Istotne informacje gospodarcze z białoruskiego rynku

WPHI Ambasady RP
w Mińsku
Mińsk, dnia 15.10.2015 r.
Istotne informacje gospodarcze z białoruskiego rynku
1.
ANALIZA: Tempo spadku PKB Białorusi zwolniło dzięki rolnictwu i handlowi
Przegląd realnego sektora gospodarki RB za styczeń-sierpień 2015 r.
Oficjalne dane statystyсzne za okres styczeń-sierpień 2015 roku świadczą, że jeszcze daleko jest
do momentu, kiedy gospodarka RB zacznie notować wzrost. Wśród obecnych pozytywów
można zanotować (po raz pierwszy od początku br.) spowolnienie tempa spadku PKB, drugi
miesiąc z rzędu minimalny poziom inflacji, zmniejszenie zapasów magazynowych, dodatnie
saldo handlu zagranicznego. Wśród negatywnych stron – spadek poziomu życia ludności, szybki
wzrost ilości przeterminowanych należności (w tym zagranicznych), spadek inwestycji,
administracyjne metody regulowania gospodarki.
Tymczasem, nawet przed przeprowadzeniem kolejnej dewaluacji BYR, wskaźniki pracy
realnego sektora białoruskiej gospodarki były niezadowalające.
Tabela. Główne prognozowane wskaźniki makroekonomiczne w 2015 r. na Białorusi
Rzeczywisty za styczeńsierpień 2015 r., bln BYR Styczeń- sierpień 2015
(mld USD – wg kursu
/Styczeń- sierpień 2014,
Wskaźnik
średniego za styczeń%
sierpień 2015 r.)
PKB
564,4 (37,65 mld USD)
Minus 3,5
Produkcja
474,2 (31,63 mld USD)
Minus 7,1
przemysłowa
Inwestycje w środki 126,3 (8,42 mld USD)
Minus 14,2
trwałe
Inflacja, %
7,8
0,2*
Saldo HZ towarami i
usługami, % PKB
Średnia płaca, mln
BYR
+4,1 (+1,35 mld USD)**
-
6,971* (465,1 USD)
-2,3 (w rzeczywistym
znaczeniu w stosunku do
sierpnia 2014 r.)
-
Rzeczywiste pieniężne minus 5,1**
dochody ludności, % w
stosunku
do
odpowiedniego okresu
poprzedniego roku
* sierpień 2015 r.
** styczeń-sierpień 2015 r.
Oficjalna prognoza 2015, %
+0,2-0,7
+0,4-0,8
brak prognozy
12 (prognoza sprecyzowana
15-18)
minus 3,5-3,3
brak prognozy
+1,1-1,5
1
TEMPO SPADKU PKB ZWOLNIŁO
Według Narodowego Komitetu Statystycznego (Belstatu), wysokość PKB Białorusi wynosi
aktualnie 564,4 bln BYR, odnotowując spadek w porównaniu z analogicznym okresem
ubiegłego roku o 3,5% (wobec 4% na podstawie wyników siedmiu miesięcy 2015 roku).
Spowolnienie tempa spadku PKB Białoruś zawdzięcza przede wszystkim rolnictwu, które
potrafiło zrekompensować w lipcu straty i pokazać wzrost wielkości produkcji w
porównywalnych cenach o 28,8% (sierpień 2015 roku w stosunku do sierpnia 2014 roku).
Wolumen produkcji gospodarstw rolnych za styczeń-sierpień br. zmniejszył się o 1,4% do 80,9
bln BYR (spadek w styczniu-lipcu br. wyniósł 11,5% z powodu późniejszych terminów
rozpoczęcia zbiorów).
Jeszcze jedną dziedziną gospodarki, która pozytywnie wpłynęła na dynamikę PKB, stała się
sprzedaż detaliczna, która pod wpływem oczekiwań inflacyjnych w wyniku kolejnej dewaluacji
białoruskiego rubla, a także rozpoczęcia kolejnego roku szkolnego, pokazała wzrost o 1,8%
(sierpień 2015 roku w stosunku do sierpnia 2014 roku). Większy miesięczny wzrost sprzedaży w
handlu detalicznym w br. odnotowano tylko w styczniu (+4,7%), czyli przy poprzedniej
dewaluacji.
Według Belstatu, wolumen obrotu detalicznego za styczeń-sierpień 2015 r. wyniósł 224 bln
BYR, co stanowi wzrost o 1,1% w porównaniu z analogicznym okresem ubiegłego roku (+1% w
styczniu i lipcu). Z kolei wolumen obrotu hurtowego zmniejszył się o 3,3% do 394,3 bln BYR (o
2,7% miesiąc wcześniej). Wolumen produkcji przemysłowej w styczniu-sierpniu spadł o 7,1%
do 474,2 bln BYR (spadek w styczniu-lipcu br. wyniósł 7,2%). Przy tym branża zachowuje
wątpliwą pozycję lidera (ujemny wkład w kształtowanie się PKB), zapewniając na podstawie
wyników stycznia-sierpnia 2015 roku minus 2 punkty procentowe przyrostu PKB.
INFLACJA ROCZNA NADAL ZWALNIA
Czynniki sezonowe, a także regulacje administracyjne wywarły pozytywny wpływ na tempo
inflacji na Białorusi w sierpniu. Według Belstatu, w ostatnim miesiącu lata, inflacja wyniosła
zaledwie 0,2% powtarzając miesięczne minimum br. W okresie styczeń-sierpień 2015 r. ceny
konsumenckie wzrosły o 7,8% w porównaniu z grudniem 2014 roku. Dla porównania, w Rosji
wzrost cen konsumenckich w sierpniu 2015 roku w porównaniu z poprzednim miesiącem
wyniósł 0,4% (9,8% od początku roku), w Kazachstanie - 0,3% (1,8%).
W ujęciu rocznym (miesiąc br. do stosunku do analogicznego miesiąca ubiegłego roku) inflacja
konsumencka spowolniła w sierpniu do 11,8% wobec 12,5% w lipcu, 13,2% w czerwcu i 13,7%
w maju. Sukcesy władz w ograniczeniu inflacji można wytłumaczyć rygorystyczną kontrolą
administracyjną poziomu cen ze strony Ministerstwa Handlu, spadkiem realnych dochodów
ludności, a także sztywną monetarno-kredytową polityką NB RB, z powodu której kredyty
konsumenckie nadal są praktycznie niedostępne.
Inflacja bazowa na Białorusi, nie obejmująca zmian cen na poszczególne towary i usługi,
regulowane przez państwo, a także na towary sezonowe, w sierpniu 2015 r. wyniosła 0,8%
wobec 0,5% miesiąc wcześniej, czyli można tu mówić o przyspieszeniu tempa inflacji w
sierpniu. W porównaniu z grudniem 2014 r. inflacja bazowa wyniosła 7,7%.
ZAPASY MALEJĄ, ALE ZADŁUŻENIE ROŚNIE
Brak systemowego podejścia do rozwiązywania problemów przemysłu, a także deficyt środków
na modernizację przedsiębiorstw przemysłowych wraz z niechęcią władz w stosunku do
sprzedaży dużych przedsiębiorstw inwestorom doprowadziły do tego, że decyzje odnośnie
problemów przedsiębiorstw krajowych są podejmowane jednostronnie. Zmniejszenie zapasów
2
magazynowych w zakładach przemysłowych doprowadziło do wzrostu ich zadłużenia w takiej
skali, że problem wymagał interwencji Prezydenta.
Na spotkaniu w dniu 23 września A. Łukaszenko podkreślił, że problem ten stał się głównym dla
gospodarki i finansów publicznych. "To znaczy, że nasze przedsiębiorstwa dostarczają towar, a
pieniędzy nie otrzymują w ogóle (co można porównać z przestępstwem), lub otrzymują późno,
po pół roku, a nawet po roku".
Według Belstatu, na dzien 1 sierpnia zapasy magazynowe przedsiębiorstw przemysłowych
wyniosły 33,756 bln BYR, czyli spadły w ciągu miesiąca o 1,209 bln BYR. Współczynnik
zapasów produktów gotowych oraz wolumenu średnio-miesięcznej produkcji na dzień 1
września 2015 roku wyniósł 71% wobec 73,7% na dzień 1 sierpnia oraz 77,8% na dzień 1
września 2014 roku.
Z kolei zadłużenia debetowe przedsiębiorstw przemysłowych na 1 sierpnia 2015 roku (dane
publikowane są z opóźnieniem) wyniosły 127,4 bln BYR, co oznacza wzrost od początku roku o
23,9%. Przeterminowane zadłużenia debetowe na dzień 1 sierpnia wyniosły 30 bln BYR, co
stanowi wzrost w tym samym okresie o 42,1%. Jeszcze bardziej niepokojąco wygląda sytuacja z
zewnętrznym zadłużeniem debetowym. Według Belstatu, od początku roku wzrosła ona o
69,5%, osiągając w ekwiwalencie 9,1 bln BYR na dzień 1 sierpnia.
Z jednej strony można przypuszczać, że znaczący wkład do wzrostu zewnętrznego zadłużenia
debetowego wniosła dewaluacja białoruskiego rubla w br. Ale z drugiej – ogólne tempo wzrostu
zewnętrznego zadłużenia debetowego jest znacznie poniżej tempa wzrostu opóźnienia w jego
spłatach: według stanu na dzień 1 sierpnia 2015 roku wyniosło ono 36,6%, co oznacza wzrost od
początku roku "tylko" o 19,6%. W związku z tym można przypuszczać, że głównym czynnikiem
wzrostu opóźnienia nie jest dewaluacja, tylko chęć kadry kierowniczej przedsiębiorstw
szybkiego pozbycia się zapasów magazynowych za wszelką cenę.
PŁACE MALEJĄ
Płace – główne źródło dochodów ludności na Białorusi – w sierpniu zmalały. Według Belstatu,
nominalna naliczona średnia płaca pracowników w sierpniu 2015 roku wyniosła 6,971 mn BYR,
zmalała ona w porównaniu do lipca 2015 roku o 0,5%, lub o 38,1 tys. BYR. Płace realne w tym
samym okresie spadły o 0,7%. W dolarach, dzięki sierpniowej korekcie kursu rubla
białoruskiego, pensja spadła o 6,8% w ciągu miesiąca do 427,5 USD w sierpniu (na podstawie
średniego oficjalnego miesięcznego kursu BYR/USD, obliczanego przez NB RB). Od początku
roku jeszcze utrzymuje się wzrost średniego wynagrodzenia w dolarach, który na podstawie
wyników ośmiu miesięcy wyniósł 2%. Wraz z tym wzrost w najbliższych miesiącach przejdzie
w spadek z powodu stałego wzrostu kursu dolara na Białorusi.
DODATNIE SALDO UTRZYMUJE SIĘ NA TLE SPADKU WOLUMENU HANDLU
Mimo pewnego dodatniego salda handlu zagranicznego towarami i usługami, władze wolą nie
popisywać się tym wskaźnikiem z powodu ogólnego spadku wolumenu handlu zagranicznego w
kraju i, odpowiednio, walutowych przychodów przedsiębiorstw. Według Belstatu, w styczniulipcu 2015 roku dodatnie saldo handlu zagranicznego towarami i usługami ukształtowało się na
poziomie 1,35 mld USD wobec dodatniego salda w wysokości 0,56 mld USD w analogicznym
okresie ubiegłego roku. Stosunek zagranicznego salda handlowego towarami i usługami do PKB
wyniósł 4,1%, przy prognozie na 2015 rok (-3,5)-(-3,3)%.
Wraz z tym, obroty handlu zagranicznego towarami i usługami na podstawie wyników siedmiu
miesięcy wyniosły 38,1 mld USD, co oznacza spadek o 26,1% w porównaniu z okresem od
stycznia do lipca 2014 roku. W tym eksport towarów i usług zmniejszył się o 24,3% do 19,7 mld
3
USD, import – o 27,9% do 18,4 mld USD. Można przypuszczać, że w związku z przyjęciem
przez Rząd powszechnie znanej uchwały nr 666, która poważnie utrudnia pracę importerów,
spadek importu na Białoruś w jesiennym okresie się zwiększy.
Spadek obrotów, nawet przy pozytywnym saldzie handlu zagranicznego, to strata nie tylko
waluty obcej dla kraju, ale i środków obrotowych dla przedsiębiorstw, które w warunkach
wysokich kosztów kredytów i małego rynku wewnętrznego musiałyby zmniejszyć ilość
produkcji i zwolnić pracowników. Nie jest wykluczone, że po wyborach prezydenckich odbędzie
się masowa fala zwolnień na przedsiębiorstwach i zmiana ich kierownictwa.
Sytuacja w realnym sektorze gospodarki Białorusi nadal jest bardzo trudna i kontrowersyjna.
Jednak właśnie w piątek, 25 września pojawiła się informacja, że Rząd i NB RB w październiku
zaprezentują program reform strukturalnych w realnym sektorze kraju na lata 2016-2020
("Program 2016-2020").
"Nasze przedsiębiorstwa dziś nie mają środków obrotowych nawet na wypłatę wynagrodzeń
swoim pracownikom. Dlatego dzisiaj bardzo ważne jest wypracowanie nowej koncepcji
przeprowadzenia reform strukturalnych w realnym sektorze gospodarki. Program zostanie
przedstawiony do omówienia społeczeństwu w połowie października" - powiedział Nadolnyj.
Pozostaje mieć nadzieję, że środki przewidziane w programie, będą logicznym uzupełnieniem
prowadzonej obecnie polityki monetarnej. Z kolei oznaczone przez Nadolnego terminy
przedstawienia programu (po wyborach prezydenckich) dają podstawy przypuszczać, że
prezentowane w nim rozwiązania mogą być bardzo rygorystyczne.
2.
Wzrost ceł na części zamienne do samolotów
EKG czasowo (do końca sierpnia 2016 roku) podniosła stawki celne (z 7,5 do 13%) na części
turbin wodnych i wyposażenie samolotów cywilnych.
Wzroście stawka celna na żeliwne/stalowe wirniki, stojany, łopaty wirników i niektóre części do
wodnych turbin o mocy ponad 25 tys. kWh.
Wg autorów decyzja ta powinna wyrównać konkurencyjne warunki na rynku dla towarów
wyprodukowanych w krajach EaUG, wspierać projekty modernizacji produkcji i zwiększyć ich
atrakcyjność inwestycyjną
Jednocześnie, EKG anulowała importowe stawki celne na głośniki, mikrofony i elementy tych
przedmiotów przeznaczonych dla cywilnych statków powietrznych.
3.
Z powodu sankcji Białoruś notuje 30% spadek dochodów z tytułu tranzytu
Oczekuje się, że do końca 2015 r. całkowita wielkość dochodów Białorusi z tranzytu wyniesie
70% prognozy, która została opracowana na podstawie państwowego programu dotyczącego
rozwoju potencjału tranzytowego Białorusi na lata 2011-2015.
Spadek tych dochodów spowodowany jest niekorzystnymi czynnikami zewnętrznym.
Najważniejszymi wśród nich są sankcje gospodarcze, nałożone przez USA i UE wobec Rosji i w
odpowiedzi sankcje ze strony Rosji. W pierwszym półroczu 2015r, wielkość przewozów
ładunków koleją wyniosła 81% prognozy, a dochody z tych przewozów 74,9% porównując z
analogicznym okresem poprzedniego roku.
Ilość tranzytowych przejazdów samochodów ciężarowych i autobusów należących do
zagranicznych przewoźników, zmniejszyła się o 30,2%.
4
Dodatkowo liczba tranzytowych przejazdów białoruskich przewoźników do lub z krajów
trzecich w pierwszym półroczu br. zmniejszyła się w porównaniu z analogicznym okresem
2014r. do 15,5%. Dochody z wykonywania takich przewozów spadły o 29,2%.
Przedstawiciel resortu transportu RB stwierdził, że spadek efektywności tranzytowego transportu
kolejowego wiąże się z dewaluacją rosyjskiego rubla. Ponadto, zmiany te są powodem
reorganizacji handlu zagranicznego Rosji, z zachodniego kierunku na wschodni.
4.
Wewnętrzny dług publiczny Białorusi wzrósł w sierpniu o 11,9% do 128,25 bln BYR.
Według wstępnych danych wewnętrzny dług publiczny Białorusi wzrósł w sierpniu 2015 r. o
11,9% w porównaniu do lipca 2015 r. Świadczą o tym dane Ministerstwa Finansów Białorusi. W
okresie styczeń-sierpień 2015 r., krajowy dług publiczny wzrósł o 43,4%. W strukturze
wewnętrznego długu publicznego długoterminowe zadłużenie Rządu w sierpniu 2015 roku
wyniosło 60,6% (w lipcu 2015 r. – 60%).
Kredyty otrzymane przez białoruskie przedsiębiorstwa w ramach gwarancji Rządu stanowiły
38,9% (39,4%). W 2014 roku, wewnętrzny dług publiczny Białorusi wzrósł o 31,1% do 89,423
bln BYR - 5,865 miliarda dolarów).
5.
Zewnętrzne zadłużenie Białorusi wzrosło w sierpniu o 0,57% do 15,292 mld dolarów.
Takie dane podał Międzynarodowy Fundusz Walutowy.
W strukturze zewnętrznego długu udział długoterminowego bezpośredniego zadłużenia Rządu
w sierpniu 2015 roku wyniósł 81,8% (82,3% w lipcu 2015 r.)., krótkoterminowego zadłużenia
Rządu – 0 (0), zagraniczne kredyty otrzymane przez podmioty gospodarcze na gwarancje Rządu
wzrosły do 18,2% (17,7%).
Jak już informowano, w 2014 roku zewnętrzne zadłużenie Białorusi wzrosło o 1,3% w
porównaniu z 2013 rokiem do 14,788 mld USD na 1 stycznia 2015 roku. Głównymi
wierzycielami Białorusi są Rosja, Antykryzysowy Funfusz EaUG, Wenezuela, Niemcy, USA,
IBRD.
6.
Rozpoczęła się rejestracja domen zapisywanych cyrylicą - .БЕЛ.
Taką decyzję 27 marca 2014r., podjęła Rada Niezależnego Regulatora w zakresie technologii
informacyjno-komunikacyjnych. Pierwsza domena .БЕЛ została uruchomiona 17 lutego 2015r.
Proces ten odbywał się w kilku etapach. Pierwszy etap, był to okres priorytetowej rejestracji,
m.in znaków towarowych, organizacji państwowych. Kolejny etap obejmował aukcje
charytatywne. W pierwszych godzinach rejestracji zostało utworzone 1,303 tys. domen, przez 13
godzin około 7 tys., co mniej więcej odpowiada tempie rejestracji domen cyrylicą, które
zaobserwowano w Rosji 5 lat temu.
Jako zalety korzystania z tych domen podaje się przede wszystkim ułatwienia w wyszukiwaniu
informacji w danym języku. Dostęp do internetu staję się bardziej przystępny dla tych, którzy
posługują się tylko językiem rosyjskim. Zdaniem specjalistów, doprowadzi to do częstszego
korzystania z internetowej edukacji, zakupów biletów itp. Usługi w sieci staną się bardziej
5
dostępne, co doprowadzi do jej rozwoju, a skutkiem tego będzie pojawienie się nowych miejsc
pracy dla specjalistów.
Cena rejestracji domeny .БЕЛ na pierwszy rok równa się kosztom rocznej rejestracji domeny
.BY. Domena może być zarejestrowana na jeden lub dwa lata.
Opracowanie WPHI w Mińsku
I połowa października 2015 r.
6