1 POLSKA MIĘDZY JEDNOŚCIĄ A ROZBICIEM POLSKA

POLSKA MIĘDZY JEDNOŚCIĄ A ROZBICIEM
POLSKA BOLESŁAWA CHROBREGO
Bolesław Chrobry był najstarszym synem Mieszka I. Na początku swego panowania starał się
umocnić dzieło ojca. Ważnym momentem była śmierć biskupa praskiego Wojciecha podczas jego
misji chrystianizacyjnej wśród Prusów w 997 r. Zabicie dostojnika kościelnego, któremu Bolesław
pomagał w misji, zostało przez księcia wykorzystane w celu utworzenia arcybiskupstwa. Bolesław
wykupił ciało męczennika. W Rzymie uznano Wojciecha za świętego, a papież Sylwester II w 999
r. wyraził zgodę na utworzenie arcybiskupstwa gnieźnieńskiego. Rok później doszło do wizyty
cesarza Ottona III w Polsce. Była ona nie tylko pielgrzymką do grobu świętego, ale i ważnym aktem
politycznym. Otton III chciał pozyskać Bolesława Chrobrego dla swojego planu odnowy Cesarstwa
Rzymskiego. Cesarz uznał władzę Chrobrego, nakładając mu na głowę swoją cesarską koronę.
Najprawdopodobniej Otton widział we władcy Polski przyszłego króla krajów słowiańskich w jego
wizji odnowionego cesarstwa. Plany te, jak również sprawa koronacji na króla Polski zostały
odłożone w wyniku śmierci cesarza w 1002 r. Następne lata rządów Chrobrego upłynęły pod
znakiem innych dążeń. Bolesław starał się o rozszerzenie granic państwa i odniósł wielkie sukcesy.
Jeszcze w 1002 r zajął Łużyce i Milsko, później przez 18 miesięcy sprawował władzę w Czechach
i Morawach. Długoletnie wojny z Niemcami (1002-1018) zakończyły się pokojem w Budziszynie,
pozostawiającym przy Polsce Łużyce i Milsko. Sukcesem zakończyła się też wyprawa Bolesława na
Ruś w 1018 r., która przyniosła przede wszystkim łupy i na pewien czas panowanie nad Grodami
Czerwieńskimi. Szczególnym wydarzeniem w końcowym etapie panowania Bolesława była jego
koronacja na króla, tuż przed śmiercią w 1025 r.
KRYZYS MONARCHII PIASTOWSKIEJ W XI w.
Stworzone przez Mieszka I i Bolesława Chrobrego państwo napotkało wielkie trudności. Powodem
tego były między innymi ekspansywna polityka Bolesława oraz patrymonialny charakter monarchii,
w której władca uważał państwo za swoją własność, dzieląc je między synów. Ponadto rosła rola
możnych, którzy buntowali się przeciw silnej władzy centralnej. Bunty ludności niezadowolonej
z ciągłych wojen i twardych rządów księcia rozpoczęły się już pod koniec panowania Bolesława.
Po jego śmierci, wokół odsuniętego od władzy syna Bezpryma, utworzyła się grupa, którą poparł
książę kijowski Jarosław Mądry. Na Łużyce i Milsko najechał cesarz niemiecki i panujący
wówczas w Polsce Mieszko II musiał opuścić kraj (1031 r.). Państwem rządził krótko Bezprym. Rok
później wrócił Mieszko, ale musiał zrezygnować z tytułu królewskiego i zgodzić się na podział kraju
między niego oraz brata Ottona i kuzyna Dytrycha. Następcą Mieszka II był Kazimierz
Odnowiciel, który próbował umocnić władzę monarszą (stąd przydomek). On również na
początku swego panowania został wygnany z kraju (około 1038 r.), a władzę przejęli możni, np.
Miecław na Mazowszu. Sytuację pogorszyły jeszcze bunty ludności przeciwko władzy monarszej i
Kościołowi, a także najazd księcia czeskiego Brzetysława, który złupił Wielkopolskę. Kazimierz
sięgnął po pomoc z zagranicy i pozyskał do swych planów cesarza - Henryka III i zawarł sojusz z
Jarosławem Mądrym. Tak przygotowany odzyskał władzę i rozpoczął dzieło odbudowy kraju.
Odebrał Miecławowi Mazowsze (1047 r.) i przyłączył Śląsk (1050 r.), choć z tego ostatniego musiał
płacić Czechom trybut. Przeniósł też swą siedzibę ze zniszczonego Gniezna do Krakowa.
1
POLSKA BOLESŁAWA ŚMIAŁEGO
Następcą Kazimierza Odnowiciela był jego starszy syn Bolesław. W naszej historiografii nazwano
go Bolesławem Śmiałym lub Szczodrym. Jego panowanie, począwszy od 1058 r., było bogate w
wydarzenia historyczne. Nowy władca odbudował zniszczoną podczas najazdu Brzetysława
(1038 r.) metropolię w Gnieźnie, ponownie przyłączył do Polski Grody Czerwieńskie,
interweniował w czasie walk wewnętrznych na Rusi i Węgrzech. Wziął również udział w ważnych
wydarzeniach europejskich. Toczył się wtedy spór o inwestyturę między cesarzem Henrykiem IV, a
papieżem Grzegorzem VII. W rzeczywistości był to konflikt o prymat władzy duchownej nad
świecką. Bolesław opowiedział się po stronie papieża. W zamian otrzymał zgodę na koronację i w
1076 r koronował się na króla. W 1079 r. doszło do buntu możnych. Prawdopodobnie brał w nim
udział biskup krakowski Stanisław ze Szczepanowa. Został on skazany na karę śmierci stosowaną
wówczas wobec zdrajców - poćwiartowanie, czyli obcięcie członków. Taką też wersję wydarzeń
przekazał nam Gall Anonim. Nie załamało to buntowników i możni doprowadzili do wypędzenia
króla z kraju. Po wygnaniu Bolesława władzę objął jego młodszy brat, Władysław Herman. Musiał
on też zrezygnować
z władzy królewskiej. Do końca panowania musiał się liczyć z potężnymi
możnymi. Władzę przejściowo
sprawował najpotężniejszy z nich wojewoda, Sieciech. Herman w
1097 r. dokonał podziału kraju między synów - Zbigniewa (Wielkopolska i Kujawy) i Bolesława (Śląsk
i Małopolska). Sobie pozostawił natomiast władzę zwierzchnią i Mazowsze. Po śmierci Hermana
rywalizacja między jego synami zakończyła się sukcesem młodszego - Bolesława Krzywoustego.
2