113 Obminski1_Layout 1

113 Obminski1:Layout 1 2012-01-16 17:32 Strona 1
Medycyna Sportowa
© MEDSPORTPRESS, 2011; 4(4); Vol. 27, 283-287
ARTYKUŁ ORYGINALNY / ORIGINAL ARTICLE
Zaangażowanie Autorów
A – Przygotowanie projektu
badawczego
B – Zbieranie danych
C – Analiza statystyczna
D – Interpretacja danych
E – Przygotowanie manuskryptu
F – Opracowanie piśmiennictwa
G – Pozyskanie funduszy
Author’s Contribution
A – Study Design
B – Data Collection
C – Statistical Analysis
D – Data Interpretation
E – Manuscript Preparation
F – Literature Search
G – Funds Collection
Zbigniew Obmiński1(A-F), Katarzyna Lerczak2(B-E),
Konrad Witek2(B-E), Małgorzata Pintera2(B-E),
Wiesław Błach3(B-E), Edyta Szczuka4(B-E)
1
Zakład Endokrynologii, Instytut Sportu, Warszawa, Polska
Zakład Biochemii, Instytut Sportu, Warszawa, Polska
Zakład Dydaktyki Sportu, Akademia Wychowania Fizycznego. Wrocław, Polska
4
Zakład Odnowy Biologiczne, Katedra Kultury Fizycznej Osób Niepełnosprawnych,
Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu
1
Department of Endocrinology, Institute of Sport, Warsaw, Poland
2
Department of Biochemistry, Institute of Sport, Warsaw, Poland
3
Department of Didactic of Sport, Academy of Physical Education,Wrocław, Poland
4
Department of the Biological Renewal, Department of the Physical Culture of the Disabled Persons
University School of Physical Education in Wroclaw
2
3
STĘŻENIE MLECZANU WE KRWI ORAZ
PERCEPTUALNE ODPOWIEDZI (RPE)
NA SPARING ORAZ OFICJALNĄ WALKĘ
U ZAWODNIKÓW TAEKWONDO
BLOOD LACTATE LEVEL AND PERCEPTUAL RESPONSES
(RPE) TO AN OFFICIAL FIGHT AND TO A SPARING IN MALE
TAEKWONDO CONTESTANTS
Słowa kluczowe: taekwondo, walki, mleczan, RPE
Kay words: taekwondo, , fights, lactate, RPE
Streszczenie
Wstęp. Powszechnie stosowanym wskaźnikiem intensywności krótkich wysiłków wykonywanych
przez sportowców trenujących sporty walki jest stężenie mleczanu we krwi (LA). Większość obserwacji prowadzono w czasie realnych walk, natomiast niewiele wiemy o zachowaniu LA w czasie sparingów. Uznaliśmy, że warto u tych samych zawodników taekwondo porównać powysiłkową kwasicę
mleczanową i odpowiedzi perceptualne po oficjalnej walce i sparingu.
Materiał i metody. 18 zawodników taekwondo brało udział w turniejach i w sesji treningowej. Krew
kapilarną na oznaczenia mleczanu pobrano po rozgrzewce do pierwszej walki turniejowej (OF) oraz
w +3 i +30 minucie po wysiłku. Ten sam schemat pobrań krwi zastosowano w czasie 2h sesji treningowej, gdzie zawodnicy stoczyli dwie walki sparingowe (SF) przedzielone 1h przerwą. Bezpośrednio
po każdym wysiłku zawodnicy określili odczucie wysiłku (RPE) na liniowej wizualnej skali.
Wyniki. We wszystkich przypadkach po wysiłkach odnotowano wzrost, a po 0.5h restytucji znaczący spadek LA. Oficjalna walka (OF) spowodowała wyższe poziomy LA w każdym terminie pobrań
(+3 min, +30 min). Średnia wartość RPE był wyższa po OF (71.4±6.9) od wartości notowanych
po sparingach, po SF I (53.3±4.4) i po SF II (55.2±5.4). Jest interesującym fakt, że nie bylo różnic
w powysiłkowych LA u 10 zwycięzców (13.1 nmol/L) i 8 przegranych (12.8 nmol/L), ale u zwycięzców
wartość PRE była niższa (68.6±6.4) niż u przegranych (75.0±4.6).
Wnioski. Oficjalna walka taekwondo wywołała większą, niż walka sparingowa, kwasicę mleczanową. Wartość PRE u zwycięzców jest niższa niż u przegranych pomimo podobnych wartości LA.
Summary
Word count:
Tables:
Figures:
References:
3782
2
0
24
Background. Blood lactate level (LA) is wildly used marker of intensity of short lasting effort in
combat sport athletes. Majority of those studies focused on the observations conducted during an
official match, but little is known about LA after sparing. We thought, that it is worth to compare postexercise lactic acidosis and perceptual responses after an official fight and a sparing among the same
male taekwondo contestants.
Material and methods. 18 male taekwondo contestants took part in taekwondo tournaments and
in training session. To determine LA, capillary blood were sampled after warm-up to a first fight of
tournament (OF) and within +3 and +30 minute and after the effort. The same timing of the sampling
were during 2h training session, when the subjects played two sparing fights (SF 1st and SF 2rd)
separated by 1h intermission. Directly after each event subjects rated their perceived of the effort
(RPE) by visual analog scale.
Results. In all the cases LA significantly increased after the efforts and decreased after 0.5 recoveries. An official contest induced significantly higher LA at any time points (+3min, +30min.). Mean PRE
was significantly higher after OF (71.4±6.9) than those recorded after SF 1st (53.3±4.4) and SF 2nd
55.2±5.4). Interestingly, there were no differences in mean LA (+3 min) among 10 winners (13.1 nmol/L)
and 8 losers (12.8 nmol/L), but winners demonstrated lower RPE (68.6±6.4) than losers (75.0±4.6).
Conclusions. Official taekwondo fight produced higher lactic acidosis compared to that after
sparing. Winners demonstrated lower scores in RPE despite similar LA.
Adres do korespondencji / Address for correspondence
Zbigniew Obmiński
Zakład Endokrynologii, Instytut Sportu
01-982 Warszawa, ul. Trylogii 2/16, tel./fax: (22) 834-95-07, e-mail: [email protected]
Otrzymano / Received
Zaakceptowano / Accepted
17.03.2011 r.
12.07.2011 r.
283
113 Obminski1:Layout 1 2012-01-16 17:32 Strona 2
Obmiński Z. i wsp., Kwasica mleczanowa u zawodników taekwondo
Wstęp
Background
Od kiedy taekwondo należy do sportów olimpijskich wielu fizjologów prowadzi badania nad specyficzną zdolnością motoryczną i stresem związanym z zawodami u tych sportowców [1-4]. Jak wykazano, specyficzny wysiłek startowy tj. 3-rundowa walka z 30sekundowymi przerwami jest poważnym, fizycznym
wyzwaniem, ponieważ maksymalny beztlenowy wysiłek musi być wykonywany wraz z optymalną taktyką,
co wymaga doskonałego przetwarzania informacji i podejmowania szybkich oraz prawidłowych decyzji.
Niewystarczający poziom cech mentalnych i fizycznych jest wśród zawodników taekwondo główną przyczyną znacznego ryzyka kontuzji [5-7]. W szczególności dotyczy to urazów głowy, ponieważ udane kopnięcie w głowę przeciwnika jest wysoko punktowane
przez sędziów. W czasie pierwszej walki turniejowej
notuje się większość takich przypadków, gdy zawodnicy o niskim poziomie umiejętności są bardziej narażeni na takie duże urazy i eliminowani z turnieju przez
ich lepiej wyszkolonych przeciwników [8]. Tak więc ten,
kto wygra pierwszą walkę może kontynuować swój
udział w kolejnej. Również kończyny górne są narażone na mikrourazy, ponieważ zawodnicy używają
ich do ochrony głowy i tułowia przed kopnięciami przeciwnika. Taki wniosek wynika z notowanego po zawodach spadku siły skurczu ręki u sportowców [9].
W celu sprawdzenia mentalnej i fizycznej adaptacji do wysiłku zawodnicy często biorą udział w walkach sparingowych w czasie sesji treningowej. Zasady tych prób są prawie te same jak dla walk na zawodach. Wprawdzie głowa i tułów ćwiczących jest częściowo chroniony przed urazem przez specjalne osłony, mimo to zawodnicy unikają zadawania kopnięć
w głowę sparing partnera.
Do oceny intensywności krótkotrwałych, maksymalnych i specyficznych wysiłków stosuje się pomiary niektórych fizjologicznych wskaźników. Głównie są to: częstość skurczów serca i/lub poziomy mleczanu (LA)
[3,4,9]. Dodatkowo ocenia się stopień odczucia wysiłku
(RPE) przy użyciu punktowej, 6-20, skali Borga i ten parametr porównuje się z reakcjami fizjologicznymi [2].
W dostępnej literaturze brakuje danych odnośnie
związku pomiędzy RPE i LA po sparingach i walkach
u wygrywających i przegrywających zawodników taekwondo, dlatego celem badań było porównanie odpowiedzi tych parametrów na wspomniane wysiłki
u tych samych osób.
Since when taekwondo belong to Olympic sports,
many physiologists conduct studies on specific motor
ability or competition stress in taekwondo players [1-4].
As has been shown, specific taekwondo effort, i.e. a 3round fight with 30 sec. breaks between rounds is
severe physical challenge for the maximal anaerobic
effort has to be undergone with optimal tactics, that
required excellent information processing and rapid but
correct decision making. Inadequate levels of those
mental and physical features is main reason for substantial risk of injuries among taekwondo contestants
[5-7]. The injures concern mainly head trauma, since
successful execution of kick onto opponent`s head is
highly scored by judges. Majority of injures are noted
during a first fight of the tournament, when contestants
of low sills are more exposed to injury than their highly
skilled counterparts, who usually eliminate from the
competition weaker contestants [8]. Hence, the player
who won his/her first fight can attend the next one.
However, also upper extremity are at risk minor physical trauma because contestants use their arms to
protect their heads or torsos before the kicks executed
by an opponents. That conclusion come from postcompetition impairment of hand grip strength observed
especially in male contestants [9].
In order to assess the physical and mental adaptation to taekwondo effort in the contestants, they
often take part in sparing fights during their training
sessions. The rules of those tasks are almost the
same as those during a competition. Although player`s torso and head are partly protected from trauma
by special guard, but despite this sparring-partners
do not execute kicks onto the head of the opponents.
To assess the intensity of short-lasting, maximum
specific taekwondo efforts undergone by the practitioners some physiological parameters are determined. The main of them are: heart rate and/or blood
lactate levels (LA) [3,4,9]. In addition, perceptual responses to an effort i.e. rating of perceived effort (RPE)
estimated by Borg 6-20 point scale is also evaluate,
and that parameter is compared with the physiological
responses [2]. In the available literature data regarding
the relationships between RPE and LA following a
sparing and an official fight among winning and losing
taekwondo players are lacking, therefore the objective
of our study was to compare responses of those
indices to mentioned efforts in the same subjects.
Materiał i metody
Material and methods
18 zawodników taekwondo (wiek 19-23 lat) uczestniczyło w badaniach, do których dane zebrano na trzech
międzynarodowych turniejach, jakie miały miejsce
w Polsce i czterech obozach treningowych. W czasie
zawodów pobrano krew kapilarną bezpośrednio po rozgrzewce do pierwszej walki oraz w 3 i 30 minucie po jej
zakończeniu. Ten sam protokół pobrań zastosowano
w czasie dwóch sparingowych walk o tym samym przebiegu (3 rundy przedzielone 30-sekundowymi przerwami). Bezpośrednio po wysiłkach zawodnicy ocenili odczucie wysiłku używając wizualnej analogowej skali
określającej zakres psycho-fizycznych reakcji:
18 male taekwondo players (age 19-23y) were submitted to the study which data were collected during
three various international taekwondo tournaments
which were held in Poland and five training camps. During competition capillary blood were sampled directly
after warm-up to the first tournament contest, within 3rd
minutes after it and 30 min after the exertion. The same
timing of sampling was applied during two simulated
taekwondo fights of the same time course (3 rounds separated by 30 sec breaks). Directly after exertions selfreported rating of perceived exertion (RPE) was determined using visual analog scale describing range of perceived psycho-physical response to an effort as below:
284
113 Obminski1:Layout 1 2012-01-16 17:32 Strona 3
Obmiński Z. et al., Lactic acidosis in taekwondo players
Stężenia mleczanu oznaczono zestawem dr Lange (GERMANY). Różnice pomiędzy średnimi porównano nieparametrycznym testem Wilkoxona dla całej
grupy (n=18) oraz testem Welch`a pomiędzy zwycięzcami (n=10) a przegranymi (n=8) Protokół badań
zyskał akceptację Komisji Etycznej przy Instytucie
Sportu.
Lactate levels in blood was determined by Dr Lange kit (GERMANY). Differences between mean values
was compared by Wilcoxon matched pair test for the
whole group and Welch test for comparison winners
with losers. The study protocol was approved by the
Ethical Commission at Institute of Sport.
Wyniki
Results
Stężenia mleczanu (LA) w czasie pierwszej walki
turniejowej i dwóch walk sparingowych zamieszczono w Tabeli 1. Ocena odczucia wysiłku (RPE) jest
przedstawiona w Tabeli 2. Wyniki średnie przestawiono dla zwycięzców i przegranych w pierwszej walce
turniejowej oraz łącznie dla całej grupy.
Wyniki pokazały, że LA po pierwszej walce turniejowej było znacząco wyższe niż po walkach turniejowych, w 3 i 30 minucie odnowy. Ponadto po 0.5h odnowie, LA były znacząco niższe niż 3 minuty po wysiłku, ale wciąż wyższe od tych po rozgrzewce. Znaczące różnice w RPE odnotowano pomiędzy zwycięzcami (n=10) a przegranymi (n=8) w czasie zawodów, ale nie było różnic pomiędzy tymi grupami po
sparingach. Średnia wartość RPE w całej grupie była wyższa po walce na zawodach niż po sparingach.
Blood Lactate levels (LA) during the first fight of
competition and during two sparing fights are displayed in Table 1. Rating of perceived exertions (RPE)
following the efforts is shown in Table2. The results
was shown separately for winners (n=10), for losers
(n=8) and for the whole group.
The results showed that LA after first fight of tournament was significantly higher than those after
sparing fights ( SF 1st and SF 2nd ), at +3 and +30
minute of post-effort recovery. In addition, after 0.5 h
recovery, LA were significantly lower compared to
end-exertion (+3 min) but was still significantly higher
than those after a warm up. There were differences
in RPE between winners (n = 10) and losers (n = 8)
after fight played during tournaments, but no differences were found between those sub-groups after
sparing fights. The average value of the RPE in the
whole group was higher after official fight.
Dyskusja
Discussion
Odnotowany u zawodniczek chorwackich po walce średni mleczan ((11.7±1.8 mmol/L) [10], był wyższy od tego co pokazały badania Matsushigue`a
i wsp. (7.5 mmol/L) [3], podobny (11.9 mmol/L) do wyników innego zespołu badaczy [2] i nieco niższy w po-
End-fight blood lactate in Croatian female taekwondo contestant (11.7±1.8 mmol/L) [10] was higher
than that reported by Matsushigue at al. (7.5 mmol/L)
[3], similar (11.9 mmol/L) to that reported by others
[2], and somewhat lower in comparison to our results.
Tab. 1 Odpowiedzi mleczanu we krwi na walkę sparingową i pierwszą walkę w oficjalnym turnieju taekwondo
Tab. 1 Blood lactate responses to a sparing and to the first contest of an official contest of taekwondo tournament
Tab.2 Wartość RPE rejestrowane bezpośrednio po wysiłkach u zawodników taekwondo w odniesieniu do wyniku walki
oficjalnej
Tab 2. The RPE values recorded directly after exertions among male taekwondo players
285
113 Obminski1:Layout 1 2012-01-16 17:32 Strona 4
Obmiński Z. i wsp., Kwasica mleczanowa u zawodników taekwondo
równaniu do naszego wyniku (13.0 ±3.2 mmol/L).
Na tle tych danych, zaskakująco niskie wartości LA (3.4
mmol/L) i HR (158 bpm) po walce pokazują badania Butios`a [4]. Trudno wyjaśnić tak duże rozbieżności
w uzyskiwanych wynikach, ale trzeba brać pod uwagę
różny stopień wydolności badanych zawodników i protokoły badań stosowanych przez badaczy. Na przykład
wpływ lepszej wydolności na stępienie odpowiedzi
na wysiłek jest dobrze udokumentowany [11]. Warto
odnotować, że wielkość odpowiedzi LA i RPE na walkę sportową może być zależna od stosunku wysiłku
do przerw i od intensywności w drugiej połowie walki
lub jakiegokolwiek wysiłku przerywanego [12-16]. Takie różne intensywności zmienne w czasie mieszanych sztuk walk mogły być przyczyną dużej między-osobniczej zmienności LA (od 10.2 do 20.7 mmol/L)
i RPE wyrażonej w skali Borga (od 13 do 19 punktów) u zawodników [17].
W naszych badaniach zawodnicy walczyli w Polsce, gdzie wśród widowni przeważali Polacy. Taką
sytuację dla zawodników uważa się za sprzyjającą
dzięki tzw. efektowi „nie ma jak w siebie”, co zapewnia startującym wygodniejszy i bardziej motywujący
klimat [18-20].
Niestety, nie badaliśmy psychologicznej sytuacji
zawodników ani przed, ani po walce turniejowej. Wydaje się, że takie badanie mogłoby być pomocne
w wyjaśnieniu nieoczekiwanego i nieopisanego dotąd zjawiska, że zwycięzcy mogą odczuwać słabiej
wykonany wysiłek (niższe RPE) niż przegrani, pomimo podobnych powysiłkowych stężeń mleczanu.
Zależności pomiędzy przedstartowym nastrojem
a wynikiem walki taekwondo [21] i karate [22] są dobrze poznane. Zawodnicy przegrywający demonstrowali gorszy nastrój badany testem BRUMS [21,22].
Podobnie poziom przedstartowego niepokoju może
być uznany za predykator wyniku zawodów taekwondo [23]. Ostatnio potwierdzono związek z przed- i postartowym niepokojem u lepszych i słabszych zawodników taekwondo [24].
Mimo to wszystkie te badania nie dostarczyły jasnej odpowiedzi na pytanie czemu zwycięstwo lub
porażka wpływa na odpowiedzi perceptualne i czemu
różnym wartościom RPE towarzyszy ta sama kwasica mleczanowa. Jesteśmy zmuszeni założyć, że wywołane sportową walką zmiany: zmęczenie mięśni
szkieletowych, kwasica mleczanowa, zmęczenie mięśni oddechowych i w konsekwencji uczucie deficytu
tlenu i pobudzenie systemu krążeniowo-oddechowego
nie śą jedynymi czynnikami wpływającymi na nieprzyjemne doznania ze strony ciała, które są ilościowo wyrażana przez RPE.
Inne czynniki mogą mieć udział w przeszacowaniu RPE po walce taekwondo. Jednym z nich jest
ekspozycja na destrukcyjne kopnięcia. Wydaje się,
że przegrywający zawodnik doświadcza więcej bolesnych kopnięć niż wygrywający, co podnosi ocenę
odczuwanego wysiłku. Oczywiście, stopień udziału
tego czynnika zależy od indywidualnego progu bólu
u każdego zawodnika sportów walki wyłączając sporty niekontaktowe jak np. szermierka.
Ponadto warto wziąć pod uwagę bezpośredni
wpływ wyniku walki na RPE. Można spekulować, że
zwycięstwo generuje specyficzną dla sportowca satysfakcję i lepsze psychiczne samopoczucie obserwowane czasem u sportowców dyscyplin wytrzymałościowych, które jest znane jako tzw. „nagroda mó-
286
Against the background of these results surprisingly
low LA (3.4 mmol/L) and value of HR (158 bpm) were
reported by Butios [4]. Hard to elicit so huge inconsistencies in data obtained, but one may take into
consider various physical fitness among examined
athletes and perhaps study protocols which were
assumed by researches. The effect of the better physical fitness on blunted responses to the exertion was
well documented [11]. It should be noted that magnitude of LA and RPE responses to combat sport
contests may be dependent on differ work-to-rest ratio and intensity of the second half of the fight or any
other interrupted effort [12-16]. These differ intensity
with the time course of the fight of mixed martial arts
might be the reason for huge between-subject variations in LA (from 10.2 to 20.7 mmol/L and RPE expressed on the Borg scale (from 13 to 19 points)
among contestants [17].
In our study, examined subjects fought in Poland,
where spectators were Poles in a huge part. It is believed that that situation is favorable for competitors
due to so-called “home advantage” effect, which
provides to contestants more convenient and motivational psychologically climate [18-20]. Unfortunately,
we did not examined psychological state neither before nor after the tournament fight. It seems, such
study could be useful for elucidation of unexpected
and never described phenomenon, that winners may
demonstrated lower RPE than losers in spite of the
same post-bout LA. Relationships between pre-competitive mood state and outcome of taekwondo [21]
and karate [22] competition are well known. Losers
demonstrated worse mood state tested by BRUMS
method [21,22]. Likewise, level of pre-competitive state
anxiety may be considered as predictor of outcome of
taekwondo competition [23]. Recently the association
between pre and post taekwondo fight anxiety among
better or worst performers was confirmed [24].
However, all those studies did not provide clear
answer for the question, why winning or losing affects
perceptual responses, and why various values of RPE
appeared together with the same lactic acidosis. We
have to assume that induced by contest changes:
fatigue of skeletal muscle, lactic acidosis, fatigue of
muscles which are responsible for breathing and
consequently feeling of oxygen deficit and activation
of cardio-respiratory system are not simple and the
only factors affecting overall bodily unpleasant sensation that is quantitatively expressed as RPE. Some
other factors may contribute to overestimated RPE
following taekwondo fight. One of them is exposition
to destructive kicks. It seems, that the losing taekwondo contestant experiences more painful kicks
than the wining one, and that raises the rating of
perceptual response. Obviously, the extent of contribution of that factor depends on the individual pain
threshold in each combat sport contestant excluding
non-contact sport like fencing. Moreover, it is worth
take into consider direct effect of outcome of competition on RPE. One may speculate, that winning
may produce specific athletic satisfaction and higher
psychical well-being which is sometimes observed
among endurance competitors, and which is known
as so-called brain reward. That post-competition psycho-physiological state is mediated partly by activation of opioid system which is responsible for feeling
similar to euphoria. Considering the above, we sug-
113 Obminski1:Layout 1 2012-01-16 17:32 Strona 5
Obmiński Z. et al., Lactic acidosis in taekwondo players
zgu”. Ten psychofizjologiczny stan po zawodach jest
częściowo regulowany przez aktywację układu opioidowego odpowiedzialnego za uczucie zbliżone do
euforii. Biorąc pod uwagę powyższe, sugerujemy hipotezę, że zwycięstwo stępiło negatywne perceptualne odpowiedzi i obniżyło RPE, a porażka wzmogła
fizyczny stres po walce i zwiększyła RPE u badanych
przez nas osób. Niestety, nie badaliśmy wydolności
fizycznej ani innych wspomnianych parametrów, dlatego weryfikacja naszej hipotezy wymaga dodatkowych badań w przyszłości.
gest hypothesis that the wining of taekwondo blunted
post contest negative perceptual responses and
decreases RPE, whereas the losing enhanced perceived physical stress and increases RPE in examined by us contestants. Unfortunately, physical fitness
with the other mentioned parameters were not
examined in this reseach, therefore, our hypothesis
should by verify in a further study.
Wnioski
Conclusions
Oficjalna walka taekwondo wywołała większą, niż
walka sparingowa, kwasicę mleczanową. Wartość PRE
u zwycięzców jest niższa niż u przegranych pomimo
podobnych wartości LA.
Official taekwondo fight produced higher lactic acidosis compared to that after sparing. Winners demonstrated lower scores in RPE despite similar LA.
Piśmiennictwo / References
1. Bridge C. A., Jones M. A., Hitchen P., Sanchez X. Heart rate responses to Taekwondo training in experienced practitioners. J. Strength Cond. Res. 2007; 21 (2): 18-23.
2. Bridge C. A., Jones M. A., Drust B. Physiological responses and perceived exertion during international taekwondo competition. Int. J. Sports Physiol. Perform. 2009; 4 (4): 485-493.
3. Matsushigue K. A., Hartman K., Franchini E. Taekwondo: Physiological responses and match analysis. J. Strength
Cond. Res. 2009; 23 (4): 1112-1117.
4. Butios S., Tasika N. Changes in heart rate and blood lactate concentration as intensity parameters during simulated Taekwondo competition. J. Sports Med. Phys. Fitness 2007; 47 (2): 179-185.
5. Pieter W., Zemper E. D. Injury rates in children participating in taekwondo competition J. Trauma 1997; 43: 89-95.
5. Pieter W., Zemper E. D. Head and neck injuries in young taekwondo athletes. J. Sports Med. Phys. Fitness 1999; 39: 147-153.
6. Koh J. O., Watkinson E. J., Video analysis of blows to the head and face at the 1999 World Taekwondo Championships. J. Sports Med. Phys. Fitness 2002; 42: 348-353.
7. Koh J. O., Cassidy J. D., Incidence study of head blows and concussions in competitive taekwondo. Clin. J. Sports
Med. 2004; 14 (2); 72-79.
8. Beis K., Pieter W., Abatzides G., Match characteristics and taekwondo injures. Proceedings of the 7th International Scientific Conference Of the International association of Sport Kinetics. Acta Kinesiologiae Universitatis Tartuensis 2001; pp 77-80.
9. Chiodo S., Tessitore A., Cortis C., Lupo C., Ammendolia A., iona T., Capranica L. Effects of official Taekwondo competitions on all-out performances of elite athletes. J. Strength Cond. Res. 2011; 25 (2): 334-339.
10. Markowić G., Vucetic V., Cardinale M. Heart rate and lactate responses to Taekwondo fight in elite women performers. Biol. Sport 2008; 25 (2): 135-146.
11. Markowić G., Misigoj-Duraković M., Trininić S. Fitness profile of elite Croatian female taekwondo athletes. Coll. Antropol. 2005; 29 (1): 93-99.
12. Seiler S., Hetlelid K. J. The impact of rest duration on work intensity and RPE during interval training. Med. Sci.
Sports Exerc. 2005; 37 (9): 1601-1607.
13. Price M., Moss P. The effect of work: rest ratio duration on physiological and perceptual responses during intermittent exercise and performance. J. Sport Sci. 2007; 25 (14): 1613-1621.
14. Seiler S., Sjursen J. E. Effect of work duration on physiological and rating scale of perceived exertion responses
during self-paced interval training. Scand J. Med. Sports. 2004; 14 (5): 318-325.
15. Nillson J., Csergö S., Gullstrand L., Tveit P., Refsnes P. E. Work-rime profile, blood lactate concentration and rating
perceived exertion in the 1998 Greco-Roman Wrestling Word Championships. J. Sports Sci. 2002; 20 (11): 939-945.
16. Price M., Moss P. The effects of work; rest duration on physiological and perceptual responses during intermittent
exercise and performance. J. Sports Sci. 2007; 25 (14): 1613-1621.
17. Amtmann J. A., Amtmann K. A., Spath W. K. Lactate and rate of perceived exertion responses of athletes training
for and competing in mixed martial arts events. J. Strength Cond. Res. 2008; 22 (2): 645-647.
18. Terry P. C., Walrond N., Carron A. V., The influence of game location on athletes` psychological states. J. Sci. Med.
Sport 1998; 1 (1): 29-37.
19. Thelwell R. C., Weston N. J., Lane A. M., Greenless I. A., Relation of game location and experience on mood states. Percept. Mot. Skills. 2006; 102 (1): 157-162.
20. Seçkin A., Pollard B., Home advantage in Turkish professional soccer. Percept. Mot. Skills; 2008; 107 (1): 51-54.
21. Pieter W., Wong R. S. K., Ampongan C., Mood and experience as correlates of performance in young Filipino Taekwondo athletes. Acta Kinesiologiae Universitatis Tartuensis 2006; 11: 64-72.
22. Wong R. S. K., Thung J. S. Pieter W. Mood and performance in young Malaysian karateka J. Sports Sci. Med.
2006 (CSSI): 54-59.
23. Chapman C., Lane A. M., Brierley J. H., Terry P. C. Anxiety, self-confidence and performance in Tae-Kwon-Do. Percept. Mot. Skills 1997; 85 (3 Pt2): 1275-1278.
24. Cheng W. N., Hardy L., Woodman T. Predictive validity of a three-dimensional model of performance anxiety in the
context of tae-kwon-do. J. Sport Exerc. Psychol. 2011; 33 (1): 40-53.
287