Tadeusz Borkowski, Stefan Jerzak: Polskie Prawo

Recenzja
BANK I KREDYT s i e r p i e ƒ 2 0 0 3
Tadeusz Borkowski, Stefan Jerzak:
Polskie Prawo dewizowe
Warszawa 2003 Wydawnictwo DIFIN
W koƒcu maja br. ukaza∏a si´ na pó∏kach ksi´garskich
ciekawa pozycja wydawnicza pt. Polskie Prawo dewizowe, opracowana przez renomowanà spó∏k´ autorskà
w osobach dr. Tadeusza Borkowskiego i dr. Stefana Jerzaka, majàca w swym dorobku wiele innych publikacji z dziedziny prawa dewizowego i finansowego. Omawiana pozycja stanowi znaczàcy przyczynek do praktycznego zapoznania si´ przez ogó∏ Czytelników z problemami ustawodawstwa dewizowego, na którego obszarze zasz∏y istotne zmiany w wyniku wejÊcia w ˝ycie
z dniem 1 paêdziernika 2002 r. przepisów Ustawy z
dnia 27 lipca 2002 r. oraz zwiàzanych z nià rozporzàdzeƒ wykonawczych1. Ustawa ta – dostosowujàc polskie regulacje do ustaleƒ Unii Europejskiej zawartych
w Traktacie z Maastricht – dokona∏a znaczàcej segregacji podmiotowej uczestników obrotu dewizowego, tworzàc ostatecznie ich pi´ç grup o ró˝nym statusie dewizowym. Grupy te zosta∏y zintegrowane w dwóch uk∏adach. Pierwszy z nich – obejmujàcy kraje Unii Europejskiej (UE), Europejskiego Obszaru Gospodarczego
(EOG) i Organizacji Wspó∏pracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) – cieszy si´ pe∏nà swobodà obrotu dewizowego. Drugi – obejmujàcy kraje trzecie, w tym paƒstwa
BIT2 – zosta∏ poddany okreÊlonym ograniczeniom obejmujàcym w szczególnoÊci obrót dwustronny pieniàdzem portfelowym i kredytowym oraz cz´Êciowy pieniàdzem depozytowym. Taki dysparytet w okreÊlaniu
statusu dewizowego tych dwóch grup krajów wynika
ze skorzystania przez polskiego ustawodawc´ z „zastrze˝eƒ traktatowych”, dopuszczajàcych mo˝noÊç
1
Dz.U. nr141, poz. 1178.
BIT – skrót od ang. Bilateral Investment Treaties – oznacza kraje, z którymi
Polsk´ wià˝à umowy o wzajemnym popieraniu i ochronie inwestycji.
2
wprowadzania przez ustawodawc´ – w okreÊlonych sytuacjach – restrykcji dewizowych.
Ten skomplikowany skàdinàd problem segregacji i
zakres uprawnieƒ oraz ograniczeƒ zwiàzanych z obrotem dewizowym zosta∏ przez autorów przedstawiony
na przyk∏adach, co u∏atwia Czytelnikowi zrozumienie
jego istoty. Za niewàtpliwà zas∏ug´ Autorów nale˝y poczytaç okreÊlenie przez nich tych zastrze˝eƒ identycznym mianem jak zastosowane przy omawianiu zastrze˝eƒ wynikajàcych z tekstu Konwencji Genewskiej o wekslach. Autorzy przej´li z niego powszechnie ju˝ stosowany termin tzw. rezerwatów, jak równie˝ oryginalny
podzia∏ tych „rezerwatów” na „historyczne”, „prospektywne” i „aplikacyjne”. Nale˝y te˝ zwróciç uwag´ na
omówienie nowo utworzonego rynku walutowego w
kraju i jego uczestników oraz zmienionych podstaw
prawnych jego funkcjonowania. Chodzi tu o zniesienie
dotychczas wyst´pujàcego dysparytetu mi´dzy uprawnieniami kantorów i upowa˝nionych banków w zakresie swobodnego (rynkowego) kupna i sprzeda˝y wartoÊci dewizowych (w tym szczególnoÊci zagranicznych
Êrodków p∏atniczych). Zawarte w ustawie regulacje dotyczà w szczególnoÊci zmian w umocowaniu prawnym
ich dzia∏alnoÊci („banki uprawnione” zamiast „banków
upowa˝nionych”) oraz uÊciÊlenia ustawowo okreÊlonych czynnoÊci bankowych (art. 5 ust. 2 pkt 7) z jednoczesnym usytuowaniem w kanale bankowym procedury dokonywania przez uczestników obrotu dewizowego przekazów pieni´˝nych za granic´ oraz rozliczeƒ w
kraju z nierezydentami (art. 5 ust. 2 pkt 10). Wyodr´bnienie i uszczegó∏owienie ten nowej sytuacji na rynku
walutowym za pomocà licznych tabel, wykresów i zestawieƒ równie˝ mo˝na zaliczyç do walorów aplikacyjnych omawianej pozycji.
53
54 Recenzja
Ograniczone rozmiary tej recenzji nie pozwalajà
bli˝ej omówiç jej innych walorów tematycznych, takich jak: autonomia obrotu dewizowego, kontrola instytucjonalna Narodowego Banku Polskiego, zmienione zasady sprawozdawczoÊci dewizowej czy transgraniczny obrót dewizowy lub penalizacja obrotu dewizowego.
Nale˝y podkreÊliç, ˝e Autorzy zastosowali w omawianej publikacji technik´ prezentacyjnà wyst´pujàcà
w poprzednich ich ksià˝kach tego typu (Nowe Prawo
BANK I KREDYT s i e r p i e ƒ 2 0 0 3
dewizowe, wyd. I – 2000 r. i wyd. II – 2001 r.), licznych
artyku∏ach w czasopismach profesjonalnych, nasycajàc
materi´ treÊciowà elementami graficznymi i ilustracjami. Znakomicie u∏atwia to Czytelnikom percepcj´
skomplikowanej problematyki dewizowej, wÊród nich
pracownikom banków i innych instytucji finansowych,
podmiotów gospodarczych dzia∏ajàcych na obszarze
handlu zagranicznego, jak równie˝ uczàcej si´ m∏odzie˝y akademickiej.
rec. Adam Szafarczyk