Życiorys św. Andrzeja Boboli

yciorys w. Andrzeja Boboli
Dnia 16 maja Ko ciół obchodzi pami tk m cze stwa w. Andrzeja Boboli.
Martyrologium Rzymskie zamieszcza o nim jedynie lakoniczn notatk : W Janowie koło
Pi ska, na Polesiu, w. Andrzeja Boboli, kapłana Towarzystwa Jezusowego. Wycierpiawszy
od schizmatyków ró ne rodzaje tortur zdobył chwalebn palm m cze stwa (+ 1657). Zwi zły
zapis ogranicza si do rejestracji faktu szczególnego uczestnictwa Boboli w tajemnicy Krzy a
Chrystusowego. Nic wi cej.
Wielko człowieka piecz tuj cego własn krwi głoszon przez siebie prawd
poprzedziło zwyczajne, szare ycie, które przypuszczalnie min łoby niezauwa one przez
histori , gdyby nie m cze stwo. Andrzej bowiem nie odznaczył si niczym, co ludzie
upami tniaj naukowymi monografiami. On był tylko szeregowym duszpasterzem. Ucze
szkoły jezuickiej w Braniewie do Towarzystwa Jezusowego wst pił 31 lipca 1611, a w
jedena cie lat pó niej otrzymał wi cenia kapła skie. Po uko czeniu formacji zakonnej
rozpocz ł prac duszpastersk w Nie wie u, gdzie dzielił czas mi dzy zaj cia administracyjne
oraz posług wiernym na ambonie i w konfesjonale. Oprócz zaj w macierzystym ko ciele
podejmował wyprawy misyjne głosz c słowo Bo e w okolicy. Od pocz tku zyskał sław
kaznodziei i dlatego chciano go mie w stolicy, aby tamtejszej elicie zapewni dobrego
mówc . Pomimo zabiegów jezuitów warszawskich został skierowany do Wilna i pracował
tam w ko ciele w. Kazimierza. Powierzono mu Sodalicj Maria sk mieszczan, ambon ,
konfesjonał, administracj ko cioła oraz popularne wykłady z zakresu Pisma wi tego
i dogmatyki. Ju wtedy okazał zadatki heroizmu. Gdy w czerwcu 1625 r. nawiedziła Wilno
epidemia i kto mógł ratował si ucieczk z miasta, on z kilku innymi, nie zwa aj c na
niebezpiecze stwo zara enia si , po pieszył do posługi chorym. Nast pstwem samaryta skiej
pomocy była wtedy mier sze ciu jezuitów. Zebrano jednak niemały plon duchowy:
wysłuchano 8000 spowiedzi, a przykładem bohaterskiego po wi cenia nawrócono 26
innowierców.
2 czerwca 1630 zło ył Andrzej Bobola uroczyst profesj zakonn . Po niej odczuł na
sobie jedn z cech jezuickiego charyzmatu: przenoszenie z miejsca na miejsce. Najpierw
został posłany do Bobrujska, niewielkiego miasteczka zabudowanego drewnianymi domkami,
zamieszkanego przede wszystkim przez prawosławnych. Nikły odsetek katolików
rozproszonych w innowierczej społeczno ci pozbawiony był całkowicie opieki
duszpasterskiej. Ignorancji religijnej towarzyszył zanik ycia sakramentalnego oraz obni enie
poziomu moralno ci. W 1630 r. jezuici zało yli tutaj placówk . Sp dził na niej trzy lata.
Dzieło, którego dokonał w Bobrujsku, ocenił sprawiedliwie prowincjał Mikołaj Ł czycki
w sprawozdaniu do Rzymu. Podkre lił poza tym u Boboli zdrowy rozs dek, dobre
wykształcenie, łatwo
obcowania z lud mi oraz wywieranie dodatniego wpływu na
otoczenie. Z Bobrujska przeniesiono Andrzeja do Płocka, stamt d do Warszawy, nast pnie
znowu do Płocka, pó niej kolejno do Łom y, Wilna, Pi ska, trzeci raz do Wilna i wreszcie
w 1652 r. - powtórnie do Pi ska. W ostatnim okresie ycia Andrzej Bobola pracował przede
wszystkim jako misjonarz na Polesiu. Zadanie, jakie postawili mu przeło eni, nie było łatwe.
yj cy w nadzwyczaj prymitywnych warunkach lud nie zawsze potrafił odró ni przyjaciela
od wroga i prawd od fałszu, łatwo było nim manipulowa , nawet pcha do zbrodni.
Mieszkaj cy w n dznych, najcz ciej kurnych chatach - pod jednym dachem z ywym
inwentarzem - wie niacy, dla których ka dy kaprys przyrody oznaczał głód, nastawiali ucha
na pon tne szepty ludzi kieruj cych si wył cznie własn ambicj , gotowych zdoby złudny
cel kosztem mas. Do tego splotu niesprzyjaj cych warunków kulturalnych, gospodarczospołecznych i cywilizacyjnych, jak brak dróg, a przede wszystkim trudny dost p do ludzi
yj cych w ród grz skich bagien, doł czyła si jeszcze sytuacja polityczna Polesia yj cego
ycie w. Andrzeja Boboli
1
w ci głym zagro eniu ze strony kozactwa spiskuj cego z Moskw . Opinia współczesnych
o tych wojownikach nie była pochlebna. Zygmunt III Waza nazwał ich szumowinami
ludzkimi zebranymi z łotrów rozmaitych narodowo ci. Kierowali si oni swoist dialektyk
i mieli własne normy moralne. Osławiony Bohdan Chmielnicki - stoj c w 1649 r. przed
komisarzami królewskimi o wiadczył: Nie kazałem niewinnych zabija , ale którzy do nas
przysta nie chce, albo na wiar nasz si ochrzci . Brak uległo ci wobec przemocy
klasyfikował jako win . Mimo wspomnianych trudno ci mieli jezuici na tamtych terenach
znaczne sukcesy duszpasterskie. Do najwi kszych osi gni Boboli nale ało przyj cie na
łono Ko cioła katolickiego wiosek: Bałandycze i Udro yn. Owocno pracy ewangelizacyjnej
dra niła ludzi wrogo nastawionych do religii katolickiej oraz do kojarzonej z katolicyzmem
polsko ci. Z braku argumentów rozumowych si gali po argument siły. Andrzej Bobola stał
si kolejn ofiar szata skiej apologii wiatopogl du rysuj cego si u samych fundamentów.
Misja dana apostołom w dniu Wniebowst pienia: Id cie i nauczajcie wszystkie
narody, zobowi zuje wszystkich kapłanów do głoszenia słowa Bo e do wsz dzie, gdzie
ludzie chc ich słucha . Nie ograniczaj si do własnych placówek duszpasterskich, lecz
w druj w poszukiwaniu zagubionych umysłów aby wskazywa im drog do prawdy. St d
wycieczki misyjne Andrzeja Boboli i innych ksi y. W czasie jednej z takich wypraw,
w rod 16 maja 1657, ojciec Andrzej dowiedział si o gro cym mu niebezpiecze stwie.
Usiłował umkn przed czyhaj cymi na jego ycie. Wsiadł na po yczony wóz i wraz
z powo cym Janem Domanowskim jechał, co ko wyskoczy, chc c znale
jakie
bezpieczne miejsce. Kozacy na swych koniach byli jednak szybsi. Dopadli uciekaj cych w
pobli u folwarku Predyła, w którym uprzedzono ich o niebezpiecze stwie. Domanowskiemu
udało si umkn
do lasu, dzi ki czemu zachowało si dla historii wiadectwo
o okoliczno ciach schwytania Boboli.
Znienawidzonego Lacha obna ono najpierw i skatowano nahajkami, a potem dostał
jeszcze kilka kułaków tak silnych, e posypały si z by. Po tej uwerturze skr powano mu r ce
powrozem i przywi zano do pary koni, które pop dzono w kierunku Janowa. W czasie
czterokilometrowego biegu pomi dzy ko mi dostał jeszcze mnóstwo razów batogami, ci cie
szabl w lewe rami oraz kilka ukłu lanc , po której pozostały gł bokie rany. W Janowie
zbiegł si tłum ciekawych niecodziennego widowiska. Aby uchroni si od nadmiaru
wiadków wprowadzono Andrzeja do szopy słu cej za rze ni . Z gał zek d bowych
upleciono wieniec i wci ni to mu na głow , nast pnie rzucono na stół i ogniem przypalano
ciało, wbijano drzazgi za paznokcie, zdzierano skór z r k, piersi, palców i głowy, odci to
palec wskazuj cy od lewej dłoni i ko ce dwóch innych palców, wydłubano prawe oko, wie e
rany posypano plewami, odci to nos i wargi, wyrwano j zyk, wreszcie za nogi powieszono
u powały. Po dwóch godzinach ywego jeszcze zdj to ze sznura. Dwukrotne ci cie szabl
w szyje zako czyło m czarni Boboli.
Ciało ks. Andrzeja stało si po czasie przedmiotem kultu religijnego. Okoliczna
ludno tłumnie przychodziła pod okienko krypty ko cioła jezuitów w Pi sku, gdzie został
pochowany, aby odda hołd m czennikowi. Do trumny zamordowanego kapłana garn li si
nie tylko katolicy. Po rozbiorach przychodzili równie prawosławni widz c w nim
or downika u Boga. Sponiewierany naród szukał wsparcia, Ludzie, którzy w latach
apostołowania Boboli spluwali z pogard na widok łaci skiego ksi dza, teraz instynktownie
garn li si do jego grobu. W obawie przed sprofanowaniem zwłok, w styczniu 1808 r.
Przewieziono je do Połocka, gdzie wydawały si bardziej bezpieczne pod opiek jezuitów
działaj cych tam jeszcze pomimo kasaty zakonu. Sława kapłana, który podejmuj c walk
o u wiadomienie człowiekowi jego godno ci wkalkulował w to własne m cze stwo, si gała
daleko poza granice ojczystego kraju. Znamienne jest, e pierwsze biografie Boboli zostały
wydrukowane nie w której z oficyn krajowych, ale poza Polsk : jedna we Wiedniu, druga
w Würzburgu (1725 r.). Mimo rozwijaj cego si kultu wyniesienie na ołtarze szło opornie.
ycie w. Andrzeja Boboli
2
Zabiegi polskich biskupów oraz starania jezuitów sprawiły jedynie, e Benedykt XIV,
9 lutego 1755, wpisał Bobol na list m czenników za wiar . W 1764 r., na sejmie
konwokacyjnym w Warszawie, sprawa wypłyn ła na nowo. W konstytucjach, które
zaprzysi gł Stanisław August Poniatowski w dniu swojej koronacji, zamieszczono równie
takie zobowi zanie: Stara si b dziemy wnie
instancj do Stolicy Apostolskiej
o beatyfikacj Andrzeja Boboli SJ. Nast piły jednak rozbiory Polski i beatyfikacja stan ła
w martwym punkcie. Opatrzno odło yła t chwil na czas bardziej stosowny, gdy
zniewolonemu i poddanemu silnej rusyfikacji narodowi, a szczególnie prze ladowanym
unitom podlaskim, potrzebny był wzór mocarza ducha, który nie ul kł si przemocy. Mimo i
rz d carski robił wszystko, aby przeszkodzi sprawie, Pius IX ogłosił Andrzeja Bobol
błogosławionym. Nast piło to w pa dzierniku 1853 r. Uroczysto urz dzono z wielk
okazało ci . Wn trze bazyliki w. Piotra wybito czerwonym adamaszkiem i o wietlono
mnóstwem wiateł. W miejscu, gdzie według zwyczaju umieszczano herb papieski oraz herb
panuj cego w pa stwie, z którego pochodził błogosławiony, polecił Ojciec w. powiesi dwa
herby papieskie, aby zaznaczy , e zniewolonemu narodowi on chce zast pi króla. W brewe
beatyfikacyjnym napisał: Pragn c, aby w tak ci kich czasach i wobec wielkiej liczby
nieprzyjaciół wierni Chrystusa otrzymali nowy wzór, który wzmógłby ich odwag w walce,
pozwalamy sług bo ego Andrzeja Bobol , kapłana profesa Towarzystwa Jezusowego, który
za wiar katolick i dusz zbawienie poniósł m cze stwo, nazywa odt d mianem
błogosławionego. Na swój sposób uczcił t uroczysto rozgniewany car Mikołaj I. Swojego
posła, Apolinarego Butieniewa, za to, e nie przeszkodził beatyfikacji, odwołał z Rzymu
i ukarał niełask , a poza tym nakazał rozstrzela sze ciu Polaków wcielonych do armii
rosyjskiej, poniewa po odczytaniu im manifestu wzywaj cego wojsko do obrony
prawosławni o wiadczyli, e za obc sobie religi walczy nie mog . Mimo rozmaitych
represji szerzył si jednak kult bł. Andrzeja Boboli równie w imperium rosyjskim, a w 1908
r. udało si nawet w Petersburgu wydrukowa yciorys Boboli napisany przez ks. Jana
Urbana SJ. Po odzyskaniu niepodległo ci episkopat polski rozpocz ł staranie o kanonizacj
Andrzeja Boboli. Zabiegi zostały uwie czone pomy lnym skutkiem w uroczysto
Zmartwychwstania 1938 r.
Barwne s dzieje w drówki relikwii Andrzeja. Odbyły one dług podró po wiecie,
zanim wróciły do ojczyzny. Po kasacie zakonu opiek nad ciałem M czennika przej li ksi a
uniccy. Relikwie wi tego otoczono wielk czci . Nadszedł jednak drugi rozbiór Polski
i Pi sk znalazł si na obszarze imperium rosyjskiego. Pojezuicka wi tynia przeszła w r ce
schizmatyckich bazylianów. Nowi gospodarze uszanowali ciało i pozostawili je na miejscu,
tym bardziej, e do trumny garn ła si tak e ludno prawosławna. Nie podobało si to
miejscowemu archimandrycie. Gdy zachowani na Białorusi jezuici dowiedzieli si o zamiarze
zakopania relikwii w ziemi, wszcz li starania u Aleksandra I o wydanie ciała. Car okazał si
łaskawy i w styczniu 1808 r., mimo ci kiej zimy i wielkich nie yc, powieziono relikwie do
Połocka, gdzie zło ono je w przygotowanej w tym celi krypcie. W czasach sowieckich
kilkakrotne próby zbeszczeszczenia relikwii zostały udaremnione zdecydowan postaw
społecze stwa. Dopiero 23 czerwca 1922 ko ciół otoczyło wojsko. Zjawili si wysła cy
Kremla. Po otwarciu trumny ciało obna ono i rzucono nim o posadzk . Ku osłupieniu
obecnych, zwłoki nie rozsypały si . Spisano protokół o ich stanie, stwierdzaj c, e trup
zawdzi cza swoje dobre zachowanie wła ciwo ci ziemi, w której si znajdował. 20 lipca
zabrano ciało do Moskwy, umieszczaj c je w gmachu Higienicznej Wystawy Ludowego
Komisariatu Zdrowia. Gdy ZSRR dotkn ła kl ska głodowa, w 1922 r. gin cemu narodowi
z wydajn pomoc po pieszył Pius XI. Rz d Radziecki zgodził si wówczas na wydanie
relikwii Papie owi pod warunkiem, e ciało nie zostanie powiezione przez Polsk .
Uzgodniono tras przez Odess i Konstantynopol. W Rzymie zło ono trumn w bazylice w.
Piotra. Po kanonizacji w 1938 r. przewieziono je przez Jugosławi , W gry i Jugosławi do
ycie w. Andrzeja Boboli
3
Polski. W tryumfalnej oprawie pojechały przez Czechowice, O wi cim, Kraków, Katowice,
Pozna i Łód do Warszawy. Do wrze nia 1939 r. spoczywały w kaplicy Jezuitów przy
Rakowieckiej 61. W ostatnich dniach przed kapitulacj przewieziono do ko cioła NMP
Łaskawej. W czasie Powstania Warszawskiego, gdy płon ła ju ulica wi toja ska, relikwie
przeniesiono do ko cioła w. Jacka. Zawalone gruzem przele ały do lutego 1945 r. Po upadku
powstania o trumn z relikwiami dopytywali si Niemcy. Na szcz cie nie dowiedzieli si
o miejscu, gdzie j zabezpieczono. Po zako czeniu wojny powróciły na Rakowieck .
Gdy po kanonizacji wieziono je do Warszawy, obecny na trasie tłum manifestował swój hołd
człowiekowi, który stał si chlub narodu i a do krwi przelania głosił zaczerpni t
z Ewangelii prawd , e ka da osoba jest dzieckiem Bo ym i dlatego ma niezbywalne prawo
do wynikaj cego st d szacunku oraz wolno ci. W chwilach do wiadcze narodowych
potrzebne jest ludziom duchowe wsparcie. Ostoj dla cierpi cych bywaj ci, którzy sami
wiele wycierpieli. Trumna ze zwłokami Boboli w Warszawie spełniała moraln misj we
wrze niu 1939 r., podczas okupacji, a zwłaszcza w dniach powstania, kiedy krzepiła ludzi
wgniatanych w ziemi w sposób niesłychanie brutalny, zwłaszcza na Starym Mie cie
najbardziej n kanym przez wroga.
13 marca 2002 r. watyka ska Kongregacja Kultu Bo ego i Dyscypliny Sakramentów
na pro b Prymasa Polski kard. Józefa Glempa ustanowiła w. Andrzeja Bobol , kapłana
i m czennika, drugorz dnym patronem Polski.
/wi cej informacji o kulcie w. Andrzeja na stronie
www.strachocina.przemysl.opoka.org.pl/sanktuarium/
ycie w. Andrzeja Boboli
4