Алла Кравчук, Єжи Ковалевський, Jestem stąd. Підручник з

178
RECENZJE
Prezentowany Rocznik jest swoistym dziennikiem z konferencji polonistycznej, która ju po raz czwarty odbya si na Dalekim Wschodzie. Jest
zbiorem spostrzee, które mog
by inspiracj
i ródem poszukiwa dla zainteresowanych glottodydaktyk
nie tylko w Azji. Kolejne edycje spotka
polonistycznych s
dowodem na wci
niezaspokojon
potrzeb wymiany dowiadcze i ci
gego rozwoju studiów polonistycznych w Azji, która wynika
z pdz
cych procesów globalizacyjnych, migracji, pogbiania relacji kulturowych i gospodarczych midzy Polsk
a krajami Dalekiego Wschodu, a co za
tym idzie – wzrostu zainteresowania jzykiem polskim i kultur
polsk
. Chocia materia zawarty w publikacji stanowi bogate studium dydaktyczne, jzykoznawcze i kulturowe, nie wyczerpuje w peni tematu, co daje nadziej
i przyczynek do dalszych bada i kolejnych spotka polonistów na Dalekim
Wschodzie.
Anna ”u
Katedra Jzyka Polskiego KUL
{——{ Š{™š”, ´¬¢ „™{—‰™ˆ’¢–, Jestem std. 
#$% { & +, —\\: —‘” ` µ\ “^# 2013, ss. 126.
Jestem std to podrcznik do nauczania jzyka polskiego metod
komunikatywn
, przeznaczony dla ukraiskojzycznych uczniów starszych klas szkó
ponadpodstawowych oraz studentów pierwszych lat. Autorami ksi
ki s
Aa
Krawczuk i Jerzy Kowalewski (polsko-ukraiskie maestwo), a recenzentami
prof. Tetjana Czernysz z Uniwersytetu Kijowskiego, docent Andrij Motornyj
z Politechniki Lwowskiej oraz docent Ol’ha Abu z Uniwersytetu Lwowskiego.
Podrcznik skada si z siedmiu czci: 
+u (Przedmowy) zawieraj
cej ogólne informacje o podrczniku, rozdziau wstpnego  +
+%+ €& (Wymowa polska z elementami ortografii) informuj
cego czytelnika po ukraisku o osobliwociach wymowy i ortografii jzyka polskiego. Podanym reguom towarzysz
wiczenia artykulacyjne, które
uoono od atwiejszych do trudniejszych. Zwrócono uwag na wymow przede
wszystkim tych polskich dwików, które sprawiaj
najwicej trudnoci UkraROCZNIKI HUMANISTYCZNE 63(2015) z. 10
I: http://dx.doi.org/10.18290/rh.2015.63.10-11
RECENZJE
179
icom: artykulacj • jako goski tylnojzykowej; prawidow
wymow samogosek , w rónych pozycjach, ale te nierónicowanie form 1. i 3. os. l. pojedynczej przede wszystkim w pimie, yj – yje; artykulacj samogoski o bez
zaokr
glania; rónicowanie spógosek sycz
cych, szumi
cych i cisz
cych;
wymow l jako dwiku twardego, np. len nie l’en; nieredukowanie sylab i gosek nieakcentowanych; prawidowe akcentowanie wyrazów oraz zda. Trzeci
jednostk
jest Lekcja 0 bd
ca wykazem liczebników gównych, porz
dkowych,
miesicy, dat, godzin oraz nazw pastw i ich mieszkaców.
Zasadniczy – czwarty – blok podrcznika skada si z 25 lekcji poruszaj
cych wspóczesne, aktualne tematy – 1. Kim jestem? Gdzie mieszkam? Co robi? 2. Moja rodzina mieszka w caej Polsce! 3. Smacznego! 4. Nie mam czasu!
5. Czy moesz mi pomóc? 6. A to jest mój dom... 7. Jaki jestem? Nie wiem!
8. Mój wony czas 9. Jad do Krakowa 10. Byle do wiosny 11. Urodziem si –
yciorys 12. To by fajny dzie... 13. Spotkajmy si we Lwowie 14. U lekarza
15. We Lwowie 16. Poka mi Ukrain 17. W Stryju 18. W polskiej szkole
sobotniej 19. To teraz na zakupy 20. Warszawa, Kijów... 21. Na wita do
Polski! 22. Dziaamy lokalnie 23. Razem na studiach w Europie 24. Czy mam
szans na prac? 25. Myl, wic jestem... Przerabiaj
c wybrane fragmenty
z tego podrcznika podczas kursu kwalifikacyjno-przygotowawczego z kandydatami ze Wschodu (gównie Ukrainy) na studia w KUL-u, obserwowaam
u nich zainteresowanie tematyk
podejmowan
w tekstach. Kreowany w nich
wiat wartoci czy te elementy, które s
wspólne dla Polaków i Ukraiców:
religijno, osoba Jana Pawa II, maa ojczyzna, region, rodzina, aktywne spdzanie wolnego czasu, Kresy jako wspólna przestrze mentalna, Unia Europejska, dotacje unijne, studia, dobre stosunki polsko-ukraiskie, tradycja, nowoczesno.
Kada lekcja rozpoczyna si od opowieci modego chopca yj
cego na
wschodzie Polski (w Sanoku). Zaprojektowany nadawca – Jurek – opowiada,
czsto w tonie artobliwym, o swoich codziennych sprawach, dzieli si przemyleniami, planami yciowymi czy te wraeniami z podróy przede wszystkim
po Ukrainie Zachodniej, któr
poznaje z zainteresowaniem i sympati
.
Jurek to posta poczciwa i z ca
pewnoci
wartociowa, ale zostaa nieco
przerysowana. Pamitajmy, e ma by on przedstawicielem modego pokolenia Polaków prezentowanym obcokrajowcom, dlatego jego wizerunek naleaoby podretuszowa. Modzieniec bowiem prezentuje si nastpuj
co:
Jaki jestem? Na pewno mam 176 centymetrów wzrostu, wa 82 kg (troch za
duo), mam krótkie ciemne, proste wosy, zielone oczy. [...] Co mam w szafie – baa-
180
RECENZJE
gan. Mama mówi posprz
taj, a ja tak nie lubi sprz
ta. [...] Nawet spodnie mamie si
nie podobay, podobno brudne. Brudne? Jedna maa plama. [...] niadanie buki z kaw
,
kawa z bukami, wic smaruj te buki masem i demem. [...] roda: horror: matematyka, fizyka, chemia, biologia, a na koniec wf – skacz, kopi, chodz po czym, podaj
pik do kogo, na koniec otrzymuj ocen – najczciej negatywn
, bo skacz za blisko, kopi le, chodz krzywo, podaj nie temu, co trzeba. Nie rozumiem po co komu
sport? W rod – angielski. Angielski idzie mi mniej wicej tak, jak sport. […]. W tej
prehistorii to ludzie czytali ksi
ki (ja czytam tylko lektury – i to nie wszystkie), jakie
to nudne.
Podobnemu stereotypowemu znieksztaceniu uleg obraz kobiety i mczyzny:
Moja idealna dziewczyna ma by szczupa, zgrabna, niezbyt wysoka, nie za niska,
ma mie niebieskie oczy i ma by blondynk
z dugimi wosami i … ma by po prostu
adna. Musi mie co... [sic. to co] No i oczywicie ma by dobra, mia, spokojna, powinna umie sucha i mao mówi. I eby nie bya perfekcjonistk
i eby nie lubia porz
dku. I eby lubia dzieci, dom, gotowanie. [...] Mamo! Zlituj si! Dziewczyny!
Mamy! Babcie! Zlitujcie si! My TAK nie lubimy kupowa.
A Polak? Oj, daleko mu do Polki...Taki zwyky, ani inteligentny, ani kulturalny...
Szary... W reklamach: katastrofa. W serialach: katastrofa. W yciu...
Drugim komponentem kadej lekcji s
materiay o charakterze „realioznawczym” o Polsce, jej historii, geografii, kulturze (rubryka „Poznaj Polsk”). Wraz z opowieciami sanoczanina tworz
spójne, przemylane caoci:
1. Ogólne informacje o kraju 2. Euroregion Karpaty 3. Gdzie Polacy jedz?
4. Zwyky dzie ucznia w Polsce 5. W co ubieraj si Polacy? 6. Jak mieszkaj
Polacy? 7. Jaki jest przecitny Polak? 8. Wolny czas Polaków 9. Kraków – historyczna stolica Polski 10. Pogoda w Polsce 11. Dziecistwo przecitnego
Polaka 12. Zaatwianie spraw w Polsce (instytucje) 13. Lwów w oczach Polaków 14. Kiedy maluch gorczkuje 15. Kresy 16. Polacy na Kresach 17. Kozioek Matoek Kornela Makuszyskiego (ur. w Stryju) 18. Edukacja polskojzyczna na Ukrainie 19. Gdzie Polacy kupuj? 20. Warszawa – jej nazwa, historia 21. Wielkanoc w Polsce 22. Elektromieci 23. Pienidze do wzicia
24. Wsparcie na starcie 25. Dzieci pisz do Jana Pawa II.
Trzecim komponentem w obrbie lekcji s
wiczenia o charakterze komunikatywnym. Pomoc
w ich wykonaniu s
sowa, zwroty, frazy, schematy
skadniowe, dialogi umieszczone z boku, na specjalnie wydzielonym polu
strony. Tutaj czytelnik znajduje ciekawe informacje kulturoznawcze (np.
wiersze i pieni czy te ich fragmenty, fotografie) bd
ce materiaem do samodzielnego studiowania, poznawania kultury polskiej.
RECENZJE
181
Wane jest, aby korzystaj
cy z podrcznika dobrze zapozna si z podan
na pocz
tku „zerow
” lekcj
, jeeli umieszczony w niej materia (np. liczebniki, pytania i odpowiedzi o czas, nazwy dni, tygodni i in.) potrzebny jest do
wykonania zada w dalszych lekcjach.
Przy zastosowaniu metody komunikatywnej (opieraj
c
si na aktywnym
rozwijaniu podstawowych zdolnoci jzykowych – mówienia, rozumienia ze
suchu, czytania i pisania) w uczeniu jzyka polskiego gramatyka schodzi na
dalszy plan, a od nauczyciela zaley, w jakiej mierze bdzie podawa j
na
zajciach. Jednak na tym etapie nauczania, czyli niemale od zera, gramatyka
wydaje si nieodzowna. Aby zorientowa pedagoga, jak mona po
czy komunikatywne tematy podrcznika z gramatycznymi, na pocz
tku podsumowuj
cego bloku w czci pi
tej umieszczono tablic ze spisem proponowanych do kadej lekcji zagadnie gramatycznych. Na szczcie komponent jzykowy kadej lekcji mona odpowiednio rozbudowa. Przykadem realizacji
materiau gramatycznego jest podana w kocowym urywku podrcznika (szósty skadnik) gramatyka do pierwszej i (czciowo) do drugiej lekcji. Tutaj
wyoono po ukraisku teori, z zaakcentowaniem najwaniejszych dla ukraiskojzycznych osób osobliwoci jzyka polskiego, a take dobrano odpowiednie typy wicze. Dla uatwienia pracy nauczycielowi w przygotowaniu
materiau jzykowego pod koniec ksi
ki w Aneksie (czci siódmej) podano
wystarczaj
co rozbudowany dodatek z tablicami polskiej deklinacji (rzeczowników, przymiotników, zaimków, liczebników), koniugacji (podzielonych na
cztery podstawowe typy) oraz sposoby tworzenia trybu warunkowego i rozkazuj
cego.
Bardzo cenny wydaje si dodatek do kadej lekcji z indeksem najczstszych bdów jzykowych popenianych przez Ukraiców ucz
cych si jzyka
polskiego: to jest bluzka niebieskiego koloru; panie Kowalski, pani Nowak;
jest dwunasta godzina; w styczniu miesicu; nie lubi oglda telewizj, nie
lubi patrze telewizor; jestem miym, ona jest mi; jest zimna, ciepa pogoda; co ciekawe; ciekawie, jak wyglda ten sklep; jutro bdziemy jecha do
Lwowa; trzeba wam (co zrobi); panie wicekonsulu; Janku, Wojtku; po sobotach; dla wosów; dwudziestu dwaj; zaprosi na taniec; poradzi si z kim (z
ojcem); jestem na zajciu; pracowa nauczycielk; by kierowcem. Mona by
powyszy zbiór poszerzy o wiele innych, ale najwaniejsze s
leksykalne bd
ce w czstym uyciu, np.: pol. rozbiera si ‘zdejmowa ubranie’ – ukr. {~= ‘policzy si’, pol. zaspokoi ‘zniwelowa potrzeby fizyczne czy
psychiczne’ – ukr. {& ‘uspokoi’, pol. przyciga ‘ci
gn
, przysuwa’ – ukr. = ‘poci
ga’; pol. kraina ‘obszar’ – ukr. &% ‘kraj’,
182
RECENZJE
pol. osobliwy ‘dziwny’ – ukr. o~[ ‘wyj
tkowy’; pol. koledzy ‘tylko rodzaj mski’ – ukr. ‘koleanki i koledzy’; pol. poturbowa ‘pobi’ –
ukr. #~ ‘kopota’; pol. rucha si pot. ‘o akcie seksualnym’ – ukr.
#!= ‘rusza si’.
Na koniec jeszcze cztery uwagi o charakterze szczegóowym i formalnym.
Po pierwsze zdarza si Autorom w omawianym podrczniku powtórzy wiczenia, np. w lekcji 6: A To jest mój dom w. 2: Zaprojektuj swoje idealne
mieszkanie, narysuj plan i opowiedz o wymarzonym mieszkaniu. Uyj struktur:
Moje mieszkanie ma by... Moje mieszkanie ma mie i w. 5: Napisz tekst na
temat „Mieszkanie moich marze”. Kolejno w lekcji 7: Jaki jestem? Nie
wiem?, w. 5: Powiedz komplement koleance i w lekcji 5: Czy moesz mi pomóc?, w. 5: Powiedz komplement dotyczcy ubrania swojej mamie, koleance, pani w administracji; oraz w lekcji 8: Mój wolny czas, w. 2: Opowiedz
o swoim fajnym i okropnym dniu i w lekcji 4: Nie mam czasu..., w. 1: Na
wzór tekstu opowiedz o swojej rodzie lub innym dniu tygodnia, którego nie
lubisz, w. 4 Opowiedz o dniu tygodnia, który lubisz.
Po drugie w podrczniku zauwaalne jest sownictwo potoczne i kolokwialne (super, ekstra, fajny, nuda!, dno!, katastrofa, odpada). Jego obecno
nie dziwi, ze wzgldu na wiek nadawcy i odbiorcy. Jednak jest ono podane
bez odpowiedniego komentarza, np. tak zwracamy si tylko do kolegów, lub
tak nie zwracamy si do nauczycieli, rodziców.
Po trzecie zdarzaj
si potknicia jzykowe, np. kalka z jzyka ukraiskiego Polak jak najczciej ubiera si sportowo zamiast Polak bardzo czsto
ubiera si na sportowo; albo stylistyczne wykorzysta na maximum raczej wykorzysta maksymalnie, na maksa; zdaj egzamin w zerówkach, raczej zda
zerówk lub zda egzamin w terminie zerowym, wszake zerówka w pol.
‘przed pierwsz
klas
’; Lwów od polskiej strony, chyba z polskiej strony; oraz
(Dziewczyna) musi mie co... mówimy to co.
Po czwarte podrcznik jest wydany bardzo estetycznie, papier kredowy,
sporo kolorowych fotografii i przystpna cena (ok. 10 z) zachcaj
do kupna.
Jednak wygodniejszy dla uczniów na poziomie pocz
tkuj
cym byby wikszy
format i co za tym idzie wikszych rozmiarów czcionka, bo zastosowana przysparza wielu trudnoci w odczytaniu tekstu.
Po przyswojeniu materiau z podrcznika Jestem std korzystaj
cy powinien zdoby pocz
tkowy (B1 – wedug standardów europejskich) poziom
znajomoci jzyka polskiego i moe zda na tym poziomie egzamin certyfikacyjny. Jestem std to pierwszy polsko-ukraiski podrcznik o charakterze in-
RECENZJE
183
terkulturowym poruszaj
cy wspóczesne, aktualne i ciekawe tematy. Napisany
swobodnym i wieym jzykiem zasuguje na uwag lektorów i nauczycieli.
Anna Czapla
Katedra Jzyka Polskiego KUL
—= † !#
}%%! ~{! (‘% = =,
“
$ #{%=, {
%= ++% ~ !#
}%%+ €++, =%%+ %_+ #[ ##, P~$a= #
% ## „—= ## †“. ^= #
%-# _! #%),
red. L. Sugay, Banská Bystrica: Filozofická fakulta Univerzity Mateja Bela
v Banskej Bystrici 2015.
U·ebno-metodický komplex História Ruska v umeleckých obrazoch je ur·ený
slovenským študentom rusistiky rôznych zameraní ¹ od u·iteºského, cez
prekladateºsko-tlmo·nícke, až po kulturologické a politologické. Pozostáva zo
štyroch premyslene prepojených ·astí, ktoré v koncíznej podobe predstavujú
dejiny Ruska od 9. storo·ia až po obdobie „perestrojky“. Nejde však o klasické
encyklopedické spracovanie, ale o pohºad na Rusko a ruskú mentalitu cez rôzne
druhy umenia.
Základ celého konceptu tvorí dvojdielna u·ebnica prehºadne prezentujúca
najvýznamnejšie udalosti v dejinách Ruska a v jeho kultúre. Autorkou prvej
·asti (—= † !#
}%%! ~{!. ‘% =)
a zárove½ editorkou celého komplexu je L. Sugay, ktorá spracovala obdobie
9. ¹ 18. storo·ia. Na príprave druhej ·asti, od 19. storo·ia po obdobie „perestrojky“, (—= † !#
}%%! ~{!. ‘% =) sa
podieºal kolektív autorov ¹ A. Borisenková, M. Ková·ová, M. Lizo½, A. Repo½, L. Sugay. Všetky kapitoly obsahujú okrem umeleckých, náu·ných
a populárno-náu·ných textov aj vysvetlenie novej lexiky pomocou prekladovej
metódy a detailne premyslený systém otázok a úloh, ktoré umož½ujú používateºovi overi¾ si pochopenie textu, využi¾ nové informácie pri tvorivej práci so
ROCZNIKI HUMANISTYCZNE 63(2015) z. 10
DOI: http://dx.doi.org/10.18290/rh.2015.63.10-12