Agata Piszko Prawnik, kierownik Wydziału Oświaty w Starostwie

Agata Piszko
Prawnik, kierownik Wydziału Oświaty w Starostwie Powiatowym. Posiada długoletnie
doświadczenie zawodowe w zakresie zagadnień związanych z pragmatyką służbową nauczycieli,
pracowników samorządowych oraz roli samorządu terytorialnego w kreowaniu polityki oświatowej.
komentarz praktyczny
Udzielanie dotacji pracodawcom prowadzącym kształcenie młodocianych pracowników
W niniejszym komentarzu autor szczegółowo przedstawia zagadnienie kształcenia młodocianych
pracowników. Opisane zostały warunki zatrudnienia młodocianego pracownika, zasady
wynagradzania oraz zasady na jakich pracodawca może ubiegać się o dotację przy zatrudnieniu
młodocianych pracowników.
1. Zatrudnianie młodocianych pracowników
Zasady związane z zatrudnianiem młodocianych pracowników zawierają uregulowania zawarte w
dziale dziewiątym ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r.
Nr 21, poz. 94) - dalej: k.p. Młodocianym jest osoba, która ukończyła 16 lat, a nie przekroczyła 18
lat. Ustawodawca dopuszcza zatrudnienie tylko tych młodocianych którzy ukończyli co najmniej
gimnazjum i przedstawią świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża
ich zdrowiu. W świetle zapisów rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 5
grudnia 2002 r. w sprawie przypadków, w których wyjątkowo jest dopuszczalne zatrudnianie
młodocianych, którzy nie ukończyli gimnazjum, osób niemających 16 lat, które ukończyły
gimnazjum, oraz osób niemających 16 lat, które nie ukończyły gimnazjum (Dz. U. Nr 214, poz.
1808) z młodocianym, który nie ukończył gimnazjum, może być, na wniosek jego przedstawiciela
ustawowego lub opiekuna, zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego
odbywanego w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy, jeżeli:
1) został on przyjęty do oddziału przysposabiającego do pracy utworzonego w gimnazjum oraz
uzyskał pozytywną opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej albo
2) uzyskał zezwolenie dyrektora gimnazjum, w którego obwodzie mieszka, na spełnianie
obowiązku szkolnego poza szkołą oraz uzyskał pozytywną opinię poradni psychologicznopedagogicznej.
Pracodawca jest zobowiązany zawrzeć z młodocianym umowę o pracę w celu przygotowania
zawodowego. O zawarciu umowy pracodawca jest zobowiązany zawiadomić wójta (burmistrza,
prezydenta miasta) właściwego ze względu na miejsce zamieszkania młodocianego, a w przypadku
pracodawcy będącego rzemieślnikiem – również izbę rzemieślniczą właściwą ze względu na
siedzibę rzemieślnika. Również w razie konieczności wypowiedzenia młodocianemu umowy o
pracę w celu przygotowania zawodowego, które odbywa się w formie nauki zawodu, pracodawca
zawiadamia przedstawiciela ustawowego młodocianego lub jego opiekuna oraz szkołę, jeżeli
młodociany dokształca się w szkole, a także izbę rzemieślniczą, jeżeli pracodawcą jest rzemieślnik,
w celu umożliwienia młodocianemu kontynuowania młodocianemu nauki zawodu w
dotychczasowym lub pokrewnym zawodzie. Należy przy tym zauważyć, że przepisy k.p.
wymieniają ściśle określone okoliczności, w których można dokonać rozwiązania umowy o pracę w
celu przygotowania zawodowego. Stosownie do zapisów art. 196 k.p. rozwiązanie może mieć
miejsce w przypadku:
1) niewypełniania przez młodocianego obowiązków wynikających z umowy o pracę lub obowiązku
dokształcania się pomimo stosowania wobec niego środków wychowawczych,
2) ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy,
3) reorganizacji zakładu pracy uniemożliwiającej kontynuowanie przygotowania zawodowego,
4) stwierdzenia nieprzydatności młodocianego do pracy, w zakresie której odbywa przygotowanie
zawodowe.
Do tego rodzaju umowy stosuje się przepisy dotyczące umowy o pracę na czas nie określony ze
zmianami wynikającymi z zapisów k.p. Jest to więc szczególny rodzaj umowy, której zasadniczym
celem jest odbycie przez młodocianego przygotowania zawodowego w postaci nauki zawodu lub
przyuczenia do wykonywania określonej pracy. Szczegółowe zasady i warunki odbywania
przygotowania zawodowego oraz zasady wynagradzania młodocianych w tym okresie zawierają
przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania
zawodowego młodocianych i ich wynagradzania (Dz. U. Nr 60, poz. 278 z późn. zm.). Przepisy
rozporządzenia dopuszczają wyjątkowo zawarcie umowy z młodocianym na czas określony, jeżeli
pracodawca zatrudnia w celu nauki zawodu większą liczbę młodocianych niż to wynika z jego
potrzeb.
Przygotowanie zawodowe młodocianych może prowadzić: pracodawca, osoba prowadząca zakład
pracy w imieniu pracodawcy lub osoba zatrudniona u pracodawcy – pod warunkiem posiadania
kwalifikacji wymaganych od instruktorów praktycznej nauki zawodu. Wymóg posiadania
kwalifikacji nie dotyczy tych pracodawców, w imieniu których przygotowanie zawodowe
młodocianych prowadzą uprawnieni do tego pracownicy.
2. Zasady wynagradzania młodocianych.
Umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego, powinna określać w szczególności:
1) rodzaj przygotowania zawodowego (nauka zawodu lub przyuczenie do wykonywania określonej
pracy),
2) czas trwania i miejsce odbywania przygotowania zawodowego,
3) sposób dokształcania teoretycznego,
4) wysokość wynagrodzenia.
Jak widać, wysokość wynagrodzenia stanowi składnik treści umowy o pracę w celu przygotowania
zawodowego. Pracownikowi młodocianemu przysługuje więc wynagrodzenie, podobnie jak
każdemu innemu pracownikowi. Pracodawca musi więc wypłacać wynagrodzenie i odprowadzać z
tego tytułu składki na ubezpieczenie społeczne. Młodocianemu w okresie nauki zawodu przysługuje
wynagrodzenie obliczane w stosunku procentowym do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia
w gospodarce narodowej w poprzednim kwartale, obowiązującego od pierwszego dnia następnego
miesiąca po ogłoszeniu przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Monitorze Polskim.
Stosunek procentowy wynagrodzenia wynosi nie mniej niż:
1) w pierwszym roku nauki – 4%,
2) w drugim roku nauki – 5%,
3) w trzecim roku nauki – 6%.
Młodocianemu odbywającemu przygotowanie zawodowe w formie przyuczenia do wykonywania
określonej pracy, przysługuje wynagrodzenie procentowe od wskazanego wyżej w wysokości nie
mniejszej niż 4%.
3. Dotacje dla pracodawców.
Pracodawcy, którzy zawarli z młodocianymi pracownikami umowę o pracę w celu przygotowania
zawodowego mogą ubiegać się o dofinansowanie ponoszonych przez nich kosztów kształcenia.
Uregulowania prawne w tym zakresie zawierają przepisy ustawy z dnia 7 września 1991 r. o
systemie oświaty (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.) - dalej u.s.o. Zgodnie
z zapisem art. 70b u.s.o. pracodawcom, którzy zawarli z młodocianym pracownikiem umowę o
pracę w celu przygotowania zawodowego, przysługuje dofinansowanie kosztów kształcenia, jeżeli:
1) pracodawca lub osoba prowadząca zakład w imieniu pracodawcy albo osoba zatrudniona u
pracodawcy posiada kwalifikacje wymagane do prowadzenia przygotowania zawodowego
młodocianych,
2) młodociany pracownik ukończył naukę zawodu lub przyuczenie do wykonywania określonej
pracy i zdał egzamin.
Kluczowe znaczenie ma więc przede wszystkim posiadanie kwalifikacji przez pracodawcę lub
osoby wymienione w powołanym zapisie. Zgodnie z wyrokiem Wojewódzkiego Sądu
Administracyjnego z dnia 27 sierpnia 2009 r. (II SA/Go 353/09), pracodawca może zawrzeć z
młodocianym umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego, jeżeli jest w stanie
zagwarantować, że przyuczenie zawodowe prowadzone będzie przez osoby posiadające wymagane
kwalifikacje. Z kolei w wyroku z dnia 9 lipca 2008 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu
(IV SA/Po 40/08) uznał, że przesłankami przyznania dofinansowania oprócz kwalifikacji do
prowadzenia szkolenia, złożenia wniosku w terminie jest ukończenia szkolenia przez młodocianego
i zdanie przez niego egzaminu.
Wysokość dofinansowania kosztów kształcenia jednego młodocianego pracownika zależy od
okresu kształcenia wynikającego z umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego i wynosi:
1) w przypadku nauki zawodu:
a) 4587 zł – w okresie kształcenia wynoszącym 24 miesiące,
b) 7645 zł – w okresie kształcenia wynoszącym 36 miesięcy;
2) W przypadku przyuczania do wykonywania określonej pracy – 240 zł za każdy pełny miesiąc
kształcenia.
Dofinansowanie udzielane jest ze środków Funduszu Pracy, poprzez budżety wojewodów przez
organy gminy, właściwej ze względu na miejsce zamieszkania młodocianego pracownika.
Pracodawca jest zobowiązany złożyć wniosek o dofinansowanie do urzędu gminy właściwej ze
względu na miejsce zamieszkania młodocianego pracownika w terminie 3 miesięcy od ukończenia
przez młodocianego pracownika nauki zawody lub przyuczenia do wykonywania określonej pracy.
Do wniosku należy dołączyć kopie:
1) dokumentów potwierdzających spełnienie warunku w zakresie posiadania przez pracodawcę lub
osobę prowadzącą zakład w imieniu pracodawcy albo osobę zatrudnioną u pracodawcy kwalifikacji
wymaganych do prowadzenia przygotowania zawodowego młodocianych,
2) umowy o pracę z młodocianym, w celu przygotowania zawodowego,
3) dyplomu, świadectwa lub zaświadczenia potwierdzającego ukończenie przez młodocianego
nauki zawodu lub przyuczenia do wykonywania określonej pracy i zdania egzaminu.
Dofinansowanie przyznaje wójt (burmistrz, prezydent miasta) w drodze decyzji.
Dofinansowanie kosztów kształcenia młodocianych pracowników należy uznać za pomoc publiczną
i należy poddać wniosek o dofinansowanie kosztów kształcenia ocenie z punktu widzenia
zgodności z przepisami ją określającymi. Zgodnie z zapisem art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 30 kwietnia
2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r.
Nr 59, poz. 404 z późn. zm.) podmioty udzielające pomocy wydają beneficjentowi pomocy
zaświadczenie stwierdzające, że udzielona pomoc publiczna jest pomocą de minimis albo pomocą
de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie. Pomoc de minimis jest jedną z rodzajów pomocy
publicznej. Zgodnie z art. 107 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, z zastrzeżeniem
innych postanowień przewidzianych w Traktach wszelka pomoc przyznawana przez Państwo
Członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub
grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorcom lub produkcji
niektórych towarów, jest niezgodna ze wspólnym rynkiem w zakresie, w jakim wpływa na wymianę
handlową między Państwami Członkowskimi. Jednocześnie Traktat określa obszary uznane za
zgodne ze wspólnym rynkiem oraz obszary, które mogą być uznane przez Komisję Europejską za
zgodne ze wspólnym rynkiem. Pomoc de minimis nie podlega tak szczególnym uregulowaniom. W
kontekście doświadczeń Komisji Europejskiej, przyjęto, że pomoc udzielana przedsiębiorcom do
wysokości 200.000 EUR w okresie trzech kolejnych lat nie wpływa na handel między państwami
członkowskimi i/lub nie zakłóca, bądź nie grozi zakłóceniem konkurencji, a zatem nie podlega
zapisom art. 87 Traktatu (rozporządzenie WE Nr 1998/2006 z dnia 15 grudnia 2006 w sprawie
stosowania art. 87 i 88 Traktatu do pomocy de minimis). Dla podmiotów działających w sektorze
transportu drogowego limit ten wynosi 100.000 EUR. Limity te mają zastosowanie bez względu na
cel i postać udzielanej pomocy de minimis. Beneficjentami pomocy są podmioty prowadzące
działalność gospodarczą bez względu na formę organizacyjno-prawną oraz sposób finansowania,
który otrzymał pomoc publiczną. Pomoc może być udzielona np. w postaci dotacji, refundacji,
zwolnienia z podatków itp. Dofinansowanie kosztów kształcenia młodocianych pracowników
należy więc uznać za pomoc de minimis.
Warto podkreślić, że zapis u.s.o. o finansowaniu kosztów kształcenia młodocianych ze środków
Funduszu Pracy weszły w życie z dniem 1 lutego 2009 r. W poprzednio obowiązującym stanie
prawnym przepisy u.s.o. stanowiły, że dofinansowanie kosztów kształcenia młodocianych
pracowników następuje w ramach dotacji celowej z budżetu państwa.
W istocie udzielanie dotacji celowej z budżetu państwa nie może przekroczyć limitu ustawowego.
W zapisie art. 128 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157,
poz. 1240 z późn. zm.) - dalej u.f.p., ustawodawca określił maksymalny poziom dofinansowania z
budżetu państwa zadań własnych leżących w gestii jednostek samorządu terytorialnego. Kwota
dotacji na dofinansowanie zadań własnych bieżących i inwestycyjnych nie może stanowić więcej
niż 80% kosztów realizacji zadania, chyba, że odrębne ustawy stanowią inaczej. W aktualnym
stanie prawnym kwota dofinansowania dokształcania młodocianych pracowników finansowana jest
jednak z Funduszu Pracy. Ponieważ więc dofinansowanie tych kosztów następuje ze składek
pracodawców, a nie z budżetu państwa, dofinansowanie kosztów kształcenia młodocianych
pracowników nie jest więc objęte zapisem art. 128 ust. 2 u.f.p., a więc nie podlega ograniczeniom
związanym z zapewnieniem 20% wkładu własnego jednostki samorządu terytorialnego.
Jeżeli umowa o pracę w celu doskonalenia zawodowego została rozwiązana z przyczyn
niezależnych od pracodawcy, a młodociany pracownik podjął naukę zawodu na podstawie umowy o
pracę w celu przygotowania zawodowego u innego pracodawcy – wówczas przysługującą kwotę
dofinansowania dzieli się między wszystkich pracodawców, proporcjonalnie do liczby miesięcy
prowadzonej przez nich nauki zawodu. Dofinansowanie nie przysługuje jednak temu pracodawcy, z
którym umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego została rozwiązana z winy pracodawcy
Dz.U.2009.157.1240: art. 5 ust. 2; art. 128
Dz.U.2007.59.404: art. 5 ust. 3
Dz.U.2004.256.2572: art. 70(b)
Dz.U.2002.214.1808: § 1; § 2; § 4
Dz.U.1998.21.94: art. 190; art. 196
Dz.U.1996.60.278: § 1; § 19