Koncepcje dobrego rządzenia – przegląd problematyki i kierunków

Koncepcje dobrego rządzenia –
przegląd problematyki i kierunków
badao
Jerzy Wilkin
Wydział Nauk Ekonomicznych UW
Seminarium: "Instytucjonalizacja zasad dobrego
rządzenia (good governance) w Polsce i rola
środowisk naukowych w tym procesie"
OAESP i MSAP, 24.02.2012
Projekt badawczy: Jakośd rządzenia i poprawa
efektywności zarządzania środkami publicznymi:
konceptualizacja, pomiar i instytucjonalizacja zasad
dobrego rządzenia (good governance) w Polsce
(2010-2012, WNE UW)
Zadania badawcze:
Zadanie 1: Zbudowanie modelu teoretycznego łączącego różne
wymiary składające się na zasady dobrego rządzenia w celu
umożliwienia zoperacjonalizowania tej koncepcji w formie
badania empirycznego
Zadanie 2: Stworzenie podstaw metodologicznych dla systemu
monitorowania realizacji zasad dobrego rządzenia w Polsce.
Zbudowanie kompleksowego zestawu wskaźników dobrego
rządzenia (dla potrzeb śledzenia zmian w tym zakresie i dla
porównao międzynarodowych)
Zadania badawcze, c.d.
Zadanie 3: Dokonanie diagnozy podstawowych problemów i
potrzeb w zakresie realizacji zasad dobrego rządzenia w
Polsce
Zadanie 4: Opracowanie metodologii szacowania korzyści
ekonomicznych wynikających z poprawy jakości rządzenia
Zadanie 5: Identyfikacja związków między zasadami dobrego
rządzenia a wielkością szarej strefy
Zadanie 6: Sformułowanie wniosków dotyczących przebudowy
struktur instytucjonalnych sprzyjających wdrażaniu zasad
dobrego rządzenia na szczeblu centralnym i regionalnym
(lokalnym?)
Z czego wynika szczególnie ważne
znaczenie badao i dyskusji o jakości
rządzenia w Polsce?
• Jakośd rządzenia wpływa na jakośd życia w danym
kraju
• Jakośd rządzenia wpływa na uwarunkowania i efekty
działania sfery biznesu
• Jakośd rządzenia wpływa na zakres, znaczenie i efekty
działao zbiorowych, w tym instytucji społeczeostwa
obywatelskiego.
• Jakośd paostwa i funkcjonowania sfery publicznej to
słabe ogniwo systemu ukształtowanego w okresie
transformacji postsocjalistycznej w Polsce
Czym jest jakośd rządzenia?
Jakośd rządzenia, to jakośd ram
instytucjonalnych dla funkcjonowania
paostwa, jakośd bieżącego działania
organów władzy paostwowej i innych
podmiotów realizujących zadania publiczne
oraz jakośd uwarunkowao instytucjonalnych
dla działania obywateli i podmiotów
gospodarczych.
Good governance - interpretacje
Governance – sposób koordynacji działao zbiorowych:
współrządzenie, współzarządzanie, tworzenie ładu działao
ludzkich, interaktywnośd w procesie koordynacji działao
Public governance – publiczne
współrządzenie i organizowanie
ładu społecznego oraz systemu
realizowania funkcji
publicznych
(sfera - public ordering)
Nowe zarządzanie publiczne
New Public management
Corporate (private)
governance –
współzarzadzanie i
organizowanie ładu działao w
sferze prywatnej
(sfera - private ordering)
Wymiary dobrego rządzenia
•
•
•
•
•
•
Demokratyczne paostwo prawne,
Przejrzystośd,
Rozliczalnośd,
Partycypacja,
Społeczna inkluzja,
Skutecznośd i efektywnośd.
Znaczenie jakości rządzenia dla:
1) Umacniania demokratycznego paostwa prawa,
co pozwala na pełne egzekwowania praw
obywatelskich, budowanie sprawiedliwego ładu
politycznego i gospodarczego oraz wdrażanie
zasady subsydiarności.
2) Rozwoju społeczeostwa obywatelskiego i
włączania się obywateli w proces identyfikacji i
rozwiązywania kolektywnych (zbiorowych,
publicznych) problemów i realizacji potrzeb
społeczeostwa.
Znaczenie jakości rządzenia, c.d.
3) Stwarzania korzystnych warunków
instytucjonalnych dla rozwoju biznesu,
wolności ekonomicznej i poprawy
konkurencyjności.
4) Ograniczania zakresu wykluczenia społecznoekonomicznego i poprawy spójności w
wymiarze terytorialnym.
Dobre rządzenie w dobrze
urządzonym paostwie
• Koncepcja społeczeostwa dobrze urządzonego (J. Rawls):
„Ideą organizującą jest idea społeczeostwa jako
sprawiedliwego systemu społecznej kooperacji między
wolnymi i równymi osobami traktowanymi jako w pełni
kooperujący członkowie społeczeostwa przeżywającymi w nim
całe swe życie”
• Ogólne ramy instytucjonalne (ład konstytucyjny) zarówno dla
dobrego rządzenia (publicznego współrządzenia), jak i dla ładu
działao zbiorowych, organizowanych prywatnie.
• Kluczowe znaczenie dla dobrze urządzonego paostwa i dla
możliwości realizacji zasad dobrego rządzenia ma wyznaczenie
imperium i dominium paostwa (A. Kondratowicz)
Paostwa za dużo, paostwa za mało,
paostwo źle rządzone – ile i jakie paostwo?
Przypadek Grecji: „Grecja to jedyny kraj, w którym
istnieje wciąż realny socjalizm. Nie ze względu na
ustrój, ale mentalnośd. (…) Stworzyliśmy
paternalistyczny system, w którym wszystko zależy od
paostwa. Paostwo – dobry ojciec i rządząca partia w
jednym – pomagało wszystkim. (…) Grecji podawano
doping w postaci pieniędzy, a teraz została ze
schorowanym ciałem, które bardzo trudno wyleczyd.”
(Petros Markaris)
A w Polsce…?
„Polacy od lat niezmiennie są przywiązani do wizji
paostwa opiekuoczego. Przekonanie, że paostwo
powinno zapewnid swoim obywatelom wysoki
poziom świadczeo socjalnych wyraża 81% badanych.
Mieszkaocy miast nieco rzadziej podzielają ten
pogląd (79%), natomiast mieszkaocy wsi (84%), a
szczególnie rolnicy (87%) wyraźnie częściej oczekują
zaangażowania paostwa w kwestię opieki społecznej,
świadczeo zdrowotnych oraz możliwości kształcenia
dzieci.” (K. Pankowski, CBOS, 2012)
Sekwencja instytucjonalnych wyborów
Idea społeczeostwa dobrze urządzonego
Tworzenie ładu konstytucyjnego
Wybór sfery imperium i dominium paostwa
Wdrażanie zasad dobrego rządzenia
Trudny wybór
• Wybór zakresu imperium i dominium paostwa
należy do sfery wyboru publicznego, ale
występuje tu dużo inercji, historycznego
zakorzenienia, zależności drogi i zwyczajnego
błądzenia.
• Nadmierny zakres obecności i
odpowiedzialności paostwa bardzo ogranicza
możliwości poprawy jakości rządzenia (byłe
kraje socjalistyczne, Grecja, Polska?).
Kogo interesuje wdrażanie zasad
dobrego rządzenia w Polsce?
• Niewielkie zainteresowanie władz publicznych tym
zagadnieniem:
- Brak instytucji monitorującej poprawę jakości
rządzenia;
- Brak kompleksowego systemu wdrażania zasad
dobrego rządzenia;
- Brak zainteresowania wynikami badao w tym
zakresie.
• Interesariusze dobrego rządzenia – wszyscy
obywatele, biznes, instytucje społeczeostwa
obywatelskiego itd.
Problemy badawcze
• Porządkowanie terminologii, identyfikacja powiązao z
różnymi sferami życia politycznego, społecznego i
gospodarczego;
• Konstrukcja i zakres wskaźników dobrego rządzenia
• Badanie sposobów dobrego rządzenia i mierzenie
efektów dobrego rządzenia (w krótkim i długim
okresie);
• Tworzenie systemu monitoringu dobrego rządzenia i
upowszechniania wiedzy na ten temat;
• Organizowanie systemu inicjowania i egzekwowania
działao na rzecz upowszechniania dobrego rządzenia.
Problemy badawcze (2)
• Wpływ globalizacji i integracji europejskiej na
rolę paostwa i sposoby dobrego rządzenia;
• Podział zadao i kompetencji między różne
szczeble organizacji paostwa i społeczeostwa,
w tym ustalenie jakie dobra publiczne i przez
jaki szczebel mają byd dostarczone
społeczeostwu, jak jest optymalna wielkośd
samorządów lokalnych i regionalnych itp.
Postulat:
Utworzenie koalicji obywatelskiej
na rzecz poprawy jakości rządzenia
w Polsce i zorganizowanie
mocnego zaplecza badawczoeksperckiego dla tej koalicji!