polityka 2Kor 1.indd

tym badaniom, które entuzjastycznie traktują metodę
bonów, jak i tym, które traktują je z dystansem czy też
nawet z niechęcią. Jednakże wszystkie opinie opierają się na doskonałej znajomości przedmiotu.
Badania nad efektywnością wyboru metody zarządzania oświatą w sektorze publicznym wskazują między innymi na korzyści uczniów i podatników.
C.M. Hoxby, przedstawicielka renomowanego instytutu NBER, autorka dwóch raportów badawczych
wykorzystujących poza analizą danych także metodę wnioskowania statystycznego, pisze o skutkach
wprowadzenia bonów edukacyjnych w szkołach
publicznych. Między innymi podkreśla, że badania
empiryczne nie potwierdzają hipotezy o wpływie
selekcji w szkołach objętych systemem bonów na
wzrost nierówności edukacyjnych, potwierdzają zaś
to, że wzrost konkurencyjności między szkołami pociąga za sobą wzrost jakości nauczania, a także to, że
rodzice zaprzestają posyłać dzieci do szkół prywatnych (zainteresowanych przeglądem badań i analiz
dotyczących zagadnienień wyboru edukacyjnego
odsyłam do książki Piotra Bieleckiego).
Można zaryzykować tezę o znikomej wiedzy
społeczeństwa na temat stanu edukacji, jej kosztów,
które nie są przekładalne w żaden sposób na jakość
kształcenia. Brak wiedzy wynika przede wszystkim
z niewielkiej liczby publikacji związanych z koncepcją
bonów edukacyjnych.
Wydaje się, że już najwyższa pora na powstanie
obiektywnego raportu analizującego system szkolnictwa w Polsce. Początkiem tych działań powinna
być głęboka analiza systemów zarządzania edukacją,
które sprawdziły się w innych krajach. Systemów,
które doprowadziły do włączenia rodziców w procesy wychowawcze i pobudziły ich zainteresowanie
osiągnięciami intelektualnymi dzieci. Poziom wyższej
aktywności rodziców można osiągnąć jedynie wówczas, gdy będą mieli oni świadomość własnego wpływu na kształt szkolnictwa, i kiedy edukacja będzie usługą budowaną na miarę potrzeb rodziców i uczniów,
a nie konstrukcją wymyśloną przez urzędników.
MAŁGORZATA JANTOS
Uniwersytet Jagielloński
ŚWIAT WSPÓŁCZESNY – MISCELLANEA
Nowe prognozy demograficzne
Aktywność zawodowa ludzi starszych
W Małym Roczniku Statystycznym 2008 opublikowano dane wstępne z prognozy, opracowanej
w 2008 r. na podstawie stanu wyjściowego ludności
z dnia 31 grudnia 2006 r. oraz założeń dotyczących
przewidywanych tendencji w dzietności oraz w migracjach zagranicznych. Prognoza obejmuje okres
do 2035 r., a więc jest o 5 lat dłuższa w porównaniu
z poprzednią. Jest też bardziej optymistyczna. Przewiduje się, że w 2030 r. będzie nas nie 35 693 tys.,
lecz 37 019 tys., czyli o 1326 tys. więcej, przy czym
liczba młodzieży do 17 lat zwiększy się z 5325 tys.
do 6456 tys. Znaczny spadek liczby ludności ma
nastąpić między 2030 a 2035 r.: z 37 019 tys. do
36 294 tys. W 2035 r. ludność w wieku emerytalnym
60/65 lat i więcej licząca 9622 tys. ma stanowić 26,5%
ogółu mieszkańców naszego kraju.
Ze statystyk wynika, że o ile w krajach Unii Europejskiej przeciętnie pracuje 44% osób po osiągnięciu
50. roku życia, to w Polsce zaledwie 28%. Kobiety
przeciętnie kończą zatrudnienie w wieku 54 lat, a mężczyźni – 61 lat. Program rządowy „Solidarność pokoleń
50+” zakłada promocję zatrudnienia osób w wieku
podeszłym, a przede wszystkim bezrobotnych, którzy
przekroczyli 50 lat.
Źródło: Mały Rocznik Statystyczny Polski 2008, GUS, Warszawa
2008, s. 130.
Skala eurosieroctwa w Polsce
Fundacja Prawo Europejskie oszacowała liczbę
eurosierot w Polsce na 110 tys. Liczbę tę skorygowało Ministerstwo Edukacji Narodowej początkowo
do 45 tys., a następnie do 34 tys. Dalsze obliczenia
związane z definicją pojęcia eurosieroctwa jako sytuacji, „w której emigracja zarobkowa rodziców/rodzica
powoduje burzenie podstawowych funkcji rodziny”,
powodują obniżenie szacunku skali zjawiska
Źródło: „Gazeta Wyborcza” z 6 listopada 2008 r.
Polityka Społeczna nr 1/2009
Źródło: „Rzeczpospolita” z 28 września 2008 r.
Wzrosty i spadki
W ciągu roku – od czerwca 2007 do czerwca 2008
– liczba bezrobotnych spadła o 440 tys.; przeciętne
miesięczne wynagrodzenie podniosło się o 317 zł (doszło do 2951 zł). Odnotowano również wzrost liczby
emerytów i rencistów: z 9191 tys. do 9223 tys., przy
czym przeciętna miesięczna emerytura i renta wzrosła
z 1297 zł do 1433 zł, ale obniżyła się w stosunku do
przeciętnego wynagrodzenia z 49,1% do 48,6%.
Źródło: Zatrudnienie i wynagrodzenia w gospodarce narodowej
w I półroczu 2008, GUS, Warszawa 2008, s. 23.
Współczynnik solaryzacji w szkolnictwie wyższym
Z przeprowadzonych obliczeń wynika, że w Polsce
wyraźnie wzrosły współczynniki solaryzacji w szkolnictwie wyższym. I tak, współczynnik solaryzacji brutto,
wyrażający stosunek ogólny liczby studiujących do
33
populacji 19–24 lat, wzrósł z 12,9% w 1990/91 do
51,1% w 2007/08. W tym samym okresie podniósł się
współczynnik solaryzacji netto (obejmujący populację
w wieku 19–24 lata) z 9,8% do 39,7%.
Źródło: Szkoły wyższe i ich finanse w 2007 r., GUS, Warszawa 2008,
s. 18.
Internet (skorzystało z nich 2,4 mln podatników, a ulgi
wyniosły 2,4 mld zł).
W związku z obniżeniem w 2009 r. stawek podatku
do 18% i 30% zakłada się, że dochody budżetu z tytułu PIT spadną o około 4–5 mld zł.
Źródło: „Gazeta Wyborcza” z 9–10 sierpnia 2008 r.
Studenci i absolwenci szkół wyższych w Polsce
Zwolnienia chorobowe w Polsce
W roku akademickim 2007/2008 w 455 szkołach
wyższych studiowało ogółem 1937,4 tys. studentów (w tym w 131 uczelniach publicznych 12 769 tys.
i w 324 szkołach niepublicznych 660,5 tys.). Większość
studiujących to kobiety (ogółem 1093,4 tys.), a także
zapisani na studia niestacjonarne (997,2 tys.), najwyższa liczba studentów wystąpiła w 2005/06 r.
– 1953,8 tys.; w następnych latach liczba studentów
spadała, natomiast wzrastała liczba absolwentów:
z 391,5 tys. w 2005 r. do 410,1 tys. w 2007 r.
Z opublikowanych danych wynika, że w 2007 r.
wypisano w Polsce 18,3 mln zwolnień chorobowych
dla ponad 6,1 mln osób. Objęły one ponad 223,7 mln
dni. Za czas choroby wypłacono ponad 7,6 mld zł,
w tym pracodawcy wypłacili 3,4 mld zł i ZUS –
3,9 mld zł. Przeciętna wypłata za dzień choroby wynosiła 43,6 zł dziennie. Pracodawcy wypłacają zasiłek
chorobowy za 33 dni choroby, a za następne płaci
Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
Źródło: Szkoły wyższe i ich finanse w 2007 r., GUS, Warszawa 2008,
s. 18.
Porównanie wysokości płac nauczycielskich
Z raportu Komisji Europejskiej wynika, że w Polsce
obniża się szczebel płac nauczycielskich w drabinie
wysokości wynagrodzeń pracowniczych. Obecnie
nauczyciel w Warszawie zarabia trzykrotnie mniej od
pracownika marketingu. Płace nauczycielskie w Polsce zajmują jedenaste miejsce, natomiast w Finlandii
i Szwecji są na czwartym miejscu, w Irlandii – na piątym, a w Norwegii, Francji i Danii – na siódmej i ósmej
pozycji. W Pradze nauczyciel zarabia rocznie 11,3 tys.
dol. przeliczeniowych (wg siły nabywczej korony),
w Warszawie zaś tylko 7 tys. dol. w przeliczeniu na siłę
nabywczą złotego.
Źródło: „Gazeta Wyborcza” z 30 października 2008 r.
Płaca minimalna w świecie współczesnym
Płacę minimalną, w wysokości 0,25 dol. za godzinę, wprowadzono po raz pierwszy w USA w 1938 r.
Do 1997 r. jej wysokość związana była ze wzrostem
cen. Obecnie wynosi ona 5,15 dol. za godzinę, ale jest
zróżnicowana regionalnie; w niektórych stanach dochodzi nawet do podwojenia jej wysokości. W Europie
płacę minimalną wprowadziło 20 krajów należących
do Unii Europejskiej; waha się od 65 centów w Bułgarii do 9,30 euro w Luksemburgu. W Australii płaca
minimalna równa się 7,65 euro z godzinę, zaś w wielu
krajach afrykańskich ustala się ją na poziomie 99 dol.
miesięcznie.
Źródło: „Das Parlament” 2008, nr 43, s. 8.
PIT w 2007 roku
W 2007 r. podatek od dochodów osobistych (PIT)
objął 23,2 mln podatników i wniósł do budżetu państwa 34 mld zł (o 3 mld zł mniej niż w 2006 r.). Ponad
20 mld zł (prawie 60%) pochodziło od 22 mln podatników płacących stawkę w wysokości 19%, ponad
7 mld zł (21%) od 1,1, mln podatników objętych stawką 30% oraz około 6,8 mld zł od 208 tys. podatników
stawki najwyższej – 40%. Do grupy płatników według
stawek 30% i 40% należało w 2008 r. niecałe 1,3 mln
wobec ponad 1,5 mln w 2007 r.
Na spadek podatku od dochodów osobistych
wpłynęły w 2007 r. wyższe ulgi na dzieci (skorzystało
zeń 4 mln płatników na sumę 5,34 mld zł, a ulga na
dziecko wzrosła ze 150 zł do 1145 zł) oraz ulgi na
34
Źródło: „Rzeczpospolita” z 22 września 2008 r.
Postulaty pracowników socjalnych
W związku z przygotowywanym projektem Ustawy
o pracownikach socjalnych, zapowiadającym m.in.
utworzenie samorządu zawodowego, zgłoszono szereg postulatów dotyczących statusu i usytuowania tej
coraz liczniejszej grupy zawodowej. Sprawom tym
poświęcone były obrady VIII Ogólnopolskiej Konferencji Pracowników Socjalnych i otwartego posiedzenia Rady Pomocy Społecznej w Częstochowie w dniu
10 czerwca 2008 r.
Źródło: „Rzeczpospolita” z 11 czerwca 2008 r.
Spółdzielczość we współczesnej Polsce
Z okazji Międzynarodowego Dnia Spółdzielczości
oraz nadchodzącego IV Kongresu Spółdzielczości
w listopadzie br. podano informację o współczesnym stanie polskiej spółdzielczości. Przypomniano
przy tym, że jej początki sięgają 1816 r., a blisko
300 spółdzielni liczy sobie 100 i więcej lat. Obecnie
ruch spółdzielczy obejmuje około 10 tys. spółdzielni
z ponad 8 mln członków. Najwięcej członków skupiają spółdzielnie mieszkaniowe; jest ich ponad 3,5 tys.
z 3 mln mieszkań, które zajmuje około 10 mln lokatorów. Wśród 13 branż spółdzielczych wyróżniają się
również spółdzielnie spożywców „Społem” z 5 tys.
placówek handlowych oraz 500 zakładów przetwórczych i usługowych, dalej spółdzielczość bankowa
(600 banków spółdzielczych z 5 tys. placówek oraz
10 mln klientów), spółdzielczość mleczarska (obejmuje 75% rynku mleka). Ponadto działają spółdzielnie
ogrodniczo-pszczelarskie (145), spółdzielcze kółka
rolnicze (673), rolnicze spółdzielnie produkcyjne (820),
spółdzielnie gminne „Samopomoc Chłopska” (1358),
spółdzielnie inwalidów i niewidowych (235), spółdzielnie pracy (789), spółdzielnie rzemieślnicze (194), spółdzielnie socjalne (99). 300 tys. uczniów należy do spółdzielni uczniowskich. Utrwalona jest pozycja „Cepelii”,
zrzeszającej indywidualnych twórców i wspierających
polską sztukę ludową.
Źródło: „Spółdzielczość Polska” z czerwca 2008 r.
Spółdzielcze Kasy Oszędnościowo-Kredytowe (SKOK)
Jedną z najbardziej dynamicznie rozwijających się
instytucji spółdzielczości są w Polsce spółdzielcze kasy
oszczędnościowo-kredytowe (SKOK), nawiązujące do
tradycji samopomocowych kas Stefczyka. W 2008 r.
liczba członków SKOK przekroczyła 1,7 mln, zgromaPolityka Społeczna nr 1/2009
dzone tam depozyty zbliżają się do 7,2 mld zł, a udzielane kredyty przekroczyły 5,5 mld zł. Swoje usługi świadczą w ponad 1670 placówkach w całej Polsce. Ostatnio
wzmogła się współpraca z ukraińskim odpowiednikiem,
jakim jest Ukraińskie Towarzystwo Ubezpieczeniowe
Spółek Kredytowych.
Źródło: „Rzeczpospolita” z 14–15 sierpnia 2008 r. oraz „Spółdzielczość Polska” z czerwca 2008 r.
Oszczędności i kredyty w Polsce
W końcu sierpnia 2008 r. ogólna kwota kredytów sięgająca prawie 562 mld zł przekroczyła kwotę
depozytów, wynoszącą prawie 531 mld zł (w tym
udział gospodarstw domowych stanowił odpowiednio 313 mld zł i 302 mld zł). We wrześniu br. podano,
że zadłużenie polskich gospodarstw domowych
w bankach zbliża się do 293 mld zł. Średnia kwota
zadłużenia wynosi 7 tys. zł. W Krajowym Rejestrze
Długów figuruje 700 tys. niesolidnych dłużników,
w tym prawie 270 tys. osób, a resztę stanowią firmy.
W Polsce niewielki jest odsetek niespłaconych kredytów hipotecznych.
Źródło: „Rzeczpospolita” z 14–15 sierpnia 2008 r. oraz „Spółdzielczość Polska” z czerwca 2008 r.
Spada liczba samobójstw,
rośnie liczba wypadków drogowych
W 2007 r. liczba samobójstw zarejestrowanych
przez policję wyniosła 4658 i była niższa o 494 w porównaniu z 2006 r. W tym samym czasie liczba wypadków drogowych wzrosła z 46,9 tys. do 49,5 tys.,
a liczba ofiar śmiertelnych z 5243 do 5583. Również więcej było rannych: 63,2 tys. w 2007 r. wobec
59,1 tys. w 2006 r.
Źródło: Mały Rocznik Statystyczny 2008, GUS, Warszawa 2008,
s. 128 i 369.
Psy i koty w Polsce
Szacuje się, że w Polsce chowa się obecnie w gospodarstwach domowych około 9 mln psów i 7 mln
kotów. Roczne wydatki związane z utrzymaniem tych
zwierząt domowych wynoszą 1,2 mld zł. Z danych
GUS z 2006 r. wynika, że koszt utrzymania zwierzęcia wynosi około 11 zł miesięcznie. Są to wydatki
przeznaczone przede wszystkim na karmę. Badania
dotyczące zwierząt domowych wykazują, że z roku
na rok wydaje się coraz więcej pieniędzy na akcesoria służące psom i kotom. Rośnie sektor ich produkcji
i usług.
Problemy młodzieży warszawskiej
Źródło: „Gazeta Wyborcza” z 30 września 2008 r.
Przeprowadzone w Warszawie w końcu 2007 r.
i na początku 2008 r. badania dotyczące stylu życia
młodzieży wykazały nader zróżnicowaną hierarchię
jej problemów. U uczniów na plan pierwszy wysunęły
się narkotyki (33,5%), alkohol (27,8%) oraz agresja,
przemoc i przestępczość (27,8%), u studentów – na
pierwszym miejscu znalazły się kłopoty materialne
(36,2%), dalej – agresja, przemoc i przestępczość
(20,2%) oraz narkotyki (19,3%). Natomiast dorośli,
którzy wychowują młodzież, uznali, że na czoło zagadnień wysuwa się anonimowość, osamotnienie,
brak akceptacji (44,7%), dalej – problemy z rodzicami
(41,1%) oraz problemy z nauką (za wysoki poziom)
– (21,4%). Badacze uznali, że odpowiedzi wykazują
nadmierną tolerancję dorosłych wobec negatywnych
zachowań młodzieży.
Śmieci w Polsce
Źródło: „Gazeta Wyborcza” z 28 lipca 2008 r.
Obliczono, że w Polsce w 2007 r. na jednego statystycznego mieszkańca przypadało rocznie
322 kg śmieci, z których 265 kg zbierano. Na 10 mln
ton zebranych odpadów 70% pochodziło z gospodarstw domowych, 24,5% z handlu, biur, instytucji itp.
i 5,5% z ulic, parków itp.
Źródło: „Rzeczpospolita” z 8–9 listopada 2008 r.
Działalność społeczna w Niemczech
Z okazji dnia działalności społecznej (ehrenamtliche Arbeit), obchodzonego 5 grudnia, podano, że
w Niemczech co trzeci przeznacza średnio w miesiącu 16,2 godziny na nieodpłatne zajęcia pro publico
bono. Szacuje się, że w ciągu roku fundusz działalności społecznej osiąga 4,6 mld godzin.
Indeks równości płci
Źródło: „Das Parlament” 2008, nr 49.
Światowe Forum Ekonomiczne publikuje co roku
indeks równości płci (Gender Gap Indeks), w którym
w punktach wyróżniona jest pozycja kobiet w danym
kraju. W 2008 r. czołowe miejsce zajęła Norwegia (824
pkt.), dalej Finlandia (820 pkt.), Szwecja (814 pkt.),
Islandia (799 pkt.), Nowa Zelandia (786 pkt.). Polska
znalazła się na 49 miejscu (695 pkt.).
Biedni w Niemczech
Źródło: „Rzeczpospolita” z 12 listopada 2008 r.
W przedstawionym w maju 2008 r. raporcie rządu federalnego na temat niedostatku i bogactwa
w RFN podano, że 13% społeczeństwa uznać należy za ubogie. O egzystencji 1/8 ludności Niemiec
stanowią zasiłki pomocy społecznej i inne transfery
socjalne.
Źródło: „Das Parlament” 2008, nr 22.
Polskie misje wojskowe
Z opublikowanych danych wynika, że w końcu
lipca 2008 r. 4030 żołnierzy polskich pełniło służbę
w różnych misjach międzynarodowych. Najwięcej
przebywało w Afganistanie (1300 żołnierzy) i w Iraku
(900). Inne obszary pobytu to: Liban (500), Syria (350),
Czad (300), Bośnia i Hercegowina (250), Kosowo (230)
oraz na statku ORP Pułaski będącym w służbie NATO
na Morzu Śródziemnym (200). Polskie zagraniczne
misje wojskowe rozpoczęły się w 1974 r.
Źródło: „Gazeta Wyborcza” z 31 lipca 2008 r.
Polityka Społeczna nr 1/2009
Odszkodowania niemieckie dla ofiar nazizmu
Z ogłoszonego sprawozdania fundacji niemieckiej „Pamięć, Odpowiedzialność i Przyszłość” wynika, że od 2000 r. wypłacono ofiarom nazizmu
4,48 mld euro. Odszkodowania otrzymało prawie
1,66 mln osób, zaś wniosków wpłynęło 2,32 mln.
Wśród odbiorców odszkodowań na pierwszym miejscu są Polacy (483 tys.), którym wypłacono łącznie
974 mln euro.
Źródło: „Das Parlament” 2008, nr 33.
35