Sprawozdanie ze spotkania 18-19 października 2016

Protokół
z zebrania Krajowego Klubu Miłośników Historii i Zabytków Transportu SITK RP
w dniach 18 i 19 października 2016 roku
w Kielcach
Obecni: wg listy obecności – załącznik nr 1.
Udział w obradach wzięło: 19 członków Klubu z 11 Oddziałów.
Okazją do spotkania były jubileusze na liniach normalnotorowych i wąskotorowych
w rejonie Kielc.
Spotkanie przebiegało wg poniższego planu:
Dzień pierwszy
godz. 10.30 – 11.00 – Zbiórka uczestników w Holu Dworca PKP w Kielcach
godz. 11.00 - 11.45 - Przejazd do Hotelu Szafranowy Dwór w Strawczynie
i zakwaterowanie
godz. 12.00 - 12.45 - Obiad
godz. 12.45 - 13.30 - Przejazd do Sielpi.
godz. 13.30 – 15.30 - Zwiedzanie Muzeum Zagłębia Staropolskiego w Sielpi.
godz. 15.30 - 16.10 - Przejazd do Hotelu
godz. 16.30 - 18.30. - Obrady z referatami:
1. Z kart historii Jędrzejowskiej Kolei Dojazdowej.
2. Historia linii kolei Iwangrodzkiej.
3. Dzieje dworca kolejowego w Kielcach.
4. 10 – lecie otwarcia dla ruchu pasażerskiego stacji Włoszczowa Północ.
5. Obrady KKMH i ZT wg osobnego planu.
godz. 19.00 – Koleżeńska kolacja
Dzień drugi
godz. 8.00 – 8.30 - Śniadanie w hotelu.
godz. 8.30 - 9.15 - Przejazd na Kolejkę wąskotorową w Jędrzejowie.
W czasie przejazdu informacje o węźle drogowym Kielce i Chęciny oraz
o budowie drogi ekspresowej S 7.
godz. 9.30 – 12.00 - Zwiedzanie stacji Jędrzejów Wąskotorowy. Przejazd kolejką
wąskotorową na trasie Jędrzejów Wąskotorowy – Wygoda – Jędrzejów
Wąskotorowy.
godz.12.00 – 13.00 - Zwiedzanie muzeum taboru, parowozowni.
godz. 13.00 – 14.00 - Obiad w Restauracji „U Pawła” w Jędrzejowie i zakończenie
spotkania.
godz. 14.00 – 14.30 - Przejazd do dworca PKP w Kielcach
Na dworcu w Kielcach przywitał nas Kolega Bolesław Balcerek v-ce prezes Oddziału SITK
w Kielcach i Koleżanka Teresa Cyzowska.
Po zakwaterowaniu się w hotelu „Szafranowy Dwór” w Strawczynie pokrzepieni obiadem
udajemy się do Sielpi. Po drodze, kolega Bolesław Balcerek opisuje nam okolicę opowiada
historię o niezwykłym człowieku jakim był Stanisław Staszic.
Opowiada nam również historię o majątku Sienkiewiczów. Wspomina innych zasłużonych
dla kraju znanych w kraju Kielczan: Żeromskim, Kochanowskim, Reju, Konarskim,
Kołłątaju, Ściegiennym, Dygasińskim, Prusie, Staffie, Iwaszkiewiczu. Jednym słowem
wspomina ludzi, którzy tu się urodzili, mieszkali, a swoimi czynami dowiedli jak wielcy są
Polacy.
Po przyjeździe do Sielpi zwiedzamy Muzeum Zagłębia Staropolskiego.
1
Obiekt ten stanowi jeden z najcenniejszych, pod względem historycznym, zabytków
przemysłowych w kraju i Europie. Zespół walcowni i pudlingarni1 wraz z osiedlem
fabrycznym wybudowano z inicjatywy Stanisława Staszica i Ksawerego DruckiegoLubeckiego. Pierwszy plan z roku 1821 przewidywał wybudowanie młotowni „fryszerskiej”
na 16 młotów. Do roku 1830 wykonano spiętrzenie rzeki Czarnej Koneckiej, kanał
o długości ośmiu kilometrów odprowadzający wodę roboczą, budynek administracyjny
oraz kilka budynków gospodarczych. W roku 1835 budowę przejął Bank Polski i do 1841
roku wzniósł zakład walcowni i pudlingarni wraz z osiedlem na 29 domków dla robotników
fabrycznych, prawdopodobnie według planów budowniczego Karola Knake.
Na placu fabrycznym znajduje się hala produkcyjna oraz dwa budynki suszarni
drewna usytuowane na osi kanału przebiegającego pod powierzchnią ziemi z zachodu na
wschód. Na placu dziedzińca wewnętrznego pomiędzy budynkami suszarni znajduje się
wejście do kanału. Plac osiedla okalają budynki, niektóre częściowo w ruinie:
administracyjny, szkoły i mieszkalny dla urzędników zakładu. W pewnym oddaleniu od
osiedla usytuowano szpital. Wyposażenie mechaniczne zakładu wykonano
najprawdopodobniej w Starachowicach, Rejowie i Białogonie w jego skład wchodziły m.in.
piece pudlingarskie, młot czołowy do przekuwania bochnów, walcarnia wstępna do
walcowania kęsisk, nożyce do cięcia blach, pakieciarka, piece grzewcze, dwa zespoły
walcowni prętowej oraz tak zwanej małej, dwa koła oraz turbina wodna, największa chluba
dzisiejszego muzeum.
Pudlingarnia - zakład, w którym wykonywane jest pudlingowanie, czyli proces oczyszczania surówki z
domieszek węgla, krzemu I manganu przez ogrzewanie jej w piecu pudlarskim.
1
2
Wielkie żelazne koło wodne o średnicy ponad 8 metrów projektu Filipa de Girarda,
poruszane siłą spadku wody napędzało fabryczne maszyny. Było to pierwsze w Polsce
i jedno z pierwszych w Europie rozwiązanie techniczne na taką skalę. Rudę do zakładu
w Sielpi wydobywano w okolicach wsi Kawęczyn (obecnie miejsce gdzie wydobywano
rudę zwie się „kopalnia”). Wydobytą rudę przetapiano w wielkich piecach a otrzymane
żelazo przetapiano w miejscowej walcowni i pudlingarni na stal. Rocznie, około trzech
tysięcy ton wyrobów stalowych opuszczało zakład w Sielpi. W drugiej połowie XIX wieku
zakład podupadł na skutek m. in. braku surowca, zmniejszenia się powierzchni lasów ,
gdzie wypalano węgiel drzewny niezbędny do procesu produkcji oraz w wyniku
wzrastającej konkurencji zakładów pracujących w oparciu o węgiel kamienny w Zagłębiu
Dąbrowskim.
Zakład pracował do 1921 roku, a w 1934 roku przekształcono go na placówkę
muzealną. W okresie II wojny światowej muzeum zostało zdewastowane, okupant wywiózł
z niego 72 wagony żelaza, urządzeń i wyposażenia. Zakład odremontowano w latach
1956 - 1959, a w 1962 roku muzeum oficjalnie reaktywowano jako Muzeum Zagłębia
Staropolskiego (filia Muzeum Techniki Naczelnej Organizacji Technicznej w Warszawie).
W zabytkowych halach fabrycznych znajdują się eksponaty metalurgiczne, głównie
maszyny i urządzenia, które swą świetność przeżywały w XIX wieku.
Do najcenniejszych eksponatów należą obok koła napędowego, dmuchawa parowa z XIX
stulecia, maszyna parowa z 1858 roku (najstarsza z zachowanych w Polsce) oraz tokarka
czołowa z XIX wieku.
Około godziny 16.00 wracamy do Strawczyna, gdzie w części merytorycznej
wysłuchaliśmy 5 referatów, które w postaci prezentacji zaprezentowali nam koledzy
z Oddziału SITK w Kielcach i Katowicach.
3
1. Referat „Z kart historii Jędrzejowskiej Kolei Dojazdowej” wygłosił Kolega Andrzej
Kiraga.
2. Referat pt.: „Historia linii kolejowej Iwangrodzko-Dąbrowskiej” przedstawił kolega
Bolesław Balcerek, a kolega Jacek Walczyński zilustrował go własnymi zdjęciami.
3. Referat „Dzieje dworca kolejowego w Kielcach” przedstawiła Koleżanka Teresa
Cyzowska.
4. Referat pt.: „10 – lecie otwarcia dla ruchu pasażerskiego stacji Włoszczowa Północ”
wygłosił kolega Eugeniusz Pokrzepa.
Po krótkiej dyskusji w której udział wzięło 5 uczestników spotkania przystąpiliśmy do
drugiej części spotkania.
W tej części spotkania Kolega Balcerek w obecności Kolegi Hydzika wręczył koledze
4
Andrzejowi Kiradze Odznakę „Przyjaciel Zabytków Transportu” nadaną mu przez Zarząd
Krajowy SITK RP.
W dalszym ciągu spotkania, zatwierdzono protokoły z obrad w Tarnowskich Górach
i Karsznicach.
Kolega Hydzik omówił sprawy bieżące Klubu. Poinformował zebranych że kolega Sułek
w konkursie na najlepszą kronika zdobył drugą nagrodę.
Dużo miejsca poświęcono na realizację zadań Klubu. Ustalono, że w roku 2017 odbędzie
się trzy spotkania: W rejonie Kostrzyna, Gdańska i Torunia. Pierwsze z nich organizuje
Kolega Pielech, drugie – Kolega Kamiński i trzecie Kolega Kępara.
W dyskusji udział wzięli koledzy: Dobrzykowski, Kamiński, Pielech, Boczek.
W dniu 19 października, zaraz po śniadaniu spakowaliśmy bagaże i autobusem udaliśmy
się do Jędrzejowa. Po drodze Kolega Artur Więckowski z Kielc przekazał nam szereg
informacji o drodze S 74 na odcinku Chęciny - Jedrzejów.
Realizatorem inwestycji jest Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad. Wartość
kontraktu wynosi 869 900 000,00 zł. Inwestycja polega na budowie dwujezdniowej drogi
ekspresowej S7 na odcinku Chęciny-Jędrzejów o długości ok. 21,5 km, który połączy
wybudowaną w 2013 roku obwodnicę Kielc z istniejącą obwodnicą Jędrzejowa. Wjazd
i wyjazd na drogę S7 możliwy jest dzięki trzem dwupoziomowym węzłom drogowym
w Tokarni, Brzegach i Mnichowie. W ramach inwestycji powstaną; dwujezdniowa
o szerokości 7,0m droga klasy S, przebudowane zostaną drogi lokalne obsługujące
przyległe tereny, wybudowane zostaną węzły i przejazdy drogowe, powstaną dwa MOPy i
miejsca kontroli pojazdów. Cały szereg robót branżowych, urządzenia ochrony środowiska
i obiekty inżynierskie w postaci wiaduktów, mostów, przepustów, przejść dla zwierząt
dużych , średnich i małych.
Około godziny 9.00 przyjeżdżamy do Jędrzejowa gdzie na stacji Jędrzejów Wąskotorowy
czeka na nas pociąg do przystanku Wygoda. Zwiedziliśmy izbę pamięci, po muzealnej
5
części oprowadzał nas sam szef kolega Edward Choroszyński. Przy okazji kolega
Choroszyński wręczył KKMHiZT na ręce przewodniczącego Klubu koledze Hydzikowi
pamiątkową plakietkę „Przyjaciela Ciuchci”
Świętokrzyska Kolejka Dojazdowa – wąskotorowa linia kolejowa, dawna Jędrzejowska Kolej
Dojazdowa, powstała w 1917 roku. Trasa biegnie przez część regionu Ponidzia w południowej części
województwa świętokrzyskiego, z Jędrzejowa, poprzez Jasionną, Motkowice, Umianowice do
Pińczowa. Istnieje także nie wykorzystywane odgałęzienie trasy w Umianowicach do Hajdaszka,
Stawian Pińczowskich i Sędziejowic.
Linia ŚKD krzyżuje się w okolicy wsi Wygoda z linią szerokotorową LHS, na 14,6 km biegu linii
wąskotorowej od stacji Jędrzejów Wąski, a także na odcinku nieczynnym w miejscowości
Przededworze koło Chmielnika. Jest to jedno z niewielu w Polsce skrzyżowań linii szerokotorowej
z wąskotorową, a dodatkowo jeden z kilku nielicznych wiaduktów na trasie przebiegu linii wąskotorowej.
Po zwiedzeniu licznych atrakcji turystycznej oferowanych przez mieszkańców turystom wracamy
kolejką do Jędrzejowa, gdzie po spożyciu obiadu w restauracji „U Pawła” następuje rozwiązanie
spotkania i powrót do domów.
Strawczyn, 20 października 2016 roku
Protokółował
……….…………………..
/Jerzy Hydzik/
6