W czerwcu 2000 r

Transkrypt

W czerwcu 2000 r

WYDZIAŁ ZARZĄDZANIA
STUDIUM PODYPLOMOWE INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ:
ZASADY FUNKCJONOWANIA PRZEDSIĘBIORSTWA
NA WSPÓLNYM RYNKU EUROPEJSKIM
Dr Artur Dembny
Energetyka odnawialna w Unii Europejskiej i w Polsce
Praca dyplomowa
Promotor:
Prof. dr hab. Ewa Małuszyńska
Poznań 2005
AKADEMIA EKONOMICZNA W POZNANIU – KATEDRA EUROPEISTYKI
Spis treści
SPIS TREŚCI............................................................................................................................ 2
WSTĘP ...................................................................................................................................... 3
ROZDZIAŁ 1 - SZCZYT ZIEMI W RIO DE JANEIRO I PROTOKÓŁ Z KIOTO ....... 5
ROZDZIAŁ 2 - ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII ELEKTRYCZNEJ (OZE) ......... 8
2.1.
2.2.
TERMINOLOGIA ........................................................................................................... 8
RODZAJE ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII .............................................................. 9
ROZDZIAŁ 3 - POLITYKA UE W STOSUNKU DO EKOLOGII I ODNAWIALNYCH
ŹRÓDEŁ ENERGII ............................................................................................................... 15
3.1.
3.2.
3.3.
BIAŁA KSIĘGA KOMISJI EUROPEJSKIEJ ...................................................................... 18
PROGRAMY ENERGETYCZNE UNII EUROPEJSKIEJ....................................................... 22
DYREKTYWY ............................................................................................................. 25
ROZDZIAŁ 4 - ENERGETYKA ODNAWIALNA W POLSCE ...................................... 27
4.1. POLITYKA ENERGETYCZNA PAŃSTWA W STOSUNKU DO OZE.................................... 28
4.2. WDRAŻANIE REGULACJI UNIJNYCH DO PRAWODAWSTWA KRAJOWEGO ..................... 31
4.3. FINANSOWANIE OZE Z FUNDUSZY UNIJNYCH............................................................ 33
4.3.1. Finansowanie z ZPORR ....................................................................................... 34
4.3.2. Finansowanie z SPO-WKP................................................................................... 36
4.4. STAN ENERGETYKI ODNAWIALNEJ W POLSCE ........................................................... 42
PODSUMOWANIE ............................................................................................................... 47
SPIS TABEL ........................................................................................................................... 49
SPIS WYKRESÓW................................................................................................................ 49
SPIS RYSUNKÓW ................................................................................................................ 49
LITERATURA ....................................................................................................................... 50
2
Wstęp
Wyczerpywanie się tradycyjnych źródeł energii (węgla, ropy naftowej, gazu ziemnego), wzrost świadomości ekologicznej oraz nadmierne zanieczyszczenie środowiska naturalnego, w ostatnich kilku dekadach spowodowały ogromny wzrost zainteresowania problematyką wytwarzania energii, w tzw. Odnawialnych Źródłach Energii (OZE). Źródła te stanowią
doskonałą alternatywę dla tradycyjnych nośników energii, ponieważ ich zasoby (biomasa,
energia wody, energia wnętrza Ziemi, energia wiatru, energia Słońca) uzupełniają się w naturalnych procesach - co oznacza, że są praktycznie niewyczerpalne. Ponadto, w przeciwieństwie do energii pozyskiwanej w tradycyjny sposób, Energia Odnawialna jest przyjazna dla
środowiska. Eksploatacja OZE nie powoduje emisji szkodliwych dla środowiska substancji a zwłaszcza gazów cieplarnianych, które są głównym problemem wynikającym ze spalania
paliw kopalnych.
Wzrost koncentracji gazów cieplarnianych w atmosferze, a przede wszystkim dwutlenku węgla, spowodował niepokojące zmiany klimatyczne. Zaobserwowano, że w ciągu
ostatnich stu lat, temperatura na Ziemi podniosła się o około 0,6˚C. Zjawisko to jest potocznie
zwane efektem cieplarnianym.
Skutki efektu cieplarnianego dla środowiska naturalnego, a w związku z tym dla całej
ludzkiej cywilizacji, mogą być dramatyczne. Przewiduje się, że do roku 2100 średni poziom
morza podniesie się o około 9 - 88 cm, co spowoduje zalanie ogromnych obszarów lądu. Może wzrosnąć częstość występowania ekstremalnych zjawisk atmosferycznych takich jak susze,
powodzie czy huragany. Strefy klimatyczne mogą ulec przesunięciu, co oznaczałoby nie tylko
utratę bezcennych ekosystemów oraz wyginięcie wielu gatunków, ale także utratę wielu gruntów rolnych, co w wielu regionach mogłoby zakończyć się klęską głodową.
Na całym świecie obserwuje się obecnie zmiany w energetyce, które są konsekwencją
powyższych rozważań (energetyka jest jednym ze „sprawców” efektu cieplarnianego), a także
rosnących cen ropy i gazu. Stawiają one nowe wyzwania przed sektorami energetycznymi
różnych państw. W krajach Unii Europejskiej najważniejsze wydają się być zagadnienia dotyczące zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego, zastopowania zmian klimatu i tworzenia wewnętrznego rynku energetycznego1. Stąd bierze się zainteresowanie OZE, które traktowane są jako środek do osiągnięcia celu: czystego i ekologicznego środowiska naturalnego
z nienaruszonymi zasobami.
1
H.Rechul, Zielona energia, www.elektrownie-wiatrowe.org.pl/art_zielona_energia.htm
3
Celem niniejszej pracy jest przedstawienie koncepcji wspierania OZE na obszarze
Unii Europejskiej na skutek wdrażania dedykowanych temu problemowi aktów prawnych i
innych regulacji.
Niniejsza praca została podzielona na trzy rozdziały. W Rozdziale 1 Autor omawia
podstawy narodzin świadomości ekologicznej na świecie, które przyczyniły się do masowego
rozwoju Energetyki Odnawialnej w krajach Unii Europejskiej. W rozdziale tym został opisany kamień milowy w światowej historii rozwoju OZE, jakim był Szczyt Ziemi w Rio de Janeiro w 1992 roku.
W Rozdziale 2 przedstawiono sam przedmiot rozważań, z uwzględnieniem wyjaśnienia zawiłości terminologicznych i definicyjnych oraz krótką systematyką podziału OZE.
W treści Rozdziału 3 Autor opisał dorobek Unii Europejskiej w zakresie wdrożenia w
życie postanowień Szczytu Ziemi Rio de Janeiro oraz uzupełniającego go Protokołu z Kioto.
Rozdział ten zawiera krótką charakterystykę polityki ekologicznej i energetycznej UE, z której wynika polityka wobec Odnawialnych Źródeł Energii. W rozdziale tym przedstawiono
także najważniejsze programy UE, wspierające rozwój OZE oraz opisano akty prawne związane z zagadnieniem.
Rozdział 4 przedstawia sytuację OZE w Polsce, ukazując podstawy prawne ich funkcjonowania, wdrażanie prawa unijnego dotyczącego ich rozwoju oraz przedstawia możliwości
sfinansowania inwestycji w OZE z funduszy unijnych. Autor komentuje w nim także aktualną
sytuację na rynku OZE w Polsce, podając najważniejsze problemy w rozwoju tego segmentu
sektora energetycznego.
Autor serdecznie dziękuje Pani Prof. dr hab. Ewie Małuszyńskiej za pomoc i cenne
uwagi wniesione podczas pisania niniejszej pracy.
4
Rozdział 1 - Szczyt Ziemi w Rio de Janeiro i Protokół z Kioto
Groźba globalnej katastrofy ekologicznej spowodowała ogromne poruszenie w środowiskach naukowych w latach 70-tych XX wieku i doprowadziła do Pierwszej Światowej
Konferencji Klimatycznej, która odbyła się w 1979 roku. Na przełomie lat 80-tych i 90-tych
zorganizowano szereg międzynarodowych spotkań, które miały na celu podniesienie świadomości kręgów politycznych i gospodarczych w kwestii skutków efektu cieplarnianego oraz
nawiązanie międzynarodowej współpracy, bez której przeciwdziałanie globalnym zmianom
klimatycznym nie jest możliwe. Do najważniejszych spośród nich zaliczyć można: Konferencję w Villach (październik 1985), Konferencję w Toronto (czerwiec 1988), Konferencję w
Ottawie (luty 1989), Konferencję w Hadze (marzec 1989) Konferencję w Noordwijk (listopad
1989), Konferencję w Bergen (maj 1990) oraz Drugą Światową Konferencję Klimatyczną
(listopad 1990).
Wydarzeniem przełomowym był jednak Szczyt Ziemi w Rio de Janeiro (w czerwcu
1992), podczas którego przedstawiciele 154 państw podpisali Ramową Konwencję Narodów
Zjednoczonych w sprawie Zmian Klimatu (UNFCCC2).
Konferencja ta odbywała się w dniach 3-14 czerwca 1992 pod hasłem „Środowisko i
Rozwój”. Uczestniczyli w niej reprezentanci 172 krajów - w tym 108 głów państw i rządów.
Konferencja została zorganizowana w dwudziestą rocznice pierwszej konferencji Narodów
Zjednoczonych, dotyczącej problematyki środowiska naturalnego, która miała miejsce w
Sztokholmie w 1972 roku.
Rysunek 1. Oficjalne logo United Nations Framework Convention on Climate Change
Źródło: http://unfccc.int
Celem Szczytu było uświadomienie światowym decydentom, że ekonomiczny rozwój
świata spowodował ogromne zanieczyszczenie środowiska, wyczerpywanie naturalnych zasobów, a także pogłębił różnice gospodarcze pomiędzy państwami i jeżeli nie zostaną podjęte
2
United Nations Framework Convention on Climate Change
5
odpowiednie działania - doprowadzi to do całkowitej degradacji środowiska naturalnego, a
także do rozszerzenia się stref ubóstwa, głodu, chorób i analfabetyzmu.
Podczas Szczytu Ziemi w Rio de Janeiro liderzy państw doszli do wspólnego wniosku,
że konieczna jest zmiana nastawienia do problemów środowiska i że przy podejmowaniu decyzji politycznych i ekonomicznych należy brać je pod uwagę. Zaczęto propagować tzw.
zrównoważony rozwój, czyli rozwój gospodarczy, który zapewni możliwość zaspokajania
potrzeb nie tylko obecnego, ale także przyszłych pokoleń3.
Konwencja UNFCCC została podpisana w czerwcu 1992 przez przedstawicieli 154
państw. Jej głównym celem była stabilizacja koncentracji gazów cieplarnianych w atmosferze
na poziomie, który zapobiegłby niebezpiecznej, antropogenicznej ingerencji4 w system klimatyczny. Jak poważny jest to problem, ukazuje Rysunek 2, na którym uwidoczniono skalę emisji węgla do atmosfery na przestrzeni ostatnich dwóch wieków.
Konwencja ustanowiła główne zasady, którymi powinny kierować się państwa w dążeniu do redukcji emisji gazów cieplarnianych. Opracowano między innymi zasadę mówiącą
o konieczności podjęcia działań, które zapobiegną lub zminimalizują negatywne skutki zmian
klimatycznych. Ustalono, że ówczesny brak wyraźnych, naukowych dowodów potwierdzających zagrożenie nie powinien być argumentem powstrzymującym podjęcie takich działań.
Inne zasady mówią o konieczności promowania zrównoważonego rozwoju oraz konieczności
podjęcia przez państwa rozwinięte głównej roli w przeciwdziałaniu zmianom klimatu.
Rysunek 2. Emisja węgla do atmosfery na świecie na przestrzeni ostatnich 200 lat
Źródło: Wikipedia, www.wikipedia.org
3
Szczyt Ziemi w Rio de Janeiro, www.biomasa.org/zrodla/swiat/szczyt_ziemi
Każdej formy pośredniego lub bezpośredniego wpływu człowieka na środowisko i bytujące w nim rośliny,
www.wikipedia.org
4
6
Zarówno państwa wysoko rozwinięte jak i państwa rozwijające się, podpisując Konwencję przyjęły na siebie szereg zobowiązań. Do zobowiązań tych należą: publikowanie raportów o antropogenicznych emisjach gazów cieplarnianych, formułowanie i wdrażanie krajowych i regionalnych programów redukcji emisji, popieranie transferu technologii pozwalających zapobiegać emisjom, popieranie zrównoważonego zarządzania, a także współpracy w
zakresie badań naukowych związanych ze zmianami klimatu.
Państwa rozwinięte dodatkowo zobowiązały się do redukcji emisji gazów cieplarnianych do poziomu z roku 1990. Najbogatsze kraje zadeklarowały, iż zapewnią nowe fundusze,
które pomogą państwom rozwijającym się wywiązać się ze zobowiązań wynikających z
Konwencji. Państwa te będą także umożliwiać dostęp do nieszkodliwych dla środowiska
technologii.
Najwyższym organem Konwencji jest Konferencja Stron. Stronami są zaś wszystkie
kraje, które ratyfikowały Konwencję5. Konferencja Stron czuwa nad procesem wdrażania
postanowień Konwencji przez państwa, weryfikuje nowe informacje naukowe dotyczące
zmian klimatycznych, a także wprowadza nowe postanowienia do Konwencji poprzez poprawki i protokoły.
W grudniu 1997 roku odbyło się spotkanie Konferencji Stron, na którym podpisany
został dodatkowy Protokół do Konwencji, zwany Protokołem z Kioto6. Protokół ten rozszerza postanowienia Konwencji, przyjmując za cel doprowadzenie do redukcji emisji gazów
cieplarnianych łącznie przez państwa rozwinięte w latach 2008-2012 o przynajmniej 5,2%.
Protokół, po wejściu w życie, miał być pierwszym międzynarodowym postanowieniem dotyczącym zmian klimatu, mającym moc prawną.
Kraje Unii Europejskiej, większość krajów położonych w Europie Centralnej i
Wschodniej oraz Szwajcaria zobowiązały się do 8% redukcji emisji. Stany Zjednoczone zadeklarowały 7% redukcję, Kanada, Węgry, Japonia oraz Polska 6% natomiast Rosja, Nowa
Zelandia i Ukraina miały ustabilizować emisję gazów cieplarnianych na dotychczasowym
poziomie. Norwegia dostała zezwolenie na zwiększenie emisji o 1%, Australia o 8%, a Islandia o 10%.
Protokół z Kioto wszedł oficjalnie w życie7 16 stycznia 2005 r. Został podpisany i ratyfikowany przez 141 krajów - w tym 30 wysoko uprzemysłowionych8. Pod porozumieniem
5
Polska ratyfikowała Konwencję UNFCC w dniu 28 lipca 1994 roku
H.Gaj, Mechanizmy Protokołu z Kioto, w: Czysta Energia, nr. 4/2005, ss. 10-11
7
S.Brzozowski, Protokół z Kioto wszedł w życie, w: Klient, Przesył, Dystrybucja, nr. 2/2005, s. 12
8
Warunkiem wejścia w życie Protokołu było ratyfikowanie go przez 55 krajów mających przynajmniej 55%
udział w światowej emisji gazów cieplarnianych
6
7
nie podpisały się Stany Zjednoczone - odpowiedzialne za 40 procent światowej emisji szkodliwych gazów do atmosfery (Protokół z Kioto nie został ratyfikowany przez amerykański
Kongres).
Unia Europejska ratyfikowała Protokół z Kioto w maju 2002 roku, Polska w grudniu
2002 roku, natomiast Stany Zjednoczone - jak już wspomniano wyżej - wycofały się z podjętych wcześniej zobowiązań. Kluczowe znaczenie dla wdrożenia w życie Protokołu z Kioto
miała decyzja Rosji, która podpisała ten dokument 5 listopada 2004 roku. Został on formalnie
ratyfikowany przez ONZ 18 listopada 2004 roku. Zgodnie z procedurą, Protokół wszedł w
życie 16 lutego 2005 roku.
Zarówno Ramowa Konwencja UNFCCC jak i Protokół z Kioto zakładają w konsekwencji swych postanowień konieczność promowania i poszukiwania Odnawialnych Źródeł
Energii, ponieważ zmniejszenie zużycia kopalnych surowców energetycznych będzie mieć
zasadniczy wpływ na zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych. Odpowiedzią Polski na to
postanowienie jest. Strategia Rozwoju Energetyki Odnawialnej stworzona przez Ministerstwo
Środowiska we wrześniu 2000 roku. Jej realizacja ma na celu zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii w bilansie energetycznym kraju.
Rozdział 2 - Odnawialne Źródła Energii Elektrycznej (OZE)
Poprawne zrozumienie rozważań prezentowanych w niniejszej pracy wymaga usystematyzowania definicji i określeń używanych w jej treści. Jest to o tyle istotne, że wiele sformułowań używanych w środowisku energetycznym ma bardzo krótką historię, stworzono je
w mowie potocznej fachowców, wyprzedzając niejako ich oficjalne zaadoptowanie do języka
polskiego. Poprawne zrozumienie terminologii pozwala zrozumień charakter i rodzaje funkcjonujących Odnawialnych Źródeł Energii.
2.1. Terminologia
Energetyka9 - to gałąź przemysłu przetwarzająca energię na postać łatwą do wykorzystania, którą można stosować do zasilania wszelkich procesów przemysłowych, a także do
napędzania maszyn i urządzeń używanych w życiu codziennym. W praktyce, energetyka dostarcza energię w dwóch postaciach:
9
Wikipedia, http://pl.wikipedia.org/wiki/energetyka
8
-
energii elektrycznej - dostarczanej do odbiorcy przewodami elektrycznymi, a
produkowanej za pomocą turbin i prądnic napędzanych rozmaitymi źródłami10
energii,
-
energii cieplnej - dostarczanej do odbiorcy w formie pary wodnej pod dużym ciśnieniem lub ogrzanej wody. Do ogrzewania wody stosuje się rozmaite źródła
energii.
Przemysł energetyczny składa się zaś z dwóch części:
-
elektrowni, ciepłowni, i elektrociepłowni - czyli fabryk, w których przetwarza się
źródła energii na jej użyteczną postać,
-
energetycznych sieci przesyłowych, czyli systemu urządzeń umożliwiających
przesyłanie energii elektrycznej do odbiorcy.
Odnawialne źródła energii (OZE) - to źródła energii elektrycznej11 (elektrownie),
których zasoby (materiały do produkcji) same się odnawiają i z tego powodu są praktycznie
niewyczerpalne. Przeciwieństwem ich są nieodnawialne źródła energii – źródła, których wykorzystanie postępuje znacznie szybciej niż naturalne odtwarzanie. Najważniejszym ze źródeł
odnawialnych jest energia spadku wody. Pozostałe źródła odnawialne - energia słoneczna,
energia wiatru, biomasy, pływów morskich, geotermiczna i inne - są używane na mniejszą
skalę. Energia odnawialna jest przez niektóre środowiska przedstawiana jako synonim energii
przyjaznej dla środowiska.
W środowisku energetyków i publikacjach fachowych używa się wielu synonimów
OZE, takich jak energetyka odnawialna bądź energetyka zielona - w stosunku do całego
podsektora energetyki zajmującego się produkcją energii ze źródeł odnawialnych, bądź energia odnawialna lub energia zielona czy energia ekologiczna - w stosunku do energii elektrycznej wyprodukowanej w źródłach odnawialnych.
2.2. Rodzaje Odnawialnych Źródeł Energii
Energia ze źródeł odnawialnych jest tanią, przyjazną człowiekowi i środowisku energią, która jest praktycznie niewyczerpalna, a jej zasoby uzupełniane są nieustannie w procesach naturalnych. Energia odnawialna może być dostarczana we wszystkich formach - jako
paliwo silnikowe, energia cieplna, elektryczna. Koszt jej pozyskania jest praktyczne zerowy.
10
Według Popularnej Encyklopedii Powszechnej Wydawnictwa Bertelsmann z roku 2001, źródła energii to
wszelkie substancje, zjawiska, procesy lub obiekty, które mogą być wykorzystane – bezpośrednio lub po przetworzeniu – do zaspokojenia potrzeb energetycznych człowieka.
11
OZE używa się tylko i wyłącznie do produkcji energii elektrycznej.
9
Ze względu na rodzaj paliwa czy surowca z którego jest wytwarzana, wyróżnia się następujące rodzaje OZE:
Rysunek 3. Elektrownia Wodna na zaporze w Solinie
Źródło: http://solina.pl
Energetyka wodna - wykorzystuje potencjał grawitacyjny cieków wodnych, występujący w sposób naturalny w przyrodzie, jak i wynikający z ingerencji człowieka w skutek
budowy budowli piętrzących cieki wodne. W Polsce istnieje kilka bardzo dużych elektrowni
wodnych (EW) - jedne z największych, to EW w Solinie (na Rysunku 2) oraz EW we Włocławku. Potencjał dalszego rozwoju dużych EW, ze względu na warunki geograficzne jest
jednak na wyczerpaniu12. Ponadto, budowa dużych elektrowni wodnych wiąże się z ogromnymi nakładami finansowymi i znaczną ingerencją w środowisko naturalne, dlatego większa
szansa rozwoju stoi przed Małymi Elektrowniami Wodnymi (MEW), które mogą przynosić
dla społeczności lokalnych nie tylko korzyści energetyczne, ale także pozaenergetyczne, gdyż
wykazują:
-
Niewielkie potrzeby związane z obsługą techniczną,
-
Brak emisji jakichkolwiek gazów i wytwarzania ścieków,
-
Przystosowalność do wykorzystywana przez lokalnych odbiorców, co wpływa na ograniczenie strat na przesyle wyprodukowanej energii elektrycznej,
-
Zastępowalność (energia wody jako awaryjne źródło energii).
Inne korzyści, jakie wprowadzają Małe Elektrownie Wodne, to m.in. wykorzystanie
zbiorników wodnych, powstałych w wyniku budowy budowli piętrzących, jako elementu
sprzyjającego rozwojowi turystyki i rekreacji w regionie, zabezpieczenie powodziowe (budowle piętrzące jako element mogący mieć wpływ na wielkość zatapiania okolic w przypadku
12
K.Golachowski, Maleje dominacja energetyki wodnej wśród źródeł odnawialnych, w: Świat Energii, nr
10/2003, s. 12
10
występowania powodzi), pobudzenie aktywności w środowisku wiejskim poprzez powstanie
nowych miejsc pracy oraz obiektów towarzyszących, regulacja stosunków wodnych mająca
korzystny wpływ na obszary rolnicze.
Rysunek 4. Strefy nasłonecznienia w Polsce
Źódło: www.pitern.pl
Energia słoneczna (solarna, energia promieniowania słonecznego) - jest jednym z
najbardziej popularnych źródeł energii na świecie, szczególnie w krajach południowych o
dużym nasłonecznieniu. Wynika to z relatywnie dobrych warunków do wykorzystania energii
promieniowania słonecznego przy odpowiednim dostosowaniu typu systemów i właściwości
urządzeń wykorzystujących tę energię do charakteru, struktury i rozkładu w czasie promieniowania słonecznego. Obecnie najbardziej popularną technologią jej wykorzystania jest metoda konwersji termicznej energii promieniowania słonecznego, oparta na wykorzystaniu kolektorów słonecznych. Polska nie należy do krajów, w których energia słoneczna mogłaby
być wykorzystywana na masową skalę. Nasze położenie geograficzne oraz warunki klimatyczne powodują, że energia światła może być wykorzystywana jedynie na niewielką skalę i
w niedużych instalacjach (z reguły amatorskich, przydomowych). Dodatkowo, tylko niektóre
obszary Polski charakteryzują się odpowiednim poziomem nasłonecznienia, co pokazuje
mapka na Rysunku 4 (im bardziej czerwony kolor, tym lepsze warunki nasłonecznienia).
Energia wiatru powstaje z ruchu powietrza spowodowanego różnicą gęstości ogrzanych mas powietrza i ich przemieszczaniem się ku górze. Zjawisko to powoduje powstanie
11
różnicy ciśnień, a naturalna tendencja do ich wyrównywania powoduje powstanie wiatru.
Istotną cechą wiatru, jako nośnika energii, jest jego zmienność w czasie oraz prędkość. Czynniki te wpływają bezpośrednio na ilość wyprodukowanej energii w ciągu roku, co przekłada
się na ekonomiczną opłacalność realizacji elektrowni wiatrowych.
Rysunek 5. Strefy wietrzności w Polsce
Źródło: Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej
Obszary w Polsce, na których może być wykorzystywana energia wiatru, obejmują
około 40% powierzchni kraju. Najlepsze warunki do wykorzystania energii wiatru panują na
Wybrzeżu Morza Bałtyckiego, Suwalszczyźnie i Równinie Mazowieckiej i w Wielkopolsce co ukazuje Rysunek 5. Wiatr jest czystym źródłem energii, które nie emituje żadnych zanieczyszczeń, jednakże nie pozostaje bez wpływu na środowisko naturalne. Elektrownie wiatrowe nie powodują, co prawda, emisji zanieczyszczeń, poważnymi problemami są jednak zmiany krajobrazu, hałas oraz wpływ na dzikie ptactwo na szlakach migracji sezonowych oraz
(prawdopodobnie) emisja infradźwięków.
Energia Odnawialna produkowana przez siłownie wiatrowe jest obecnie najbardziej
spektakularnym przykładem wdrażania polityki wspierania OZE w UE - głównie ze względu
na rozmiary wiatraków oraz ich nasycenie (szczególnie w Niemczech i Danii). Zasoby wiatru
są na tyle łatwo dostępne, że mogą być wykorzystywane nie tylko przez wielkie siłownie, ale
także małe, przydomowe instalacje13. Rozwój energetyki wiatrowej spowodował, że odgrywa
13
J.Bertnatt, S.Gawron, Emil Król, Małe przydomowe elektrownie wiatrowe, w: Czysta Energia, nr 1/2005, s. 20
12
ona obecnie znaczącą rolę w pracy systemu energetycznego wielu krajów UE (w szczególności Niemiec). Dlatego, niejako przewidując przyszłość, w Założeniach Polityki Energetycznej
Państwa do roku 2025 przyjęto, że energetyka wiatrowa stanie się istotnym elementem zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego kraju14.
Energia z Biogazu - powstaje z gazu pozyskiwanego z biomasy, w szczególności z
instalacji przeróbki odpadów15, które ulegają biodegradacji lub z bezpośrednich odwiertów
metanu gromadzącego się na wysypiskach śmieci. Biogaz używany do celów energetycznych
w większości przypadków powstaje w wyniku fermentacji beztlenowej. OZE oparte na tej
technologii mają jedną wadę - bardzo ograniczoną żywotność, gdyż źródło fermentacji ma
skończony czas eksploatacji. W związku z tym, ich wykorzystanie jest możliwe zaledwie
przez góra kilkanaście lat funkcjonowania wysypiska śmieci, w okresie szczytowej fermentacji zgromadzonych na nim odpadów i śmieci.
Rysunek 6. Mała Elektrownia Biogazowa w Goraninie koło Konina
Źródło: Koncern Energetyczny ENERGA SA, fotografia własna
Energia z biomasy16 powstaje dzięki wykorzystaniu materiału organicznego będącego stałą lub ciekłą substancją pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego, która ulega biodegradacji, pochodzącego z produktów, odpadów i pozostałości z produkcji rolnej oraz leśnej, a
14
P.Szwed, A.Bielawski, Energia z elektrowni wiatrowych na rynku energii elektrycznej, w: Rynek Energii
Elektrycznej, Materiały VIII Konferencji Naukowo-Technicznej Politechniki Lubelskiej, Kazimierz Dolny 2001,
s. 177
15
A.Kuryłowicz, K.Chrzanowski, J.Usidus, Technologia wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych. Mała
Elektrownia Biometanowa, w: Klient, Dystrybucja, Przesył, nr. 6/2003, s. 15
16
J.Buriak, A.Augusiak, Energetyczne wykorzystanie biomasy – zagadnienia wybrane, w: Rynek Energii, nr
10/2002, ss. 53-56
13
także przemysłu przetwarzającego ich produkty, a także części pozostałych odpadów, które
ulegają biodegradacji. Jako surowiec energetyczny najczęściej wykorzystywana jest biomasa
pochodzenia roślinnego, powstała w procesie fotosyntezy. Biomasa taka może być spalana
samodzielnie bądź współspalana w konwencjonalnych elektrowniach razem z węglem17. Dla
celów energetycznych wykorzystuje się najczęściej następujące rodzaje biomasy:
-
Drewno i odpady powstałe w wyniku przerobu drewna (trociny, drewno kawałkowe, wióry, zrębki, kora itp.,
-
Rośliny pochodzące z upraw energetycznych: rośliny drzewiaste szybkorosnące
(np. wierzby, topole, eukaliptusy), wieloletnie byliny dwuliścienne (topinambur,
ślazowiec pensylwański, rdesty), trawy wieloletnie (trzcina pospolita, miskanty),
-
Produkty rolnicze oraz odpady organiczne z rolnictwa: np. buraki cukrowe, trzcina
cukrowa, ziemniaki, rzepak, pozostałości przerobu owoców, słoma, siano, odchody zwierzęce,
-
Komunalny osad ściekowy,
-
Niektóre odpady przemysłowe, np. z przemysłu papierniczego.
Energia geotermalna - to naturalne ciepło wnętrza Ziemi zgromadzone w wypełniających ją wodach18. Wody geotermalne powstają w wyniku ogrzewania wód podziemnych
przez magmę lub gorące skały. Temperatura zmienia się wraz z głębokością i bezpośrednio
przy powierzchni rośnie o ok. 30°C na każdym kilometrze. Ten przyrost temperatury, nazywany stopniem geotermicznym nie jest taki sam dla różnych rejonów geograficznych i może
osiągać wartość znacznie mniejszą lub większą, nawet do ok. 60°C/km. Energia geotermalna
jest obecna praktycznie w każdym zakątku Ziemi. Jednak jej wykorzystanie nie zawsze jest
możliwe ze względu na skład chemiczny wody, problemy techniczne lub finansowe (wydobycie jest ekonomicznie opłacalne do 3 km wgłęb ziemi - tu temperatury osiągają do nawet
200 stopni Celsjusza, gdzie woda występuje pod postacią gorącej pary). Szacuje się, że cała
centralna Polska jest położona na ogromnych podziemnych zbiornikach wód geotermalnych.
Ich wykorzystanie do celów energetycznych jest jednak wątpliwe, a podjęte próby instalacji
to potwierdzają.
Energia prądów, pływów morskich i fal - oceniana na ogromne zasoby, wynika z
naturalnych ruchów wody morskiej. Wykorzystanie energii prądów morskich jest obecnie
bliskie zeru z powodu problemów technicznych i obawy przed zaburzeniem naturalnej rów-
17
G.Wiśniewski, Zielone Elektrownie: fakty, mity i przepisy, w: Świat Energii, nr 4/2004, ss. 34-35
P.Kubski, Wykorzystanie energii wód podziemnych do celów ciepłowniczych, w: Rynek Energii, nr 6/2002,
ss. 24-27
18
14
nowagi w oceanach. Wielu badaczy uważa, że prądy morskie mają fundamentalne znaczenie
dla klimatu i uszczuplenie ich energii, choćby niewielkie, mogłoby doprowadzić do nieobliczalnych zmian klimatycznych. Wykorzystanie znajduje natomiast energia pływów19. Pierwszą elektrownią pływową zbudowali w roku 1967 Francuzi w Normandii, w Saint Malo. Elektrownia ta ma moc maksymalną 550 MW i pracuje od 4 do 8 godzin dziennie wytwarzając
średnio 600 GWh energii elektrycznej rocznie. Obecnie takie elektrownie są również w Rosji
i Wielkiej Brytanii, jednak żadna z nich obecnie nie funkcjonuje na skalę przemysłową z powodu problemów technicznych oraz niebezpieczeństwa sztormów i huraganów. W Polsce, ze
względu na znikome poziomy pływów na Bałtyku20, nie ma szansy na wykorzystanie tego
rodzaju Energii Odnawialnej.
Rozdział 3 - Polityka UE w stosunku do ekologii i Odnawialnych Źródeł
Energii
Wspieranie rozwoju i budowy ekologicznych, Odnawialnych Źródeł Energii jest nierozerwalnie związane z szerzej rozumianą polityką ekologiczną, jaką prowadzi Unia Europejska. Pośrednio wynika także z innego olbrzymiego zagadnienia – liberalizacji europejskiej
elektroenergetyki, co stanowi przedmiot prac wielu instytucji unijnych od, mniej więcej, początku lat 90-tych XX wieku. Promowanie OZE wpisuje się w politykę liberalizowania rynku
i stoi na równi z działaniami zmierzającymi do uwolnienia tranzytu energii elektrycznej pomiędzy państwami członkowskimi, zapewnienia przejrzystości cen oraz liberalizowania handlu energią elektryczną21.
Krótkie scharakteryzowanie polityki ekologicznej jest niezbędne do zrozumienia pełnego kontekstu działań podejmowanych w kierunku promowania OZE. Polityka ta jest obecnie jednym z najszybciej rozwijających się obszarów współpracy krajów należących do Unii
Europejskiej. Wraz z Traktatem z Maastricht, Wspólnoty Europejskie włączyły ją do spisu
swych stałych zadań i określiły cele działań w zakresie ochrony środowiska naturalnego. Polityka ekologiczna Wspólnot Europejskich początkowo była skierowana przeciw skutkom zanieczyszczenia środowiska. Z czasem zaczęła dotyczyć działań zapobiegawczych.
Taka zmiana podejścia wynika z opisanych w Rozdziale 1 zmian świadomości ekologicznej na świecie. Retrospektywne spojrzenie na poczynania jednoczącej się Europy jest
19
Zmiana lustra wody morza, oceanu, spowodowana przypływem i odpływem. Na wschodnim wybrzeżu Kanady może sięgać nawet kilkunastu metrów.
20
Wynoszą zaledwie kilka centymetrów.
21
W.Mielczarski, Elektroenergetyka w Unii Europejskiej, Rynek Energii – Consulting, Łódź 2002, s. 9
15
tego potwierdzeniem, gdyż w traktatach założycielskich Wspólnot Europejskich z 1957 roku
nie poruszono kwestii związanych z ekologią. Kraje członkowskie musiały radzić sobie samodzielnie z rosnącym zanieczyszczeniem środowiska. Wkrótce problem nabrał znaczenia
międzynarodowego. Państwa niezapobiegające zanieczyszczeniom potrafiły zniweczyć wysiłki sąsiednich krajów postępujących w tych sprawach bardziej rygorystycznie. Polityka
ochrony środowiska i normy produkcyjne państw członkowskich coraz bardziej utrudniały
handel. Tym samym stanęły na drodze swobodnemu przepływowi towarów, stanowiącemu
cel WE.
Na początku lat 70-tych szefowie państw i rządów WE wezwali Komisję Europejską
do opracowania programu na rzecz ochrony środowiska. Za podstawę prawną uznano Traktat
EWG, mówiący o „harmonijnym rozwoju życia gospodarczego” oraz o „stałej i gospodarce
zrównoważonego rozwoju” w państwach członkowskich Wspólnot. Dla potrzeb ochrony środowiska wykorzystany został również artykuł 100 Traktatu EWG, przewidujący harmonizację
tych przepisów prawa, które bezpośrednio wpływają na funkcjonowanie wspólnego rynku.
Polityka ochrony środowiska została uznana za niezbędną i zyskała podstawy prawne.
Skutkiem tych decyzji było powstanie wspólnotowego prawa ochrony środowiska. Wraz z
podpisaniem Jednolitego Aktu Europejskiego, WE dostały legitymację do prowadzenia polityki w zakresie ochrony środowiska. Utrwalono wtedy zasadę profilaktyki, sprawcy (zanieczyszczeń), pierwotnego pochodzenia (zanieczyszczeń) oraz zasadę subsydiarności.
W lipcu 1988 roku weszła w życie dyrektywa w sprawie ochrony środowiska. Przewiduje ona stworzenie jednolitej procedury administracyjnej, stosowanej przy planowaniu projektów gospodarczych w celu kontroli ich skutków dla ludzi, zwierząt i środowiska.
Na początku lat 90-tych Wspólnoty Europejskie odczuwały coraz silniejszą potrzebę
podjęcia systematycznych działań w zakresie zarządzania środowiskiem naturalnym. Podczas
szczytu w Dublinie w czerwcu 1990 roku przepisy dotyczące ochrony środowiska zostały
uznane za najważniejsze.
W roku 1991 polityka Wspólnot Europejskich w zakresie środowiska naturalnego została znacznie rozszerzona. Połączono ją z ogólną polityką gospodarczą i uznano, że inicjatywy Komisji w takich dziedzinach, jak: rolnictwo, rynek wewnętrzny, transport i energetyka,
powinny uwzględniać potrzebę ochrony środowiska naturalnego. Powołano do życia Europejską Agencję ds. Środowiska Naturalnego, która rozpoczęła działalność w Kopenhadze w październiku 1993 roku.
16
W roku 1993 rozpoczęto realizację programu „O Trwały i Nieszkodliwy Rozwój dla
Środowiska”. Jego celem jest włączanie wszystkich zainteresowanych do pracy na rzecz profilaktycznej ochrony środowiska, przy jednoczesnym zapobieganiu skutkom szkód.
W roku 1993 produkty przyjazne środowisku oznakowano specjalnym znaczkiem ekologicznym UE. Od 1995 roku otrzymują go również firmy przestrzegające zasad ochrony środowiska.
W czerwcu 1997 roku w Amsterdamie, Rada Unii Europejskiej potwierdziła zobowiązania Unii Europejskiej wynikające z podpisania na Szczycie Ziemi w Rio de Janeiro deklaracji „Środowisko i Rozwój”. Do uchwalonego w Amsterdamie Traktatu UE wprowadziła zasadę trwałego i harmonijnego rozwoju gospodarczego, wymienionego już jako cel Unii w
preambule dokumentu. W Traktacie Amsterdamskim sprecyzowano także artykuły o ochronie
środowiska, które zostały już zapisane w Traktacie z Maastricht. W 1994 roku Komisja Europejska założyła Ogólne Forum Konsultacyjne ds. Środowiska.22
Całość polityki Unii Europejskiej dotyczącej ekologii można wyrazić tzw. przykazaniami ekologicznymi, których jest jedenaście. Brzmią one następująco:
1. Lepiej zapobiegać niż leczyć.
2. Należy uwzględniać skutki oddziaływania na środowisko w możliwie wczesnym
stadium podejmowania decyzji.
3. Trzeba unikać eksploatowania przyrody powodującego znaczne naruszanie równowagi ekologicznej.
4. Należy podnieść poziom wiedzy naukowej, by umożliwić podejmowanie właściwych działań.
5. Koszty zapobiegania i usuwania szkód ekologicznych powinien ponosić sprawca
zanieczyszczenia.
6. Działania w jednym państwie członkowskim nie powinny powodować pogorszenia stanu środowiska w innym.
7. Polityka ekologiczna państw członkowskich w zakresie ochrony środowiska musi
uwzględnić interesy państw rozwijających się.
8. Państwa Unii Europejskiej powinny wspierać ochronę środowiska w skali międzynarodowej i globalnej.
9. Ochrona środowiska jest obowiązkiem każdego, zatem konieczna jest edukacja w
tym zakresie.
22
Informator Małopolskiego Forum Samorządowego „Młoda Demokracja” nt. Unii Europejskiej,
http://samorzad.malopolska.w.interia.pl/europa/9.htm
17
10. Środki ochrony środowiska powinny być stosowane odpowiednio do rodzaju zanieczyszczenia, oddziałania oraz obszaru geograficznego, który mają chronić. Zasada ta znana jest jako zasada subsydiarności.
11. Krajowe programy dotyczące środowiska powinny być koordynowane na podstawie wspólnych długoterminowych programów, a krajowa polityka ekologiczna harmonizowana w ramach Wspólnot Europejskich.
Ekologia znalazła się także w grupie podstawowych celów polityki energetycznej UE, która
zakłada utworzenie wspólnego rynku energii z uwzględnieniem zasad ochrony środowiska - a
to ma zostać osiągnięte między innymi przez rozwój OZE23. Szczegółowe wytyczne dla promocji OZE zawarto w Białej Księdze, która zostanie opisana przez Autora poniżej.
3.1. Biała Księga Komisji Europejskiej
Biała Księga24 powstała 11 listopada 1997 roku. Opracowano ją dla podkreślenia konieczności zwiększenia udziału Energii Odnawialnej w bilansie paliwowo-energetycznym
UE. Miała też określić możliwości i narzędzia dla osiągnięcia celu minimalnego - podwojenia
do 2010 roku wkładu Odnawialnych Źródeł Energii w ogólną konsumpcję paliw i energii w
krajach członkowskich. Celem minimalnym nazwano 12% energii pochodzącej z OZE, a więc
mniej od udziału, o jaki apelowała Deklaracja Madrycka z marca 1994 (15% dla Unii Europejskiej). Za kluczowe korzyści wynikające z wykorzystania Energii Odnawialnej Biała
Księga uważa:
-
wzrost bezpieczeństwa energetycznego (szacuje się, że import paliw i energii stanowi obecnie w Unii Europejskiej 50% całkowitego jej zapotrzebowania, a może
wzrosnąć do 2020 r. do 70%, jeśli zachowany będzie obecny model rozwoju i dotychczasowe sposoby zaopatrzenia w paliwa i energię),
-
promocję regionalnego rozwoju gospodarczego,
-
korzyści ekologiczne zdefiniowane w Piątym planie działań na rzecz ochrony środowiska,
-
tworzenie nowych miejsc pracy, zwłaszcza w małych i średnich przedsiębiorstwach,
23
H.Rechul, Wdrażanie energetyki odnawialnej z rozwój prywatnych elektrowni wodnych i wiatrowych, w: Rynek Energii, nr 2/2003, s. 31
24
Energy for the Future: Renewable Sources of Energy, White Paper for a Community Strategy and Action Plan,
COM(97) 599 final, 26.11.1997
18
-
modułowy charakter technologii w energetyce odnawialnej, dzięki czemu instalacje są łatwe do finansowania.
Biała Księga podkreśla potrzebę wprowadzenia specjalnych instrumentów dla zwiększenia zakresu wykorzystania energii odnawialnej, co wynika także z następujących względów:
-
niezależnie od postępu technicznego, malejących kosztów i rozwoju przemysłu
produkującego urządzenia wykorzystujące energię odnawialną, rozwój jej użytkowania napotyka wciąż na problemy, szczególnie energia biomasy, wiatru i słońca mają wielki niewykorzystany potencjał techniczny,
-
liberalizacja sektora energetycznego otwiera nowe, konkurencyjne pod względem
ceny możliwości dla energii odnawialnej.
Do barier ograniczających wykorzystanie energii odnawialnej zalicza się:
-
silną infrastrukturę techniczną, organizacyjną i instytucjonalną zaopatrzenia w
energię konwencjonalną, która blokuje wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, pchając nas w „ślepą uliczkę” rozwoju opartego o paliwa kopalne,
-
operowanie nierzeczywistymi cenami konwencjonalnych paliw i energii (pomijanie kosztów zewnętrznych, w tym ekologicznych) oraz subsydiowanie wydobycia
i dystrybucji paliw kopalnych i produkowanej z nich energii,
-
brak polityki energetycznej stymulującej rozwój wykorzystania Odnawialnych
Źródeł Energii),
-
wyższe początkowe koszty inwestycji w technologie wykorzystujące Odnawialne
Źródła Energii oraz dłuższy okres zwrotu nakładów (przy niskich lub zerowych
później nakładach eksploatacyjnych) niż w energetyce konwencjonalnej,
-
niedostateczna podaż technologii i urządzeń,
-
bariery ze strony potencjalnych inwestorów, wynikające z braku informacji i zaufania do nowych rozwiązań.
Biała Księga jest dokumentem natury politycznej, podpowiadającym krajom członkowskim strategię i plan działania. W zwiększeniu udziału Energii Odnawialnej w bilansie
Unii Europejskiej widzi jeden z warunków realizacji międzynarodowych zobowiązań w zakresie ochrony klimatu. Podkreśla, że to właśnie kraje członkowskie mają realizować zawarte
w Białej Księdze sugestie Komisji Europejskiej, budować własne strategie narodowe, decydować, które źródła i przy użyciu jakich technologii i instrumentów (istniejących i nowych)
będą wykorzystywane.
19
Podwojenie obecnej produkcji energii elektrycznej i cieplnej ze źródeł odnawialnych,
połączone ze znacznym wzrostem wykorzystania biopaliw w transporcie, wymaga inwestycji
sektora publicznego i prywatnego, udziału środków własnych krajów członkowskich i funduszy Unii Europejskiej. Aby osiągnąć cel stawiany przez Białą Księgę, konieczne są inwestycje rzędu 74 miliardów €, co stanowi 30% nakładów w sektorze energetycznym. Wydatki te
pozwolą jednak zaoszczędzić 21 miliardów € na kosztach zakupu paliw (pieniądze pozostaną
w krajach członkowskich jako skutek redukcji importu paliw o 17,5%). Oznacza to również
redukcję emisji25 CO2 o 402 miliony ton rocznie i może stworzyć 500-900 tys. nowych miejsc
pracy. Oczywiście, każde ze źródeł Energii Odnawialnej generuje w swoisty sposób miejsca
pracy. Na przykład wykorzystanie biomasy powoduje przede wszystkim wzrost zatrudnienia
przy produkcji surowców, natomiast instalacje fotowoltaiczne - przy obsłudze i utrzymaniu
urządzeń.
Biała księga zawiera też szereg dodatkowych uwag na temat perspektyw wzrostu wykorzystania poszczególnych źródeł energii do 2010 r.:
-
wzrost produkcji biopaliw stałych wymaga wykorzystania odpadów (rolnych, leśnych, przemysłu drzewnego i pozostałych strumieni odpadów) oraz uprawy roślin
energetycznych w rolnictwie i leśnictwie,
-
znaczący wzrost udziału energii wiatru wymaga rozwiązań organizacyjnych i finansowych, ułatwiających podłączanie elektrownii wiatrowych do europejskiej
sieci elektroenergetycznej;
-
zwiększenie mocy systemów fotowoltaicznych będzie dotyczyło głównie układów
zintegrowanych z budynkami, a w pewnym stopniu także dużych systemów centralnych,
-
wzrost wykorzystania pasywnych systemów słonecznych wymaga zmian prawa
budowlanego i warunków odbioru budynków dla promocji systemów wykorzystujących biernie energię słoneczną przy modernizacji starych i budowie nowych
domów,
-
wykorzystanie kolektorów słonecznych daje możliwość dalszej redukcji kosztów
poprzez zwiększenie skali produkcji i postęp w technologii i marketingu,
-
mała energetyka wodna może być rozwijana zwłaszcza poprzez modernizację nieczynnych obecnie elektrownii, co zapewni stosunkowo niskie koszty,
25
A.Gajda, Ograniczenie możliwości redukcji emisjiCO2 w perspektywie 2020 roku, w: Biuletyn Miesięczny
PSE SA, nr 7-8/2005, ss. 10-23
20
-
budowa dużych elektrownii wodnych będzie ograniczona ze względu na ich ujemny wpływ na środowisko.
Celem rozwiązań proponowanych w Białej księdze jest pokonanie przeszkód w rozwoju wykorzystania Odnawialnych Źródeł Energii. Komisja Europejska przygotowuje dyrektywę, która ułatwi dostęp do sieci energetycznych i ustali sprawiedliwe ceny na Energię Odnawialną. Kraje członkowskie powinny wprowadzić rozwiązania prawne ułatwiające rozwój
energetyki opartej o odnawialne źródła, na przykład regulacje finansowe i fiskalne zapewniające:
-
elastyczne stawki amortyzacji inwestycji,
-
ulgi podatkowe dla strony finansującej inwestycje,
-
subsydia na budowę instalacji,
-
dotacje i tanie kredyty dla małych i średnich przedsiębiorstw (w tym także z funduszy na tworzenie nowych miejsc pracy) inwestujących w OZE,
-
bodźce finansowe dla konsumentów kupujących sprzęt i usługi wykorzystujące
energię odnawialną.
Strategia wykorzystania Odnawialnych Źródeł Energii Unii Europejskiej, opisana w
Białej Księdze, ma stanowić uzupełnienie narodowych inicjatyw w zakresie rozwiązań politycznych, prawnych, administracyjnych, ekonomicznych i rynkowych. Ma stworzyć odpowiednie warunki rynkowe bez nadmiernych obciążeń finansowych. Działania prawne na
szczeblu Unii Europejskiej będą podejmowane jedynie, jeśli instrumenty stosowane w państwach członkowskich będą niedostateczne lub nieodpowiednie oraz gdy pożądana będzie
harmonizacja działań w ramach Unii. Podobnie, fundusze Unii mają być uzupełnieniem środków finansowych państw członkowskich. Komisja Europejska oceni postęp pod koniec 2000
roku26 i zadecyduje, czy konieczne są rozwiązania na szczeblu Unii, w tym także skierowanie
nowych funduszy europejskich na rozwój wykorzystania Odnawialnych Źródeł Energii.
Według Białej Księgi, obecnie działania dla zwiększenia udziału Energii Odnawialnej
mogą być finansowane z wielu źródeł. Jako że rolnictwo ma kluczowe znaczenie, Wspólna
Polityka Rolna powinna wspierać:
-
produkcję surowców energetycznych w rolnictwie i leśnictwie,
-
wykorzystanie odpadów rolnych i leśnych jako surowców energetycznych,
-
programy innowacyjne i demonstracyjne wykorzystujące energię słońca, wiatru i
biomasy do produkcji ciepła i elektryczności na obszarach wiejskich.
26
Takie były założenia Białej Księgi w chwili jej opracowania
21
Zgodnie z założeniami Białej Księgi, kampania promująca OZE ma doprowadzić do
inwestycji rzędu 20,5 miliardów € w latach 1998-2010. W tej kwocie znajdzie się 4 miliardy
€ funduszy publicznych, 3,3 miliarda € będzie stanowiła redukcja importu paliw, a 2 miliardy
€ wyniosą roczne korzyści z kampanii promującej.
Biała Księga podkreśla potrzebę stałego monitorowania działań, nie tylko dla obserwacji i oceny postępu w różnych sektorach, lecz także dla koordynacji programów Unii i krajów
członkowskich. Komisja stworzy system pozwalający rejestrować działania na poziomie Unii
Europejskiej i poziomach narodowych. Biała księga proponuje ocenę postępów co 2 lata, połączoną z korektą kierunków i wprowadzaniem nowych działań.27
3.2. Programy energetyczne Unii Europejskiej
Działalność Wspólnoty w zakresie pomocy na rzecz efektywności energetycznej i Odnawialnych Źródeł Energii rozpoczęła się w 1991 r. wraz z przyjęciem programu SAVE, po
którym w 1993 r. przyjęto program ALTENER. Sukces tych dwóch programów odnotowały
wszystkie instytucje Wspólnoty, a podjęte działania kontynuowano w ramach wieloletniego,
ramowego programu działań w sektorze energetycznym (1998-2002) i związanych z nim programów szczegółowych, który to program został przyjęty w 1998 roku i dobiegł końca 31
grudnia 2002 roku.
Program ramowy, którego całkowity budżet wynosił 175 milionów €, realizowany był
na podstawie siedmiu decyzji, tj. postanowień o przyjęciu programu ramowego oraz sześciu
decyzji dotyczących programów szczegółowych:
-
ETAP - perspektywiczne badania i monitoring rynków,
-
SYNERGY - międzynarodowa współpraca w zakresie energetyki,
-
CARNOT - stymulowanie technologii czystego i wydajnego wykorzystania paliw
stałych,
-
SURE - współpraca w zakresie energetyki jądrowej, a w szczególności w zakresie
bezpieczeństwa, współpracy przemysłu z nowymi państwami oraz transportu materiałów radioaktywnych, w tym zwalczania nielegalnego obrotu,
-
ALTENER - promowanie odnawialnych źródeł energii,
-
SAVE - promowanie efektywności energetycznej.
27
Opis na podstawie materiałów Europejskiego Centrum Energii Odnawialnej dla Państw Regionu Morza Bałtyckiego, http://www.ibmer.waw.pl/ecbrec/
22
Inicjatywa dotycząca programu ramowego w zakresie energetyki została podjęta przez
Parlament Europejski i Radę, aby powiązać istniejące programy w celu wykorzystania efektu
skali i zapewnienia lepszej koordynacji. Jednak oczekiwania dotyczące efektu skali oraz efektywności procedur i wdrażania programu ramowego nie zostały spełnione, po pierwsze, ze
względu na brak jednolitej podstawy prawnej, a po drugie, ze względu na bardzo zróżnicowany charakter programów i ich celów.
Zgodnie z założeniami wieloletniego programu działań w sektorze energetycznym,
Komisja Europejska corocznie dokonuje analizy postępów w ramach programu ramowego i
jego programów szczegółowych. Ocena przeprowadzona przez niezależnych ekspertów dotyczy głównie efektywności i przejrzystości każdego z programów, wewnętrznej koordynacji w
ramach Komisji oraz spójności pomiędzy wybranymi projektami a celami. W raporcie, eksperci oceniający uznali znaczenie programów ALTENER, SAVE, SYNERGY i ETAP w kontekście strategii Wspólnoty w zakresie ograniczenia emisji CO2. Niemniej jednak, analizy
przeprowadzone w ramach oceny wskazały na istnienie czterech obszarów wymagających
weryfikacji:
-
istnienia „małych” programów, adresowanych do różnych grup i obejmujących
różne działania i procedury; programy te mogłyby stanowić kierunki działań w
ramach jednego lub dwóch programów, co pozwoliłoby zwiększyć ich efektywność poprzez skoncentrowanie zasobów ludzkich i ujednolicenie procedur wyboru,
oceny i zarządzania;
-
brak zgodności pomiędzy celami niektórych programów a przyznanymi środkami,
w szczególności jeżeli chodzi o programy ALTENER i SAVE; jeżeli środki mają
pozostać bez zmian, to należy ograniczyć cele, natomiast osiągnięcie dotychczas
zakładanych celów wymaga zapewnienia odpowiednich środków finansowych i
możliwości obsługi;
-
konieczne jest unowocześnienie metod i procedur wyboru, oceny i zarządzania;
-
promocja programu ramowego i programów szczegółowych, a także sposób upowszechniania wyników, są wysoce niezadowalające, a w każdym razie niesystematyczne i niewystarczające i są podstawowym elementem wymagającym zmian.
Pierwsze zmiany w programie energetycznym, wynikające z przygotowanego raportu, wniesiono już w 2001 roku, kiedy to Komisja Europejska zatwierdziła nowy program roboczy dla
programów SAVE i ALTENER. Pojawiły się w nim wspólne wytyczne i priorytety dla obu
programów. Z uwagi na fakt, iż do tej pory przeważały projekty małe Komisja zwróciła uwagę na fakt, że preferowane będą projekty większe.
23
Zgodnie z analizą ekspertów, zwiększenie efektywności przyszłego programu sięgającego
poza rok 2002 wymaga ograniczenia się do tylko jednego programu, dotyczącego dwóch
technologii: alternatywnych źródeł energii i oszczędności energii. Działania te byłyby wspierane horyzontalnie działaniami mającymi na celu rozpowszechnienie technologii w całej UE i
w krajach trzecich oraz zapewnienie usług i badań niezbędnych dla obsługi programu. Program SURE powinien zostać powiązany z działaniami w dziedzinie energetyki jądrowej.28
Rysunek 7. Logo Programu Altener
Źródło: Portal UE, www.europa.eu.int
Program ALTENER jest komponentem programu Inteligentna energia dla Europy,
dotyczącym promocji nowych i Odnawialnych Źródeł Energii dla scentralizowanej i zdecentralizowanej produkcji oraz ich integracji z lokalnym środowiskiem i systemem energetycznym, włączając w to przygotowane instrumentów prawnych oraz ich wdrożenie,
Program ten został przyjęty na mocy decyzji Rady i Parlamentu Europejskiego z 28
lutego 2000 roku. Podstawą prawną działania programu jest decyzja Komisji o programach
ramowych w sektorze energetycznym. Program zakłada promocję Odnawialnych Źródeł
Energii w krajach Unii Europejskiej poprzez:
-
stworzenie warunków prawnych, socjoekonomicznych oraz administracyjnych do
wdrażania wspólnotowego planu działań w dziedzinie Odnawialnych Źródeł Energii,
-
zachęcanie do inwestycji wspierających wytwarzanie oraz umożliwiających korzystanie z energii, pochodzącej ze źródeł odnawialnych w sektorze prywatnym i publicznym.
Cele programu ALTENER ściśle nawiązują do celów polityki energetycznej Unii Europejskiej, a więc przede wszystkim do:
28
Na podstawie materiałów Krajowej Agencji Poszanowania Energii, www.kape.gov.pl
24
-
ograniczenia emisji CO2,
-
wzrostu udziału Odnawialnych Źródeł Energii w ogólnym bilansie energetycznym
(osiągnięcie 12% udziału energii pochodzącej z tych źródeł w zużyciu energii
brutto przez państwa Wspólnoty do roku 2010),
-
zmniejszenia zależności od energii pochodzącej z importu,
-
zapewnienia ochrony zasobów energetycznych,
-
przyczynienia się do lokalnego i regionalnego rozwoju gospodarczego, zarówno w
aspekcie ekonomicznym, jak i socjalnym.
Obecnie funkcjonuje już trzecia odsłona tego programu - ALTENER III. Program w obecnym
wydaniu koncentruje się na następujących zagadnieniach:
-
Odnawialne Źródła Energii – elektryczność (RES-Electricity);
-
Odnawialne Źródła Energii – ciepło (RES-Heat);
-
Wykorzystanie Odnawialnych Źródeł Energii o niewielkim zasięgu (Small scale
RES applications);
-
Alternatywne paliwa i pojazdy (Alternative fuels and vehicles).
Programy energetyczne są elementem promocji i wsparcia OZE. Uzupełniają one działania
podejmowane administracyjnie (dotyczące głównie ustalenia ceny energii odnawialnej na
poziomie zachęcającym inwestorów do budowana nowych obiektów).29
3.3. Dyrektywy
Dyrektywy Unii Europejskiej stanowią akty prawne o charakterze ustrojowym, na podstawie których państwa członkowskie wprowadzać będą własne, krajowe regulacje prawne,
dotyczące funkcjonowania różnych dziedzin gospodarki. Dyrektywy reprezentują różny stopień obligatoryjności – dzielą się na zalecane, obowiązujące oraz wprowadzane na okres
próbny. Zgodnie z zasadą subsydiarności, dyrektywy w wielu kwestiach pozostawiają krajom
członkowskim Unii znaczną swobodę wyboru rozwiązań, jednak przy zachowaniu porównywalnych efektów w najważniejszych zagadnieniach, do których należy zakres otwarcia rynków krajowych na konkurencję międzynarodową.
W 2001 r. Parlament Europejski przyjął Dyrektywę 2001/77/EC w sprawie promocji
na rynku wewnętrznym energii elektrycznej produkowanej z Odnawialnych Źródeł Energii,
29
C.Kajer, Zalety i wady systemów wsparcia rozwoju energetyki odnawialnej, w: Czysta Energia, nr 3/2005, ss.
16-17
25
wyznaczającą 22,1% udział energii elektrycznej produkowanej z odnawialnych źródeł energii
w całkowitym zużyciu energii elektrycznej we Wspólnocie do roku 2010.
Jej celem jest promowanie energii elektrycznej produkowanej z odnawialnych źródeł na
wewnętrznym rynku energetycznym. Treść Dyrektywy wyraża wspólne zdanie trzech instytucji unijnych. Rada, Komisja i Parlament Europejski wypowiadają się w sprawie poparcia dla
działań ochrony środowiska przyczyniających się do redukcji zmian klimatycznych. Taka
polityka jest zgodna z zobowiązaniami UE do stosowania się do założeń Protokołu z Kioto.30
Zgodnie z założeniami Dyrektywy, cele te muszą być zgodne z globalnym założonym
celem osiągnięcia 12% całkowitego krajowego zużycia energii do 2010 roku. Ponadto, do
2010r. Odnawialne Źródła Energii na wewnętrznym rynku krajowym muszą stanowić 22,1%
całkowitej produkcji energii. Komisja Europejska będzie monitorować i oceniać realizację
narodowych programów osiągnięcia założonych celów. W przypadku, gdy Państwa członkowskie wykorzystują odpady jako źródło energii, muszą one działać zgodnie z przepisami
UE dotyczącymi odpadów. W związku z tym, spalanie na przykład niesegregowanych odpadów komunalnych nie będzie kwalifikującym się działaniem w ramach przyszłych projektów
promowania OZE, jeżeli taka promocja stoi w sprzeczności z przepisami UE nt. gospodarki
odpadami.
Dyrektywa zapewnia, ze wszystkie formy energii produkowanej z Odnawialnych Źródeł Energii są objęte gwarancjami pochodzenia tych źródeł. Jednakże, Dyrektywa nie wymaga od Państwa Członkowskiego uznania zakupu gwarancji pochodzenia z innego Państwa
Członkowskiego lub związanego z nimi zakupu energii elektrycznej jako części obligatoryjnych limitów krajowych. W takim świetle Dyrektywa wyznacza wyraźną granicę pomiędzy
„gwarancjami pochodzenia” i „wymienialnymi zielonymi świadectwami”. Jeżeli chodzi o
pomoc państwa dotyczącą ochrony środowiska, będą wciąż miały zastosowanie przepisy
Traktatu, a w szczególności Art. 87 i 88.
Dyrektywa porusza również zagadnienia wzbudzania zaufania inwestorów do narodowych projektów oszczędności energii poprzez zapewnienie właściwego funkcjonowania
różnych mechanizmów wspomagających wykorzystywanie Odnawialnych Źródeł Energii, jak
na przykład zielone świadectwa, pomoc inwestycyjna, zwolnienia, redukcje lub zwroty podatkowe, oraz bezpośrednie projekty promocji cen.
Jednym z głównych założeń Dyrektywy jest możliwość sformułowania Dyrektywy
ramowej UE na temat projektów promocji wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Dy30
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 września 2001 w sprawie promowania energii elektrycznej produkowanej z odnawialnych źródeł energii na wewnętrznym rynku energetycznym.
26
rektywa przewiduje, że, po upłynięciu odpowiedniego okresu na złożenie wniosku oraz złożeniu przejściowego raportu na temat funkcjonowania Dyrektywy, Komisja może złożyć propozycję opracowania Unijnej Dyrektywy Ramowej.
Pośrednie znaczenie dla rozwoju OZE w UE mają także następujące Dyrektywy:
-
Dyrektywa 2001/80/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23.10.2001 roku w sprawie ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza z dużych obiektów energetycznego spalania,
-
Dyrektywa 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13.10.2003 roku, ustanawiająca system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych we
Wspólnocie oraz zmieniająca dyrektywę Rady 96/61/WE,
-
Dyrektywa 2004/101/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27.10.2004
roku, zmieniająca dyrektywę 2003/87/WE ustanawiającą system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie, z uwzględnieniem mechanizmów projektowych Protokołu z Kioto.
Dokumenty te stały się podstawą do stworzenia odpowiedniego ustawodawstwa w krajach
członkowskich UE. W Polsce zaowocowały zmianami Prawa energetycznego oraz wydaniem
odpowiednich aktów dodatkowych (głównie Rozporządzeń), służących realizacji rozwoju
OZE. Procedura ich wdrażania zostanie omówiona w następnym punkcie.
Rozdział 4 - Energetyka Odnawialna w Polsce
Odnawialne Źródła Energii rozwijają się w Polsce opornie. Proste przeniesienie zapisów rekomendowanych w dyrektywach do polskich aktów prawnych w procesie ich dostosowywania do wymogów unijnych w kraju, w którym OZE nie było prawie wcale, musiało
skończyć się niepowodzeniem. Na rynek nałożono wymogi (co do ilości energii wyprodukowanej w źródłach odnawialnych), nie bacząc, że same akty prawne nie przyczynią się do powstania nowych OZE. W postępowaniu ostatnich kilku lat nie uwzględniono elementu zachęty inwestycyjnej dla podmiotów potencjalnie zainteresowanych produkcją energii odnawialnej. Te błędy naprawiono dopiero31 w roku 2005, ale by zrozumieć sens wprowadzonych
ostatnio modyfikacji prawnych32, niezbędne jest spojrzenie na rynek OZE w Polsce z szerszej
perspektywy, począwszy od polityki energetycznej Państwa wobec OZE, poprzez możliwości
31
Wprowadzając obrót prawami majątkowymi do świadectw pochodzenia energii odnawialnej
L.Karski, Aspekty prawne rozwoju energetyki odnawialnej w Polsce na tle aktów UE, w: Czysta Energia, nr
12/2004, s. 10
32
27
sfinansowania inwestycji z funduszy unijnych (a także krajowych33), a na skonfrontowaniu
teorii ze smutną rzeczywistością skończywszy.
4.1. Polityka energetyczna Państwa w stosunku do OZE
Racjonalne wykorzystanie OZE jest jednym z istotnych elementów zrównoważonego
rozwoju państwa. Stopień wykorzystania Odnawialnych Źródeł Energii zależy od zasobów
naturalnych dostępnych na danym obszarze i technologii ich przetwarzania. Generalnie można powiedzieć, że biomasa (uprawy energetyczne, drewno opałowe, odpady rolnicze, przemysłowe i leśne, biogaz) oraz energia wiatrowa realnie oferują największy potencjał do wykorzystania w Polsce, przy obecnych cenach energii i warunkach pomocy publicznej. W dalszej
kolejności plasują się zasoby energii wodnej oraz geotermalnej. Natomiast technologie słoneczne (pomimo ogromnego potencjału technicznego) z powodu niskiej efektywności kosztowej w odniesieniu do produkcji energii elektrycznej, mogą odgrywać istotną rolę praktycznie wyłącznie do produkcji ciepła34, dodatkowo - na niewielką skalę.
Celem strategicznym polityki państwa jest wspieranie rozwoju Odnawialnych Źródeł
Energii i uzyskanie 7,5% udziału energii, pochodzącej z tych źródeł, w bilansie energii pierwotnej. Dokonać się to ma w taki sposób, aby wykorzystanie poszczególnych rodzajów Odnawialnych Źródeł Energii sprzyjało konkurencji promującej źródła najbardziej efektywne
ekonomicznie, tak, aby nie powodowało to nadmiernego wzrostu cen energii u odbiorców.
Stanowić to powinno podstawową zasadę rozwoju wykorzystania OZE w Polsce.
Udział energii elektrycznej wytwarzanej w OZE w łącznym zużyciu energii elektrycznej brutto w kraju powinien osiągnąć 7,5% w roku 2010. Jest on zgodny z indykatywnym
celem ilościowym, ustalonym dla Polski w Dyrektywie 2001/77/WE z dnia 27 września 2001
roku w sprawie promocji na rynku wewnętrznym energii elektrycznej produkowanej z odnawialnych źródeł energii.
Kwestia dalszego wzrostu udziału energii z OZE w bilansie paliwowo-energetycznym
kraju po roku 2010 zostanie przesądzona w ramach prac nad aktualizacją rządowej strategii
rozwoju energetyki odnawialnej. Niemniej jednak przewidywany dynamiczny wzrost zużycia
energii elektrycznej ogółem w perspektywie do roku 2025 i tak skutkować będzie koniecznością dalszego wzrostu produkcji energii elektrycznej w OZE.
33
34
L.Karski, Pomoc publiczna dla przedsiębiorców energetyki odnawialnej, w: Czysta Energia, nr 1/2004, s. 8
Ministerstwo Gospodarki i Pracy, Polityka Energetyczna Polski do 2025 roku, ss. 27-31
28
Dla zapewnienia Odnawialnym Źródłom Energii właściwej pozycji w energetyce, powinny zostać podjęte działania realizacyjne polityki energetycznej w następujących kierunkach35:
1. Utrzymanie stabilnych mechanizmów wsparcia wykorzystania Odnawialnych Źródeł
Energii - do roku 2025 przewiduje się stosowanie mechanizmów wsparcia rozwoju
wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych. Sprawą szczególnie istotną jest zapewnienie stabilności tych mechanizmów, a tym samym stworzenie warunków do
bezpiecznego inwestowania w OZE. Przewiduje się też stałe monitorowanie stosowanych mechanizmów wsparcia i w miarę potrzeb ich doskonalenie. Ewentualne istotne
zmiany tych mechanizmów wprowadzane będą z odpowiednim wyprzedzeniem, aby
zagwarantować stabilne warunki inwestowania. Dla realizacji tego celu planuje się
przeprowadzenie systemowej analizy rodzajów mechanizmów wsparcia rozwoju wykorzystania OZE w celu ewentualnej modyfikacji rozwiązania przyjętego w Polsce realizacja pod kierunkiem ministra właściwego do spraw gospodarki we współpracy z
ministrem właściwym do spraw finansów publicznych i ministrem właściwym do
spraw środowiska.
2. Wykorzystywanie biomasy do produkcji energii elektrycznej i ciepła - w warunkach
polskich, technologie wykorzystujące biomasę stanowić będą nadal podstawowy kierunek rozwoju Odnawialnych źródeł energii, przy czym wykorzystanie biomasy do
celów energetycznych nie powinno powodować niedoborów drewna w przemyśle
drzewnym, celulozowo-papierniczym i płytowym – drewnopochodnym. Wykorzystanie biomasy w znaczącym stopniu będzie wpływało na poprawę gospodarki rolnej
oraz leśnej i stanowić powinno istotny element polityki rolnej. Zakłada się, że pozyskiwana na ten cel biomasa w znacznym stopniu pochodzić będzie z upraw energetycznych. Przewiduje się użyteczne wykorzystanie szerokiej gamy biomasy, zawartej
w różnego rodzaju odpadach przemysłowych i komunalnych, także spoza produkcji
roślinnej i zwierzęcej, co przy okazji tworzy nowe możliwości dla dynamicznego
rozwoju lokalnej przedsiębiorczości. Warunkiem prowadzenia intensywnych upraw
energetycznych musi być jednak gwarancja, że wymagane w tym wypadku znaczne
nawożenie nie pogorszy warunków środowiskowych (woda, grunty). Dla realizacji tego celu planuje się:
35
Opracowanie redakcyjne, OZE w Polityce energetycznej Polski do 2025 r., w: Czysta Energia, nr 4/2005, ss.
12-13
29
a) Opracowanie bilansu biomasy pod kątem jej dostępności na cele energetyczne,
w tym ze względu na wykorzystanie surowca drzewnego na cele przetwórcze
oraz odległość od źródeł spalania – realizacja pod kierunkiem ministra właściwego do spraw rolnictwa we współpracy z ministrem właściwym do spraw
środowiska i ministrem właściwym do spraw gospodarki.
b) Podjęcie inicjatywy dotyczącej objęcia nowych krajów członkowskich UE systemem dopłat ze środków unijnych do wszystkich upraw energetycznych –
realizacja pod kierunkiem ministra właściwego do spraw rolnictwa.
3. Intensyfikacja wykorzystania małej energetyki wodnej - podejmowane będą działania,
mające na celu zwiększenie do roku 2025 mocy zainstalowanej w małych elektrowniach wodnych. Określone zostaną warunki do lokalizacji i realizacji budowy takich
źródeł, w tym zapewniające maksymalne wykorzystanie istniejących stopni na ciekach
wodnych. Przewiduje się także wzrost zainstalowanej mocy poprzez modernizację i
rozbudowę istniejących małych elektrowni wodnych, z uwzględnieniem uwarunkowań dotyczących planowanej przez rolnictwo restytucji ryb. Aby zrealizować ten cel,
planuje się opracowanie koncepcji powiązania rozwoju energetyki wiatrowej z elektrowniami szczytowo-pompowymi - realizacja pod kierunkiem ministra właściwego
do spraw gospodarki.
4. Wzrost wykorzystania energetyki wiatrowej - obserwowany w ostatnich latach,
znaczny postęp w wykorzystaniu energii wiatru, czyni energetykę wiatrową jedną z
najszybciej rozwijających się gałęzi przemysłu. Planuje się działania polepszające warunki inwestowania także w tym obszarze Odnawialnych Źródeł Energii. Konieczne
jest również wdrożenie rozwiązań zmierzających do poprawy współpracy elektrowni
wiatrowych w ramach krajowego systemu elektroenergetycznego. Działania w tym
zakresie nie mogą kolidować z wymaganiami ochrony przyrody (NATURA 2000).
Należy ocenić od strony sieciowej, na ile mogą być lokalizowane w strefie przybrzeżnej Morza Bałtyckiego morskie farmy wiatrowe. W celu wykonania tego zadania, planuje się przeprowadzenie analizy wskazującej optymalne lokalizacje terenów pod
energetykę wiatrową - realizacja pod kierunkiem ministra właściwego do spraw środowiska we współpracy z ministrem właściwym do spraw budownictwa, gospodarki
przestrzennej i mieszkaniowej.
5. Zwiększenie udziału biokomponentów w rynku paliw ciekłych - zakłada się sukcesywny wzrost udziału biokomponentów w ogólnej puli paliw ciekłych wprowadzanych na rynek polski. Działania w tym zakresie koncentrować się będą przede wszyst30
kim na wdrażaniu przepisów wspólnotowych. Niezbędnym narzędziem realizacji tego
celu jest przygotowanie projektu regulacji zapewniającej wdrożenie Dyrektywy
2003/30/WE o promocji wykorzystania biopaliw lub innych paliw odnawialnych w
transporcie – realizacja pod kierunkiem ministra właściwego do spraw rolnictwa we
współpracy z ministrem właściwym do spraw gospodarki, ministrem właściwym do
spraw transportu, ministrem właściwym do spraw środowiska oraz ministrem właściwym do spraw nauki.
6. Rozwój przemysłu na rzecz energetyki odnawialnej - rozwój wykorzystania Odnawialnych Źródeł Energii niesie za sobą korzystne efekty związane przede wszystkim z
aktywizacją zawodową na obszarach o wysokim stopniu bezrobocia, stymulując rozwój produkcji rolnej, wzrost zatrudnienia oraz rozwój przemysłu i usług na potrzeby
energetyki odnawialnej. Zwiększeniu wykorzystania Odnawialnych Źródeł Energii
towarzyszyć będzie także rozwój przemysłu działającego na rzecz Energetyki Odnawialnej. Szczególne działania przewiduje się w zakresie rozwoju produkcji urządzeń
dla elektrowni wiatrowych. Stopień rozwoju tej gałęzi przemysłu powinien wykraczać
poza potrzeby krajowe i warunkować opłacalny eksport tych urządzeń.
Założenia te, wraz z opisanymi w dalszej kolejności działaniami wdrażającymi regulacje
unijne mają w zamierzeniu stymulować rozwój OZE w Polsce36.
4.2. Wdrażanie regulacji unijnych do prawodawstwa krajowego
W Polsce - jeszcze przed akcesją do UE - wdrażanie w życie koncepcji wspierania
Energetyki Odnawialnej odbywało się dzięki wydawanym (i zmienianym) systematycznie
Rozporządzeniom właściwych ministrów, w których nakazywano podmiotom energetycznym
zakup energii wytwarzanej w OZE w odpowiednich, co roku rosnących proporcjach. Dodatkowo, zmianie systematycznie ulegało Prawo energetyczne, implementując wytyczne zawarte
w Dyrektywach37. Dzisiaj, moc obowiązującą w tej kwestii ma Rozporządzenie38 Ministra
Gospodarki i Pracy z dnia 9 grudnia 2004 r. w sprawie szczegółowego zakresu obowiązku
zakupu energii elektrycznej i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłach energii. Rozporządzenie to określa najważniejsze problemy związane z funkcjonowanie OZE na polskim
rynku energetycznym, definiując:
36
R.Gajberger-Sulecka, Stymulacja rozwoju wytwarzania energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych w warunkach rynkowych, w: Rynek Energii Elektrycznej, Materiały XI Konferencji Naukowo-Technicznej Politechniki
Lubelskiej, Kazimierz Dolny 2005, s. 145
37
G.Wiśniewski, Energetyka Odnawialna potrzebuje kompleksowej ustawy, w: Świat Energii, nr 2/2004, s. 35
38
Dz.U. nr 2656, Poz. 267, z dnia 17 grudnia 2004 r.
31
-
rodzaje Odnawialnych Źródeł Energii,
-
parametry techniczne i technologiczne wytwarzania energii elektrycznej lub ciepła
w Odnawialnych Źródłach Energii,
-
wymagania dotyczące pomiarów, rejestracji i sposobu obliczania ilości energii
elektrycznej lub ciepła wytwarzanych w Odnawialnych Źródłach Energii za pomocą instalacji wykorzystujących w procesie wytwarzania energii nośniki energii,
o których mowa w art. 3 pkt 20 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne,
-
wielkość i sposób obliczania udziału energii elektrycznej wytwarzanej w Odnawialnych Źródłach Energii, do której zakupu lub wytworzenia przedsiębiorstwo
energetyczne jest obowiązane, w sprzedaży energii elektrycznej, w okresie kolejnych 10 lat,
-
sposób uwzględniania w kalkulacji cen energii elektrycznej i ciepła, ustalonych w
taryfach przedsiębiorstw energetycznych, kosztów zakupu lub wytworzenia energii elektrycznej i ciepła, do których zakupu lub wytworzenia przedsiębiorstwo to
jest obowiązane.
Wykres 1. Ilość energii wyprodukowanej przez OZE w stosunku do ogólnej ilości energii
elektrycznej sprzedanej konsumentom.
%
10,0
9,0
8,0
7,0
9,0
9,0
9,0
2006
4,3
2005
9,0
1,0
3,6
2,0
3,1
3,0
5,4
4,0
2010
2011
2012
2013
2014
7,0
5,0
9,0
6,0
0,0
2007
2008
2009
Źródło: Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 9 grudnia 2004 r. w sprawie szczegółowego zakresu
obowiązku zakupu energii elektrycznej i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłach energii
Jednakże najważniejszym problemem uregulowanym w tym Rozporządzeniu jest ustalenie udziału energii odnawialnej, jaki w kolejnych latach musi znaleźć odzwierciedlenie w
32
ogólnie konsumowanej w Polsce energii elektrycznej. Na Wykresie 1 zaprezentowały zostały
wartości przypisane kolejnym latom. Ustalenie te są potocznie nazywane „obowiązkowym
zakupem”, gdyż przez podmioty sektora energetycznego są traktowane jako narzucona im z
góry obowiązkowa czynność, wymagana przez Państwo.
Obowiązek ten uznaje się za spełniony, jeśli, udział ilościowy zakupionej energii elektrycznej wytworzonej w Odnawialnych Źródłach Energii lub wytworzonej we własnych Odnawialnych Źródłach Energii i sprzedanej odbiorcom dokonującym zakupu energii elektrycznej na własne potrzeby, w wykonanej całkowitej rocznej sprzedaży energii elektrycznej przez
dane przedsiębiorstwo energetyczne tym odbiorcom, wynosi nie mniej niż wartość wyznaczona w danym roku.
4.3. Finansowanie OZE z funduszy unijnych
UE zagwarantowała możliwość sfinansowania rozwoju Energetyki Odnawialnej ze
wspólnych funduszy na kilka sposobów39. Zbiorcze zestawienie wszystkich możliwych źródeł
pozyskania kapitału na inwestycje prezentuje Tabela 1. W dalszej części pracy Autor omówi
dwa wybrane źródła finansowania, pochodzące z puli Funduszy Strukturalnych UE.
Tabela 1. Szacowana wielkość zagranicznych środków na inwestycje w OZE w mln € na
lata 2002-6
Rodzaj funduszu
2002
2003
2004
2005
2006
Razem:
PHARE
SAPARD
Inteligence Energy for
Europe
6. Program Ramowy40
Fundusze Strukturalne i
Spójności
Mechanizmy Elastyczności
Ekokonwersja długu zagranicznego
Fundusze Bilateralne
Pozostałe
Razem:
2,8
1,0
2,8
1,0
1,0
1,0
1,0
5,6
5,0
1,0
5,0
1,0
5,0
1,0
5,0
1,0
5,0
4,0
20,0
130,0
130,0
140,0
400,0
16,0
16,0
16,0
16,0
64,0
4,0
2,0
1,7
33,5
4,0
2,0
1,1
160,1
4,0
1,0
0,6
158,6
4,0
1,0
20,0
8,0
5,1
4,0
2,0
1,7
11,5
168,0
Źródło: Materiały konferencyjne, Konferencja Zakładu Energetycznego Płock SA „Rynek Energii Uzyskiwanej
ze Źródeł Odnawialnych”, Dębowa Góra 2004
39
P.Paszko, Sposoby finansowania energetyki odnawialnej, w: Czysta Energia, nr 1/2005, ss. 10-11
VI Program Ramowy w Zakresie Badań, Rozwoju, Demonstracji i Promocji na lata 2002-2006 z budżetem na
energię odnawialną w wysokości 802 miliony €.
40
33
Inwestycje w zakresie energetyki odnawialnej mogą być finansowane przede wszystkim z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), który powstał w 1975 roku.
Jego głównym zadaniem jest niwelowanie dysproporcji w poziomie rozwoju regionalnego
krajów należących do UE.41 Pomoc w ramach tego funduszu obejmuje inicjatywy w następujących dziedzinach:
-
Inwestycje produkcyjne umożliwiające tworzenie lub utrzymanie stałych miejsc
pracy,
-
Inwestycje w infrastrukturę, z uwzględnieniem tworzenia sieci transeuropejskich
dla regionów objętych celem nr 1 polityki strukturalnej UE,
-
Inwestycje w edukację i opiekę zdrowotną w regionach objętych celem nr 1 polityki strukturalnej UE,
-
Rozwój potencjału lokalnego: małych i średnich przedsiębiorstw,
-
Działalność badawczo-rozwojowa,
-
Inwestycje związane z ochroną środowiska.
Uzyskanie dofinansowania z tego źródła na potrzeby inwestycji w OZE jest możliwe
w ramach dwóch programów operacyjnych:
a) Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (ZPORR),
b) Sektorowego Programu Operacyjnego – Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw (SPO-WKP).
Poniżej, Autor przedstawi w skrótowy sposób podstawowe założenia obu programów
oraz wskaże konkretne ich działania, w których można upatrywać możliwości sfinansowania
inwestycji w OZE.
4.3.1. Finansowanie z ZPORR
Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego (ZPORR) to jeden z siedmiu programów operacyjnych klasyfikujący projekty inwestycyjne dofinansowywane z funduszy Unii Europejskiej. W odróżnieniu od pozostałych programów, ZPORR jest finansowany nie z jednego, ale z dwóch funduszy strukturalnych Unii Europejskiej - Europejskiego
Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) i Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS).42
Celem ZPORR jest tworzenie warunków wzrostu konkurencyjności regionów oraz
przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów w taki sposób, aby sprzyjać długofalo41
Centrum Informacji o Środowisku, www.cios.gov.pl
Opis ZPORR na podstawie Załącznika do Rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 1.07.2004,
zawierającego dokument: „Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego 2004-2006”
42
34
wemu rozwojowi gospodarczemu kraju, jego spójności ekonomicznej, społecznej i terytorialnej oraz integracji z Unią Europejską.
W ramach ZPORR realizowane są projekty służące poprawie konkurencyjności regionów oraz przeciwdziałaniu marginalizacji niektórych obszarów. W latach 2004-2006 przeznaczono na nie ponad 4 miliardy €, z czego 2,5 miliarda € pochodzi z EFRR, a 438 milionów
€ z EFS. Stanowi to około 36% wszystkich funduszy strukturalnych przyznanych Polsce w
latach 2004-2006. Pozostałe środki to współfinansowanie krajowe, czyli 346 milionów € z
budżetu państwa i 769 milionów €z budżetu jednostek samorządu terytorialnego. Ze środków
tych dofinansowywane są działania ujęte w trzy priorytety43.
W ramach Priorytetu I - Rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej wzmacnianiu konkurencyjności regionów - zgłaszane mogą być projekty z zakresu infrastruktury regionalnej. Przedsięwzięcia realizowane w ramach tego priorytetu mają na celu poprawę regionalnej infrastruktury technicznej i społecznej, decydującej o możliwościach rozwoju polskich
regionów w UE. Na dofinansowanie mogą liczyć inwestycje w dziedzinie:
-
Transportu - np. budowa dróg i mostów, wiaduktów , tuneli obwodnic,
-
Ochrony środowiska - np. budowa oczyszczalni ścieków, systemów kanalizacji,
zagospodarowania odpadów,
-
Edukacji - np. rozbudowa i modernizacja szkół wyższych,
-
Służby zdrowia - np. modernizacja i wyposażenie szpitali,
-
Kultury i turystyki - np. rozwój systemów informacji turystycznej
-
Społeczeństwa informacyjnego - np. zapewnienie dostępu do internetu w miejscach publicznych czy rozwój infrastruktury informatycznej.
Priorytet II dotyczy "Wzmocnienia rozwoju zasobów ludzkich w regionach". Współfinansowane są z niego inwestycje służące zwiększeniu szans na zatrudnienie poprzez zmianę
kwalifikacji i naukę nowych umiejętności np. szkolenia i praktyki zawodowe, pomoc w planowaniu kariery zawodowej, programy stypendialne dla młodzieży wiejskiej. Wspomaganie
finansowe mogą także uzyskać przedsięwzięcia promujące przedsiębiorczość np. doradztwo i
pomoc finansowa dla rozpoczynających działalność gospodarcza oraz wymianę informacji
między przedsiębiorcami a instytucjami naukowo-badawczymi (np. staże absolwenckie w
przedsiębiorstwach i staże pracowników sektora badawczego w firmach). Pomoc ta jest kierowana przede wszystkim na projekty realizowane na obszarach zagrożonych marginalizacją,
czyli terenach wiejskich i obszarach restrukturyzacji przemysłu.
43
Opis na podstawie serwisu www.samorzad.pap.pl
35
Priorytet III - Rozwój lokalny - obejmuję podobną kategorię przedsięwzięć, co Priorytet I z tym, że realizowane są w nim inwestycje skali lokalnej, a nie regionalnej. Ich głównym
celem jest aktywizacja społeczna i gospodarcza obszarów zagrożonych marginalizacją. Inwestycje dotyczyć mogą:
-
Transportu - np. budowy dróg gminnych i powiatowych,
-
Ochrony środowiska - np. budowy sieci wodociągowych i kanalizacyjnych, likwidacja dzikich wysypisk,
-
Edukacji - np. budowa i modernizacja szkół i przedszkoli,
-
Służby zdrowia - np. modernizacja i wyposażenie ośrodków zdrowia,
-
Kultury, turystyki i sportu - np. rewitalizacja zabytków, budowa obiektów sportowych.
W ramach ZPORR istnieje możliwość pozyskania środków na inwestycję w energetyce odnawialnej z następujących działań:
-
Działanie 1.2 - które daje możliwość uzyskania wsparcia finansowego dla inwestycji w infrastrukturę ochrony środowiska,
-
Działanie 3.1 - obejmujące wsparcie w inwestycje na obszarach wiejskich, przyczyniających się do ich zaktywizowania,
-
Działanie 3.2 - obejmujące dofinansowanie dla inwestycji na obszarach podlegających restrukturyzacji,
-
Działanie 3.3 – które daje możliwość pozyskania środków dla inwestycji na zdegradowanych obszarach miejskich, poprzemysłowych i powojskowych.
Ogólna wartość dofinansowania ze środków UE, jaką można uzyskać na inwestycje w odnawialnych źródłach energii, to:
-
Do 75% kosztów kwalifikowanych inwestycji,
-
Do 50% kosztów kwalifikowanych, gdy inwestycji generują znaczący zysk netto.
Wskazane tam sposoby spożytkowania środków to: budowa, rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej do produkcji i przesyłu energii odnawialnej (energia wiatrowa, wodna, geotermalna, kolektory słoneczne i ogniwa fotowoltaiczne, biomasa).
4.3.2. Finansowanie z SPO-WKP
Sektorowy Program Operacyjny „Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw, lata
2004-2006” znany pod hasłem „Unia dla Przedsiębiorczych – Program konkurencyjność” jest
jeden z kluczowych dokumentów przygotowanych przez Polskę, przewidzianych w Narodo-
36
wym Planie Rozwoju 2004-2006 i określających ramy wsparcia dla Polski z funduszy strukturalnych po przystąpieniu do Unii Europejskiej.
SPO-WKP, wykorzystując zasoby sfery naukowo-badawczej oraz korzyści związane
ze stosowaniem nowoczesnych technologii, w tym technologii informacyjnych oraz technologii wspierających ochronę środowiska, określa cele, priorytety i działania dotyczące realizacji
polityki w zakresie przedsiębiorczości i innowacyjności, ze szczególnym uwzględnieniem
sektora małych i średnich przedsiębiorstw (MSP).44
Przyjęta strategia osiągnięcia celu SPO-WKP zakłada potrzebę stworzenia silnego
otoczenia instytucjonalnego wspierającego działalność przedsiębiorstw oraz przekształcenia
istniejącej gospodarki w gospodarkę opartą na innowacyjnych przedsiębiorstwach, utrzymujących silną pozycję konkurencyjną na Jednolitego Rynku Europejskiego (JRE).
W celu realizacji tych założeń, przyjęto dwa Priorytety, sformułowane następująco:
-
Rozwój przedsiębiorczości i wzrost innowacyjności poprzez wzmocnienie instytucji otoczenia biznesu (Priorytet 1),
-
Bezpośrednie wsparcie przedsiębiorstw (Priorytet 2).45
Wsparcie finansowe z tego funduszu jest koncentrowane na dwóch grupach odbiorców. Pierwsza z nich, to instytucje szeroko rozumianego otoczenia biznesu, do której zaliczono w szczególności instytucje wspierające rozwój przedsiębiorczości, centra i ośrodki transferu technologii, parki naukowo - technologiczne i przemysłowe, inkubatory technologiczne,
instytucje sfery B+R działające we współpracy z przedsiębiorstwami lub na ich potrzeby oraz
instytucje administracji publicznej istotne z punktu widzenia wykorzystania technologii informacyjnych przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Drugą grupą odbiorców pomocy
udzielanej w ramach SPO-WKP są istniejące przedsiębiorstwa oraz nowo powstałe przedsiębiorstwa oparte na wykorzystaniu Hi-Tech,46 posiadające znaczny potencjał rynkowy.
SPO-WKP wychodzi naprzeciw potrzebom podmiotów gospodarczych, zapewniając im kompleksowe wsparcie w sprawnym dostosowaniu się do szybko zmieniających się warunków
prowadzenia działalności, w celu utrzymania oraz podnoszenia ich pozycji konkurencyjnej na
rynku.
Ze względu na krótki okres realizacji SPO-WKP (2004-2006), najpilniejsze potrzeby i
uwarunkowania, w jakich działają przedsiębiorstwa oraz poziom dostępnych środków finansowych, sformułowano następujące cele cząstkowe Priorytetu 1:
44
www.funduszestrukturalne.gov.pl
Uzupełnienie Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw, lata 20042006, www.funduszestrukturalne.gov.pl.
46
Nowoczesny, wysoko rozwiniętych technologii.
45
37
-
Pobudzenie przedsiębiorczości i działalności innowacyjnej poprzez dostęp do wysokiej jakości usług świadczonych przez instytucje otoczenia biznesu,
-
Ułatwienie możliwości finansowania inwestycji,
-
Przygotowanie nowoczesnej infrastruktury dla prowadzenia działalności gospodarczej,
-
Rozwój przedsiębiorczości poprzez wzmocnienie powiązań między sektorem B+R
a przedsiębiorstwami,
-
Zwiększanie sprawności wdrażania i komercjalizacji innowacji, w tym transfer
technologii,
-
Zwiększanie dostępu i zakresu korzystania z usług publicznych on-line.
Założenia SPO-WKP przyjmują, że osiągnięcie tych celów wymaga wsparcia wdrażania projektów zgłaszanych przez te instytucje, przede wszystkim w zakresie:
-
Poprawy ich oferty usługowej - odpowiadającej potrzebom rynku, zwłaszcza w
obliczu nowych warunków funkcjonowania przedsiębiorstw wraz z wejściem na
JRE oraz przechodzeniem do gospodarki opartej na wiedzy,
-
Powstawania sieci tych instytucji - stwarzających warunki umożliwiające wymianę
informacji i wiedzy między samymi instytucjami oraz oferowanie kompleksowego
pakietu usług dla przedsiębiorców i wdrażanie adekwatnych strategii wspierania
przedsiębiorstw,
-
Podejmowania przedsięwzięć inwestycyjnych niezbędnych dla właściwego funkcjonowania tych instytucji,
-
Promocji działalności tych instytucji - koniecznej z uwagi na wykazany w badaniach niski stopień wiedzy przedsiębiorców o dostępnych instrumentach wsparcia.
Innym działaniem realizującym cele Priorytetu 1 jest utworzenie parków przemysłowych, wykorzystujących infrastrukturę restrukturyzowanych lub likwidowanych przedsiębiorstw - co ma szczególne znaczenie w regionach o wysokim bezrobociu.
Przyjęta strategia poprawy pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstw zakłada wsparcie
działań przyczyniających się do zwiększenia transferu nowoczesnych rozwiązań technologicznych, produktowych i organizacyjnych do gospodarki, co wpłynie na poprawę nowoczesności polskiej gospodarki, a tym samym na poziom jej konkurencyjności. W tym zakresie
SPO-WKP planuje realizację projektów obejmujących w szczególności:
-
Badania stosowane i prace rozwojowe, w tym badania przemysłowe oraz przedkonkurencyjne, prowadzone przez przedsiębiorstwa lub grupy przedsiębiorstw lub
we współpracy z instytucjami naukowo-badawczymi,
38
-
Inwestycje związane z budową, modernizacją i wyposażeniem laboratoriów
świadczących specjalistyczne usługi dla przedsiębiorstw,
-
Inwestycje związane z budową, modernizacją i wyposażeniem specjalistycznych
laboratoriów, działających w priorytetowych dziedzinach rozwoju polskiej gospodarki,
-
Badania w obszarze monitorowania i prognozowania rozwoju technologii (foresight).
Przyjęta strategia realizacji określonego w SPO-WKP celu zakłada wzmocnienie instytucji otoczenia biznesu - dzięki realizacji Priorytetu 1 - oraz wsparcie dla przedsięwzięć
podejmowanych bezpośrednio przez samych przedsiębiorców, poprzez realizację działań
Priorytetu 2.
Priorytet 2 określony mianem bezpośredniego wsparcia przedsiębiorstw, najbardziej
interesujący dla sektora energetyki odnawialnej, jest ukierunkowany na zwiększenie konkurencyjności przedsiębiorstw poprzez wsparcie inwestycji poprawiających ich poziom technologiczny i organizacyjny, jak również inwestycji w zakresie BHP i ochrony środowiska oraz
dostarczanie wysokiej jakości usług doradczych.
Strategia realizacji tego priorytetu zakłada konieczność osiągnięcia następujących celów cząstkowych:
-
Zwiększenie nakładów inwestycyjnych w przedsiębiorstwach,
-
Poprawa konkurencyjności przedsiębiorstw poprzez inwestycje w wiedzę,
-
Tworzenie nowych miejsc pracy,
-
Podniesienie poziomu innowacyjności przedsiębiorstw,
-
Dostosowanie przedsiębiorstw do wymogów prawodawstwa unijnego.
Ze względu na potrzeby polskich przedsiębiorstw, wynikające z konieczności podniesienia jakości i efektywności organizacji i zarządzania, strategia realizacji celu SPO-WKP
zakłada także wsparcie projektów doradczych m. in. w zakresie:
-
Uzyskiwania certyfikatów zgodności dla wyrobów, usług, surowców, maszyn i
urządzeń, aparatury kontrolno-pomiarowej oraz kwalifikacji personelu,
-
Projektowania, wdrażania i doskonalenia systemów zarządzania jakością, środowiskiem oraz BHP.
Jednocześnie, strategia obejmie wsparciem projekty doradcze w zakresie wdrażania zasad
prowadzenia działalności gospodarczej w warunkach JRE oraz dostosowania tej działalności
do norm i wymogów prawodawstwa unijnego, w tym w zakresie ochrony środowiska oraz
BHP.
39
Poprawa konkurencyjności przedsiębiorstw poprzez inwestycje w wiedzę, zakłada
również skierowanie wsparcia na dofinansowanie projektów doradczych w zakresie powstawania przedsiębiorstw opartych na wykorzystaniu nowych technologii o znacznym potencjale
rynkowym oraz wdrażania strategii rozwoju przedsiębiorstw w oparciu o rozwiązania innowacyjne, w tym nowe technologie. W założeniu, ma to pomóc w zmniejszeniu barier w zakresie wdrażania innowacji wynikających z braku odpowiedniej wiedzy przedsiębiorców.
Jednym z najbardziej istotnych elementów przyjętej strategii realizacji celu SPO-WKP
jest zwiększenie konkurencyjności produktowej i technologicznej przedsiębiorstw poprzez
wsparcie podejmowanych w przedsiębiorstwach inwestycji. W związku z kontynuowaniem w
ramach SPO-WKP stosowania dotychczasowych instrumentów finansowego wspierania inwestycji, zakłada się trzy grupy projektów inwestycyjnych, a tym samym trzy schematy
udzielania wsparcia dla przedsiębiorstw składających projekty.
Pierwszy ze schematów przewiduje udzielenie pomocy w postaci wsparcia finansowego na inwestycje unowocześniające ofertę produktową lub technologiczną MSP. Obejmie on
wsparciem w szczególności projekty w zakresie:
-
Modernizacji MSP,
-
Dostosowania technologii i produktów do wymogów dyrektyw unijnych, zwłaszcza norm zharmonizowanych,
-
Wdrażania i komercjalizacji technologii i produktów innowacyjnych,
-
Zastosowania i wykorzystania technologii informatycznych w procesach
-
Zarządzania przedsiębiorstwem,
-
Wykorzystania technologii gospodarki elektronicznej (w przedsiębiorstwach),
-
Wdrażania wspólnych przedsięwzięć inwestycyjnych podejmowanych przez
przedsiębiorstwa (jako dopełnienie wsparcia dla tworzenia różnych form kooperacji między przedsiębiorstwami).
Drugi schemat udzielania wsparcia dla przedsiębiorców w zakresie projektów inwestycyjnych jest kontynuacją wdrażania instrumentu opartego o ustawę o finansowym wspieraniu inwestycji. W tym przypadku, pomoc finansowa kierowana jest zarówno do MSP, jak i
dużych przedsiębiorstw. Obejmie ona dofinansowanie nowych inwestycji polegających na
utworzeniu lub rozbudowie przedsiębiorstwa, zarówno ze sfery produkcyjnej, jak i usługowej,
jak również na rozpoczęciu w przedsiębiorstwie działalności obejmującej dokonywanie zasadniczych zmian produktu, produkcji lub procesu produkcyjnego. Inwestycje te mogą obejmować nakłady na środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne, polegające na uzyska-
40
niu patentu, nabyciu licencji lub nieopatentowanej wiedzy technicznej, technologicznej lub z
zakresu organizacji i zarządzania.
Trzeci schemat jest ściśle związany z ochroną środowiska, a co za tym idzie, także z
problematyką energetyki odnawialnej. Promowane w UE podejście do ochrony środowiska
wymusza tworzenie i wdrażanie nowych technik i technologii, przede wszystkim takich, które
przyczyniają się do eliminacji zanieczyszczeń u źródła. Wymóg dostosowania się do wymagań w zakresie ochrony środowiska stawiany wobec przedsiębiorstw przemysłowych jest
równoznaczny z koniecznością poniesienia przez nie ogromnych wydatków inwestycyjnych.
Dlatego też elementem strategii poprawy pozycji konkurencyjnej gospodarki funkcjonującej
w warunkach JRE jest wsparcie projektów inwestycyjnych w zakresie ochrony środowiska.
W szczególności wsparcie otrzymają projekty w następujących obszarach: ochrona powietrza,
ochrona wód i gospodarka ściekowa, gospodarka odpadami przemysłowymi i niebezpiecznymi oraz uzyskanie pozwolenia zintegrowanego, gdzie preferencje otrzymają projekty z zastosowaniem BAT.
W ramach SPO-WKP, podmioty zainteresowane inwestycjami w OZE mogą uzyskać
środki z następujących, konkretnych działań47:
-
Działanie 2.4 - które daje możliwość uzyskania wsparcia dla inwestycji w zakresie
dostosowania przedsiębiorstw do wymogów ochrony środowiska, poprzez dofinansowanie:
a) Przeprowadzenia inwestycji koniecznych do uzyskania tzw. pozwolenia zintegrowanego,
b) Przeprowadzenie inwestycji gospodarki wodno - ściekowej,
c) Przeprowadzenie inwestycji z zakresu ochrony powietrza,
d) Przeprowadzenie inwestycji z zakresu gospodarki odpadami przemysłowymi i
niebezpiecznymi.
-
Działanie 2.2, Poddziałanie 2.2.1 - które daje możliwość uzyskania wsparcia dla
przedsiębiorstw dokonujących nowych inwestycji, ponieważ jednym ze szczególnych celów tego poddziałania jest poprawa stanu środowiska naturalnego,
-
Działanie 2.4, Poddziałanie 2.4.3 – które z kolei wspiera inwestycje zmierzające
do obniżenia wielkości emisji do powietrza substancji zanieczyszczających z istniejących obiektów spalania paliw, w celu poprawy jakości powietrza.
47
A.Malarz, Materiały szkoleniowe z konferencji Polskiej Izby Gospodarczej Energii Odnawialnej „Ekologiczne
wyzwania w energetyce”, Warszawa, 22-23.04.2005 r.
41
Działania 2.4 i 2.2.1 dają możliwość uzyskania nawet do 65% dofinansowania tzw. kosztów
kwalifikowanych (do 35% może dofinansować EFRR, natomiast minimum 25% dofinansowania kosztów kwalifikowanych zapewnia współfinansowanie publiczne krajowe poprzez
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej).
4.4. Stan Energetyki Odnawialnej w Polsce
W latach 90-tych odnotowano w Polsce wyraźny, oceniany na dwu a nawet czterokrotny, wzrost wykorzystania Odnawialnych Źródeł Energii. Odbywał się on dzięki oddolnym
inicjatywom drobnych inwestorów i producentów technologii, wspomaganych przez nieliczne
organizacje pozarządowe, a w drugiej połowie dekady także przez nieco bardziej aktywną
postawę instytucji finansowych i samorządów. Mniej zaawansowane technicznie technologie
OZE, oparte głównie na wykorzystaniu biopaliw stałych w kotłach obsługiwanych ręcznie,
wdrażane były na zasadach komercyjnych, podczas gdy o wdrażaniu bardziej zaawansowanych technologii decydowały umiejętności pozyskania środków zewnętrznych na pojedynczą
inwestycję.
Wykres 2. Rynek Energii Elektrycznej w Polsce – podział według rodzaju Wytwórców
60,73
70
65,55
%
60
33,85
50
26,02
40
30
1,88
2,90
1,04
3,76
0,00
0,06
1,71
10
2,50
20
0
Węgiel
kamienny
Węgiel brunatny
Gaz
Inne paliw a
Elektrow nie
szczytow opompow e
OZE
Lewy słupek ukazuje tzw. moc zainstalowaną, (czyli możliwości produkcyjne), prawy słupek ukazuje energię
faktycznie wyprodukowaną, stan na koniec 2004 roku
Źródło: W.Wójcik, Odnawialne Źródła Energii na Gospodarczej Mapie Polski, www.polpx.pl
42
Pierwsza faza rozwoju energetyki odnawialnej w Polsce odbywała się bez systemowego wsparcia ze strony państwa, bazowała głownie na bieżącym i oczekiwanym wzroście cen
paliw kopalnych w wyniku stopniowego odstępowania państwa od subwencjonowania energetyki konwencjonalnej i zagospodarowała przede wszystkim nisze rynkowe i proste rezerwy.
Jej żywiołowość i przypadkowość miała jednak także ujemne skutki. Nie zostały w pełni wykorzystane możliwości popularyzacji trafionych inwestycji proporcjonalnie do dostępnych w
Polsce zasobów danego źródła energii odnawialnej. Z drugiej strony nie wszystkie zrealizowane instalacje miały szansę na powielenie.
Były też inwestycje chybione, które sektorowi energetyki odnawialnej przyniosły więcej strat niż korzyści przez swą incydentalność oraz swoistą antyreklamę. Wynikiem takiej
sytuacji był mierny efekt edukacyjny, nie do końca wykorzystane możliwości rzetelnej analizy przyczyn sukcesu jednych instalacji, a niepowodzeń innych, oraz dostosowania do jej wyników dalszych działań promocyjnych w sektorze. Nie były spełnione podstawowe wymogi
rozwoju nowych technologii, tj. nie była zachowana kolejność: od prototypu, poprzez wdrożenia pilotowe, do komercjalizacji technologii. Brak generalnych studiów o możliwości wykorzystania
poszczególnych
technologii
i
ich
pełnych
charakterystyk
techniczno-
ekonomicznych powodował, że niekiedy budowane były instalacje demonstracyjne technologii, które nie miały perspektyw na dostosowanie się do reguł rynkowych w ówczesnych warunkach prawno-ekonomicznych. Przypadkowość wdrożeń technologii OZE w Polsce była
wynikiem braku wizji rozwoju sektora i dostosowania do niej mechanizmów wsparcia, w tym
także finansowego tak, aby rozwój energetyki odnawialnej następował po najniższych kosztach w długim okresie. Do chwili obecnej taka wizja nie powstała48. W efekcie, OZE w Polsce jest za mało, by można było zrealizować obowiązkowe, nałożone przez prawo, zakupy
energii odnawialnej w stosunku według ustalonego procentu w stosunku do energii konwencjonalnej. Jak niewielkie są zasoby polskich OZE, pokazuje Wykres 2.
Dzisiaj, większość polskich OZE stanowią elektrownie wodne, co pokazuje Wykres 3.
Dominacja elektrowni wodnych jest spowodowana przez fakt istnienia kilku ogromnych
obiektów systemowych na zaporach wodnych (na Wiśle we Włocławku, w Czorsztynie, w
Solinie). Małe Elektrownie Wodne zbudowano, a raczej odbudowano na przestrzeni ostatniej
dekady, korzystając głównie z możliwości zagospodarowania nieczynnych od lat obiektów
48
Europejskie Centrum Energii Odnawialnej przy Instytucie Budownictwa Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa, Ekonomiczne i prawne aspekty wykorzystania odnawialnych źródeł w Polsce,
http://www.mos.gov.pl/1materialy_informacyjne/archiwum/odnawialne_zrodla_energii/energia.html
43
już istniejących. Wiele z nich pochodzi jeszcze sprzed wojny. Przytłaczająca ilość małych
elektrowni wodnych znajduję się na terenach dawnych Ziem Odzyskanych i ma pochodzenie
poniemieckie. Praktycznie w ogóle nie buduje się nowych obiektów – koszty spiętrzeń wodnych i budowy tam są ogromne i pozostają poza zasięgiem finansowych nawet średniej wielkości inwestorów.
W przypadku elektrowni wiatrowych, większość z nich to siłownie postawione przez
drobnych inwestorów. Zainstalowane maszyny pochodzą z demobilu, głównie z Danii i Niemiec, gdzie wycofano je z użytkowania, zamieniając na znacznie większe i silniejsze. Mają
niewielką moc, a zatem skala ich produkcji jest niewielka. W Polsce powstało tylko kilka
dużych, zawodowych tzw. parków wiatrowych, gdzie stoi po kilka-kilkanaście wiatraków o
mocy rzędu kilku Megawatów. Wszystkie z nich należą do inwestorów zagranicznych, głównie niemieckich. Przynajmniej kilka dużych parków wiatrowych jest w „stanie gotowości”,
tzn. zostały zaprojektowane, opracowano warunki ich budowy, a inwestorzy (również głównie zagraniczni) korzystają na korzystne zmiany cenowe w Polsce, aby rozpocząć inwestycję.
Wykres 3. Rodzaje OZE w Polsce wg procentowego udziału
90
80
71,92
100
86,33
%
70
60
50
20,86
40
30
5,06
2,29
2,29
10
4,92
6,32
20
0
Elektrow nie w odne
Elektrow nie w iatrow e
Elektrow nie biogazow e Elektrow nie na biomasę
Lewy słupek ukazuje tzw. moc zainstalowaną, (czyli możliwości produkcyjne), prawy słupek ukazuje energię
faktycznie wyprodukowaną, stan na koniec 2004 roku
Źródło: W.Wójcik, Odnawialne Źródła Energii na Gospodarczej Mapie Polski, www.polpx.pl
Duże szanse rozwoju stoją obecnie przed elektrowniami spalającymi biomasę. Znów
jednak, przyjęte rozwiązania prawne nie będą promowały powstania nowych małych elek-
44
trowni, tak bardzo pożądanych, tylko duże elektrownie zawodowe, którym pozwolono mieszać węgiel z biomasą i tym samym umożliwiono produkowanie energii zmiksowanej, tzn. z
zawartym w niej udziałem energii zielonej.
Problemy, które blokując rozwój OZE w Polsce są tak obszernym zagadnieniem, iż Autor postanowił nie podejmować tego tematu ograniczając się jedynie do krótkiego zestawienia
najważniejszych zagadnień, przedstawionych poniżej.
Energetyce odnawialnej przeszkadza szereg typowych dla nowych technologii i nowych
kierunków rozwoju barier:
-
Politycznych - rola energetyki odnawialnej jest niedoceniana w polityce energetycznej państwa i systemie prawnym, których priorytetami w okresie transformacji
są: dywersyfikacja źródeł energii poprzez wzrost udziału paliw płynnych i gazu
ziemnego w bilansie energetycznym, modernizacja sektora węglowego oraz poprawa efektywności energetycznej.
-
Organizacyjnych i instytucjonalnych - nowopowstający sektor konkuruje z wyposażoną w rozbudowaną infrastrukturę techniczną, instytucjonalną i organizacyjną
energetyką konwencjonalną, zbudowaną z zaangażowaniem olbrzymich środków
finansowych państwa. Państwo subsydiowało bezpośrednio wydobycie paliw kopalnych i produkcję z nich energii w przeszłości, ale i obecnie czyni to w organicznym zakresie. W dalszym ciągu państwo ma decydujący udział w pokrywaniu
zewnętrznych kosztów funkcjonowania systemu energetycznego kraju. Obecna
struktura instytucjonalna i funkcjonalna na szczeblu administracji centralnej, ze
względu na rozproszenie kompetencji i odpowiedzialności oraz brak wiedzy i doświadczenia (co jest rzeczą raczej zrozumiałą) w przedmiocie wykorzystania OZE,
nie zapewnia warunków do rozwiązania problemów efektywnego rozwoju sektora
energetyki odnawialnej oraz konsekwentnego rozwoju rynku. Towarzyszy temu
brak profesjonalnych organizacji gospodarczych w sektorze energetyki odnawialnej oraz ograniczona współpraca krajowego przemysłu i instytucji z partnerami
zagranicznymi.
-
Prawnych - zwiększających ryzyko inwestorów z tytułu niestabilności rozwiązań
(brak uregulowań ustawowych) lub podnoszących koszty transakcyjne z tytułu
skomplikowanych procedur administracyjnych przy lokalizacji inwestycji.
-
Ekonomiczno-finansowych - wysokie początkowe nakłady inwestycyjne technologii OZE, wysokie koszty przygotowania inwestycji w stosunku do kosztów eksploatacyjnych, brak precyzyjnie zdefiniowanych mechanizmów ekonomicznych i
45
podatkowych w budżecie państwa i polityce finansowej oraz brak strategii, programów i harmonogramu wydatkowania środków z funduszy ekologicznych i parabudżetowych, zniechęcają inwestorów i utrudniają stabilny rozwój sektora po
najniższych kosztach.
-
Technicznych - technologie OZE charakteryzują się różnym stopniem rozwoju i
komercjalizacji, dużą różnorodnością w zakresie mocy, sprawności, wydajności i
awaryjności urządzeń, oraz znacznym zróżnicowaniem wysokości nakładów inwestycyjnych. Naturalną barierą techniczną technologii OZE wynikającą z charakteru
wykorzystywanych przez nie źródeł i struktury kosztów jest częsta konieczność
rezerwowania dostaw energii z systemu konwencjonalnego. Z uwagi na wczesne
stadium rozwoju technologii OZE, barierą jest także brak priorytetów społecznogospodarczych oraz uznania perspektywicznej roli energetyki odnawialnej w polityce naukowej oraz pomijanie energetyki odnawialnej w polityce przemysłowej,
co skutkuje powolnym spadkiem kosztów technologii i niedostatkiem ich podaży
na rynku krajowym.
-
Informacyjnych i edukacyjnych - wynikających zarówno z braku wiedzy o rozmieszczeniu zasobów, procedurach postępowania przy lokalizacji inwestycji, dostępie do technologii i źródeł finansowania, jak i z braku znajomości problematyki
wykorzystania OZE na wszystkich szczeblach administracji.
Energetyka Odnawialna dotychczas nie miała priorytetu w polityce gospodarczej państwa. Ogólna polityka gospodarcza państwa w sposób pośredni jedynie, poprzez stopniowe
urealnianie cen energii z paliw kopalnych, zwiększała zainteresowanie pojedynczych inwestorów wykorzystaniem OZE. Z drugiej jednak strony, nie dostrzeżona została zasadnicza systemowa rola, jaką Energetyka Odnawialna odegrać może w rozwoju krajowej, regionalnej i
lokalnej infrastruktury gospodarczej i społecznej. Zbyt późnemu wycofywaniu się państwa z
odpowiedzialności za sektor energetyki konwencjonalnej (rozwinięty dzięki stosowanym
przez dziesięciolecia dotacjom rządowym) oraz ceny paliw kopalnych, towarzyszyło także w
ostatnich latach wycofywanie się państwa z odpowiedzialności za modernizację infrastruktury, zwłaszcza na obszarach wiejskich i w małych miasteczkach, a więc tam, gdzie rola energetyki odnawialnej jest największa. W działaniach podejmowanych na rzecz modernizacji infrastruktury nie uwzględniono doświadczeń Unii Europejskiej, zgodnie z którymi nadmierne
wycofywanie się państwa w dziedzinie rozwoju infrastruktury jest wręcz szkodliwe. W efekcie, decyzje inwestycyjne dotyczące modernizacji wysoce niedoinwestowanej infrastruktury
energetycznej na szczeblu regionalnym i lokalnym, skutkujące na wiele lat, podejmowane
46
były bez analizy długookresowych kosztów i korzyści, a uwzględniały jedynie bieżącą strukturę cen nośników energii, w tym przejściowo niskie ceny oleju opałowego i gazu.
Zamiast preferowania rozwiązań innowacyjnych i niekonwencjonalnych, uwzględniających nie tylko obecne ale i przyszłe potrzeby i wymogi (w tym ekologiczne), gdzie jest
ważne miejsce dla energetyki odnawialnej, stosowano podejście zachowawcze i imitacyjne.
Tak więc realizując podstawowe paradygmaty polityki gospodarczej w latach 90-tych w sektorze energetycznym, tj. liberalizacja rynku energii i prywatyzacja z równoczesnym wycofywaniem się państwa z odpowiedzialności za rozwój infrastruktury technicznej i społecznej, w
tym przyszłościowej infrastruktury energetycznej, nie wykorzystano nadarzającej się okazji
do systemowego wprowadzenia energetyki odnawialnej jako istotnego i innowacyjnego elementu gospodarki narodowej. W nowych, przyjętych przez Rząd w lutym 2000 roku „Założeniach polityki energetycznej do roku 2020” zwrócona ostatecznie uwagę na rolę OZE w rozwoju infrastruktury. Wykorzystanie OZE powinno przede wszystkim wzmocnić bezpieczeństwo energetyczne w skali lokalnej i przyczynić się do poprawy zaopatrzenia w energię na
terenach o słabo rozwiniętej infrastrukturze energetycznej. Jednakże dalej stwierdzono, że po
przyjęciu w 1997 roku prawa energetycznego, a wraz z nim obowiązku sporządzania przez
gminy planu zaopatrzenia w energię elektryczną, ciepło i gaz oraz wydania przez Ministra
Gospodarki rozporządzenia o obowiązku zakupu energii elektrycznej i ciepła ze źródeł niekonwencjonalnych, zapisy te powinny być jedynie szerzej wykorzystane przez władze lokalne, a nie wspomniano o kwestii odpowiedzialności Rządu i konieczności bardziej aktywnego
i strukturotwórczego włączenia się państwa w proces rozwoju energetyki odnawialnej, przynajmniej w jego fazie początkowej49.
Podsumowanie
Energetyka opierająca się na źródłach odnawialnych jest niewątpliwie traktowana
priorytetowo. Unia Europejska jest światowym liderem w promowaniu tego sposobu pozyskiwania energii elektrycznej. Na żadnym innym kontynencie koncepcja pozyskiwania energii ze źródeł ekologicznych nie została tak mocno wdrożona w życie jak w Europie. Stany
Zjednoczone, mimo, że rozpoczęły instalowanie na masową skalę elektrowni wiatrowych
znacznie wcześniej niż Europa, dziś stoją znacznie dalej w rozwoju tego segmentu sektora
energetycznego. Europejczycy wykazują dzisiaj dużą świadomość ekologiczną. Stąd elek-
49
Ibidem
47
trownie produkujące energię zieloną, nie zanieczyszczające środowiska cieszą się wsparciem
społecznym.
Trzeba jednak jasno powiedzieć, że ich rozwój stoi w sprzeczności z interesami
ogromnego lobby energetyki tradycyjnej, bardzo zasobnego i wpływowego, starającego się
mocno ograniczyć ekspansję energetyki odnawialnej. Rozwój OZE wymaga wsparcia systemowego – otoczenia przyjaznym prawem i stosowania zachęt inwestycyjnych. Każdy z krajów członkowskich prowadzi swoją indywidualną politykę, szukając mechanizmów, które
skłoniłyby inwestorów do zbudowania nowych OZE. Wszystkie kraje – poza Niemcami –
mają ich bowiem ciągle mnie, niż wymagają tego tzw. cele indykatywne nałożone przez UE.
Nie inaczej jest także w Polsce.
Parcie UE do zbudowania nowego, samodzielnego sektora energetyki, jakim jest
Energetyka Odnawialna z całą pewnością się powiodło. Na pewno jest to wyraźnie oddzielony sektor, z historią swojego powstania (rodzącą się świadomością ekologiczną), własnym
otoczeniem prawnym, technologią i zwyczajami. Przedstawienie go w takiej formie - jako cel
niniejszej pracy - zostało zatem zrealizowane.
48
Spis Tabel
TABELA 1. SZACOWANA WIELKOŚĆ ZAGRANICZNYCH ŚRODKÓW NA INWESTYCJE W OZE W
MLN € NA LATA 2002-6........................................................................................................................... 33
Spis Wykresów
WYKRES 1. ILOŚĆ ENERGII WYPRODUKOWANEJ PRZEZ OZE W STOSUNKU DO OGÓLNEJ ILOŚCI
ENERGII ELEKTRYCZNEJ SPRZEDANEJ KONSUMENTOM. ........................................................... 32
WYKRES 2. RYNEK ENERGII ELEKTRYCZNEJ W POLSCE – PODZIAŁ WEDŁUG RODZAJU
WYTWÓRCÓW ......................................................................................................................................... 42
WYKRES 3. RODZAJE OZE W POLSCE WG PROCENTOWEGO UDZIAŁU .............................................. 44
Spis Rysunków
RYSUNEK 1. OFICJALNE LOGO UNITED NATIONS FRAMEWORK CONVENTION ON CLIMATE
CHANGE ...................................................................................................................................................... 5
RYSUNEK 2. EMISJA WĘGLA DO ATMOSFERY NA ŚWIECIE NA PRZESTRZENI OSTATNICH 200
LAT ............................................................................................................................................................... 6
RYSUNEK 3. ELEKTROWNIA WODNA NA ZAPORZE W SOLINIE ........................................................... 10
RYSUNEK 4. STREFY NASŁONECZNIENIA W POLSCE ............................................................................. 11
RYSUNEK 5. STREFY WIETRZNOŚCI W POLSCE........................................................................................ 12
RYSUNEK 6. MAŁA ELEKTROWNIA BIOGAZOWA W GORANINIE KOŁO KONINA ........................... 13
RYSUNEK 7. LOGO PROGRAMU ALTENER ................................................................................................. 24
49
Literatura
1. J.Bertnatt, S.Gawron, Emil Król, Małe przydomowe elektrownie wiatrowe, w: Czysta
Energia, nr 1/2005
2. S.Brzozowski, Protokół z Kioto wszedł w życie, w: Klient, Przesył, Dystrybucja, nr.
2/2005
3. J.Buriak, A.Augusiak, Energetyczne wykorzystanie biomasy – zagadnienia wybrane,
w: Rynek Energii, nr 10/2002
4. C.Kajer, Zalety i wady systemów wsparcia rozwoju energetyki odnawialnej, w: Czysta
Energia, nr 3/2005
5. H.Gaj, Mechanizmy Protokołu z Kioto, w: Czysta Energia, nr. 4/2005
6. R.Gajberger-Sulecka, Stymulacja rozwoju wytwarzania energii elektrycznej ze źródeł
odnawialnych w warunkach rynkowych, w: Rynek Energii Elektrycznej, Materiały XI
Konferencji Naukowo-Technicznej Politechniki Lubelskiej, Kazimierz Dolny 2005
7. A.Gajda, Ograniczenie możliwości redukcji emisjiCO2 w perspektywie 2020 roku, w:
Biuletyn Miesięczny PSE SA, nr 7-8/2005
8. K.Golachowski, Maleje dominacja energetyki wodnej wśród źródeł odnawialnych, w:
Świat Energii, nr 10/2003
9. L.Karski, Aspekty prawne rozwoju energetyki odnawialnej w Polsce na tle aktów UE,
w: Czysta Energia, nr 12/2004
10. L.Karski, Pomoc publiczna dla przedsiębiorców energetyki odnawialnej, w: Czysta
Energia, nr 1/2004
11. P.Kubski, Wykorzystanie energii wód podziemnych do celów ciepłowniczych, w: Rynek Energii, nr 6/2002
12. A.Kuryłowicz, K.Chrzanowski, J.Usidus, Technologia wytwarzania energii ze źródeł
odnawialnych. Mała Elektrownia Biometanowa, w: Klient, Dystrybucja, Przesył, nr.
6/2003
13. A.Malarz, Materiały szkoleniowe z konferencji Polskiej Izby Gospodarczej Energii
Odnawialnej „Ekologiczne wyzwania w energetyce”, Warszawa, 22-23.04.2005 r.
14. W.Mielczarski, Elektroenergetyka w Unii Europejskiej, Rynek Energii – Consulting,
Łódź 2002H.Rechul, Zielona energia, www.elektrowniewiatrowe.org.pl/art_zielona_energia.htm
15. P.Paszko, Sposoby finansowania energetyki odnawialnej, w: Czysta Energia, nr
1/2005
16. H.Rechul, Wdrażanie energetyki odnawialnej z rozwój prywatnych elektrowni wodnych i wiatrowych, w: Rynek Energii, nr 2/2003
17. P.Szwed, A.Bielawski, Energia z elektrowni wiatrowych na rynku energii elektrycznej, w: Rynek Energii Elektrycznej, Materiały VIII Konferencji NaukowoTechnicznej Politechniki Lubelskiej, Kazimierz Dolny 2001
18. G.Wiśniewski, Energetyka Odnawialna potrzebuje kompleksowej ustawy, w: Świat
Energii, nr 2/2004
19. G.Wiśniewski, Zielone Elektrownie: fakty, mity i przepisy, w: Świat Energii, nr 4/2004
20. W.Wójcik, Odnawialne Źródła Energii na Gospodarczej Mapie Polski, www.polpx.pl
50

W czerwcu 2000 r

Transkrypt

Podobne dokumenty

Tematyka konferencji - LGD-STER

Coraz więcej inwestycji związanych z OZE sprawia, że zawód

Praca nr 2

Polsko-Hiszpańskie Forum Energii Odnawialnej

ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII

TECHNOLOGIE ENERGETYKI ODNAWIALNEJ

Europejskie Forum Odnawialnych Źródeł Energii

Odnawialne źródła energii

CBI Pro-Akademia / Baza wiedzy / NORWESKIE DOŚWIADCZENIA

OŚWIADCZENIE O ZATRUDNIENIU