Jak pracować z grupą z wykorzystaniem pedagogiki zabawy?

7. FORUM Wychowania Przedszkolnego
Zdzisław Hofman
Jak pracować z grupą
z wykorzystaniem pedagogiki zabawy?
O metodzie KLANZY
Zabawa pomaga integrować grupę i wspiera proces grupowy. Dzieci, przebywając w grupie, która może sprzyjać ich rozwojowi, poznają siebie i innych. Zabawa ułatwia także kontakt z dorosłymi. Specyfiką pedagogiki
zabawy jest odpowiedni do możliwości dzieci, prowadzącego i sytuacji dobór zabaw. Polskie Stowarzyszenie
Pedagogów i Animatorów KLANZA prowadzi wiele
warsztatów przygotowujących do zastosowania zabawy
w różnych grupach wiekowych.
KLANZA istnieje w Polsce od 22 lat, ucząc i bawiąc. Te
wspólne 22 lata pozwoliły nam na opisanie i nazwanie
naszych doświadczeń. Zadaliśmy sobie pytanie, czym
metoda KLANZY różni się od innych sposobów pracy
z grupą. Co nas szczególnie wyróżnia, a w czym jesteśmy podobni do innych organizacji propagujących aktywne metody nauczania?
W KLANZIE istotnym i podstawowym obszarem kreowania działań edukacyjnych jest doświadczenie, aktywne uczestniczenie w procesie wspólnotowego działania.
Ten obszar z trudem poddaje się opisowi, słowo to za
mało, by pokazać emocje, budowanie więzi i współpracę uczestników.
Zastanawiając się, na jakich podstawach, założeniach teoretycznych funkcjonują placówki edukacyjne w Polsce
– czy jest to pedagogia wdrażania do posłuszeństwa, czy
zachęcająca do indywidualnej pomyślności (według prof.
Zbigniewa Kwiecińskiego) – dochodzimy do wniosku,
że jest jeszcze bardzo dużo do zrobienia. Nie wystarczy
zmiana metody pracy, musi się zmienić cel i sens „filozofii” edukacji. A może nasze polskie placówki funkcjonują według słów Marzeny Żylińskiej: „W przedwczorajszych szkołach wczorajsi nauczyciele uczą dzisiejszych
uczniów rozwiązywania problemów jutra”.
Trzeba nam poważnych zmian paradygmatu edukacji,
także tej przedszkolnej. Wychowanie do wolności musi
odbywać się w wolności, szacunku i odpowiedzialności. Przymus i presja pomagają tylko na krótko i w dzie-
cięcej wrażliwej duszy zostawiają ślad trudny do wymazania. To upoważnia nas, trenerów KLANZY, nie
tylko do propagowania atrakcyjnych metod i form pracy, ale także do pogłębionej dyskusji o celach i wartościach placówki edukacyjnej – szczególnie przedszkola.
Placówki, której uczestnikiem jest najmłodszy, najbardziej wrażliwy, ale i najbardziej chłonny człowiek.
Metoda KLANZY w praktyce pedagogicznej
Opisując naszą metodę, wsłuchiwaliśmy się w głosy nie
tylko trenerów, ale także odbiorców naszych działań,
nauczycieli. Stosując za każdym razem metody informacji zwrotnej, pytamy o poziom satysfakcji i czynniki
zadowolenia naszych odbiorców. To dzięki tym głosom
i uwagom stworzyliśmy poniższy opis. Szczególną rolę
w tym procesie odegrali nasi eksperci. Myślę tu o dr Zofii
Zorskiej, twórczyni metody i założycielce KLANZY
– dobremu duchowi, który namawia nas, trenerów, do
pogłębionej refleksji nad tym, co i po co robimy, oraz
inspiruje do działań na rzecz pozyskiwania nowych trenerów i animatorów pedagogiki uśmiechu – do rozwoju.
Szczególnie cenię sobie jej radę: „Uczmy się przyjaźnie
wymagać”. Drugą ważną osobą w rozwoju KLANZY była
dla mnie nieodżałowana Elżbieta Sołtys, która nadawała znaczenie i sens naszej pracy. Poprzez umiejętność
wsparcia dawała nam poczucie wyjątkowości i skuteczności – fakt, że przeniosła naszą metodę do kształcenia
trenerów biznesu, świadczy o uniwersalności. To Ona
namówiła nas do opisywania metody i stworzenia jej
standardów. Pragnę jeszcze wspomnieć mistrza Toniego
Wimmera z Austrii, czasem nazywanego „Ojcem założycielem”. W 1991 roku zaszczepił spielpedagogik na
polskim gruncie. Uważnie nam towarzyszy i nadal dzieli
się z nami swoim doświadczeniem trenera, socjoterapeuty, pedagoga systemowego. Wdzięczność jest chyba
najlepszym słowem, jakim możemy opisać stosunek do
naszych liderów i ekspertów.
7. FORUM Wychowania Przedszkolnego
Kontakt w grupie
Wykorzystanie przestrzeni
Barwy mają na nas ogromny wpływ, niektóre kolory
mogą zmieniać temperaturę naszego ciała, obniżać ciśnienie krwi, zapewne także stymulować emocje. Dzieci
są podatne na takie oddziaływania. Widziałem w swojej
pracy trenera wiele przedszkolnych sal, korytarzy, wnętrz,
w których przebywają dzieci, i tylko jedno przedszkole,
w którym przywiązywano szczególną wagę do koloru
ścian i mebli, dbano o harmonię wnętrza. Panuje stereotypowe przekonanie, że sala przedszkolna musi być bardzo kolorowa, wręcz pstrokata, z mnóstwem elementów
dekoracyjnych i rekwizytów. Dziecięce pomieszczenia są
dalekie od harmonii barw, urządzone „na bogato”, każde
miejsce jest zagospodarowane. Najczęściej poziom estetyczny tych dekoracji jest bardzo niski, powiela się utarte
schematy disnejowskie. Jako osoba dorosła bardzo źle się
czuję w tak atakującej zewsząd stymulacji barw, wielości
form i kształtów. Wzbudza to we mnie niepokój. Bardzo
jestem ciekawy, jak czują się w tych miejscach dzieci, które wolą pomieszczenia małe i przytulne. Sale przedszkolne są dla nich „ogromne” i bardzo pstrokate. Wiadomo
nie od dziś, że dla dzieci zagrożonych nadpobudliwością
ważne są „ascetycznie” urządzone pomieszczenia. A taka
krzykliwa aranżacja może wzbudzać jeszcze większą
nadpobudliwość. Warto, by pomieszczenia, w których
przebywają dzieci, były urządzone z dbałością o estetykę,
harmonię barw i wolną przestrzeń, którą dziecko może
aranżować w swojej zabawie i twórczości. Stosując metodę KLANZY, uważamy, że uczestnik zajęć jest uprawniony do aranżowania wnętrza zgodnie z rytmem swojej aktywności i propozycjami różnych form działań. Dlatego
preferujemy puste pomieszczenia, wyposażone tylko
w niezbędne sprzęty, które w trakcie grupowych działań wypełniają się wytworami wspólnej pracy. Aranżacja
może się często zmieniać, nie musi przypominać ekspozycji muzealnej wszelkich prac, tematów i stylów.
Zachwycił mnie pomysł prezentacji prac dzieci w jednym z poznańskich przedszkoli – w ścianie schowano
pionowe ścianki ekspozycyjne, które każdy odwiedzający przedszkole może w dowolny sposób wysuwać
i chować, oglądając prace plastyczne. Aranżacja przestrzeni staje się udziałem osoby, a nie jest tylko statyczną, zaprojektowaną z góry scenografią. Podsumowując,
uczestnik działań aktywnych w przestrzeni powinien
się czuć bezpiecznie, otoczony estetyką, harmonią barw
i form, a także przestrzenią, na którą może mieć wpływ,
kreując jej wygląd, dodając swój indywidualny rys.
„Nawiązywanie kontaktów prowadzącego z grupą
i w grupie pomiędzy uczestnikami, z wykorzystaniem
zabaw integracyjnych. Dbałość o dobrą atmosferę –
życzliwości, otwartości, akceptacji i szacunku dla każdego uczestnika spotkania”.
Nauczycielki i nauczyciele w przedszkolu w sposób
szczególny dbają o tę zasadę. Ważne, aby te relacje były
pogłębione, nacechowane akceptacją. Korczak pisał, że
do dziecka trzeba się wspinać, a nie zniżać. Wspinać
na palcach, by dorównać jego wrażliwości i chłonności.
Dziecko uczy się i rozwija najszybciej, gdy stworzymy
mu warunki akceptacji i bezpieczeństwa. Czasem mam
wątpliwości, czy w tak licznych grupach przedszkolnych
jest to możliwe. Warto pamiętać, że współczesne dzieci
stawiają przed nami, dorosłymi, nowe wymagania. Na
ogół od najmłodszych lat wzrastają w kontakcie z mediami. W domach bombardują je swoimi sygnałami monitory i głośniki. Dzieci poddawane są stałej stymulacji,
licznym bodźcom. Kiedy proponujemy im w zajęciach
przedszkolnych kontakt z tylko jednym źródłem informacji, np. słuchanie czytanej bajki, może to być dla nich
rozpraszające. One przyswajają zmienne i liczne sygnały
jednocześnie. To tzw. pokolenie C, przystosowujące się
dzięki nam, dorosłym, do życia w przestrzeni wirtualnej.
Może chociaż w przedszkolu warto ograniczyć liczbę
dostępnych urządzeń elektronicznych i zamienić ten dostęp w działania grupowe, w większych lub mniejszych
grupach, ucząc już cztwroletnie dzieci zachowań społecznych we wspólnej zabawie, tańcu, grze. Przyjazne interakcje stają się skutecznym antidotum na magnetyczny
ekran telewizora czy komputera.
Zasady współpracy i życia w grupie
Od najmłodszych lat trzeba w ciekawy i adekwatny
do wieku dzieci sposób wprowadzać zasady grupowej
współpracy. Symboliczne rysunki będą przypominać
dzieciom o obowiązkach i sposobach odnoszenia się do
innych. Istotne jest nadanie sensu – „wynegocjowanie”
wzajemnych korzyści ze stosowania ustalanych zasad,
rozumienia, czym jest doświadczenie krzywdy i bólu.
Dziecko może, a nawet powinno być strażnikiem uzgodnionych zasad – wystarczy pokazać rysunek, przypominając nieakceptowane zachowanie. Uczymy w przyjazny
sposób dziecięcych granic, uszczelniamy je i przyjaźnie
kontrolujemy ich realizację. Wyeksponowane zasady
– widoczne symboliczne rysunki, mogą być sposobem
szybkiego rozwiązywania dziecięcych konfliktów. Choć
w pojawiającym się konflikcie ważne jest przede wszystkim ostudzenie dziecięcych emocji, a dopiero w następnej kolejności – przypomnienie wspólnej zasady.
Tworzenie warunków do uczenia się przez działanie,
przeżywanie, odkrywanie
Nasze propozycje aktywnych działań dla dzieci to nie
tylko zabawa dla zabawy, staramy się we wszelkich sto
7. FORUM Wychowania Przedszkolnego
sowanych formach odkryć coś więcej niż tylko pomysł
na spędzanie wolnego czasu. Wszak dzieci w zabawie na
serio wchodzą w role społeczne, uczą się dorosłych ról,
naśladują bacznie obserwowanych rodziców, dziadków
czy nauczycieli. Prowadzący winien być świadomy faktu,
że zabawy nie tylko poruszają sferę poznawczą dziecka,
ale także bardzo mocno ingerują w jego świat emocjonalny. W trakcie zabawy pojawiają się różne emocje, często
bardzo silne, czasem także te tzw. negatywne. Uważność
nauczyciela pozwala z jednej strony zaobserwować zmieniający się świat emocji, z drugiej zaś reagować na dziecięce sygnały, szczególnie gdy emocja staje się zbyt trudna dla dziecka. Zabawa może stawać się okazją do bezpiecznego oswajania złości, strachu czy obawy. A dzięki
przemyślanej pedagogicznej procedurze dziecko w bezpieczny sposób uczy się radzenia sobie z emocjami.
rolę w tych procesach odgrywa muzyka, dostosowana do
potrzeb i stanu emocjonalnego dziecka, wspomagająca
„odprężoną uwagę”, np. działania plastyczne przy muzyce. W metodzie KLANZY dbamy o takie rytuały, które
wzmagają radosną atmosferę spotkania. Dzięki uważności prowadzącego uczestnik może poczuć się w grupie
wyjątkowy, dostrzeżony i doceniony.
Wykorzystywanie tańca, ruchu, muzyki,
zaskakujących sytuacji do wzmacniania energii
lub odpoczynku i relaksu uczestników grupy
Ruch ma wszechstronne, niestety nie zawsze doceniane zastosowanie w edukacji, szczególnie małych dzieci.
Często powtarzamy w KLANZIE, że „ruch zakotwicza
myśl”, ruszając się, zawsze stymulujemy mózg. Istnieją
różnice w funkcjonowaniu prawej i lewej półkuli, do
ich „spotkania się” dochodzi szczególnie w ruchu. To
w trakcie aktywności rozwijamy naszą koordynację, stymulujemy sprawność centralnego systemu nerwowego.
Wszelki ruch ciała wpływa na wzmacnianie lub tworzenie nowych połączeń w mózgu. A nowe połączenia to
także nowe możliwości i umiejętności. Można zaryzykować twierdzenie, że dzieci uczą się w ruchu. W bezruchu dzieci uczą się nieefektywnie. Zatem w metodzie
KLANZY szukamy takich technik pracy grupowej, które
poprzez dawkę ruchu kształcą konkretne umiejętności,
pozwalają poznać konkretną wiedzę.
Kolejny ważny aspekt ruchu w edukacji – często zapominany, a podkreślany przez pedagogów zabawy – to fakt,
że nasze formy ruchowe zawsze odnoszą się do relacji
z drugą osobą. Proponujemy takie formy, które wspierają i uczą wykonywania różnych działań „do osoby”.
Wzmacniamy przez to relacje, uczymy nawiązywania
i podtrzymywania kontaktów. Ruch usprawnia nasze
ciało, ale także wzmacnia naszą uważność na drugiego
człowieka, ponieważ w proponowanych przez nas działaniach odbywa się intensywne budowanie kontaktów
i prowokowanie do zmian i pracy w małych grupach.
W praktyczny sposób uczymy współpracy.
Wyjątkowe miejsce w metodzie KLANZY zajmują tańce
integracyjne i zabawy muzyczno-rytmiczne. Ruch w połączeniu z atrakcyjną dla ucha muzyką wzmaga stymulację, a dodatkowym – chyba najważniejszym – elementem
jest tu grupa; tańce te mają wyjątkowy charakter wspólnotowy. Tańczymy wspólnie. Celem tańców integracyjnych jest współdziałanie zespołu ludzi we wspólnym
rytmie i podobnym ruchu. Uczestnicy doznają grupowej
synergii. Tańce integracyjne świetnie nadają się do pracy
z dziećmi, wszak celem ich stosowania nie jest uzyskanie efektu artystycznego – występu, lecz doświadczanie
współpracy grupowej, poczucia, że jesteśmy razem. Nie
zalecamy nikomu stosowania tańców integracyjnych jako
repertuaru scenicznego – jest nudny. Widzami tego dzia-
W tym celu w metodzie KLANZY zawsze zostawiamy przestrzeń na omówienie osobistych doświadczeń
uczestników zabawy. Nauczyciel pyta dzieci o ich osobiste doznania, nie pozostawia dziecka z trudną lub
bardzo silną emocją. Wyjaśnia dziecięcym językiem
rolę i źródło emocji. Zwraca także uwagę na pojawiające się między dziećmi interakcje. Wspierając poczucie
bezpieczeństwa, nadaje cel i sens działaniom i reakcjom dzieci. Przez zabawę uczymy się skutecznie tylko wtedy, gdy jej efekty przefiltrujemy przez nasze doświadczenia, myśli i emocje. Gdy doświadczenia dzieci
skonfrontujemy z doświadczeniami innych dzieci, gdy
pokażemy podobieństwa i różnice. Zabawa – szczególnie ta w grupie – może stanowić symbol procesów społecznych zachodzących w realnym życiu, ta symbolika
może stawać się okazją do wspólnego uczenia się.
Dbanie o relaks, dobre samopoczucie
uczestników i radosną atmosferę spotkań
Proponowane zajęcia aktywizujące dla grupy powinny
przebiegać w atmosferze bezpiecznego odprężenia. W miłej, spokojnej atmosferze skupienie na zadaniu pojawia się
z ciekawości, a nie ze strachu. Gdy głównym motywatorem dla grupy dzieci jest rozbudzona ciekawość, to w konsekwencji poznawane treści i towarzyszące im działanie
sprawia przyjemność. Ucząc się z przyjemnością, uruchamiamy pamięć długotrwałą, ucząc się pod wpływem
strachu, poznane treści szybko wypieramy. Warto pamiętać, że w procesie uczenia nasza uwaga nie znajduje się
na stałym poziomie. Najefektywniej zapamiętujemy treści
na początku i na końcu proponowanej sekwencji działań.
Tzw. efekt świeżości można zwielokrotnić i wzmocnić,
stosując przerywniki, energizery, zabawy na krótkie przerwy. Po zakończeniu takiej krótkiej zabawy uzyskujemy
wzmocnioną uwagę, odświeżony umysł. Relaks w zabawie to także możliwość trenowania umiejętności kontroli
stresu, umiejętność uzyskiwania rozluźnienia. Ogromną
7. FORUM Wychowania Przedszkolnego
łania są uczestnicy, to tancerze sami dostarczają sobie
wrażeń płynących z obcowania z muzyką w grupie.
Przedszkola są odbiorcami wielu naszych programów
dotyczących zabaw muzycznych i tanecznych. Muzyka
jest fantastycznym tworzywem edukacyjnym i rozwojowym dla dziecka. Korzyści płynące ze stosowania
tańców integracyjnych można streścić następująco:
• rozwój świadomości własnego ciała, zwłaszcza tego
małego, stale się rozwijającego;
• wzmocnienie koordynacji wzrokowo-ruchowej;
• usprawnienie całego ciała, harmonijny wpływ na
jego rozwój;
• znaczący wpływ na lateralizację;
• rozwój poczucia rytmu i wrażliwości na muzykę;
• ogólny wpływ na umuzykalnienie;
• uświadamianie i rozumienie przestrzeni;
• uczenie dzielenia przestrzeni z innymi ludźmi;
• dostrzeganie innych osób i nawiązywanie z nimi
kontaktów bez rywalizacji;
• wpływ na budowanie wspólnoty;
• wyzwalanie kreatywności;
• uczenie dostrzegania i cenienia piękna;
• uczenie zaufania do grupy i podejmowania decyzji.
Szczególnie ważne w tańcach integracyjnych jest to, że
mogą być one okazją do kształcenia gustu muzycznego,
jeżeli nauczyciel proponuje takie przykłady z literatury
muzycznej, które można zaliczyć do kanonu muzycznego
piękna. Jeżeli stosujemy w zabawach muzycznych i tańcach integracyjnych w nieograniczony sposób muzykę
pop, nie łudźmy się, nie wykształcimy muzycznego gustu
i smaku, raczej ten smak zepsujemy. Większość dzieci ma
kontakt z muzyką płynącą z wszechobecnych głośników
i nie jest to ambitna produkcja artystyczna. Tu pozwalam
sobie na apel do nauczycielskich sumień: stosujmy muzykę wartościową, bardziej ambitną. Wybrane utwory muzyki artystycznej epoki Baroku czy Klasycyzmu świetnie
nadają się do zabaw muzyczno-rytmicznych, a stosowanie ich pokaże dzieciom ponadczasowe piękno i atrakcyjność muzyki, np. Bacha czy Mozarta. Tańce integracyjne stosowane przez KLANZĘ to często muzyka ludowa
różnych narodów – także warta popularyzacji. Taniec
dostarcza ogromnych możliwości edukacyjnych, czego
potwierdzeniem są liczne prace z zakresu neurobiologii
tańca i stwierdzenia o „tańczącym mózgu”.
woju zespołu. Przechodzenie z etapu do etapu pod kierunkiem nauczyciela to droga dostrajania się członków
grupy do siebie. To bezcenny czas, w którym poznajemy
swoje role na tle grupy, uczymy się przywództwa i wspólnego wykonywania zadań. Dojrzewamy do współpracy.
Zabawy zespołowe i działania teatralne świetnie ilustrują
te procesy i uczą, jak brać w nich udział. Przechodzenie
przez poszczególne fazy rozwoju grupy uczy dzieci uważności na innych, pomaga zdobywać pierwsze umiejętności społeczne. To czas na pierwsze dziecięce spory i próba ich rozwiązywania – przy pomocy nauczyciela – na
drodze „bez przemocy”. Wiele treści dziecięcej edukacji
można zdobyć w domu, przez internet, w kontakcie z dorosłymi. Te najcenniejsze kompetencje społeczne są możliwe do zdobycia tylko i wyłącznie w laboratorium, które
tworzy grupa. Grupa jest także jedynym miejscem, gdzie
dziecko skutecznie może rozpoznawać granice i uczyć się
je wyznaczać, strzec ich, a czasem, gdy jest taka potrzeba,
w bezpieczny sposób je przekraczać. Zabawy w grupach
to trening społecznych kompetencji. Warto pamiętać
także o tym bezcennym znaczeniu dziecięcych zabaw.
Stosowanie informacji zwrotnych
„Zwracanie uwagi na znaczenie i umiejętność życzliwego przekazu własnych odczuć w danym czasie i miejscu. Podkreślanie dobrych cech i wskazywanie słabych
nie w formie krytyki, ale informacji o spostrzeżeniach
przydatnych do refleksji o tym, co warto zmienić”.
Już dzieci z przedszkola małymi kroczkami mogą poznawać, jak formułować informacje zwrotne odnoszące się
do swoich potrzeb i oczekiwań. Poznając powoli i bezpiecznie świat swoich emocji, dziecko może w nieinwazyjny sposób mówić o nich, odnosić się do innych dzieci
z respektowaniem ich granic. Skutecznie można uczyć takich zachowań poprzez modelowanie. Jeżeli pedagogiczny autorytet, jakim jest nauczyciel, stosuje w kontakcie
z dziećmi proste i czytelne informacje zwrotne, pomagające im orientować się w sytuacji i próbować kontrolować swoje zachowanie, dzieci chłonąc to, mogą zacząć je
także stosować. Nauczyciel może też skutecznie zachęcać
dzieci do formułowania informacji, np. na zakończenie
ważnych dziecięcych zajęć: Jak się czułeś w dzisiejszej zabawie? lub Co najbardziej podobało Ci się w wysłuchanej
bajce? Wgląd w osobiste dziecięce doznania uczy kontroli
i dbałości o siebie i innych. W informacji zwrotnej każdy
może mieć inne zdanie, wszak informacji się nie ocenia,
bo dotyczy ona doświadczeń osobistych, emocji, doznań,
a te mogą być całkowicie różne. Poznając innych, ich opinie, uczymy akceptacji i tolerancji.
Dbałość o przebieg procesu grupowego i stopniowanie
emocji w każdym działaniu, z wyraźnym początkiem
i zakończeniem. Rzetelne wykorzystywanie czasu
przeznaczonego na spotkanie
Świadomość procesu grupowego pomaga nam, pedagogom zabawy, skutecznie zarządzać grupami. U dzieci
5-6-letnich, które angażują się w relacje społeczne, także
można już mówić o procesach grupowych – fazach roz-
Docenianie każdego włożonego trudu
Każdy z nas, czy duży, czy mały, lubi pochwały, nagrody,
docenianie. Nic tak nas nie uskrzydla jak zapracowanie
7. FORUM Wychowania Przedszkolnego
na słowa uznania z ust ważnej osoby, np. nauczyciela.
W metodzie KLANZY staramy się w szczególny sposób
dbać o to, aby każdy poczuł się doceniony, nie za osiągnięty efekt, a za zaangażowanie i włożony trud. Ucząc
wytrwałości, trzeba u dzieci podkreślać ich mocne strony, szczególnie te, które pozwalają na wytrwałość w dążeniu do dziecięcego celu. Każdy wysiłek, choćby był
mały, powinniśmy docenić i podkreślić jego znaczenie.
System polskiej edukacji zbyt mocno akcentuje efekty kształcenia, a nie wysiłek, jaki uczniowie wkładają
w osiągnięcie nieraz bardzo dla nich trudnych celów.
Dlatego często mówimy o adekwatności nagrody, która
wcale nie musi – a wręcz nie powinna – być materialna czy wyrażona oceną. Ważniejszy jest podziw i słowa
uznania osoby dorosłej.
Nagroda emocjonalna uczy kształtować motywację wewnętrzną, z czasem samozadowolenie, poczucie spełnienia obowiązku zastępuje słowa pochwały z ust nauczyciela. Zachęcamy nauczycieli do „przyłapywania” dzieci
na zaangażowaniu, wysiłku i skutecznej współpracy.
nia się przy okazji, zaskakuje i widzów, i autorów dzieła.
Spontaniczność i pomysłowość grupy sprzyja twórczemu myśleniu i działaniu, a wszystkie prace są ciekawe
i na swój sposób piękne. Od mądrości nauczyciela zależy, jak umie docenić włożony trud i pokazać niezwykłość dzieła. Ocena może tylko ten proces zniszczyć.
Oceny szkolne sprawiły, że niewielu dorosłych śpiewa,
muzykuje czy maluje dla przyjemności, chociaż wszyscy przeszli programowy kurs takich działań. Nie psujmy małych twórców, pozwalajmy im odczuwać radość
z tworzenia za pomocą prostych środków artystycznych,
dostępnych i łatwych w zastosowaniu. Gdy rozsmakują
się w prostych technikach twórczych, chętnie podejmą
trudniejsze i bardziej ambitne środki artystycznego wyrazu. Proste techniki plastyczne, np. collage, sprawiają,
że każdy może zatopić się w twórczych doświadczeniach
– obcować i z tworzywem, i metaforą osobistych uczuć
i przemyśleń. Bardzo trudno i dorosłych, i dzieci oderwać od bezpiecznych, prostych i atrakcyjnych działań
plastycznych, mimo że wcześniej usilnie deklarują, że nie
lubią plastyki i nie mają ku temu zdolności. Sposób wykorzystania odpowiedniego dla grupy środka przestaje
być sztuką dla sztuki, a odkrywa cel i sens komunikacji
przy użyciu metafory plastycznej.
Swego czasu KLANZA rozpoczęła propagowanie w Polsce
bardzo już popularnej kolorowej chusty do działań grupowych. Jesteśmy nadal z tym rekwizytem kojarzeni,
i słusznie. Chusta działa rozwojowo nie tylko na uczestników grup dziecięcych, ale i na dorosłych, a przy tym
zajęcia z nią sprawiają wszystkim wielką radość.
Metoda KLANZY jest sprawdzonym od 22 lat skutecznym sposobem pracy z grupą, wspomagającym
procesy edukacyjne, kierowanie rozwojem grup dzieci
i dorosłych; szczególnie sprawdza się w zespołach wielopokoleniowych.
Wykorzystywanie różnych środków
– prostych i łatwych do zdobycia,
a umożliwiających twórcze działanie
Metoda KLANZY stosuje takie środki wyrazu, jak muzyka, plastyka, gry teatralne, działania sportowe itp.,
traktując je jako środki do osiągania celów pedagogicznych – formacyjnych. W systemie edukacji środki te
często zyskują rangę celów; kiedy śpiewa się na ocenę,
rysuje na ocenę, gra w piłkę na ocenę, automatycznie
pedagogiczna rola tych środków traci swój sens. Ocena
przyćmi wszystko, zwłaszcza gdy od najmłodszych lat,
nawet w przedszkolu, rozpoczyna się pogoń za dobrą
oceną, nawet tą symboliczną. Metoda marchewki odziera działania artystyczne z płynącej z ich stosowania radości. Dlatego podkreślamy rolę środka do celu, jakim jest
rozwój kooperacji czy komunikacji, poznawania i odkrywania świata. Malowanie dłońmi na plakacie przez
grupę dzieci jest doskonałym narzędziem komunikacji
pomiędzy osobami, ale także możliwością komunikacji
z wewnętrznym światem dziecka. Ekspresja, która ujaw-
Zapraszamy do udziału w naszych projektach
edukacyjnych oraz do zapoznania się z poradnikiem
– O metodzie KLANZY. Teoria i praktyka
(Elżbieta Kędzior-Niczyporuk,
red., Wydawnictwo KLANZA, Lublin 2010).