Rynek magazynowy w Polsce wciąż w bardzo dobrej kondycji
Transkrypt
Rynek magazynowy w Polsce wciąż w bardzo dobrej kondycji
PROPERTY TIMES Rynek magazynowy w Polsce wciąż w bardzo dobrej kondycji Polska, Rynek magazynowy w 1 półroczu 2016 roku Zasoby nowoczesnej powierzchni magazynowej w Polsce wzrosły w pierwszym półroczu 2016 roku do poziomu ok. 10,5 mln m kw. Deweloperzy oddali w tym czasie ok. 650 000 m kw. powierzchni, co oznacza wzrost o 44% w porównaniu do wyniku odnotowanego w pierwszym półroczu 2015 roku. Najwięcej powierzchni magazynowej ukończono w Polsce Centralnej (145 000 m kw.), okolicach Warszawy (142 000 m kw.), w Poznaniu (122 000 m kw.) i na Górnym Śląsku (86 000 m kw.). W pierwszym półroczu bieżącego roku wolumen transakcji najmu wyniósł 1,29 mln m kw., co stanowi 7% wzrost w stosunku do tego samego okresu poprzedniego roku. Największe zapotrzebowanie na nowoczesne powierzchnie magazynowe zgłosili operatorzy logistyczni (39% wolumenu transakcji) a także sieci handlowe (14%). Na koniec czerwca 2016 roku współczynnik pustostanów osiągnął poziom 5,5% i był nieznacznie wyższy (o 0,3 p.p.) w porównaniu do stanu na koniec 2015 roku. Aktywność deweloperska utrzymuje się na wysokim poziomie. Na koniec czerwca 2016 roku, prawie 800 000 m kw. magazynów pozostawało w budowie, z czego 53% realizowane było na zasadach spekulacyjnych. Czynsze nominalne na głównych rynkach magazynowych pozostały stabilne, choć w niektórych lokalizacjach, gdzie utrzymuje się niski wskaźnik powierzchni niewynajętej, odnotowano niewielką tendencję wzrostową stawek czynszu najmu. W pierwszym półroczu 2016 roku obserwowaliśmy kontynuację dynamicznego rozwoju rynku magazynowego w Polsce. W warunkach stabilnego wzrostu gospodarczego oraz dalszej modernizacji sieci drogowej, popyt na nowoczesne powierzchnie magazynowe utrzymał się na wysokim poziomie. Jednocześnie, duża skala podaży magazynowej nie spowodowała znaczącego wzrostu wskaźnika pustostanów, co świadczy o szybkiej absorpcji i zachęca deweloperów do realizacji kolejnych projektów inwestycyjnych. Sierpień 2016 r. Spis treści Zasoby 2 Podaż 2 Popyt 3 Pustostany i czynsze 4 Prognoza 5 Definicje 5 Standardowe warunki najmu 5 Wykres 1 Adrian Semaan Konsultant Dział Powierzchni Przemysłowych i Logistycznych +48 22 820 20 20 [email protected] Kontakty Kamila Wykrota, MRICS Dyrektor Działu Doradztwa i Analiz Rynkowych +48 22 820 20 20 [email protected] Roczne poziomy podaży, absorpcji oraz stopy pustostanów na rynku magazynowym w Polsce 1 500 tys. m kw. Autor 20% 15% 1 000 10% 500 5% 0 0% 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 I poł. 2016 Absorpcja netto Nowa podaż Stopa pustostanów Source: Źródło: Cushman & Wakefield cushmanwakefield.com PROPERTY TIMES 1 Polska, powierzchnie magazynowe w I połowie 2016 r. Wykres 2 Na koniec czerwca 2016 roku całkowite zasoby nowoczesnej powierzchni magazynowej w Polsce wzrosły do poziomu około 10,5 mln m kw. Największym rynkiem pozostaje region Warszawy i okolic, w którym znajduje się ok. 29% (3,07 mln m kw.) całkowitych zasobów kraju. W grupie pozostałych, głównych rynków regionalnych znajduje się około 60% powierzchni, w tym na Górnym Śląsku (1,85 mln m kw., 18%) oraz w regionie Poznania (1,56 mln m kw., 15%), którego zasoby na przestrzeni ostatnich 16 miesięcy zwiększyły się aż o 345 000 m kw. Na zbliżonym poziomie są zasoby w regionie Wrocławia (1,41 mln m kw., 13%) oraz Polski Centralnej (1,39 mln m kw., 13%), choć przy obecnej dynamice rozwoju prognozuje się, że to ten drugi rynek szybciej przekroczy granicę 1,50 mln m kw. powierzchni magazynowej. Należy zauważyć, że zmieniająca się infrastruktura transportowa sprzyja rozwojowi mniejszych rynków, do których zalicza się: Trójmiasto (325 000 m kw.), Rzeszów (258 000 m kw.), Szczecin (177 000 m kw.) oraz Bydgoszcz-Toruń (158 000 m kw.). Pod względem struktury posiadania największą ilością nowoczesnej powierzchni magazynowej w Polsce dysponuje firma Prologis z udziałem ok. 22% całkowitych zasobów. Wśród pozostałych sześciu największych deweloperów wymienić należy: Panattoni (11% łącznych zasobów), SEGRO (10%), Logicor (9%), Goodman (7%), P3 Logistics (5%), Hillwood (4%) a także Hines, PZU oraz MLP Group (po 3%). Zasoby i stopa pustostanów w regionach. Czerwiec 2016 r. 3 000 2 500 tys. m kw. Zasoby 1 000 cushmanwakefield.com 6% 4% 4% 4% 3% 2% 0% 0% 1% 4% 2% 0 0% Zasoby Wskaźnik pustostanów Źródło: Cushman & Wakefield Wykres 3 Rozwój podaży magazynowej w regionach (tys. m kw.) Warszawa Miasto Nowa Podaż - 2015 r. Kraków Trójmiasto Nowa Podaż - 1 poł. 2016 r. Wrocław Polska Centralna W budowie Górny Śląsk Warszawa Okolice Pozostałe regiony* Poznań 0 100 200 300 400 500 600 * Rzeszów Lublin, Szczecin, Bydgoszcz-Toruń Źródło: Cushman & Wakefield Wykres 4 Nowa podaż w regionach, I półrocze 2016 150 120 tys. m kw. Najbardziej aktywnym deweloperem pozostaje firma Panattoni (70% wolumenu podaży w badanym okresie), która zrealizowała kilkanaście projektów, w tym największe to: Panattoni Park Stryków II (87 000 m kw.), Panattoni Park Warszawa -Konotopa (47 000 m kw.), Panattoni Park Sosnowiec II (41 000 m kw.), Panattoni Park Grodzisk (39 000 m kw.) oraz Panattoni Park Poznań-Airport (36 000 m kw.). Wśród głównych projektów zrealizowanych w pierwszym półroczu 2016 roku były również: CLIP Poznań (35 000 m kw.), Panattoni Park Poznań V (32 000 m kw.) oraz Panattoni Park Pruszków II (31 000 m kw.). W regionie Górnego Śląska, firma Goodman ukończyła pierwszy etap Goodman Gliwice Logistics Centre (22 000 m kw.) oraz drugi etap Goodman Sosnowiec Logistic Center (17 500 m kw.), a we Wrocławiu zakończyła budowę Goodman Wrocław IV Logistics Center (22 000 m kw.). Inny deweloper, MLP Group dostarczył około 14 000 m kw. dla firmy Matras w MLP Pruszków II. 8% 6% 5% 500 Podaż W pierwszym półroczu 2016 roku deweloperzy zakończyli realizację 31 projektów magazynowych, oddając do użytku około 650 000 m kw., o 44% więcej niż w tym samym okresie poprzedniego roku. Największy poziom podaży odnotowaliśmy w Polsce Centralnej i okolicach Warszawy (po 22% wolumenu podaży). Wysoka aktywność deweloperska utrzymała się również w regionie Poznania (19%) oraz Górnego Śląska (13%). Wśród głównych rynków magazynowych najmniej powierzchni magazynowej zasiliło region Wrocławia, gdzie nowe projekty stanowiły 7% wolumenu podaży. Na mniejszych rynkach regionalnych, najwięcej powierzchni ukończono w Rzeszowie (34 000 m kw.), Szczecinie (32 000 m kw.) oraz Trójmieście (22 000 m kw.). 10% 2 000 1 500 12% 10% 9% 90 60 30 0 Źródło: Cushman & Wakefield PROPERTY TIMES 2 Polska, powierzchnie magazynowe w I połowie 2016 r. Do największych projektów w realizacji należą: Panattoni Park Gliwice III (47 000 m kw.), inwestycja BTS dla Agata Meble w Prologis Park Piotrków II (42 000 m kw.), Panattoni Park Wrocław IV (39 000 m kw.), inwestycja BTS dla Piotr i Paweł w MLP Teresin (38 000 m kw.) oraz rozbudowa parku CLIP Poznań (37 500 m kw.). Pozostałe znaczące projekty to m.in.: Panattoni Park Kraków III (34 500 m kw.), Centrum Logistyczne Mełgiewska w Lublinie (34 000 m kw.), druga faza Panattoni Park Poznań V (32 500 m kw.), nowy projekt 7R Logistic - Gdańsk-Kowale V (32 000 m kw.) oraz inwestycja typu BTS dla Tesco realizowana w ramach parku magazynowego SEGRO Logistics Park Poznań - Komorniki (30 000 m kw.). Niska stopa pustostanów oraz szybka absorpcja nowej powierzchni magazynowej zachęca deweloperów do realizacji coraz większej liczby projektów na zasadach spekulacyjnych. Obecnie dostępne pozostaje około 53% wolumenu powierzchni w budowie (31% rok wcześniej). Obiekty BTS pozostają popularne i stanowią około 30% wolumenu inwestycji realizowanych pod koniec czerwca 2016 roku. Pozostałe 17% projektów magazynowych objęte zostało kontraktami najmu na etapie realizacji inwestycji. Powierzchnia w budowie i stopień jej wynajęcia Czerwiec 2016 r. 200 160 tys. m kw. Aktywność budowlana na rynku magazynowym w Polsce nie słabnie. Pod koniec czerwca 2016 roku w budowie znajdowało się 39 nowych projektów obejmujących ok. 800 000 m kw. magazynów. Prawie 75% wolumenu inwestycji zlokalizowane jest na największych rynkach magazynowych, do których zaliczają się: Poznań (173 000 m kw.), Warszawa i okolice (134 000 m kw.), Górny Śląsk (113 000 m kw.), Polska Centralna (105 000 mkw.) i Wrocław (65 000 m kw.). Wśród mniejszych rynków regionalnych, znaczna ilość powierzchni w budowie znajduje się w Trójmieście (76 000 m kw.), Lublinie (50 000 m kw.), Krakowie (46 000 m kw.) oraz w okolicach Bydgoszczy (31 000 m kw.). Wykres 5 120 80 40 0 Powierzchnia wynajęta Wykres 6 Roczne wolumeny oraz struktura transakcji najmu 2 500 2 000 1 500 1 000 500 0 Nowa umowa W pierwszej połowie 2016 roku wolumen transakcji najmu wyniósł ok.1,29 mln m kw., co oznacza wzrost o ok. 7% w porównaniu z tym samym okresem poprzedniego roku. Jest to jednocześnie drugi pod względem wielkości wynik - więcej powierzchni wynajęto jedynie w drugim półroczu 2014 roku (1,33 mln m kw.). Największym zainteresowaniem najemców cieszyły się główne rynki magazynowe kraju, tj. okolice Warszawy (25% wolumenu transakcji), Wocław (16%), Poznań (14%), Górny Śląsk (14%) oraz Polska Centralna (11%). W minionym półroczu zawarto ponad 200 umów najmu, w tym 35 dotyczyło powierzchni większej niż 10 000 m kw. Wśród największych transakcji znalazły się umowy najmu powierzchni magazynowej w ramach planowanych inwestycji typu BTS dla Kaufland w Panattoni Park Bydgoszcz (46 000 m kw.), Raben w Panattoni Park Grodzisk III (43 000 m kw.), Agata Meble w Prologis Park Piotrków II (42 000 m kw.), Carrefour w Panattoni Park Bydgoszcz (38 000 m kw.) oraz Trio Line w Panattoni Park Poznań V (32 000 m kw.). Odnowienie umowy Ekspansja Źródło: Cushman & Wakefield Wykres 7 Popyt oraz struktura najmu, I półrocze 2016 350 300 250 tys. mkw. Popyt Powierzchnia dostępna Źródło: Cushman & Wakefield tys. mkw. Powierzchnia w budowie 200 150 100 50 0 Nowa umowa Odnowienie umowy Ekspansja Źródło: Cushman & Wakefield cushmanwakefield.com PROPERTY TIMES 3 Polska, powierzchnie magazynowe w I połowie 2016 r. Warto również odnotować transakcje najmu z udziałem firmy Euro–Net w Panattoni Park Pruszków II (23 000 m kw.) oraz Arvato w Prologis Park Stryków (23 000 m kw.), jak również dwie umowy na realizację inwestycji BTS dla: Harper Hygienics na gruncie należącym do Panattoni w Mińsku Mazowieckim (15 000 m kw.) oraz BTS dla InPost w parku logistycznym P3 Piotrków (15 000 m kw,). Wśród największych umów odnowień wynajmowanej powierzchni magazynowej zalicza się kontrakty zawarte przez Avon w Panattoni BTS Garwolin (26 000 m kw.), Arvato w Logicor Poznań I (26 000 m kw.), Asplex w Prologis Park Wrocław III (22 000 m kw.) oraz DB Schenker w Prologis Park Teresin (18 000 m kw.). W pierwszym półroczu 2016 roku, udział nowych umów najmu stanowił 51% wolumenu transakcji, co stanowi spadek o 5 p.p. w porównaniu do wyniku z tego samego okresu poprzedniego roku. Znacząco większy niż rok wcześniej (ok. 10 p.p.) był udział renegocjacji, który wyniósł 38% całkowitego popytu. Na ekspansje w ramach zajmowanych powierzchni przypadło pozostałe 11% wolumenu transakcji najmu, o 5 p.p. mniej niż w pierwszej połowie 2015 roku. Podobnie jak w poprzednim roku, największy popyt na powierzchnię magazynową zgłaszały firmy z branży logistycznej oraz sieci handlowe z udziałem odpowiednio 39% oraz 14% wolumenu transakcji najmu zawartych w pierwszej połowie bieżącego roku. Do aktywnych branż należały ponadto: elektroniczna (7%), spożywcza i lekkiej produkcji (po 6%) oraz motoryzacyjna (4%). Wykres 8 Rozwój popytu w regionach (tys. m kw.) Kraków Popyt w 2015 r. Trójmiasto Popyt w 1 poł. 2016 r. Warszawa Miasto Poznań Wrocław Pozostałe regiony* Górny Śląsk Polska Centralna Warszawa okolice 0 250 500 750 1000 * Rzeszów, Lublin, Szczecin, Bydgoszcz-Toruń Źródło: Cushman & Wakefield Wykres 9 Struktura popytu w 1 połowie 2016 roku 11% Pustostany i czynsze Nowa umowa Wskaźnik pustostanów Pomimo znacznej skali podaży, udział powierzchni niewynajętej w zasobach magazynowych utrzymuje się na niskim poziomie. Na koniec drugiego kwartału 2016 roku odnotowano prawie 580 000 m kw. wolnej powierzchni magazynowej, czyli ok. 5,5% istniejących zasobów. Wskaźnik pustostanów wzrósł nieznacznie o 0,3 p.p. w porównaniu do stanu z końca 2015 roku (5,2%). 38% Ekspansja Źródło: Cushman & Wakefield Wykres 10 Wskaźnik pustostanów na rynkach regionalnych Polska Centralna 16% Poznań 12% Górny Śląsk 2014 2015 kw. II kw.I kw.IV Wrocław kw.III 0% kw. II Warszawa Okolice kw.I 4% kw.IV Warszawa Miasto kw.III 8% kw.I Czynsze nominalne w drugim kwartale 2016 roku na większości rynków magazynowych pozostały stabilne. W niektórych lokalizacjach, np. na Górnym Śląsku odnotowano niewielką tendencję wzrostową stawek czynszu najmu. Najwyższe stawki obowiązują w strefie miejskiej Warszawy (4,00–5,40 euro/m kw./miesiąc), a najniższe pozostają w Polsce Centralnej (2,40–3,80 euro/m kw./miesiąc) oraz na obrzeżach Warszawy (2,50–3,80 euro/m kw./miesiąc). W pozostałych regionach czynsze kształtują się na poziomie 2,50–4,00 euro/m kw./miesiąc. Stopa pustostanów [%] Czynsze 20% kw. II Najwyższą wartość wskaźnika odnotowano w Warszawie (9,7%) i jej okolicach (9,2%). Wśród pozostałych głównych rynków regionalnych, mniejszą dostępnością powierzchni magazynowej charakteryzowały się: Poznań (5,3%), Wrocław (4,2%), Polska Centralna (3,9%) oraz Górny Śląsk (3,6%). Odnowienie umowy 51% 2016 Źródło: Cushman & Wakefield cushmanwakefield.com PROPERTY TIMES 4 Polska, powierzchnie magazynowe w I połowie 2016 r. Prognoza Rynek magazynowy w Polsce wciąż rozwija się w szybkim tempie. Wysoki popyt na nowoczesną powierzchnię magazynową zachęca deweloperów do realizacji kolejnych etapów inwestycji w ramach posiadanych banków ziemi, a także do zakupu nowych działek inwestycyjnych na terenie całego kraju. W związku z szybką absorpcją powierzchni magazynowej i relatywnie niskim poziomem pustostanów, znacząco wzrósł wolumen powierzchni magazynowej realizowanej na zasadach spekulacyjnych, stanowiąc ok. 50% wszystkich projektów znajdujących się w budowie pod koniec czerwca 2016 roku. Poprawa infrastruktury drogowej stwarza nowe możliwości inwestycyjne w dotychczas niezagospodarowanych lokalizacjach, ale pozostających w bliskim otoczeniu dużych i średnich miast oraz z dostępem do zasobów rynku pracy, co stanowi szczególnie istotne kryterium dla najemców z sektora lekkiej produkcji. Biorąc pod uwagę przewidywany, wysoki poziom podaży powierzchni magazynowej w drugiej połowie 2016 roku oraz silny popyt, jesteśmy zdania, że stopa pustostanów utrzyma się na stabilnym poziomie, choć w krótkoterminowej perspektywie w niektórych lokalizacjach możliwy jest niewielki wzrost wskaźnika. Stawki czynszu powinny pozostać na dotychczasowym poziomie, jednakże na rynkach regionalnych z niskim udziałem wolnej powierzchni magazynowej możemy spodziewać się łagodnej presji na wzrost poziomu czynszów. za 1 m kw. powierzchni magazynowej. Czynsz efektywny Czynsz nominalny, pomniejszony o różnego rodzaju zachęty finansowe, których zakres i wartość ustalana jest w drodze negocjacji pomiędzy najemcą i właścicielem obiektu. Inwestycja Build-to-Suit (BTS) Obiekt „szyty na miarę”, którego lokalizacja, powierzchnia oraz parametry technicznoużytkowe uzgadniane są z najemcą przed rozpoczęciem inwestycji. Transakcja pre-let Umowa najmu zawarta przed rozpoczęciem inwestycji lub we wczesnej fazie jej realizacji. Stawki bazowe i efektywne na poszczególnych rynkach regionalnych REGION Definicje CZYNSZ NOMINALNY [EUR/M KW/MIESIĄC] CZYNSZ EFEKTYWNY [EUR/M KW/MIESIĄC] Zasoby nowoczesnej powierzchni magazynowej Całkowity zasób powierzchni magazynowych dostarczonych na rynek po 2000 roku. Warszawa - miasto 4,00 – 5,40 3,20 – 4,60 Warszawa okolice 2,40 – 3,80 1,90 – 3,20 Górny Śląsk 2,90 – 3,60 2,20 – 3,10 Poznań 3,00 – 3,50 2,30 – 2,90 Podaż Wolumen powierzchni magazynowej dostarczonej na rynek w badanym okresie czasu. Polska Centralna 2,40 – 3,80 1,90 – 3,10 Wrocław 3,00 – 3,60 2,30 – 3,00 Trójmiasto 2,80 – 3,20 2,50 – 2,80 Kraków 3,60 – 4,20 2,90 – 3,60 Szczecin 3,00 – 3,95 2,70 – 3,40 Toruń i Bydgoszcz 2,70 – 3,50 2,30 – 2,90 Rzeszów ok. 3,50 ok. 2,95 Lublin 3,30 – 4,10 2,70 – 3,20 Wskaźnik pustostanów Popyt Absorpcja netto Czynsz nominalny Relacja pomiędzy powierzchnią niewynajętą a całkowitym zasobem na koniec analizowanego okresu. Łączny wolumen transakcji najmu w badanym okresie czasu. Zmiana netto zajmowanej przez najemców powierzchni uwzględniająca zmianę wielkości powierzchni niewynajętej oraz nowej podaży w analizowanym okresie czasu. Oferowana przez właściciela obiektu, wyjściowa stawka płacona cushmanwakefield.com Źródło: Cushman & Wakefield Standardowe warunki najmu Czynsz Czynsz miesięczny, płatny z góry, najczęściej ustalony w EUR, płatny w PLN Indeksacja Coroczna indeksacja według wskaźnika wzrostu cen konsumpcyjnych dla strefy EURO (HICP) Opłata eksploatacyjna Opłata ponoszona przez najemcę z tytułu kosztów i wydatków związanych z eksploatacją i funkcjonowaniem powierzchni magazynowej: zarządzenie PROPERTY TIMES 5 Polska, powierzchnie magazynowe w I połowie 2016 r. nieruchomością, podatki lokalne, ochrona obiektu, utrzymanie czystości, odśnieżanie, utrzymanie terenów zielonych, oświetlenie placów manewrowych. Ustalana i płatna w PLN Długość trwania umowy najmu Standardowo 3-5 lat Zachęty dla najemców Częściowa lub pełna aranżacja wynajmowanej powierzchni oraz okres wolny od płatności czynszu: standardowo na początku okresu najmu oferuje się 4-8 miesięcy wolnych od płatności (w zależności od wielkości transakcji i długości okresu najmu). Kaucja Gwarancja bankowa lub depozyt gotówkowy w wysokości 3-6 miesięcznych czynszów oraz opłat eksploatacyjnych; powiększone o VAT. Dla obiektów typu BTS: 7-15 lat EMEA Polska Polska John Forrester Chief Executive +44 (0)20 3296 3000 [email protected] Charles Taylor Dyrektor biura w Polsce +48 22 820 20 20 [email protected] Alan Colquhoun Chair +48 22 222 30 00 [email protected] Powierzchnie Biurowe Powierzchnie Handlowe Richard Aboo +48 22 820 20 20 [email protected] Renata Kusznierska +48 22 820 20 20 [email protected] Powierzchnie Przemysłowe i Logistyczne Doradztwo i Analizy Rynkowe Zarządzanie Nieruchomościami Rynki Kapitałowe Kamila Wykrota +48 22 820 20 20 [email protected] Christopher Rasiewicz +48 22 222 30 00 [email protected] James Chapman +48 22 820 20 20 [email protected] Wyceny Usługi dla Najemców Mark Freeman +48 22 222 30 00 [email protected] Ian Scattergood +48 22 820 20 20 [email protected] Zarządzanie Projektami i Doradztwo Tom Listowski +48 22 820 20 20 [email protected] Andrew Frizell +48 22 820 20 20 [email protected] Zastrzeżenie Niniejszy raport nie powinien być traktowany jako podstawa do zawierania transakcji bez udziału wykwalifikowanego i profesjonalnego doradcy. Fakty i dane przedstawione w raporcie zostały dokładnie sprawdzone, jednak Cushman & Wakefield nie może ponosić odpowiedzialności za jakiekolwiek szkody lub straty powstałe w związku z nieprecyzyjnością przedstawionych danych. Informacje zawarte w raporcie nie powinny być, w całości lub w części, publikowane, powielane oraz nie powinno się na nie powoływać bez wcześniej zgody. W przypadku powielania informacji każdorazowo należy powołać się na Cushman & Wakefield jako źródło danych. Pełna lista naszych publikacji dostępna na stronie cushmanwakefield.com oraz w aplikacji Research App ©2016 Cushman & Wakefield LLP. All rights reserved. Cushman & Wakefield Metropolitan Plac Piłsudskiego 1 Warsaw, 00-078 phone +48 20 820 20 20 fax +48 22 820 20 21 email [email protected] cushmanwakefield.com Cushman & Wakefield Lumen Złota 59 Warsaw, 00-120 phone +48 22 222 30 00 fax +48 22 222 30 01 email [email protected] cushmanwakefield.com PROPERTY TIMES 6