docaneksy - Polski Instytut Spraw Międzynarodowych
download 
Reklamacja Transkrypt
aneksy - Polski Instytut Spraw Międzynarodowych
ANEKSY Komunikat o spotkaniu Współprzewodniczących Grupy do Spraw Trudnych w stosunkach polsko-rosyjskich (Bruksela, 1–2 lutego 2008 roku) W dniach 1–2 lutego 2008 r. w Brukseli odbyło się nieformalne spotkanie Współprzewodniczących Grupy do Spraw Trudnych, wynikających ze złożonej historii stosunków polsko-rosyjskich: prof. A.D. Rotfelda, byłego ministra SZ RP i prof. A.W. Torkunowa, rektora MGIMO. Obaj Współprzewodniczący uzgodnili zasady przyszłego funkcjonowania Grupy w nowym składzie i sposobów wykorzystania dotychczasowego dorobku jej prac od powstania w 2002 roku. W najbliższym czasie obie strony dokonają inwentaryzacji i oceny tych dokonań. Współprzewodniczący uznali za ważne maksymalne wykorzystanie istniejącego niezależnie od działania Grupy bogatego dorobku w przedmiocie badań nad stosunkami dwustronnymi – dokonań historyków, opracowań służb archiwalnych i materiałów zebranych przez różne inne instytucje państwowe. Zgodzili się, że należy szerzej rozpowszechnić już istniejące wspólne wydawnictwa i podkreślili znaczenie środków masowego przekazu w przybliżaniu opinii publicznej obu państw pozytywnych efektów polsko-rosyjskiego współdziałania w zakresie problematyki historycznej. Współprzewodniczący odnotowali wagę utrzymania symetrii w składzie polskiej i rosyjskiej Grupy. Zaakcentowali potrzebę nadania Grupie w głównej mierze charakteru społecznego i eksperckiego, co wiąże się z obecnością w jej składzie osób, które nie tylko dobrze znają historię dwustronnych stosunków, lecz są zdolne do pracy na bazie zbliżonych poglądów i wartości. Skoro ważnym elementem budowy zrozumienia i zaufania może i powinno być włączenie się do dialogu Kościoła Rzymskokatolickiego w Polsce i Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej, Współprzewodniczący zamierzają przeprowadzić stosowne konsultacje w celu wypracowania konkretnych mechanizmów i form włączenia obu kościołów do polsko-rosyjskiego dialogu. Współprzewodniczący przywiązują wagę do tego by – niezależnie od oficjalnych posiedzeń – stymulować badawczą i społeczną aktywność uczestników Grupy. Rozważana jest idea wspólnej publikacji naukowej. Posiedzenie Grupy w nowym składzie planowane jest w maju 2008 roku w Warszawie. Piotr Paszkowski Rzecznik Prasowy MSZ Komunikat o wynikach pracy posiedzenia Wspólnej Polsko-Rosyjskiej Grupy do Spraw Trudnych (Warszawa, 12–14 czerwca 2008 roku) 1. W dniach 12–14 czerwca 2008 odbyło się w Warszawie pierwsze spotkanie Polsko-Rosyjskiej Grupy do Spraw Trudnych w odnowionym składzie (lista polskich i rosyjskich członków Grupy – w załączeniu). 2. Współprzewodniczący Grupy – prof. dr hab. Adam D. Rotfeld i prof. Anatolij W. Torkunow – poinformowali uczestników Grupy do Spraw Trudnych o swoich dotychczasowych BIAŁE PLAMY – CZARNE PLAMY 879 Komunikaty Grupy do Spraw Trudnych kontaktach i wstępnych ustaleniach przyjętych w czasie spotkań w Brukseli (1–2 lutego 2008 roku) i w Moskwie (19 maja 2008 roku). 3. Uczestnicy zgodzili się, że w dalszych pracach uwzględnić należy dotychczasowy dorobek Grupy od momentu jej powołania do życia w 2002 roku. Z tego względu przyjęto zalecenie, aby dokonać swoistej inwentaryzacji i przeglądu osiągnięć oraz oceny wykonanej pracy – zwłaszcza w uzyskaniu dostępu i publikacji nieznanych dokumentów mających istotne znaczenie dla polsko-rosyjskich relacji. Dotyczy to również wspólnych polsko-rosyjskich publikacji z zakresu historii najnowszej i wzajemnego dostępu do archiwów. W tym kontekście zalecono intensyfikację badań i podjęcie prac, których wyniki będą udostępniane pod auspicjami Grupy do Spraw Trudnych opinii publicznej w obu krajach. 4. W dyskusji na temat mandatu i nowych zadań Grupy odnotowano, że w ostatnich latach stosunki polityczne, społeczne oraz między środowiskami naukowymi obu krajów nie odpowiadały oczekiwaniom opinii publicznej w Polsce i w Rosji. Uczestnicy Grupy z satysfakcją stwierdzili poprawę klimatu politycznego, który stwarza warunki do rozwiązywania spraw trudnych i drażliwych, jakie pozostawiła nam w spadku historia. Wyrażono opinię, że sprawy te nie powinny być przedmiotem gry politycznej; wymagają one ze strony polityków i badaczy odwagi i odpowiedzialności w ich wyjaśnianiu i rozwiązywaniu. Dotyczy to w szczególności definitywnego wyjaśnienia wszystkich okoliczności związanych ze zbrodnią katyńską i podjęcia w tej mierze stosownych decyzji politycznych. 5. Jednym z istotnych celów działania Grupy do Spraw Trudnych jest oczyszczanie drogi i usuwanie przeszkód w procesie podejmowania decyzji na najwyższym szczeblu, które stworzą trwały fundament partnerskich stosunków opartych na prawdzie i wzajemnym szacunku. 6. Zadaniem Grupy do Spraw Trudnych nie jest zastępowanie kompetentnych instytucji i organów państwa powołanych do rozwoju wzajemnych stosunków między Rzecząpospolitą Polską a Federacją Rosyjską. Może ona i powinna ułatwiać rozwiązywanie tych problemów z przeszłości, które blokują i utrudniają wzajemne relacje i podejmowanie stosownych decyzji. 7. Wiele uwagi uczestnicy Grupy poświęcili koncepcji wspólnej publikacji historyczno-dokumentacyjnej, której celem będzie przedstawienie z polskiej i rosyjskiej perspektywy wielu kluczowych i kontrowersyjnych problemów XX wieku w relacjach między naszymi narodami i państwami. Sprawa ta będzie przedmiotem dalszej debaty w czasie następnego spotkania Grupy do Spraw Trudnych. 8. Uczestnicy Grupy z aprobatą przyjęli informację współprzewodniczących o ich kontaktach z przedstawicielami hierarchii Kościoła Rzymskokatolickiego w Polsce i Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej. Zasygnalizowana gotowość obu kościołów aktywnego włączenia się do dialogu społecznego i zbliżenia między narodami Polski i Rosji sprzyjać będzie pogłębieniu wymiaru duchowego w kształtowaniu nowego typu stosunków. 9. Grupa do Spraw Trudnych w relacjach polsko-rosyjskich wyraża podziękowanie najwyższym przedstawicielom państwa polskiego za zainteresowanie jej pracami, czego świadectwem było przyjęcie współprzewodniczących przez Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego oraz robocze spotkania z Prezesem Rady Ministrów RP Donaldem Tuskiem i Ministrem Spraw Zagranicznych Radosławem Sikorskim, którzy zostali poinformowani o planach i wynikach dotychczasowych prac. 10. Grupa z uznaniem i podziękowaniem odniosła się do sugestii Prezesa Rady Ministrów RP Donalda Tuska, aby w 70. rocznicę wybuchu II wojny światowej zorganizować w Polsce konferencję naukową – z udziałem uczonych z zainteresowanych państw – poświęconą genezie i skutkom wojny zapoczątkowanej 1 września 1939 roku. Uzgodniono, że następne spotkanie Grupy odbędzie się w Moskwie jesienią 2008 roku. 880 BIAŁE PLAMY – CZARNE PLAMY Komunikaty Grupy do Spraw Trudnych Komunikat z posiedzenia Polsko-Rosyjskiej Grupy do Spraw Trudnych (Moskwa, 27–28 października 2008 roku) W dniach 27–28 października 2008 roku w Moskwie odbyło się drugie posiedzenie Polsko-Rosyjskiej Grupy do Spraw Trudnych w odnowionym składzie. Posiedzenie Grupy otworzył Minister Spraw Zagranicznych Rosji Siergiej Ławrow, który wezwał do odpolitycznienia problemów wspólnej historii. Współprzewodniczący Grupy profesor Adam D. Rotfeld i akademik Anatolij Torkunow przedstawili uczestnikom raport o wynikach prac obu stron od czasu ostatniego posiedzenia. Na początku Współprzewodniczący poinformowali przedstawicieli prasy o osiągniętych dotychczas rezultatach i dalszych planach Grupy. Uczestnicy Grupy wnikliwie i szczegółowo omówili wcześniej zaprezentowane propozycje książki, po czym uzgodnili ostateczną koncepcję wspólnej publikacji, dotyczącej trudnych spraw w polsko-rosyjskich relacjach. W publikacji będą poruszone między innymi kwestie okresu międzywojennego, genezy II wojny światowej, zbrodni katyńskiej oraz inne, dotyczące stosunków dwustronnych, w tym – ostatnich dziesięcioleci. Podczas posiedzenia przedstawiono listę autorów odpowiedzialnych za poszczególne rozdziały publikacji. Uczestnicy ustalili, że do połowy kwietnia 2009 roku zaprezentują wstępne wersje swoich tekstów. Uczestnicy Grupy zaaprobowali projekt przygotowania innej publikacji, w związku ze zbliżającą się 70. rocznicą wybuchu II wojny światowej. Odpowiedzialność za przygotowanie tej publikacji wzięły na siebie Moskiewski Państwowy Instytut Stosunków Międzynarodowych (MGIMO) i Polski Instytut Spraw Międzynarodowych (PISM). Uczestnicy Grupy zwrócili uwagę na konieczność ułatwienia dostępu do materiałów archiwalnych; pozwoliłoby to na przyspieszenie prac nad wspomnianymi publikacjami. S. Ławrow zadeklarował gotowość pomocy na rzecz łatwiejszego dostępu do Archiwum Polityki Zagranicznej Federacji Rosyjskiej, co zostało życzliwie przyjęte przez uczestników. Uczestnicy zwrócili uwagę, że liczne sprawy związane ze zbiorami archiwalnymi mogą być załatwione w normalnym trybie, zgodnie z obowiązującymi uregulowaniami międzypaństwowymi. Uczestnicy Grupy zwrócili się do przywódców obu państw, by uznali za sprawę ważną zwiększenie wysiłków mających na celu właściwe wyjaśnienie wszystkich okoliczności zbrodni katyńskiej dokonanej przez reżim stalinowski, co umożliwiłoby zdjęcie jej z porządku dziennego w stosunkach między naszymi społeczeństwami i państwami. Grupa wyraziła gotowość rozpatrzenia możliwych działań zmierzających do osiągnięcia tego celu. Strona polska wyraziła wdzięczność stronie rosyjskiej za gościnność i efektywną organizację prac. Zgodnie z zasadą rotacji, postanowiono zwołać następne posiedzenie Grupy w Polsce, w drugiej połowie maja 2009 roku. Komunikat końcowy z posiedzenia Polsko-Rosyjskiej Grupy do Spraw Trudnych (Kraków, 28–29 maja 2009 roku) W dniach 28–29 maja 2009 roku odbyło się w Krakowie trzecie posiedzenie plenarne Polsko-Rosyjskiej Grupy do Spraw Trudnych. BIAŁE PLAMY – CZARNE PLAMY 881 Komunikaty Grupy do Spraw Trudnych 1. Współprzewodniczący Grupy – prof. Adam Daniel Rotfeld i akademik Anatolij W. Torkunow dokonali oceny prac Grupy w okresie od ostatniego posiedzenia w Moskwie (27–28 październiak 2008 roku). Określone zostały też plany i oczekiwania związane z obecnym etapem prac nad wspólną publikacją o trudnych problemach w polsko-rosyjskich relacjach w XX wieku. 2. Uczestnicy Grupy uzgodnili ostatecznie treść i parametry wspólnej publikacji, dokonali wymiany przygotowanych tekstów i ustalili, że w czasie następnego posiedzenia podejmą definitywną decyzję w sprawie przekazania wszystkich rozdziałów książki do wydawnictwa z zamiarem przygotowania edycji w języku polskim i rosyjskim. Postanowiono przekazać zainteresowanej opinii publicznej oraz prasie uzgodniony konspekt przyszłej publikacji. 3. W przeddzień 70. rocznicy zbrodni katyńskiej najwięcej uwagi poświęcono tej tragedii, która znajduje się w centrum zainteresowania opinii publicznej. Uczestnicy Grupy jednomyślnie poparli propozycję, by opinia publiczna obu państw podjęła wspólne kroki na rzecz zachowania pamięci o ofiarach zbrodni katyńskiej; opowiedzieli się za nadaniem stosownym wysiłkom obu stron charakteru trwałego i instytucjonalnego. Współprzewodniczący Grupy zostali upoważnieni do przygotowania konkretnych propozycji adresowanych do ministrów spraw zagranicznych i przywódców obu państw. 4. Grupa wspólnie opowiedziała się za zachowaniem pamięci i utrzymaniem w należytym stanie miejsc spoczynku jeńców wojennych i represjonowanych Polaków i Rosjan na terytorium obu państw. 5. Uczestnicy z aprobatą przyjęli informację o spotkaniu Współprzewodniczących Grupy z arcybiskupem Hilarionem, metropolitą wołokołamskim, które odbyło się w Moskwie 24 kwietnia 2009 roku. 6. Uczestnicy wyrazili wdzięczność Kardynałowi Stanisławowi Dziwiszowi, metropolicie krakowskiemu za spotkanie i słowa poparcia skierowane do Grupy do Spraw Trudnych. 7. Z wdzięcznością i uznaniem przyjęto gotowość wysokich hierarchów Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej i Kościoła Rzymskokatolickiego w Polsce, by nadać duchowy i moralny wymiar procesowi przezwyciężania trudności na drodze do pogłębienia wzajemnego zrozumienia. 8. Uczestnicy Grupy odnotowali z zadowoleniem konstruktywny przebieg i wyniki międzynarodowej konferencji poświęconej genezie II wojny światowej (Warszawa, 26–27 maja 2009 roku). Aktywny udział w konferencji wzięli przedstawiciele Grupy do Spraw Trudnych. Owocna praca uczonych z Polski, Rosji, Niemiec i innych państw jest konkretnym przykładem naukowego dialogu i przeciwdziałania próbom fałszowania historii. 9. Uczestnicy wyrazili podziękowanie Prezydentowi Miasta Krakowa, prof. Jackowi Majchrowskiemu za okazaną gościnność. 10. Strony uzgodniły, że zgodnie z zasadą rotacji następne posiedzenie Grupy odbędzie się w Rosji jesienią 2009 roku. Komunikat końcowy z posiedzenia Polsko-Rosyjskiej Grupy do Spraw Trudnych (Moskwa, 9 listopada 2009 roku) W dniu 9 listopada 2009 roku odbyło się kolejne posiedzenie Polsko-Rosyjskiej Grupy do Spraw Trudnych. Uczestników powitał wiceminister Spraw Zagranicznych Rosji A. Gruszko. Obaj współprzewodniczący Grupy w swoich wystąpieniach przedstawili krótki przegląd działalności od ostatniego posiedzenia w Krakowie (maj 2009 roku) i odnotowali pozytywne zmiany w dialogu historycznym między społeczeństwem polskim a rosyjskim. Odnotowano w 882 BIAŁE PLAMY – CZARNE PLAMY Komunikaty Grupy do Spraw Trudnych szczególności wyniki wizyty Premiera Rosji W. Putina w Polsce (1 września 2009 roku) oraz wystąpienie Prezydenta Rosji D. Miedwiediewa, opublikowane na jego blogu (30 października 2009 roku), w którym jednoznacznie podkreślił on konieczność „badania przeszłości, przezwyciężania obojętności oraz tendencji do zapominania tragicznych kart z przeszłości”. Współprzewodniczący odnotowali znaczenie społecznego i publicznego wymiaru działalności Grupy, w tym opublikowanie przez PISM i MGIMO wspólnego wydawnictwa poświęconego genezie i przyczynom II wojny światowej, którego inspiracją były prace Grupy. Została również odnotowana publikacja specjalnego „Wiestnika MGIMO”, poświęconego 70. rocznicy wybuchu wojny, którego większą część stanowią teksty autorów – członków Grupy. Współprzewodniczący podkreślili znaczenie współdziałania Grupy z innymi instytucjami dialogu, a w szczególności z Forum Dialogu Obywatelskiego oraz Senacką Grupą Polska–Rosja. Uczestnicy Grupy skoncentrowali się na finalizowaniu prac nad wspólną publikacją – szczegółowo zostały rozpatrzone kwestie dotyczące historiografii, stosunków między naszymi krajami w trakcie i bezpośrednio po zakończeniu II wojny światowej oraz zagadnienia „polityki historycznej”. Dyskusja przebiegała w duchu wzajemnego szacunku; cechowało ją profesjonalne podejście w odniesieniu do spraw będących przedmiotem debaty. Uczestnicy Grupy omówili konkretne kroki wynikające z oświadczeń premierów obu krajów z 1 września 2009 roku, w tym dotyczące utworzenia Ośrodków Wspólnej Historii. Uczestnicy Grupy opowiedzieli się za powołaniem takich Ośrodków historyczno-memorialnych, które byłyby instytucjami niepaństwowymi i niekomercyjnymi. Współprzewodniczący wyrazili gotowość przedstawienia rządom obu państw swoich poszerzonych propozycji dotyczących utworzenia takich ośrodków. Uczestnicy Grupy omówili propozycje dotyczące organizacji uroczystości upamiętniających 70. rocznicę zbrodni katyńskiej w kwietniu 2010 roku Współprzewodniczący zwrócą się do Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej oraz Kościoła Rzymskokatolickiego w Polsce z prośbą o wspólne upamiętnienie Ofiar Zbrodni Katyńskiej i innych ofiar reżimu stalinowskiego, spoczywających w Katyniu. Uczestnicy Grupy zdecydowali, że następne specjalne posiedzenie odbędzie się w Smoleńsku w kwietniu 2010 roku – przy okazji ceremonii upamiętnienia dokonanych w Katyniu zbrodni. Uczestnicy Grupy odnotowali potrzebę zwrócenia szczególnej uwagi na 90. rocznicę wojny polsko-bolszewickiej 1920 roku – z uwzględnieniem stosownych ceremonii rocznicowych w miejscach pochówku ofiar wojny i jeńców zmarłych w niewoli. Uczestnicy odnotowali celowość zorganizowania w związku z tą tragiczną rocznicą prezentacji zbioru dokumentów poświęconego sowieckim jeńcom wojennym, jak również rozważenia możliwości zorganizowania konferencji historycznej upamiętniającej tę rocznicę. Uczestnicy wyrazili swoje uznanie dla kierownictw Ministerstw Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej i Federacji Rosyjskiej za stałe wsparcie, które sprzyja rozwijaniu działalności Grupy. Kolejne posiedzenie Grupy planowane jest w czerwcu 2010 roku w Warszawie. Podczas tego posiedzenia odbędzie się prezentacja wspólnej publikacji dotyczącej spraw trudnych w polsko-rosyjskich relacjach. BIAŁE PLAMY – CZARNE PLAMY 883 Komunikaty Grupy do Spraw Trudnych Komunikat końcowy z posiedzenia Polsko-Rosyjskiej Grupy do Spraw Trudnych (Warszawa, 4 października 2010 roku) W dniu 4 października 2010 roku odbyło się w Warszawie szóste plenarne posiedzenie Polsko-Rosyjskiej Grupy do Spraw Trudnych. W imieniu Ministra Spraw Zagranicznych RP uczestników powitał podsekretarz stanu w MSZ, min. Henryk Litwin. Obaj współprzewodniczący Grupy – prof. Adam D. Rotfeld i akademik Anatolij W. Torkunow – dokonali podsumowania i oceny pracy GST od momentu jej powołania na wiosnę 2008 r. Szczególną uwagę poświęcono wydarzeniom ostatniego roku – po moskiewskiej sesji Grupy (9 listopada 2009 roku) i spotkaniu współprzewodniczących z premierami obu państw – Donaldem Tuskiem i Władimirem Putinem – w Smoleńsku (7 kwietnia 2010 roku). Wstrząsem dla narodów Polski i Rosji była tragiczna katastrofa w Smoleńsku, w której zginął 10 kwietnia 2010 r. Prezydent RP Lech Kaczyński i 95 towarzyszących mu osób – wśród nich wybitni przedstawiciele polskiego życia politycznego i społecznego, najwyżsi dowódcy Wojska Polskiego, ludzie kultury oraz reprezentanci Rodzin Katyńskich. Uczestnicy Grupy do Spraw Trudnych odnotowali znaczącą rolę i wielki wkład, jaki do jej prac wnieśli min. Andrzej Kremer, wiceminister spraw zagranicznych RP, Andrzej Przewoźnik, Sekretarz Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa oraz Andrzej Sariusz-Skąpski, Prezes Federacji Rodzin Katyńskich, którzy również ponieśli śmierć w katastrofie lotniczej w pobliżu Smoleńska. Spontaniczne wyrazy szczerego współczucia i głębokiej sympatii okazywane Polakom przez miliony Rosjan dyktowane odruchem serca były dodatkowym impulsem w procesie zbliżania i porozumienia między naszymi narodami. Współprzewodniczący konstatowali, że zakończenie pracy nad wspólnym tomem Białe Plamy – Czarne Plamy. Sprawy trudne w polsko-rosyjskich stosunkach 1918–2008 zamyka pierwszy etap w pracy Grupy. Równoczesna publikacja stanowiska polskich i rosyjskich uczonych, archiwistów i badaczy o kluczowych problemach w polsko-rosyjskich relacjach na przestrzeni ostatnich dziewięćdziesięciu lat jest pierwszą tego rodzaju wspólną próbą usystematyzowania naszej wiedzy o przeszłości w polsko-rosyjskich relacjach i zaprezentowania opinii publicznej zróżnicowanych punktów widzenia na sprawy, które kładły się cieniem na wzajemne stosunki między narodami Polski i Rosji. Uzgodniono, że współprzewodniczący Grupy zwrócą się do ministrów edukacji i szkolnictwa wyższego obu państw, aby zalecili wprowadzenie opublikowanego wspólnego tomu do szkolnych bibliotek, jako materiału pomocniczego dla nauczycieli historii. Odnotowano konieczność podjęcia kroków, które sprzyjałyby zachęcaniu i przygotowaniu do badań stosunków polsko-rosyjskich przedstawicieli młodej generacji uczonych. Uzgodniono potrzebę ustanowienia form i sposobów dalszych badań i docierania do dokumentów o tych sprawach, które są opinii publicznej mało znane lub nadal pozostają niewyjaśnione. W tym kontekście polscy uczestnicy nawiązali do zapowiedzi min. Siergieja Ławrowa o ułatwieniu wzajemnego dostępu do archiwów MSZ i postulowali stopniowe przygotowanie wielotomowego zbioru dokumentów dyplomatycznych o polsko-radzieckich stosunkach w okresie wojny i po wojnie. Podniesiono również sprawę wymiany archiwaliów, które mają szczególne znaczenie dla pamięci narodowej Polaków i Rosjan (polscy uczestnicy wymienili przykładowo „Archiwum Belwederskie”, którym zainteresowane jest powstające Muzeum Józefa Piłsudskiego). Strona rosyjska przedstawiła sugestię kilku międzynarodowych spotkań naukowych, poświęconych 884 BIAŁE PLAMY – CZARNE PLAMY Komunikaty Grupy do Spraw Trudnych 90. rocznicy Traktatu Ryskiego, umowy Sikorski–Majski z 1941 roku oraz sprawie Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR w czasie wojny. Grupa odnotowała z uznaniem realizację decyzji Prezydenta Federacji Rosyjskiej, Dmitrija Miedwiediewa w sprawie systematycznego odtajniania i przekazywania stronie polskiej dokumentów i materiałów dotyczących sprawy zbrodni katyńskiej. Stwierdzono przy tej okazji, że postępy i osiągnięcia Polsko-Rosyjskiej Grupy do Spraw Trudnych budzą żywe zainteresowanie w wielu państwach i spotykają się tam z wyrazami wysokiego uznania. Uczestnicy Grupy przyjęli do wiadomości informację o postępie prac nad powołaniem do życia pod auspicjami ministrów kultury RP i FR ośrodków polsko-rosyjskiego dialogu i porozumienia. Jest to realizacja decyzji premierów obu państw podjętej w Sopocie (1 września 2009 roku) i potwierdzonej w Smoleńsku (7 kwietnia 2010 roku). Zgodnie z zaleceniem rządów obu państw członkowie Polsko-Rosyjskiej Grupy do Spraw Trudnych mogliby – po utworzeniu odpowiednich centrów w Polsce i Rosji – pełnić funkcję międzynarodowej rady konsultacyjnej w sprawach programowych. Uzgodniono, że członkowie Grupy będą aktywnie włączać się do badań i wspólnych projektów realizowanych zarówno przez Centra Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia, jak też inne instytucje i ośrodki. Mandat tych instytucji powinien obejmować również poszukiwania archiwalne i badania historyczne, które mogą być sponsorowane przez różne resorty – w tym ministerstwa nauki i szkolnictwa wyższego Polski i Rosji. Szczególną uwagę zwrócono na sprawy współpracy Rosji z Unią Europejską w kontekście polskiej prezydencji w UE w roku 2011. Zalecono, by we współpracy rozmaitych zespołów nad różnymi projektami badawczymi stosować zasadę tzw. „zmiennej geometrii”. Omówiono inicjatywę organizowania trójstronnych spotkań z udziałem uczonych z Polski, Rosji i Niemiec. Nowym obszarem współpracy – zgodnie z sugestią przewodniczących Komisji Spraw Zagranicznych Sejmu RP i Dumy Państwowej FR oraz izb wyższych obu parlamentów – mogą być wspólne badania nad utrwalonymi w świadomości społecznej obrazami Polaków w Rosji i Rosjan w Polsce. Zebrane na ten temat materiały mogą być przedmiotem wspólnej polsko-rosyjskiej konferencji z udziałem uczonych i parlamentarzystów obu państw. Uczestnicy z wdzięcznością przyjęli informację przekazaną przez Fundację Ekumeniczną „Tolerancja”, że jej Kapituła przyznała medal „Zasłużony dla Tolerancji” za rok 2010 Polsko-Rosyjskiej Grupie do Spraw Trudnych. Uczestnicy wyrazili podziękowanie Prezydentowi RP Bronisławowi Komorowskiemu za wysoką ocenę pracy Grupy do Spraw Trudnych. Ze szczególną uwagą przyjęto słowa uznania i zachęty do dalszych wysiłków zmierzających do porozumienia i pojednania między narodami Polski i Rosji. Strony uzgodniły, że – zgodnie z zasadą rotacji – następne posiedzenie Grupy odbędzie się w Rosji wiosną 2011 roku (dokładny termin będzie uzgodniony w trybie roboczym). BIAŁE PLAMY – CZARNE PLAMY 885 Przesłanie współprzewodniczących Grupy do Spraw Trudnych wynikających z historii polsko-rosyjskich stosunków Minister Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej Radosław Sikorski Minister Spraw Zagranicznych Federacji Rosyjskiej Siergiej Ławrow Szanowni Panowie Ministrowie, Jak Panom wiadomo, w dniach 28–29 maja 2009 roku w Krakowie odbyło się trzecie posiedzenie Grupy, w czasie którego uczestnicy ostatecznie uzgodnili formułę i strukturę wspólnej publikacji, poświęconej złożonym problemom wspólnej historii i dokonali wymiany przygotowanych tekstów. Omówiona i zatwierdzona została też inna wspólna publikacja przygotowana z udziałem Grupy, poświęcona genezie drugiej wojny światowej. Uczestnicy Grupy omówili również sprawy związane z włączeniem się Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej i Kościoła Rzymskokatolickiego w Polsce do dwustronnego dialogu społecznego, w szczególności w kwestiach historycznych. Prace Grupy przebiegały – jak zwykle – w konstruktywnej i przyjaznej atmosferze. Uczestnicy odnotowali przy tej sposobności, że w sprawie zbrodni katyńskiej prace Grupy osiągnęły granice tego, co jest możliwe w ramach jej kompetencji i nie może ona zapewnić dalszego postępu bez właściwego wsparcia ze strony ministrów spraw zagranicznych i przywódców obu państw. Zważywszy na to, że zbliżające się rocznice 70-lecia wybuchu drugiej wojny światowej i tragedii katyńskiej mogą stać się dodatkowym czynnikiem pobudzania negatywnych emocji wokół spraw historycznych i utrudnić rozwój stosunków między naszymi państwami, Grupa powierzyła współprzewodniczącym przygotowanie konkretnych propozycji w sprawie rozwiązania kwestii zbrodni katyńskiej i przedłożenia ich do wiadomości ministrom spraw zagranicznych i przywódcom Polski oraz Rosji. Uczestnicy jednomyślnie opowiedzieli się za przedstawieniem przywódcom obu państw zalecenia podjęcia nowych wspólnych kroków dla upamiętnienia ofiar Katynia i umożliwienia swobodnego dostępu do wszystkich dokumentów związanych z tą sprawą. W opinii uczestników Grupy sprawą istotną jest nadanie odpowiednim wysiłkom stron charakteru trwałego i instytucjonalnego oraz wspólne i ostateczne zdjęcie sprawy zbrodni katyńskiej z porządku dziennego w dwustronnych relacjach. Kierując się powyższymi motywami, a także opiniami, wyrażonymi podczas obrad, współprzewodniczący proponują rozważenie sprawy utworzenia w Rosji (np. w Smoleńsku) i w Polsce (w Warszawie) dwóch polsko-rosyjskich ośrodków, które zajmowałyby się uwiecznieniem pamięci oraz dokumentowaniem i prowadzeniem prac archiwalnych. Powołane do życia instytucje (np. Polsko-Rosyjski Dom Wspólnej Historii) podejmowałyby działania również w szerszym zakresie spraw dotyczących problematyki historyczno-memorialnej. W szczególności instytucje te mogłyby pełnić następujące funkcje: – Upamiętnianie ofiar i moralno-polityczne osądzenie winnych tej zbrodni; 886 BIAŁE PLAMY – CZARNE PLAMY Przesłanie współprzewodniczących Grupy do Spraw Trudnych – Utrzymanie w należytym stanie miejsc pochówku, zarówno związanych ze zbrodnią katyńską, jak i innych polskich i rosyjskich miejsc pochówku na terytoriach obu państw; – Przeciwdziałanie próbom fałszowania historii poprzez wspieranie badań historycznych; – Działalność edukacyjna, adresowana przede wszystkim do młodego pokolenia. Przywódcy obu państw mogliby mianować osoby odpowiedzialne za wykonanie tej decyzji. Podjęcie wspólnej decyzji przez rządy obu państw i poinformowanie o tym opinii publicznej w czasie zaplanowanej na jesień bieżącego roku wizyty premiera Federacji Rosyjskiej w Polsce byłoby ważnym krokiem na drodze poprawy i kształtowania nowego typu wzajemnych polsko-rosyjskich stosunków. Decyzja taka usunęłaby istotne przeszkody, które wywierają w ostatnich latach negatywny wpływ na polsko-rosyjskie relacje i są wykorzystywane przez określone środowiska do zaogniania nieprzyjaznych emocji. Spotkania współprzewodniczących z wysokimi hierarchami Kościoła Rzymskokatolickiego w Polsce i Patriarchatu Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej upewniły nas, że Kościół w Polsce i Cerkiew w Rosji są gotowe aktywnie włączyć się w rozwiązanie tej sprawy i szerzej – w proces zbliżenia obu naszych narodów. Profesor Adam D. Rotfeld Akademik Anatolij W. Torkunow Warszawa–Moskwa, 22 czerwca 2009 roku BIAŁE PLAMY – CZARNE PLAMY 887
