wyniki prowadzonej w oddziale ambulatoryjnej

Nowiny Lekarskie 2007, 76, 1, 41-43
MAŁGORZATA MAJKA, ANDRZEJ KWOLEK, EWA NOWAK
WYNIKI PROWADZONEJ W ODDZIALE AMBULATORYJNEJ REHABILITACJI
W RAMACH PREWENCJI RENTOWEJ ZUS
THE RESULTS OF OUTPATIENT’S REHABILITATION WITHIN THE CONFINES
OF PREVENTIVE DISABILITY PENSION OF SOCIAL INSURANCE INSTITUTION
Oddział Rehabilitacji
Szpital Wojewódzki nr 2 w Rzeszowie
Ordynator Oddziału: dr hab. med. Andrzej Kwolek
Streszczenie
Wstęp. Z roku na rok wzrasta liczba osób tracących zdolność do pracy z powodu chorób. Stąd też ZUS stworzył system rehabilitacji w ramach
prewencji rentowej, który ma pomóc tym osobom w podjęciu pracy.
Cel pracy. Przedstawienie wyników leczenia pacjentów ze schorzeniami narządu ruchu skierowanych do leczenia rehabilitacyjnego w Oddziale
rehabilitacji Szpitala Wojewódzkiego nr 2 w Rzeszowie w ramach prewencji rentowej ZUS.
Metodyka. W okresie od czerwca do grudnia 2002 r. w turnusach rehabilitacyjnych uczestniczyło 145 osób. Przeanalizowano pacjentów pod
względem rodzaju schorzenia, pod względem płci i wieku, zdolności do powrotu do pracy po rehabilitacji.
Wyniki. Średni wiek pacjentów wynosił 44,8 lat (22–64 lat), 43% stanowiły kobiet, 57% – mężczyźni. U każdego pacjenta wykonano średnio
6 badań diagnostycznych. Dominowały zespoły bólowe kręgosłupa lędźwiowego (45%), pacjenci ze schorzeniami kończyn stanowili 32%, bóle
kręgosłupa szyjnego i lędźwiowego – 14%, zaś zespoły bólowe kręgosłupa szyjnego – 9%. Zdolność do pracy uzyskało 56% rehabilitowanych.
Wnioski. Rehabilitacja w ramach prewencji rentowej u większości leczonych przywraca zdolność do pracy. Prowadzenie edukacji prozdrowotnej
przygotowuje chorych do powrotu do pracy oraz wzmacnia sprawność psychofizyczną.
SŁOWA KLUCZOWE: prewencja rentowa, zdolność do pracy, rehabilitacja.
Summary
Introduction. The number of persons losing ability to work has been increasing from year to year. Hence Social Insurance Institution created rehabilitation system within the confines of disability pension planned to assist in taking up a job.
Aim of work. Presentation of treatment results in patients with movement disorders referred to rehabilitation in Rehabilitation Ward of District
Hospital No 2 in Rzeszow.
Methodology. In the period from June to December of 2002, 145 patients were rehabilitated within the confine of disability pension. The following
data were analysed: kind of disorders, distribution of sex and age, ability to take up a job after rehabilitation.
Results. The average age of patients was 44.8 years (22–64 years), 43% females, 57% males. Each patient had on the average 6 diagnostic tests.
Low back pain syndromes dominated (45%), 32% included cases with disorders of lower limbs , 14% included cases with cervical and lumbar pain
syndrome, 9% included cases with cervical pain syndrome. Ability to work was reached by 56% patients after rehabilitation process.
Conclusions. Rehabilitation within the confines of disability’s pension in most treated patients restores ability to work.
KEY WORD: disability prevention, ability to work, rehabilitation.
Wstęp
Wzrastająca liczba osób tracących z powodu chorób i
ich następstw zdolność do pracy, stworzyła konieczność
podjęcia przez instytucje ubezpieczeń społecznych
działań zmierzających do przywrócenia zdolności do
zarobkowania lub zapewniających integrację w zakresie
zawodowym – naukę nowego zawodu, stworzenie
odpowiednich stanowisk pracy [1, 2].
W tym celu stworzono system rehabilitacji w prewencji
rentowej, który ma służyć poprawie lub przywróceniu
zdolności do pracy zarobkowej. Rehabilitacja lecznicza w
ramach prewencji rentowej ma ważne znaczenie zarówno
dla ubezpieczonego, któremu w wyniku poprawy stanu
zdrowia umożliwia się powrót do pracy, jak i dla instytucji
ubezpieczeń społecznych, ze względu na możliwość
zmniejszenia wydatków na świadczenia z powodu
niezdolności do pracy [2].
Według analiz przeprowadzonych przez ZUS
głównymi przyczynami chorobowymi powodującymi
niezdolność do pracy są schorzenia: układu krążenia
(27,3%), narządu ruchu (25,9%), psychiczne (13,7%),
układu nerwowego (6,5%), onkologiczne (6,1%), choroby
układu oddechowego (3,5%) (dane z 1999 r.) [2].
Zakład Ubezpieczeń Społecznych realizuje program
rehabilitacji leczniczej w ramach prewencji rentowej od
12 lat. Od 1996 roku rehabilitacją objęte są dwie grupy
schorzeń – schorzenia narządu ruchu i układu krążenia.
Obecnie podstawę kierowania na rehabilitację leczniczą
w ramach prewencji rentowej ZUS stanowią: ustawa
z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń
społecznych (Dz. U. nr 137, poz 887 z późn. zm.) oraz
rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 października
2001 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu
kierowania przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych na
42
Małgorzata Majka i inniZUS
rehabilitację leczniczą oraz udzielania zamówień na
usługi rehabilitacyjne (Dz. U. nr 131, poz. 1457).
W roku 2002 wprowadzono nowe rodzaje rehabilitacji:
program rehabilitacji leczniczej schorzeń układu
oddechowego oraz program rehabilitacji leczniczej
schorzeń narządu ruchu w systemie ambulatoryjnym.
Rehabilitacja lecznicza w ramach prewencji
rentowej jest prowadzona w ośrodkach rehabilitacyjnych
wyposażonych w odpowiednią bazę i sprzęt rehabilitacyjny,
które zatrudniają wysoko wykwalifikowaną kadrę
specjalistyczną, umożliwiającą prowadzenie diagnostyki
funkcjonalnej zgodnej ze współczesnymi standardami
rehabilitacji o charakterze kompleksowym. Wszystko
to ma służyć poprawie stanu zdrowia pacjenta, który
będzie mógł powrócić do pracy. Schorzenia układu ruchu
stanowią duży problem społeczny [3, 4, 5, 6]. O wadze
tego problemu świadczy ogłoszenie przez ONZ lat 2000–
2010 „dekadą kości i stawów” [5]. Inicjatywa ta ma na
celu zmniejszenie na całym świecie obciążeń społecznych
związanych z chorobami układu kostno-stawowego. W Polsce około 5 milionów osób cierpi z powodu
dolegliwości ze strony narządu ruchu. W tej liczbie mieści
się 1,7 miliona inwalidów. Kompleksowe postępowanie
lecznicze w schorzeniach układu ruchu w porównaniu
do innych schorzeń ma swój specyficzny charakter ze
względu na to, iż często proces chorobowy ma charakter
postępujący, dysfunkcja zlokalizowana jest w wielu odcinkach narządu ruchu, a chorobie towarzyszy ból [5,
6]. Wszystkie te czynniki przyczyniają się do ograniczania
przez chorego aktywności zarówno w życiu rodzinnym,
jak i zawodowym.
W naszym szpitalu prowadzimy rehabilitację
ambulatoryjną schorzeń układu ruchu od czerwca 2002
roku.
Cel pracy
Celem pracy jest przedstawienie wyników leczenia
pacjentów ze schorzeniami narządu ruchu, którzy zostali
skierowani do leczenia rehabilitacyjnego w Szpitalu Wojewódzkim nr 2 w Rzeszowie w ramach prewencji
rentowej ZUS.
U każdego pacjenta w dniu przyjęcia przeprowadzano
wywiad oraz ocenę kliniczną i psychologiczną, a następnie
zlecano niezbędne badania i konsultacje specjalistyczne
w
odniesieniu
do
rozpoznania
zasadniczego
i schorzeń współistniejących, na podstawie których opracowywano indywidualny dla każdego ubezpieczonego
kompleksowy program diagnostyczno-rehabilitacyjny.
Z lekarzem prowadzącym w ocenie i postępowaniu
terapeutycznym współpracował psycholog, który prowadził
psychoterapię ułatwiającą ubezpieczonym funkcjonować
w życiu zawodowym, rodzinnym i społecznym. W
trakcie turnusu rehabilitacyjnego przeprowadzano
cykl szkoleń z zakresu edukacji zdrowotnej i promocji
zdrowia obejmujący następujące zagadnienia: 1)
anatomia, funkcje i patofizjologia kręgosłupa, 2) zmiany
zwyrodnieniowe stawów – lokalizacja, usprawnianie, 3)
aspekty psychologiczne choroby, 4) bóle krzyża, 5) model
zdrowego odżywiania, 6) wypadki i zagrożenia w pracy.
Każdy pacjent w trakcie pobytu
realizował
indywidualny program rehabilitacyjny, w skład którego
wchodziły zabiegi kinezyterapii oraz fizykoterapii,
prowadzone przez wykwalifikowanych terapeutów.
Na podstawie przeprowadzonego badania ustalano
program leczenia rehabilitacyjnego.
Wyniki
W siedmiu turnusach rehabilitacyjnych uczestniczyło
łącznie 145 pacjentów, w tym 63 kobiety, tj. 43% oraz
82 mężczyzn, tj. 57% (ryc. 1.). Średnia wieku pacjentów
wynosiła 44,8 lat (najmłodszy – 22 lat, najstarszy – 64 lata).
W ciągu turnusu rehabilitacyjnego u każdego pacjenta
wykonano średnio 115 zabiegów rehabilitacyjnych
(kinezyterapii oraz fizykoterapii), oraz u każdego pacjenta
wykonano dodatkowo średnio 6 badań diagnostycznych
(konsultacje specjalistyczne, badania obrazowe, badania
laboratoryjne).
Materiał
W okresie od czerwca do grudnia 2002 r. do rehabilitacji
w ramach prewencji rentowej przyjęto pacjentów
skierowanych przez lekarzy orzeczników ZUS. W tym
okresie przeprowadzono 7 turnusów rehabilitacyjnych,
w których uczestniczyło od 17 do 24 osób, łącznie 145.
Każdy turnus rehabilitacyjny trwał 21 dni.
Metoda
Wszyscy pacjenci byli badani przy przyjęciu i przy
wypisywaniu oraz kilkakrotnie (średnio 4 x) w trakcie
rehabilitacji przez zespół rehabilitacyjny, w skład
którego wchodził lekarz, fizjoterapeuta oraz pielęgniarka.
Ryc. 1. Charakterystyka badanych pacjentów.
K – kobiety; M – mężczyźni
Wśród badanych przeważali pacjenci z zespołami
bólowymi kręgosłupa: 45% pacjentów z zespołem
bólowym kręgosłupa lędźwiowego, 14% z zespołem
bólowym kręgosłupa szyjnego i lędźwiowego, 9% z
Wyniki prowadzonej w oddziale ambulatoryjnej rehabilitacji w ramach prewencji rentowej
zespołem bólowym kręgosłupa szyjnego, pozostałe
32% stanowili pacjenci z schorzeniami kończyn (urazy,
choroba zwyrodnieniowa stawów) (ryc. 2.).
43
W grupie pacjentów z zespołami bólowymi kręgosłupa
zdolność do pracy po rehabilitacji uzyskało 52% pacjentów
(zdolni do pracy – 52%, niezdolni – 29%, bez określania
zdolności – 19%) (ryc. 4.), natomiast w grupie chorych
po urazach kończyn i z chorobą zwyrodnieniową stawów
kończyn zdolność do pracy uzyskało 65% badanych
(zdolni – 65%, niezdolni – 22%, bez określania zdolności
– 13%) (ryc. 5.).
Ryc. 2. Przyczyny skierowania pacjentów na rehabilitację w ramach
prewencji rentowej.
Kr C – zespoły bólowe kręgosłupa szyjnego
Kr L – zespoły bólowe kręgosłupa lędźwiowego
Kr C+L – zespoły bólowe kręgosłupa szyjnego i lędźwiowego
Inne – pacjenci ze schorzeniami w obrębie kończyn (urazy, choroba
zwyrodnieniowa stawów)
Po zakończeniu rehabilitacji leczniczej każdy
ubezpieczony
otrzymał
kartę
informacyjną
wraz
z
określeniem
możliwości
podjęcia
pracy.
Wśród
rehabilitowanych
pacjentów
po zakończeniu leczenia 56% pacjentów było
zdolnych do podjęcia pracy, 27% – niezdolnych,
u 17% pacjentów nie określono zdolności do pracy (ryc. 3).
Ryc. 5. Zdolność do pracy po przeprowadzonym turnusie
rehabilitacyjnym u pozostałych pacjentów.
Wnioski
1. Większość badanych pacjentów (56%) po
zakończonym turnusie rehabilitacji ambulatoryjnej w
ramach prewencji rentowej uzyskała zdolność do pracy
zarobkowej.
2. Prowadzenie w ramach turnusu edukacji
prozdrowotnej, promocji zdrowia, nauki zdrowego
żywienia,
opieki
psychologicznej
przygotowuje
pacjentów do powrotu do pracy oraz wzmacnia sprawność
psychofizyczną, a przez to umożliwia uzyskanie istotnej
poprawy funkcjonalnej.
3. Rehabilitacja chorych ze schorzeniami układu ruchu
w ramach prewencji rentowej zapobiega powstawaniu
niezdolności do pracy, ułatwia chorym powrót do pracy
oraz może wpływać na zmniejszenie kosztów społecznych
ponoszonych w związku ze świadczeniami rentowymi.
Piśmiennictwo
Ryc. 3. Zdolność do pracy po przeprowadzonym turnusie
rehabilitacyjnym u badanych pacjentów.
Ryc. 4. Zdolność do pracy po przeprowadzonym turnusie
rehabilitacyjnym u pacjentów z zespołami bólowymi kręgosłupa.
1. Dega W., Milanowska K.: Rehabilitacja Medyczna. PZWL,
Warszawa 1993, 131-134.
2. Kwolek A.: Rehabilitacja Medyczna. 2003 r., tom I, 102-109.
3. Kiwerski J.: Schorzenia i urazy kręgosłupa. Wyd. Lekarskie
PZWL, Warszawa 1997, 70-82.
4. Katz R.T.: Impairment and disability rating in low back pain.
Crit. Rev. Physical Rehab. Med., 2000, 12, 283-311.
5. Małdyka P.: Rehabilitacja w chorobach stawów – zdaniem specjalisty. Rehabilitacja Medyczna, 4, 2, 12-21.
6. Stodolny J.: Choroba przeciążeniowa kręgosłupa epidemia naszych czasów. Wyd. ZL „Natura”, Kielce 2000.
Adres do korespondencji:
Oddział Rehabilitacji,
Szpital Wojewódzki nr 2,
35-301 Rzeszów ul. Lwowska 60