Recenzje

Sztuka Leczenia
2003, tom IX, nr 2 str. 73–74
Recenzje
Cezary Stypu³kowski
Motywy kultury zdrowotnej w literaturze
polskiej
Oficyna Wydawnicza „Impuls” Kraków 2002,
wyd. I, 329 s., ISBN 83-7308-137-2
Literatura stanowi wdziêczn¹ dziedzinê zainteresowañ medycyny, dotyczy to równie¿ polskiej literatury i polskiej medycyny. Literatura
czêsto podejmuje ró¿ne aspekty zdrowia i medycyny. Dzieje medycyny i literatury odnotowuj¹
te¿ licznych lekarzy-pisarzy czy pisarzy-lekarzy
zaanga¿owanych w ró¿nym stopniu w obie dziedziny lub jedn¹ z nich.
Dziêki dotychczasowemu dorobkowi naukowemu w dziedzinie mdycyny i du¿ej erudycji literackiej Cezary Stypu³kowski sta³ siê w³aœciw¹
osob¹ do podjêcia tematu motywów kultury zdrowotnej w polskiej literaturze od jej wczesnego
okresu po wspó³czesnoœæ. „Wstêp” podkreœla
wielkie znaczenie literatury piêknej i jej motywów
zdrowia dla edukacji prozdrowotnej i prospo³ecznej poprzez publikacje, teatr, film, radio, telewizjê i pedagogikê. Nastêpnie omawia ró¿ne
aspekty zdrowia (definicje, charakterystykê,
czynniki pro-i antyzdrowotne) i próbê perdiodyzacji dziejów oœwiaty zdrowotnej M. Demela.
Drugi rozdzia³ „Dzieje uwarunkowañ zdrowia od
higieny cia³a jako „t³o historyczne” to antologia
bardzo licznych wyimków z materia³ów Ÿród³owych o kulturze zdrowotnej od staro¿ytnoœci do
wspó³czesnoœci. Obszerny trzeci rozdzia³ „Twórczoœæ literacka z motywami kultury zdrowotnej w
okresach historyczno-literackich” omawia polskie teksty i ich autorów z okresów œredniowiecza, odrodzenia, baroku, oœwiecenia, roman-
tyzmu, pozytywizmu, M³odej Polski, miêdzywojnia oraz okupacji i czasów powojennych. Ponad
sto stron liczy rozdzia³ czwarty „Chronologiczny
zbiór polskich utworów literackich z treœciami
zwi¹zanymi z kultur¹ zdrowotn¹” z poszczególnych, u¿ytych w poprzednim rozdziale, okresów.
Rozdzia³ ten przytacza bibliografiê utworów
z krótkimi informacjami o ich treœci. Po „Pos³owiu” nastêpuj¹ dwa alfabetyczne indeksy,
pierwszy – omówionych utworów literackich (18
stron) i drugi – nazwisk (16 stron). Ok³adka jest
barwna, pó³sztywna i lakierowana. Dobry papier,
w³aœciwa dyspozycja tekstu, dobór i zró¿nicowanie czcionki oraz jêzyk i styl wyk³adu u³atwiaj¹
poznanie treœci.
Rozmiary tematu wyjaœniaj¹, ¿e nie móg³ on
byæ wyczerpuj¹co omówiony. Warto by mo¿e
niektóre problemy wydzieliæ, np. literatury na
tematy zdrowotne dla dzieci, tr¹c¹cej nieraz
dra¿ni¹cym dydaktyzmem. Czy nie nale¿a³oby
wspomnieæ o odpowiednich treœci¹ utworach
takich pisarzy-lekarzy, jak niedawno zmar³a
Joanna Salomon, zw³aszcza zaœ niektórych
cz³onków Unii Polskich Pisarzy Lekarzy? Ujednoliciæ pisanie imion (pe³ne? inicja³y? przed nazwiskiem!) i nazwisk. Zachowaæ pisowniê imion
(obcych – albo w oryginale, albo po polsku).
Spotyka siê doœæ liczne przeoczenia korekty,
zw³aszcza w pisowni obcojêzycznej. Przyk³ady:
Aschwitzu s. 17) zamiast Auschwitzu), Kazmierza
– s. 19) (Kazimierza), Kalsbad, Freinburg,
Akwizgan, Pyrmont – s. 42 (Karlsbad, Freiburg?,
Akwizgran), More s. 47 (Moore – nieuwidocznione w indekcie), prostitation i Awignon s. 44
(prostitution i Avignon), Edaward Janner s. 51
(Edward Jenner), informacja z XX w. umieszczona w XIX stulciu (s. 55), Garszyniec – s. 64
73
Prawo pacjenta do uzyskania informacji medycznej: lekarze i reklama
(Ganszyniec). Te i inne dalsze b³êdy powinny
by³y siê znaleŸæ w erracie. Podkreœlam je wobec
przygotowywania do publikacji II wydania
ksi¹¿ki.
Wielu lekarzy wkracza³o na bujne pola literatury, jednak ksi¹¿ka C. Stypu³kowskiego jest
pioniersk¹ prób¹ opracowania rozlicznych
przejawów literackich spraw zdrowia, higieny,
medycyny i wychowania zdrowotnego w polskiej
literaturze. Ukazuje pogl¹dy i przemiany œwiadomoœci zdrowotnej naszych pisarzy i ich zaanga¿owanie w problematykê zdrowotn¹. Tekst
i indeksy ksi¹¿ki otwieraj¹ œwietne mo¿liwoœci
dalszych medyczno-literackich badañ i opracowañ literaturoznawcom i medykom. Z ksi¹¿ki
mog¹ równie¿ czerpaæ wiedzê historycy medycyny i literatury, a przyk³ady i wzorce nasi pedagodzy i wychowawcy (zw³aszcza poloniœci). U³atwi
to te¿ dalsza monografia C. Stypu³kowskiego
„Wychowanie zdrowotne w nauczaniu przedmiotowym” drukowana w tej samej oficynie.
Ksi¹¿ki C. Stypu³kowskiego mo¿na poleciæ tym
czytelnikom, którzy siê interesuj¹ zagadnieniami
rozwoju pogl¹dów na zdrowie, zapobieganie
i ochronê œrodowiska w polskiej literaturze.
Henryk Gaertner – Kraków
74
Ryszard ¯aba
Moje niepokoje
Górnoœl¹skie Towarzystwo Literackie Katowice
2002, 40 s., ilustr. ISBN 83-91-1966-9-0
Autorem tomiku z³o¿onego z 27 mniej lub
bardziej krótkich utworów poetyckich jest wieloletni pracownik naukowy Katedry Pediatrii
Œl¹skiej Akademii Medycznej. W swych wierszach porusza m.in. ró¿ne w¹tki egzystencjalne,
niektóre utwory s¹ impregnowane medycznym
rodowodem Autora (o tlenie, bólu, krwi, sercu).
W tekœcie spotyka siê wed³ug mnie ma³o przekonywuj¹ce ilustracje; piêæ bia³o-czarnych i dwie
dalsze widniej¹ce na pierwszej i ostatniej stronie
ok³adki. Wykona³ je sam Autor, maj¹cy za sob¹
studia plastyczne w katowickim Wydziale Grafiki
krakowskiej Akademii Sztuk Piêknych, a tak¿e
wystawy swej twórczoœci w kraju i zagranic¹.
Informacje o Autorze i jego zdjêcie s¹ zamieszczone na koñcu zbiorku. Natomiast o dzia³alnoœci artystycznej dra ¯aby wypowiada siê ciekawie
na ostatniej stronie ok³adki nestor polskiej
medycyny – prof. Kornel Gibiñski.
Henryk Gaertner - Kraków