korzystając z ilustracji, wyjaśnij sformułowania. W tekście zaznaczone są one
pogrubioną czcionką:
a. zacieranie pierwotnego kodeksu
b. pnące się jak kolumna Berniniego
c. zrozumiałem (…) w wielkim ociemnieniu
Baldachim z kolumnami G. Berniniego w Bazylice św. Piotra w Rzymie
5. Jak rozumiesz zdanie z akapitu [8.] kończące tekst? Wypowiedz się w ok. 5. zdaniach.
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
6. Uzasadnij pisownię wyrazów:
a. ceglastoruda
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
b. niejasne
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
7. Podkreślone słowa z akapitu [3.] zastąp synonimami.
„Zdarza się niekiedy, że nawinie mi się pod palce, uszy lub powieki jeden z owych pradawnych ułomków –
zdanie, w którym pobrzmiewa echo zapomnianego ceremoniału; wyleniały strzęp lampy, który przeżył
swoich kapłanów, swoje świątynie, swoje bóstwo (…).”
a) nawinie mi się - . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
b) ceremoniał - . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8. Przeprowadź analizę słowotwórczą wyrazu piorunochron. Wskaż podstawę słowotwórczą wyrazu
pochodnego (bazę wyrazu, wyraz / wyrazy podstawowe), podkreśl temat słowotwórczy oraz przedstaw
budowę słowotwórczą, podaj parafrazę słowotwórczą oraz kategorię wyrazu pochodnego.
a) Podstawa słowotwórcza (baza) wyrazu pochodnego:
piorunochron ←. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
b) budowa słowotwórcza wyrazu pochodnego: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
parafraza słowotwórcza: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
c) kategoria słowotwórcza wyrazu pochodnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tekst 2.
Czesław Miłosz, Gucio zaczarowany (fragm.)
1.
Pochyłe pola i trąbka
*
Ten zmierzch i nisko leci ptak i błysły wody.
*
Rozwinęły się żagle na brzask za cieśniną.
*
Wchodziłem we wnętrze lilii mostem złotogłowiu.
*
Dane było życie, ale niedosiężne.
*
Od dzieciństwa do starości ekstaza o wschodzie słońca.
2.
Dużo jak na jedno życie tych poranków.
Z zamkniętymi oczami byłem wielki i mały,
Nosiłem pióra, jedwab, żaboty i zbroje,
Suknie kobiece, zlizywałem róż.
Unosiłem się nad każdym kwiatem od początku,
Stukałem w drzwi zamknięte sal bobra i kreta.
Niemożliwe, żeby tyle gór rzek niespisanych
Między tubą pasty do zębów i zardzewiałą żyletką,
Tuż nad stołem w Wilnie, Warszawie, Brie, Montgeron, Kaliforni.
Niemożliwe, żebym umarł dopóki nie sięgnę.
Cz. Miłosz, Wiersze i ćwiczenia, Warszawa 2005, s. 13 – 14.
9. Podmiot mówiący w 2. części poematu Czesława Miłosza wypowiada się w 1. osobie, jest mężczyzną. Jak
uzupełnisz jego charakterystykę, interpretując fragment wyróżniony pochyłą czcionką?
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
10. W jakiej relacji ze światem pozostaje podmiot wypowiadający się w pierwszej części utworu?
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
...........................................................................................................................
11. Jakie refleksje na temat życia człowieka są wspólne podmiotom mówiącym obu analizowanych tekstów –
„Lali” Jacka Dehnela i „Gucia zaczarowanego” Czesława Miłosza?
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
12. Napisz krótkie wspomnienie związane z dzieciństwem w formie kartki z pamiętnika. Wykorzystaj refleksje
na temat Twojego ulubionego przedmiotu związanego z dzieciństwem (około ¾ strony).
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
...........................................................................................................................
.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................