Cel badania stanowiło zaproponowanie nowych metod pomiaru

Nr wniosku: 185220, nr raportu: 6645. Kierownik (z rap.): dr Magdalena Muszyńska
Cel badania stanowiło zaproponowanie nowych metod pomiaru podobieństwa rozkładów
umieralność w grupie wybranych populacji, np. krajów, regionów, grup społecznych. Cel ten został
zrealizowany przy wskazaniu możliwości zastosowania miar stosowanych powszechnie w analizach
nierówności dochodowych lub analizy parametrów szacowanych matematycznych modeli
umieralności. Pomimo, iż we wcześniejszych publikacjach podjęta już została dyskusja dotycząca
wzrostu różnic w rozkładach umieralności w grupie krajów rozwiniętych lub na świecie, miary, które
stanowiły podstawę tej dyskusji, albo odnosiły się do pojedynczego parametru rozkładu lub obarczone
były błędami pomiaru. Ważne dla badań prowadzonych na podstawie zaproponowanych indeksów jest
także to, iż mogą być dekomponowane w celu ustalenia jaki wpływ na różnice w rozkładach ma każdy
z parametrów, a także umożliwiają badanie wpływu śmiertelności ze względu na wybrane przyczyny
zgonów na podobieństwa i różnice w rozkładach umieralność w grupie krajów. W rezultacie, na
podstawie zaproponowanych miar, możliwe jest wskazanie, który z parametrów ma dominujący
wpływ na występujące różnice pomiędzy rozkładami umieralności, jak różnice te zmieniały się w
czasie i który z parametrów był czynnikiem decydującym o tych zmianach. W badaniu zaproponowane
zostały dwie nowe metody pomiaru podobieństwa rozkładów umieralności, stworzone wagi, które
pozwalają na agregacje tablic trwania życia dla poszczególnych populacji dla ogólnej tablicy trwania
życia oraz wskazane znaczenie dodatkowych informacji dotyczących rozkładów umieralności, które są
uzyskiwane na podstawie zestawu wskaźników nierówności oraz wskaźników skonstruowanych
analogicznie do miar ubóstwa dochodowego.
Pierwsza z zaproponowanych metod pomiaru podobieństwa rozkładów sformułowana została
na podstawie koncepcji „ekwiwalentnej długości trwania życia”, która już w 1983 została
przedstawiona przez Silbera jako przykład zastosowania koncepcji Funkcji Dobrobytu Społecznego do
pomiaru różnic w rozkładach długości trwania życia, jednak nie była dotychczas stosowana do
pomiaru podobieństwa rozkładów umieralność w grupie wybranych populacji. Zastosowanie
zaproponowanych indeksów do badania różnic w rozkładach umieralności w krajach rozwiniętych
wskazało także na fakt, iż ze względu na to, iż rozkłady umieralności w poszczególnych krajach są
zbliżone do normalnych są one dostatecznie dobrze opisane przez dwa parametry rozkładu: średnią, a
więc oczekiwaną długość trwania życia, oraz odchylenie standardowe wieku w momencie zgonu.
Trzeci parametr rozkładu, asymetria, okazał się mieć nieznaczący wpływ na całkowite zróżnicowanie
rozkładów, a w szczególności w przypadku pomiaru różnic w rozkładach umieralności kobiet.
W przypadku drugiej z zaproponowanych w badaniu metod, po raz pierwszy wskazane zostało
zastosowanie parametrów matematycznego modelu umieralności do pomiaru zróżnicowania
rozkładów umieralności. W badaniu zastosowano parametry modelu Gompertza, który opisuje rozkład
umieralności na podstawie normalnego trwania życia oraz współczynnika starzenia. Ze względu na to,
iż model ten jest dobrze dopasowany do danych empirycznych dotyczących długości trwania życia
osób dorosłych, dwa parametry opisują w jednoznaczny sposób rozkłady umieralności, a wyniki
dotyczące różnic rozkładów sformułowane na podstawie porównań tych współczynników pozwalają
na sformułowanie wniosków dotyczących innych aspektów różnic w rozkładach umieralności innych
niż indeksy zaproponowane w pierwszej części badania.
W badaniu wskazano także, iż w celu odpowiedzi na pytanie dotyczące tego, co oznacza niska,
a co wysoka umieralność, pomocne okazały się się rankingi krajów konstruowane w oparciu o średnią
długości życia oraz trzy indeksy oceniające zasięg, głębokość oraz dotkliwość ubóstwa.
W części aplikacyjnej badania, zaproponowane metody pomiaru zastosowane zostały w celu
odpowiedzi na pytanie dotyczące zmian różnic w rozkładach umieralności pomiędzy krajami lub
podgrupami krajów rozwiniętych w ostatnich dziesięcioleciach. Wyniki badania wskazały na rosnące
różnice pomiędzy krajami rozwiniętymi ze względu na uwzględnione parametry rozkładów
umieralności, większe i rosnące różnice w rozkładach występujące dla mężczyzn niż dla kobiet, a
także większe i rosnące różnice w rozkładach umieralności w grupie krajów Europy ŚrodkowoWschodniej niż w grupie pozostałych krajów rozwiniętych, przy relatywnie stałych różnicach w grupie
krajów Zachodnich. W badanych latach odnotowano także wzrost różnic pomiędzy średnim poziomem
obu parametrów w krajach Europy Środkowo-Wschodniej i średnim poziomem w pozostałych krajach
rozwiniętych.