„Rola bajek terapeutycznych w niwelowaniu lęku u dzieci” Lęk jest

„Rola bajek terapeutycznych w niwelowaniu lęku u dzieci”
Lęk jest nieodłącznym elementem procesu rozwojowego. U niemowlęcia reakcją na nieprzyjemny
bodziec jest krzyk, płacz. Bodźcem tym może być np. nagły hałas, ból.
U starszego dziecka reakcję lękową wzbudza szybko rozwijająca się wyobraźnia.
Lęk ma pozytywną i negatywną stronę. Może motywować do podjęcia jakiegoś zadania. Na
przykład publiczne wystąpienie może powodować lęk, ale gdy wystąpienie okaże się sukcesem, lęk
zmienia się w pozytywne odczucia, które mogą się utrwalić i zniwelować lęk przed kolejnymi
wystąpieniami.
Długotrwały lęk może prowokować postawę bierności, bezradności lub chaotycznego działania.
Zwłaszcza, gdy sytuacja, która go powoduje wydaje się zbyt trudna, wymagająca. Jeśli dziecko nie
jest w stanie podołać zadaniu i wymaganiom, a kolejne próby zawodzą, wtedy uczy się unikać
takich sytuacji i wycofuje się.
Należy rozróżnić dwa pojęcia, które często stosowane są zamiennie: strach i lęk.
Strach- to uczucie wrodzone, umożliwia reagowanie w rzeczywistych sytuacjach zagrożenia,
natomiast lęk umożliwia ochronę przed potencjalnym (wyobrażonym) zagrożeniem.
Można ujmować pojęcie lęku ze względu na różne jego źródła:
•
Lęk odtwórczy- lęk, który dziecko odczuwa wobec sytuacji lękowej, której już wcześniej
doświadczyło. Na przykład, gdy dziecko w przeszłości zostało pogryzione przez psa, może
odczuwać lęk w kontakcie z innymi psami.
•
Lęk wytwórczy- jest związany z żywo rozwijającą się wyobraźnią dziecka i może dotyczyć
czarownic, potworów pod łóżkiem, ufoludków, duchów itp.
•
Odczucie braku- lęk, który pojawia się w wyniku niedostatecznego zaspokojenia potrzeb
zarówno fizjologicznych (głód, pragnienie), jak i psychicznych (miłość, zainteresowanie,
bezpieczeństwo)
•
Obraz własnej osoby- lęk pojawia się w reakcji na odrzucenie, ośmieszenie, niepowodzenie.
Jest związany z negatywną informacją zwrotną od otoczenia.
Jakie sytuacje potencjalnie mogą wywoływać lęk dziecka?
Lęk u dziecka mogą wywoływać sytuacje związane z domem rodzinnym lub placówką oświatową.
Rodzina:
- niepełna, układ niestabilny, zmienny (np. zmiana partnerów mamy/taty), zrywanie więzi np.
z dziadkami , gdy dzieci wraz z rodzicami migrują do innego kraju.
- postawy rodzicielskie: nadmierne rozpieszczanie (dziecko bezradne wobec trudności), nadmierna
surowość, krytyka (brak wiary we własne siły, przewrażliwienie), odrzucenie, oziębłość uczuciowa
(brak potrzeby miłości, zdystansowanie), postawa autokratyczna (rodzice dominują, dziecko uległe,
podporządkowane, bierne)
- komunikaty typu: „jak pójdziesz do przedszkola/szkoły to zobaczysz”, „jak będziesz niegrzeczny
to zabierze cię czarownica” itp.
- częste porównywanie do innych dzieci
- wyśmiewanie, ubliżanie
Podobnych przykładów może być bardzo wiele.
Warto zauważyć, że nie tylko rodzina odpowiada za taki stan rzeczy. Czasami lęki dzieci mogą nam
się wydawać całkowicie bezpodstawne. Jednakże, kiedy zauważymy u dziecka objawy lęku nie
należy ich bagatelizować ani im zaprzeczać np. „taki duży chłopiec już nie powinien się bać”, „to
wcale nie jest takie straszne”.
W przezwyciężeniu lęków bardzo skuteczne są bajki. Dzieci przyswajają sobie postawy bohaterów
bajek, więc warto wybierać te naprawdę wartościowe, które wskażą dziecku właściwe wzorce
zachowania.
Wszystkie bajki:
- kreują świat
- uczą o prawach rządzących światem
- pomagają zrozumieć reguły życia społecznego i rodzinnego
- pozwalają odczuwać radość
- umożliwiają utożsamienie się z bohaterem
- wyzwalają emocje i redukują lęki
- dają poczucie, że dobro zawsze zwycięża
Bajki dzielimy na czarodziejskie i terapeutyczne.
W bajkach czarodziejskich każda sytuacja może być rozwiązana za pomocą magii. Tam, gdzie
wydawałoby się, nic już nie można zrobić, pojawia się jakiś magiczny przedmiot albo ktoś, kto
używa czarów i rozwiązuje trudność. Umożliwia to nagłe, magiczne zwroty akcji nawet
w najtrudniejszych momentach.
W bajkach terapeutycznych:
-fabuła dotyczy sytuacji budzących lęk
- główny bohater jest podobny do dziecka (ma podobne cechy, przyzwyczajenia, radości, smutki)
- dziecko znajduje wskazówki, jak sobie poradzić w danej sytuacji
- poszerzane są kompetencje dziecka w zakresie radzenia sobie z trudnościami
- poszerzana jest wiedza dziecka o otaczającym go świecie.
Bajki terapeutyczne umożliwiają oswojenie się z sytuacją lękową w sytuacjach życia codziennego
np. lęk przed burzą, ciemnością, duchami i in. oraz z bolesnymi doświadczeniami, jak: śmierć
bliskiej osoby, rozwód rodziców.
Warto czytać dzieciom, ponieważ niesie to za sobą bardzo wiele pozytywów. Podczas czytania
dziecko czuje się kochane i ważne, ponieważ dorosły spędza z nim czas. Pozwala się wzajemnie
lepiej poznać, a dla dobrego obserwatora jest kopalnią wiedzy na temat dziecka. Bajki
terapeutyczne stwarzają możliwość rozmowy o tym, co boli. Rodzic może wykorzystać zdobytą
wiedzę do stworzenia optymalnych warunków dla rozwoju dziecka.
Literatura:
•
Molicka M., Bajki terapeutyczne. MEDIA RODZINA, Poznań: 1999
•
Molicka M., Bajki terapeutyczne. Część II. MEDIA RODZINA, Poznań: 2003