umieralność z powodu wybranych chorób w

Nowiny Lekarskie 2006, 75, 3, 276–278
JERZY GAŁĘCKI, BARTŁOMIEJ GAŁĘCKI
UMIERALNOŚĆ Z POWODU WYBRANYCH CHORÓB W MIEŚCIE POZNANIU – CZĘŚĆ I
MORTALITY FROM SELECTED DISEASES IN POZNAŃ – PART I
Zakład Epidemiologii Katedry Medycyny Społecznej
Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Kierownik Zakładu: dr hab. med. Alicja Krzyżaniak
Streszczenie
Wstęp. Analiza umieralności i ustalenie kierunków jej zmian na przestrzeni czasu określonej populacji może być ważnym miernikiem w ocenie
jej stanu zdrowia. Można tego dokonać w oparciu o pozytywne mierniki, jak rozwój fizyczny, sprawność fizyczna i wydolność wysiłkowa oraz
negatywne mierniki, jak chorobowość, zapadalność czy śmiertelność.
Cel. Celem pracy jest analiza umieralności z powodu wybranych chorób, które nie należą do głównych przyczyn zgonów.
Metodyka. Oceny umieralności dokonano w oparciu o karty zgonu ludności na stałe zamieszkałej w mieście Poznaniu. Posłużyła do tego wyjściowa przyczyna zgonu w latach 1981–2000.
Wyniki. Z powodu chorób układu moczowego podobnie często umierają mężczyźni jak i kobiety. W badanym okresie czasu tyko u mężczyzn
obserwowano zgony z powodu chorób układu płciowego z wyraźną tendencją spadkową oraz pojedyncze zgony wśród kobiet z powodu powikłań ciąży, poronień i porodów. Zaobserwowano wzrost umieralności u obu płci z powodu chorób układu nerwowego i psychicznych oraz
chorób układu kostno-stawowego, mięśniowego i tkanki łącznej. W badanym dwudziestoleciu zaobserwowano spadek umieralności z powodu
chorób krwi i narządów krwiotwórczych tylko w grupie kobiet.
Wnioski. W umieralności z powodu chorób układu moczowego u obu płci nie obserwuje się wyraźnego kierunku zmian. W populacji kobiet
zgony spowodowane chorobami układu kostno-stawowego i tkanki mięśniowej występowały częściej niż w populacji mężczyzn.
SŁOWA KLUCZOWE: umieralność, choroby układu moczowo-płciowego, choroby krwi i układu krwiotwórczego, choroby układu
nerwowego, choroby układu kostno-stawowego i tkanki łącznej.
Summary
Introduction. Mortality analysis and determination of direction of its changes with time can be an important measure of health status of a population. It can be also based on other negative health measurements such as incidence or prevalence, or on positive health measurements (physical
development).
Aim. The aim of the study was the analysis of mortality from selected diseases, which are not main causes of death.
Material and methods. The analysis was done based on the underlying cause of death among that part of the population who lived and died
within the city boundaries throughout 1981–2000.
Results. Mortality from urinary system diseases was similar in both sexes. In whole studied period only individual deaths from pregnancy,
abortion and delivery complications were observed among women and deaths from reproductive organ diseases were observed only in men with
definite decreasing tendency. An increase of mortality from psychiatric, neurological, musculo-skeletal system, systemic inflammatory diseases
was noticed. In the studied twenty years also a decrease of mortality from hematological disorders only in women was noticed.
Conclusion. There are no observed differences between mortality from genito-urinary system diseases among men and women. Deaths from
musculo-skeletal disorders were more frequent in women than in men.
KEY WORDS: mortality, urinogenital system diseases, blood and hematopoetic system diseases, nervosus system diseases, musculoskeletal system diseases, connective tissue diseases.
Wstęp
Analiza umieralności i określenie kierunków jej
zmian na przestrzeni czasu określonej populacji może
być ważnym miernikiem oceny stanu zdrowia populacji.
Można tego dokonać w oparciu o pozytywne mierniki,
jak rozwój fizyczny, sprawność fizyczna i wydolność wysiłkowa oraz o inne negatywne mierniki, jak chorobowość
czy śmiertelność, które wg ekspertów Światowej Organizacji Zdrowia należą do właściwych mierników określających
stan zdrowia danej populacji [1]. Analiza umieralności
może być wyjściową bazą danych do oceny skuteczności
działań służby zdrowia, jak również może być wskazówką
do realizacji zadań profilaktycznych. Jedynie fakt śmierci
i dane osobowe są na ogół pewne. W mniejszym stopniu
pewną jest przyczyna zgonu [2]. Praca stanowi fragment
opracowywanej monografii dotyczącej umieralności w Poznaniu na przestrzeni dwudziestolecia. Dotyczy ona chorób,
które zajmują szóste i dalsze miejsce w randze umieralności
populacji. Część I obejmuje zgony z powodu chorób układu
nerwowego, chorób krwi i układu krwiotwórczego, chorób
układu kostno-stawowego i tkanki łącznej, chorób układu
moczowego i płciowego oraz powikłania ciąży, porodów
i poronień.
Materiał i metoda
Materiałem, który posłużył do badań były karty zgonu a w nich karty statystyczne, z których wybierano do
Umieralność z powodu wybranych chorób w mieście Poznaniu – część I
analizy epidemiologicznej wyjściową przyczynę zgonu
zgodnie z wytycznymi X Rewizji Międzynarodowej
Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych. Materiał badawczy dotyczył ludności zamieszkałej i zmarłej w mieście Poznaniu w latach 1981–2000.
Wyniki zostały przedstawione za pomocą współczynników na 100 tys. ludności z uwzględnieniem płci.
Wyniki badań i ich omówienie
Dane obejmujące badany materiał przedstawiono w
tabelach 1.–4.
Tabela 1. przedstawia problem umieralności z powodu chorób układu moczowego i płciowego we współczynniku na 100 tys. ludności.
Tab. 1. Umieralność powodu chorób układu moczowego i płciowego w m. Poznaniu
Rok
1981
1982
1983
1984
1985
1986
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
Choroby
układu moczowego
M
K
21,8
18,0
10,2
10,7
17,9
16,5
14,4
11,8
13,0
14,5
16,9
16,2
17,1
11,3
19,2
17,6
17,3
15,6
18,7
17,3
19,5
15,0
15,7
15,5
16,1
14,8
19,1
15,1
12,5
12,3
14,4
13,6
14,4
15,5
14,5
18,5
9,3
18,8
16,4
12,7
Choroby
układu płciowego
M
K
5,0
–
5,7
–
3,3
–
3,7
–
2,3
–
2,9
–
4,0
–
4,3
–
2,2
–
1,4
–
2,5
–
2,9
–
0,4
–
1,8
–
1,1
–
–
–
1,1
–
0,4
–
0,4
–
1,1
0,3
M – mężczyźni; K – kobiety
Z powodu chorób układu moczowego umieralność
mężczyzn i kobiet jest prawie na podobnym poziomie.
Przyczyną zgonów są w głównej mierze choroby nerek,
takie jak niewydolność przewlekła nerek, czy też przewlekłe zapalenie.
W całym dwudziestoleciu nie obserwuje się wyraźnego kierunku zmian w umieralności. Problem ten porusza także w swojej pracy J. Zieliński [3]. Z powodu
chorób układu płciowego nie obserwuje się zgonów u
kobiet. Są to przypadki sporadyczne – w badanym okresie zdarzył się tylko jeden taki zgon. Wśród mężczyzn
rejestruje się zgony z tego powodu, obserwując jednocześnie w badanym okresie wyraźny spadek wielkości
współczynnika umieralności z 5,7 w 1982 do 0,4 w 1999
roku na 100 tys. ludności.
277
W grupie chorób układu kostno-stawowego, mięśniowego i tkanki łącznej zaobserwowano dominację reumatoidalnego zapalenia stawów i tocznia układowego jako najczęściej stwierdzane rozpoznanie. Problem umieralności
w tej grupie przedstawiono w tabeli 2.
Tab. 2. Zgony spowodowane chorobami układu kostno–stawowego, mięśniowego i tkanki łącznej wśród mieszkańców m. Poznania
Rok
1981
1982
1983
1984
1985
1986
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
Mężczyźni
0,4
0,4
1,1
–
0,4
1,1
0,4
0,4
–
0,7
0,7
1,1
0,7
–
0,7
0,7
0,4
1,5
0,7
1,1
Kobiety
2,7
3,0
1,2
2,3
1,7
1,3
1,3
2,2
2,6
2,5
1,6
2,6
3,2
2,6
2,6
1,9
2,6
4,8
2,3
3,2
Kobiety w tej grupie umierają do kilku razy częściej
niż mężczyźni we wszystkich latach prowadzonych
badań. Obserwuje się u obu płci wyższe współczynniki
w drugiej dekadzie prowadzonych badań.
Współczynnik u mężczyzn wzrósł z poziomu 0,4 do
1,1 a u kobiet z 2,7 do 3,2 na 100 tys. ludności w skrajnych latach okresu badawczego.
Kolejną grupę chorób stanowią choroby układu nerwowego i psychiczne. Do grupy chorób psychicznych w
większości lat badawczych zaliczano wyłącznie rozpoznanie: uzależnienie od alkoholu i przewlekły alkoholizm. Jednostki te obecnie znajdują się w grupie chorób o
lokalizacji narządowej, w której alkohol wyrządził największe szkody. Przedstawia to tabela 3.
Z tabeli tej wynika, że częściej, ale nie we wszystkich latach, z powodu tych chorób umierają mężczyźni.
Dopiero od 1998 roku u obu płci nastąpił wzrost wartości współczynników nie obserwowany do tej pory.
W grupie chorób krwi i układu krwiotwórczego główną
przyczynę umieralności stanowią niedokrwistości, rzadziej
skazy krwotoczne. Jak przedstawiają się wyniki w tej grupie w mieście Poznaniu omawia tabela 4.
Nie obserwuje się w tej grupie chorób wyraźnego
uprzywilejowania do zgonów u żadnej płci i na przestrzeni
dwudziestolecia wyraźnej tendencji kierunku zmian.
W latach dziewięćdziesiątych zauważa się nieco niższe współczynniki umieralności zwłaszcza u kobiet jak
w dekadzie wcześniejszej.
278
Jerzy Gałęcki, Bartłomiej Gałęcki
Tab. 3. Choroby układu nerwowego i choroby psychiczne jako
przyczyna zgonu wśród populacji m. Poznania
Rok
1981
1982
1983
1984
1985
1986
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
Mężczyźni
11,9
5,7
7,8
4,5
1,9
6,6
9,1
5,1
9,4
5,8
5,8
4,8
5,9
7,3
9,6
1,9
4,4
14,8
14,9
11,6
Kobiety
9,8
9,0
7,3
5,6
0,7
4,9
7,1
6,1
5,8
5,8
4,5
8,4
7,7
4,5
7,1
7,8
2,9
10,7
11,0
9,8
Tab. 4. Umieralność z powodu chorób krwi i układu krwiotwórczego m. Poznaniu
Rok
1981
1982
1983
1984
1985
1986
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
Mężczyźni
2,7
1,1
1,5
1,6
5,0
1,8
2,5
4,0
1,8
2,9
2,9
0,7
1,8
2,2
1,5
0,9
3,3
1,5
2,2
1,1
Kobiety
1,7
3,0
2,6
2,6
6,8
3,6
1,9
3,8
2,6
2,2
1,9
3,9
0,7
1,9
2,9
1,9
2,6
3,2
1,3
1,6
Zgony spowodowane powikłaniem ciąży, porodu czy
poronienia występują pojedynczo na przestrzeni całego
okresu badań wśród kobiet i nie stanowią ze względów
epidemiologicznych ważnego problemu w umieralności [4].
Wnioski
1. Nie obserwuje się wyraźnego kierunku zmian umieralności z powodu chorób układu moczowego u obu płci.
2. Z powodu chorób układu kostno-stawowego i tkanki
mięśniowej częściej umierają kobiety.
3. Obserwuje się w badanym okresie czasu wzrost
umieralności w drugiej dekadzie badań z powodu chorób
układu kostno-stawowego i tkanki łącznej oraz chorób
układu nerwowego.
Piśmiennictwo
1. Jędrychowski W.: Epidemiologia. PZWL, Warszawa 1986.
2. Gąbiński K.: Zdrowie społeczeństwa, uwarunkowania, perspektywy i rola nauk medycznych. Prz. Lek., 1986, 10, 638–
646.
3. Zieliński J.: Trendy umieralności ludności Polski z przyczyn
urologicznych do roku 2010 i sposoby zapobiegania im.
Pamiętnik Dnia Urologicznego, Bydgoszcz 1990, 109–117.
4. Bolesławski L.: Trwanie życia i umieralność w województwach w latach 1991–1995. Warszawa, GUS 1997, 28.