Prawo pierwszeństwa, PDA prawa poboru

Prawo pierwszeństwa, PDA prawa poboru
Prawa i obowiązki akcjonariuszy wynikają z faktu posiadania akcji. Za akcjonariusza
spółki uważa się osobę wpisaną do księgi akcyjnej bądź posiadającą akcję na
okaziciela. Są to warunki konieczne do wykonania praw z akcji.
Prawa akcjonariuszy dzielimy na: prawa majątkowe i prawa korporacyjne.
Prawa akcjonariuszy
prawa majątkowe
prawa korporacyjne
- prawo do udziału w zysku rocznym
- prawo do udziału w walnym zgromadzeniu
- prawo do poboru nowych akcji
- prawo głosu
- prawo do kwoty likwidacyjnej`
- prawo do informacji
- prawo zaskarżania uchwał walnego
zgromadzenia akcjonariuszy
- prawo do oceny działalności zarządu i rady
nadzorczej
- prawo wnoszenia powództwa przeciwko
członkom władz i innym osobom, które
wyrządziły szkodę spółce
Jednym z najważniejszych praw majątkowych i najistotniejszym przywilejem
akcjonariuszy jest prawo do poboru nowych akcji, które przekształca się w
późniejszym okresie w prawo do akcji. Prawa te towarzysza akcjonariuszom podczas
nabywania akcji nowej emisji i jednocześnie wyznaczają etapy nabycia akcji. Proces
ten został zobrazowany poniżej.
Etapy na drodze do nabycia własności akcji
I Etap
Prawo poboru
Papier wartościowy
- akcja
II Etap
Prawo do akcji
przydział
akcji
pierwsze
notowanie akcji
W pierwszym etapie akcjonariuszowi przysługuje prawo poboru, które jest określane
jako prawo pierwszeństwa akcjonariuszy do proporcjonalnego objęcia akcji nowej
emisji. Prawo to powstaje jeszcze przed podjęciem uchwały o podwyższeniu kapitału
zakładowego – jako jedno z praw organizacyjnych akcjonariusza. Określane jest jako
prawo in abstracto, czyli bierne prawo. Oznacza ono, że akcjonariusz je posiada, ale
w danej chwili nie może z niego skorzystać . Dopiero spełnienie przez spółkę warunku,
którym jest podjęcie uchwały o podwyższeniu kapitału zakładowego uprawnia
akcjonariusza do skorzystania z prawa poboru. W tym momencie prawo poboru in
abstracto przekształca się w prawo poboru in concreto , które jest czynnym prawem
akcjonariusza. W odróżnieniu od prawa poboru in abstracto prawo poboru in
concreto:
- może zostać wyłączone przez uchwałę walnego zgromadzenia,
- jest zbywalne, obciążalne jak również można się go zrzec,
Prawo poboru in abstracto
Podjęcie uchwały o podwyższeniu
kapitału zakładowego przy braku
wyłączenia prawa poboru i posiadanie
(starych) akcji w dniu powzięcia uchwały
lub ustalonym w niej dniu późniejszym
(dniu prawa poboru)
Prawo poboru in concreto
Przydział akcji
Prawo do akcji
(warunkowe)
Początkowo prawo poboru przybierając postać roszczenia dotyczy zaoferowania
przez spółkę akcji uprawnionym akcjonariuszom, następnie po złożeniu zapisu,
przedmiotem roszczenia jest dokonanie przydziału akcji. Od momentu spełnienia
świadczenia przydziału akcji, prawo poboru wygasa i przekształca się w prawo do
akcji.
Drugiemu etapowi towarzyszy prawo do akcji, które obowiązuje od chwili przydziału
akcji do momentu dopuszczenia akcji do obrotu giełdowego. Jednakże, aby akcje
zadebiutowały na giełdzie musza zostać spełnione następujące warunki:

rejestracja w sądzie nowej emisji

złożenie akcji w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych

dopuszczenie do obrotu przez radę giełdy

wprowadzenie do obrotu przez zarząd giełdy
Prawo do akcji
(warunkowe)
Rejestracja podwyższenia kapitału
Własność akcji
(w znaczeniu materialnym)
Upływ miesięcznego terminu
od rejestracji
Wierzytelność o wydanie
dokumentu akcji
(bezwarunkowa,
niewymagalna)
Zgłoszenie roszczenia o wydanie
dokumentu akcji i upływ tygodnia
od zgłoszenia tego żądania
wierzytelność o wydanie
dokumentu akcji
(wymagalna)
Własność akcji
(w znaczeniu formalnym)
( w przypadku
spółki publicznej)
rejestracja podwyższenia
kapitału i dokonanie
zapisu na rachunku
papierów wartościowych
Prawo do akcji jest instrumentem, który może być przedmiotem obrotu giełdowego a
więc umożliwia inwestorom wcześniejsze wycofanie się z inwestycji bądź nabycie ich
zanim akcje spółki zadebiutują na giełdzie. Obrót prawami do nowych akcji podlega
takim samym regułom jak obrót akcjami. Chcąc dokonać sprzedaży prawa do akcji
należy złożyć zlecenie w domu maklerskim. Prawa do akcji są notowane w tym
samym systemie notowań, w którym notowane są prawa akcji danej spółki. Spółka
uzgadnia z Krajowym Depozytem Papierów Wartościowych oraz Giełdą termin
pierwszego notowania nowej emisją akcji i wraz z rozpoczęciem tych notowań PDA
wygasają.
Główną zaletą prawa do akcji jest to, że może być ono przedmiotem obrotu już w
kilka dni po przydziale akcji, a jeszcze przed ich zarejestrowaniem w sądzie.
CHARAKERYSTYKA PRAWA POBORU
Prawo poboru charakteryzuje się kilka istotnymi cechami:
1. warunkowość,
2. związanie z akcją,
3. dobrowolność wykonania przez akcjonariusza,
4. czasowość (terminowość),
5. względność,
6. zbywalność,
7. mieszany, majątkowo – korporacyjny charakter.
Ad. 1. Warunkowość
Prawo poboru ma na celu objęcie przez uprawnionego określonej ilości akcji.
Jednakże, aby doszło do nabycia nowych akcji muszą zostać spełnione następujące
warunki:
1) podjęcie przez walne zgromadzenie uchwały o podwyższeniu kapitału
zakładowego
2) posiadanie akcji w dniu powzięcia uchwały o podwyższeniu kapitału
zakładowego lub w innym dniu ustalonym w tej uchwale
3) brak wyłączenia ustawowego prawa poboru akcjonariuszy
4) zaoferowanie akcji osobom uprawnionym
5) złożenie oświadczeń o objęciu nowych akcji (dokonanie zapisu)
6) wniesienie wkładów (przynajmniej w jednej czwartej wartości nominalnej akcji)
7) przydział akcji przez zarząd
8) rejestracja podwyższenia kapitału zakładowego.
Ad. 2. Zawiązanie z akcją
Prawo poboru należy do praw związanych z akcją. Do momentu podjęcia uchwały o
podwyższenie kapitału spółki, prawo poboru in abstracto jest prawem nieodłącznym
od akcji, nie może być więc osobno przedmiotem dyspozycji np. nie może być
zbywalne. Przysługuje ono proporcjonalnie do ilości posiadanych akcji tzn. uprawnia
ono do objęcia takiej ilości nowych akcji, która jest równa stosunkowi ilości akcji już
posiadanych przez akcjonariusza do całkowitej liczby starych akcji spółki. Służy to
ochronie akcjonariusza przed jego zmniejszeniem udziałowym.
Cechę tę zilustruje dokładniej następujący przykład:
Na rynku jest 1 mln akcji zwykłych spółki. Akcjonariusz A posiada 30% akcji (300
tys.), zaś akcjonariusz B 20% akcji (200 tys.). Oznacza to, że akcjonariusz A
dysponuje większą władzą w spółce niż akcjonariusz B.
Spółka przeprowadza nową emisję akcji w liczbie 500 tys. akcji, które zostaną
sprzedane na rynku. Akcjonariusz A nie kupuje żadnej akcji nowej emisji, zaś
akcjonariusz B 200 tys. akcji nowej emisji. Po nowej emisji łączna liczba akcji wynosi
1,5 mln, z czego akcjonariusz A posiada 300 tys. akcji – jest to 20% wszystkich akcji,
natomiast akcjonariusz B posiada 400 tys. (200 + 200) – jest to około 26,67%
wszystkich akcji. W ten sposób po emisji nowych akcji akcjonariusz B dysponuje
większą władzą w spółce niż akcjonariusz A.
Przykład ten pokazuje, że jeśli dotychczasowy akcjonariusz nie zakupi akcji nowej
emisji, to jego udział we własności spółki po emisji akcji nowej emisji zmniejsza się,
podobnie jak zmniejsza się jego wpływ na działalność spółki, gdyż dysponuje on
mniejszym udziałem.
Ad. 3. Dobrowolność wykonania przez akcjonariusza
Prawo poboru jest wyłącznie uprawnieniem akcjonariusza, dlatego też akcjonariusz
nie ma obowiązku wykonania tego prawa. Prawo nie może zmuszać go do
podnoszenia ryzyka w większym zakresie, niż sam uzna to za stosowne dokonując
objęcia lub zakupu akcji.
Ad. 4. Czasowość (terminowość)
Prawo poboru jest ograniczone czasowo. Chodzi tutaj o pra wo poboru in concreto,
czyli roszczenie skierowane przeciw spółce. Zaniechanie realizacji prawa poboru w
wyznaczonym terminie spowoduje jego ustanie.
Ad. 5. Względność
Względność może być rozumiana:
1) na oznaczenie własności prawa poboru jako obowiązkowego prawa
Z podjęciem przez walne zgromadzenie uchwały o podwyższeniu kapitału
zakładowego powstaje szczególny stosunek zobowiązaniowy. Świadczeniem
dłużnym jest dokonanie przydziału akcji. Wierzycielem jest akcjonariusz, który
złożył zapis, natomiast dłużnikiem jest spółka.
2) na oznaczenie cech opisującej usuwalność (wyłączność) tego prawa
Prawo poboru może zostać wyłączne lub ograniczone. Chodzi tu wyłączenie
konkretnego roszczenia w odniesieniu do konkretnej emisji akcji (prawa poboru in
concreto)
Ad. 6. Zbywalność
Prawo poboru jest prawem zbywalnym. Wynika to z faktu, że prawo to ma
przeważający charakter majątkowy i może być tym samym przedmiotem umowy
zobowiązującej lub rozporządzającej. Zbywalność jest także uzasadniona jego
ochronną funkcją, o której mówi się jedynie wtedy, gdy akcjonariusz będzie miał
możliwość odpłatnego zbycia swego prawa. W przypadku, gdy akcjonariusz nie jest
zainteresowany objęciem nowych akcji lub nie ma środków na ich pokrycie, zbycie
prawa poboru stanowi dla niego rekompensatę zmniejszenia się jego udziałów w
firmie. Akcjonariusz ma więc następujące możliwości:

wykonać prawo poboru

zbyć prawo poboru

częściowo zbyć przy wykonaniu prawa poboru w pozostałej części

zrzec się tego prawa,

doprowadzić do wygaśnięcia prawa poboru z upływem terminu wykonania
tego prawa poprzez bierne zachowanie się (niewykonanie prawa poboru).
W związku z tym, że prawo poboru jest zbywalne, ma określoną wartość (cenę)
rynkową. Cena prawa poboru akcji zależy od dwóch podstawo wych czynników, tj. od
nadwyżki, jaka występuje między ceną bieżącą (rynkową) i ceną emisyjną danej
spółki oraz ilości praw poboru wymaganych dla zakupu jednej akcji nowej emisji.
Zasadę tę ilustruje wzór:
(B – E) : P = C
gdzie:
B – cena bieżąca akcji uprzednio wyemitowanych,
E – cena emisyjna nowych akcji
P – ilość praw poboru niezbędna do uzyskania jednej akcji nowej emisji.
Określenie ceny może dobrze zobrazować następujący przykład:
Spółka ogłosiła publiczny przydział akcji kolejnej emisji po cenie emisyjnej 4,60zł za
sztukę
(cena
mi nimalna
wynosiła
2
zł).
Cena
giełdowa
akcji
uprzednio
wyemitowanych wynosiła w dniu 25 lipca 6zł, a w dniu 31 lipca wzrosła do 6,70zł.
Spółka zwróciła się do dotychczasowych akcjonariuszy o skorzystanie z prawa
poboru, przy czym właściciel każdych 7 sztuk mógł zapisać się na 2 akcje nowej
emisji. Wobec tego skalkulowana cena prawa poboru jednej akcji ukształtowała się
następująco:
- w dniu 31 lipca:
6,00 – 4,60
= 0,40 zł
7:2
- w dniu 25 lipca
6,70 – 4,60
= 0,60 zł
7:2
Jak wynika z tego przykładu, dynamika ceny poboru nie kształtuje się proporcjonalnie
w stosunku do dynamiki ceny akcji.
Ad. 7. Mieszany, majątkowo – korporacyjny charakter.
Prawo poboru ma charakter specyficzny ze względu na swój przedmiot. Realizacja
tego prawa prowadzi do objęcia nowych akcji jako uprawnień o charakterze zarówno
korporacyjnym jak i majątkowym. Charakter majątkowy prawa poboru wynika przede
wszystkim z tego, że prawa korporacyjne, które są zawarte w akcji mają w stosunku
do praw majątkowych charakter służebny, co powoduje, że prawo z akcji ma
przeważający majątkowy charakter.
Prawo poboru ma również charakter defensywny. Oznacza to, że ma na celu
zagwarantowanie akcjonariuszowi możliwości utrzymania przez niego niezmienionej
pozycji w spółce, mimo dokonania emisji nowych akcji. Przedmiotem ochrony jest nie
tylko
zachowanie
procentowego
udziału
danego
akcjonariusza
w
kapitale
zakładowym, ale również zapobieganie utraty wartości starych akcji na rzecz akcji
nowej emisji (ochrona przed rozwodnieniem majątkowym).
Pozytywnie ujmując prawo poboru umożliwia akcjonariuszom inwestowanie dalszych
środków w prowadzone przez nich przedsiębiorstwo, prawo poboru oprócz funkcji
ochronnej może być instrumentem wykorzystywanym w celu przyniesienia korzyści
majątkowych akcjonariuszom.
Literatura:
1. Bień Witold, „Rynek papierów wartościowych”, Wydawnictwo Difin, Warszawa
2008.
2. Binek Beata, Heciak Paweł, Stępniewski Michał, Waltz – Komierowska
Dominika, „Prawa i obowiązki akcjonariuszy spółek publicznych”, Komisja
Papierów Wartościowych i Giełd, Warszawa 2004.
3. Radwan Arkadiusz, „Prawo poboru w spółce akcyjnej”, Wydawnictwo C.H.
Beck, Warszawa 2004.
4. www.gpw.pl
Pracę wykonały:
Kamila Olej
Sylwia Olej.