Obserwacje nad osłonowym wpływem DNA z czerwiu pszczelego w

Transkrypt

Obserwacje nad osłonowym wpływem DNA z czerwiu pszczelego w
&ARMACEUTYCZNY0RZEGL’D.AUKOWY††
/BSERWACJENADOSŒONOWYMWPŒYWEM$.!ZCZERWIUPSZCZELEGO
WMODELUEMBRIOTOKSYCZNOuCI+WASACETYLOSALICYLOWY
%XPERIMENTAL OBSERVATION OF $.! FROM BEE LARVAE IN THE MODEL EMBRIOTOXICITY
!CETYLSALICYLICACID
$RNMED-AGDALENA7YSZYÊSKA0ROFDRHABNMED%WA3ZAFLARSKA†3TOJKO$RNMED!GATA+ABAŒA†$ZIK
+ATEDRAI:AKŒAD0ATOLOGII
7YDZIAŒ&ARMACEUTYCZNYZ/DDZIAŒEM-EDYCYNY,ABORATORYJNEJ35+IEROWNIK0ROFDRHABNMED%WA3ZAFLARSKA†3TOJKO
Streszczenie
Abstract
Celem badań była analiza osłonowego wpływu DNA
czerwiu pszczelego na płód szczurzy narażony na działanie kwasu acetylosalicylowego. Materiał doświadczalny stanowiło 50 ciężarnych samic szczurów szczepu
Wistar, a podstawowym przedmiotem badań było DNA
czerwiu pszczelego. Celem sprawdzenia osłonowego
działania DNA z czerwiu pszczelego w doświadczeniu wykorzystano wzorcowy związek o sprawdzonym
działaniu embriotoksycznym - kwas acetylosalicylowy,
który podawany był samicom w 4, 10 i 14 dniu ciąży sondą żołądkową. Ciężarne samice podzielono na
trzy grupy. W grupie kontrolnej, składającej się z 30
ciężarnych samic, wydzielono 3 podgrupy. W pierwszej nie zakłócano przebiegu ciąży, w drugiej podano
DNA czerwiu pszczelego, w trzeciej podawano sól fizjologiczną sondą żołądkową. Grupa doświadczalna D1
składała się z 10 ciężarnych samic, którym podawano
kwas acetylosalicylowy. Grupa doświadczalna D2 składała się z 10 ciężarnych samic, którym podano kwas
acetylosalicylowy w 4, 10 i 14 dniu trwania ciąży oraz
DNA czerwiu pszczelego jednorazowo w trzecim dniu
trwania ciąży. W 21 dniu trwania ciąży zwierzęta uśpiono i poddano sekcji. Do oceny pobrano płody szczurze.
Wykonano z nich preparaty mikroskopowe i poddano
ocenie histopatologicznej. Uzyskane wyniki pozwoliły
na sformułowanie wniosków, że zastosowany ekstrakt
DNA z czerwiu pszczelego nie wykazuje negatywnego wpływu na przebieg fizjologicznej ciąży szczura,
a przypadku narażenia ciężarnych samic na działanie
kwasu acetylosalicylowego, zapobiega powstawaniu
zmian patologicznych oraz wykazuje działanie osłaniające na rozwijający się płód.
The experimental material comprised 50 pregnant
Wistar rats, the main object of the study was DNA of
bee larvae. Standard compound - acetylsalicylic acid
(ASA), with proven embryotoxic activity, were used
to investigate the protective effect of the DNA of bee
larvae. The ASA was administered to the females on
the 4th, 10th and 14th day of pregnancy per os with the
use of a stomach tube. The pregnant rats were divided
into three groups: control, experimental D1 and D2. 3
subgroups were selected from the control group, which
comprised 30 pregnant rats. The course of pregnancy
was not disturbed in the first subgroup. The DNA of bee
larvae was administered to the second subgroup in order to evaluate its effect on the course of physiological
pregnancy. Saline solution was given by a stomach tube
to the third subgroup. The experimental group D1 comprised 10 pregnant females who were given emryotoxic
compound. The experimental group D2 comprised 30
pregnant females who were given a single dose of both,
the toxic compound ASA and the DNA of bee larvae on
the 3rd day of pregnancy. On the 21st day of pregnancy
the animals were anaesthetized and autopsied. Then, the
fetuses were collected for evaluation. The collected material was used to prepare microscope slides and were
examined histopathologically. The data led to the following conclusions: the applied DNA extracted from
bee larvae does not exhibit negative effect on the course
of physiological pregnancy in rats and prevents developmental defects in fetuses exposed to embryotoxic
compounds like acetylsalicylic acid.
Słowa kluczowe:
apiterapia, czerw pszczeli, genoterapia, embriotoksyczność
Key words: apitherapy, bee larvae, genotherapy, embryotoxicity
COPYRIGHT‚'RUPADR!2+WIECIÊSKIEGO)33.†
'˜ ւ
Duży postęp cywilizacji niesie ze sobą narastające niebezpieczeństwo niekorzystnego wpływu środowiska na organizm człowieka. Dotyczy to w równym stopniu czynników fizycznych, zanieczyszczeń środowiskowych oraz powszechnego stosowania różnorodnych związków chemicznych, w tym preparatów farmakologicznych, których liczba
i dostępność stale wzrasta. Podejście do ich stosowania jest
szczególnie istotne dla kobiet w wieku rozrodczym, bowiem
każdy lek lub narażenie na toksyny środowiskowe niesie
za sobą potencjalne zagrożenie dla zdolności rozrodczych,
przebiegu ciąży oraz zdrowia rozwijającego się płodu. Jednym z głównych podmiotów obecnie prowadzonych badań
naukowych jest szeroko pojęta ochrona rozwijającego się
w łonie matki płodu narażonego na związki toksyczne.
Najbardziej wrażliwy na działanie substancji toksycznych jest organizm ciężarnej matki i rozwijający się w jej
łonie płód, u którego za biotransformację ksenobiotyków
odpowiedzialne są głównie układy enzymatyczne matki.
Materiał genetyczny zarodka i płodu na skutek działania różnego rodzaju ksenobiotyków może ulec uszkodzeniu pod postacią
różnorodnych mutacji. Z kolei matka w okresie ciąży wykazuje
zmniejszoną aktywność w zakresie enzymów mikrosomalnych
wątroby, przez co jest bardziej podatna na zatrucia. W związku z powyższym zasadne jest poszukiwanie substancji leczniczych, które pozbawione efektów ubocznych wykażą działanie
osłonowe w stosunku do płodu i organizmu matki [1,2].
Znaczny rozwój biotechnologii i biologii molekularnej
spowodował duże zainteresowanie lekami pochodzenia biogennego. Apiterapeutyki, czyli biopreparaty otrzymywane
z produktów wydzielonych lub przetworzonych przez
pszczoły zawierają szereg substancji aktywnych farmakologicznie. Po odpowiednim wyizolowaniu i standaryzacji stają się lekiem. Dzięki zawartości związków pochodzenia roślinnego i zwierzęcego wykazują dużą aktywność biologiczną w stosunku do organizmu człowieka. Mają udokumentowane działanie przeciwdrobnoustrojowe, regeneracyjne,
znieczulające oraz detoksykacyjne. Korzystnie wpływają na
metabolizm i układ immunologiczny. Ich właściwości wynikają ze składu chemicznego związków, zawartości szeregu
aminokwasów, biopierwiastków, kwasów nukleinowych,
węglowodanów, enzymów i kwasów organicznych [3].
Stosunkowo nowym kierunkiem farmakoterapii z racji
rozwoju technik biologii molekularnej jest terapia genowa
i możliwość wykorzystania „nagiego” DNA. Całkowita
eliminacja defektu genetycznego może nastąpić w wyniku korekty błędu w łańcuchu DNA w komórkach rozrodczych lub najpóźniej we wczesnym okresie zarodkowym.
Znaczący rozwój technik biotechnologii daje możliwości
poszukiwania nowych surowców pochodzenia biogennego
działających na poziomie molekularnym, bez wywoływania
efektów ubocznych, stąd dużym zainteresowaniem objęto
materiał genetyczny czerwiu pszczelego - DNA młodych,
niedoskonałych postaci pszczół i trutni [3,4].
W dostępnym piśmiennictwie brak jest doniesień na temat osłonowego wpływu DNA z czerwiu pszczelego w stosunku do ciężarnej matki i rozwijającego się płodu. Materiał
genetyczny pszczół oraz ich larw jest wygodnym, łatwym do
uzyskania materiałem do badań. Genomowe DNA pszczół
zostało dobrze poznane i zsekwencjonowane. Odnaleziono
w nim kopie sekwencji DNA mitochondrialnego, kodujące
składowe łańcucha oddechowego - jednostki oksydazy cytochromowej i dehydrogenazy NADH. Sugeruje to wyraźnie możliwość wpływu na metabolizm komórkowy poprzez
zwiększenie syntezy ATP oraz oddziaływanie na procesy
detoksykacyjne ustroju [5-7].
Celem niniejszej pracy doświadczalnej wykonanej na
szczurach była ocena osłonowego wpływu DNA czerwiu
pszczelego w stosunku do ciężarnej matki i rozwijającego
się płodu.
- R–l-tŸlŸuR |J¬
Materiał doświadczalny stanowiło 50 ciężarnych samic
szczurów szczepu Wistar. Eksperyment przeprowadzono
w Centrum Medycyny Doświadczalnej Śląskiego Uniwersytetu Medycznego. Badania prowadzone były w Katedrze
i Zakładzie Patologii Wydziału Farmaceutycznego z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej Śląskiego Uniwersytetu
Medycznego. Dobór zwierząt determinowany był ich dojrzałością płciową i fizyczną oraz przydatnością do rozrodu
hodowlanego. Szczury o wadze 170g ± 20g osiągały wiek
około 80-100 dni.
Przedmiotem badań było DNA z czerwiu pszczelego,
otrzymane w wyniku izolacji opartej o ekstrakcję fenolowo-chloroformową. Badany apiterapeutyk podawany był
dootrzewnowo jednorazowo w 3 dniu trwania ciąży. Celem
sprawdzenia jego osłonowych właściwości wykorzystano
wzorcowy związek o sprawdzonym działaniu embriotoksycznym – kwas acetylosalicylowy, który podawano samicom sondą żołądkową w 4, 10 i 14 dniu trwania ciąży.
Ciężarne samice podzielono na trzy podstawowe grupy kontrolną K oraz dwie grupy doświadczalne: D1 i D2.
W grupie kontrolnej K, składającej się z 30 samic, wydzielono 3 podgrupy po 10 samic:
K1 – ciężarne samice, którym przebieg ciąży nie był zakłócany;
K2 – ciężarne samice, którym podano dootrzewnowo
50μg DNA z czerwiu pszczelego jednorazowo w 3 dniu
trwania ciąży;
K3 – ciężarne samice otrzymujące sól fizjologiczną sondą żołądkową w 4, 10 i 14 dniu trwania ciąży, aby ocenić
wpływ tej ingerencji na przebieg ciąży.
Grupa doświadczalna D1 składała się z 10 samic otrzymujących sondą żołądkową kwas acetylosalicylowy w dawce 180 mg/kg m.c. w 4, 10 i 14 dniu trwania ciąży. Podana
dawka wynika z przyjętego schematu badań embriotoksyczności ASA u zwierząt laboratoryjnych.
Grupę doświadczalną D2 stanowiło 10 samic otrzymujących kwas acetylosalicylowy sondą żołądkową w dawce
180 mg/kg m.c. w 4, 10 i 14 dniu trwania ciąży oraz DNA
z czerwiu pszczelego w ilości 50μg jednorazowo w trzecim
dniu trwania ciąży.
W 21 dniu ciąży, dzień przed planowanym rozwiązaniem zwierzęta uśpiono. Do oceny histopatologicznej pobierano płody, które utrwalono w płynie Bouina, następnie
zatapiano w parafinie, a z otrzymanych bloczków parafinowych wykonano preparaty, które były barwione rutynowo
hematoksyliną i eozyną.
&ARMACEUTYCZNY0RZEGL’D.AUKOWY†
Ryc. 1. Grupa kontrolna K. Prawidłowy obraz histologiczny skóry płodu. Bar-
Ryc.4. Grupa doświadczalna B. Podgrupa B1. Płyn przesiękowy w jamie
wienie H-E. Pow. mikr. 100x.
otrzewnej wybarwiony na kolor różowy. Barwienie H-E. Pow. mikr. 100x.
Ryc.2. Grupa kontrolna K. Wątroba płodowa. Obraz prawidłowy. Barwienie
Ryc.5. Grupa doświadczalna B. Podgrupa B1. Przekrwienie naczyń krwionośnych
H-E. Pow. mikr. 100x
skóry oraz ogniskowe wylewy podskórne. Barwienie H-E. Pow. mikr. 100x.
Ryc.3. Grupa kontrolna A. Prawidłowy obraz mikroskopowy jamy otrzewnej.
Ryc.6. Grupa doświadczalna C. Podgrupa C1. Jama otrzewnej płodu bez wy-
Widoczne przekroje przez jelita oraz naczynia przyczepów krezkowych. Nie-
raźnych zmian patologicznych. Obecna niewielka ilość płynu przesiękowego.
wielka ilość płynu surowiczego. Barwienie H-E. Pow. mikr. 100x.
Barwienie H-E. Pow. mikr. 100x
'¬ylpl
no zmian patologicznych. U jednego płodu zaobserwowano
ogniskowe wylewy krwawe w jamie otrzewnej. W grupie
kontrolnej K2 u badanych płodów stwierdzono prawidłową
histostrukturę narządów wewnętrznych. W dwóch przypad-
W obrazie mikroskopowym płodów pochodzących od
samic, którym nie zakłócano przebiegu ciąży, nie stwierdzo-
COPYRIGHT‚'RUPADR!2+WIECIÊSKIEGO)33.†
Ryc.7. Grupa doświadczalna C. Podgrupa C1. Wątroba płodowa.
Prawidłowy obraz mikroskopowy. Barwienie H-E. Pow. mikr. 100x.
kach odnotowano obecność płynu przesiękowego w jamie
otrzewnej, natomiast u jednego z płodów ogniska przekrwienia miąższu wątroby. Z kolei w podgrupie kontrolnej
K3 stwierdzono pojedyncze zmiany odbiegające od stanu
fizjologicznego. U dwóch płodów zaobserwowano rozluźnienie histostruktury miąższu oraz niewielkiego stopnia rozrost tkanki łącznej śródmiąższowej wątroby. U pozostałych
płodów nie stwierdzono zmian patologicznych.
W podgrupie kontrolnej, w której zastosowano ekstrakt
DNA czerwiu pszczelego, nie stwierdzono u płodów zmian
patologicznych. Pojedyncze przypadki rozpoznania płynu
przesiękowego w jamie otrzewnej oraz ogniskowe przekrwienie miąższu wątroby, nie wpływają na interpretację uzyskanych wyników badań histopatologicznych. Wyniki uzyskane
w pozostałych podgrupach kontrolnych wskazują, że warunki
hodowlane, w jakich został przeprowadzony eksperyment, nie
wpływają na przebieg fizjologicznej ciąży oraz nie wywierają
negatywnego działania na wewnątrzmaciczny rozwój płodu.
Mikrofotografie zamieszczone na rycinach 1-3 przedstawiają obrazy mikroskopowe płodów grup kontrolnych.
Zastosowanie kwasu acetylosalicylowego w grupie doświadczalnej D1 spowodowało wystąpienie u płodów zmian
patologicznych. U wszystkich zwierząt tej grupy stwierdzono
obecność płynu przesiękowego w jamie opłucnej i otrzewnej
(ryc. 4). Ponadto w obrębie miąższu wątroby stwierdzono cechy zaburzeń w krążeniu pod postacią przekrwienia oraz liczne, ogniskowe wylewy podskórne o różnej lokalizacji (ryc. 5).
U płodów wywodzących się z grupy doświadczalnej D2,
w której ciężarnym samicom podawano kwas acetylosalicylowy
oraz ekstrakt DNA czerwiu pszczelego nie stwierdzono zmian
patologicznych w histostrukturze narządów wewnętrznych.
W jamie otrzewnej widoczna była niewielka ilość płynu przesiękowego (ryc. 6). W obrębie wątroby nie stwierdzono cech przekrwienia (ryc. 7). Należy zwrócić uwagę na fakt, że zastosowany
biopreparat czerwiu pszczelego zapobiegał całkowicie powstawaniu u płodów podskórnych wylewów krwawych.
u}ªlRylRŸª¬ylp}ª
Wiele preparatów farmakologicznych oraz toksyn dostaje
się do krążenia płodu, który często reaguje odmiennie niż dojrzały organizm matki, na skutek innego mechanizmu działania
ksenobiotyku. W obrębie łożyska znajduje się szereg cytochromów P-450, jednak ich stężenie jest niskie w porównaniu z wątrobą, ponadto brak jest większości enzymów uczestniczących
w glukuronidacji. Należy również mieć na uwadze zmniejszoną aktywność układów detoksykacyjnych ciężarnej matki,
przez co staje się bardziej podatna na zatrucia [1,8].
Na skutek oddziaływania różnorodnych czynników
środowiskowych bądź w wyniku narażenia na związki toksyczne, w materiale genetycznym zarodka lub płodu mogą
powstawać różnego rodzaju mutacje i nieprawidłowości
chromosomalne, czego następstwem są poważne wady rozwojowe. Całkowita eliminacja defektu genetycznego może
nastąpić w wyniku korekty błędu w komórkach rozrodczych,
najpóźniej we wczesnym okresie zarodkowym [9].
W dostępnym piśmiennictwie brak jest prac o osłonowym wpływie DNA czerwiu pszczelego w stosunku do
płodu narażonego na związki embriotoksyczne, ponieważ
jest to nowy temat badawczy z dziedziny apiterapii. Dlatego treść tej dyskusji stanowi ocenę wyników uzyskanych
w trakcie eksperymentu.
Droga podania badanego biopreparatu odgrywa istotną
rolę w aspekcie skuteczności jego działania. W przeprowadzonym eksperymencie zastosowano iniekcję dootrzewnową, która warunkuje działanie bezpośrednie w stosunku do
płodu i organizmu matki. Należy jednak przypuszczać, że
możliwe są również inne efektywne drogi podania, co może
stanowić temat kolejnych badań naukowych z wykorzystaniem materiału genetycznego larw pszczół.
W przeprowadzonym doświadczeniu w podgrupach
kontrolnych, w których zastosowano badany biopreparat DNA czerwiu pszczelego nie stwierdzono znaczących
zmian patologicznych u płodów. Pozwala to na stwierdzenie, że badany apiterapeutyk nie wpływa na przebieg fizjologicznej ciąży oraz nie wywiera negatywnego działania na
wewnątrzmaciczny rozwój płodu. Ocena histopatologiczna
płodów szczurzych dostarczyła wielu informacji na temat
oddziaływania badanych substancji na rozwój płodu oraz
obraz morfologiczny jego narządów wewnętrznych. Badania
doświadczalne nad osłonowym wpływem wybranych apiterapeutyków w stosunku do płodu narażonego na działanie
substancji embriotoksycznych były dokonywane do tej pory
w innym aspekcie [10,11]. Analizowano dane pochodzące
z oględzin zewnętrznych ciała płodów, mikrosekcji, pomiarów morfometrycznych, z oceny ilości punktów kostnienia
oraz parametrów hodowlanych. Jedynie Rzepecka-Stojko
[12] podjęła się przeprowadzenia oceny bezpośredniego
wpływu związków toksycznych na płód za pomocą badań
histopatologicznych. Zastosowany przez nią kwas acetylosalicylowy spowodował rozwój zaburzeń przemawiających za dysfunkcją czynnościową narządów wewnętrznych
płodu szczura. Są to wyniki zgodne z uzyskanymi w przeprowadzonym doświadczeniu.
Narażenie na kwas acetylosalicylowy spowodowało
wystąpienie u płodów przesięków do jam ciała oraz przekrwienie wątroby. Cechą najbardziej charakterystyczną była
obecność licznych, ogniskowych wylewów podskórnych
o różnej lokalizacji. Zmian takich nie zanotowano w grupie
otrzymującej osłonowo biopreparat DNA czerwiu pszczelego.
Aktywność farmakologiczna kwasu acetylosalicylowego jest związana z nieodwracalnym hamowaniem cy-
&ARMACEUTYCZNY0RZEGL’D.AUKOWY†
klooksygenazy (COX-1). Preparat ten podany w dawkach
terapeutycznych 1,5-3g dziennie powoduje uszczelnienie
łożyska naczyniowego. Po przedawkowaniu istnieje ryzyko powstawania wylewów krwawych na skutek bezpośredniego oddziaływania tego preparatu na śródbłonek naczyń
krwionośnych oraz wpływem antyagregacyjnym i hamującym syntezę tromboksanu [13-15]. Badany ekstrakt DNA
czerwiu pszczelego może mieć wpływ na uszczelnienie
śródbłonka i tym samym może zapobiegać powstawaniu
opisywanych zmian.
Wyniki doświadczenia wskazują, że ekstrakt DNA
czerwiu pszczelego jest produktem o dużym potencjale
biotycznym. Otrzymane wyniki badań są punktem wyjścia do dalszych eksperymentów, mających na celu poznanie wszystkich właściwości materiału genetycznego larw
pszczół.
'yl|˜pl
1.
2.
Zastosowany ekstrakt DNA z czerwiu pszczelego nie
wykazuje negatywnego wpływu na przebieg fizjologicznej ciąży szczura.
W przypadku narażenia ciężarnych samic na działanie kwasu acetylosalicylowego, ekstrakt DNA czerwiu
pszczelego całkowicie zapobiega powstawaniu zmian
patologicznych oraz wykazuje działanie osłaniające na
rozwijający się płód.
Piśmiennictwo
1. Chmielnicka-Kopaczyk M. Teratogenny wpływ leków na rozwój zarodka i płodu. [W:] Słomko Z, Brębowicz G, Gadzinowski J. Leki w medycynie perinatalnej. Poznań: Ośrodek Wydawnictw Naukowych; 1999: 19-27.
2. Stojko J, Góras-Hetmańczyk L, Rzepecka-Stojko A, Siwiec
A. Osłonowe działanie apiterapeutków w stosunku do płodu
narażonego na działanie związków embriotoksycznych
(streszczenie). Konferencja Naukowa. Apiterapia - jej stan
obecny i nadzieje na przyszłość. Katowice: 2002; 24-27.
3. Stojko A. Leczenie produktami pszczelimi (apiterapia). [W:]
Janicki K, Rewerski W. Medycyna naturalna. Warszawa:
PZWL; 2001: 105-113.
4. Stojko A. Czerw pszczeli nowym surowcem farmakopealnym
(streszczenie). XLII Naukowa Konferencja Pszczelarska, Puławy: 2005; 158-159.
5. Behura SK. Analysis of nuclear copies of mitochondrial sequences in honey bee (Apis mellifera) genome. Mol Biol Evol
2007; 24(7): 1492-505
6. Dearden PK, Wilson MJ, Sablan L, Osborne PW, Havler M,
McNaughton E, et al. Patterns of conservation and change in honey
bee developmental genes. Genome Res 2006; 16(11): 1376-84.
7. Nunes MF, Valente V, Sousa JF, Cunha M, Pinheiro DG, Maia RM,
et al. The use of Open Reading frame ESTs (ORESTES) for analysis
of the honey bee transcriptome. BMC Genomics 2004; 5(1): 84-96.
8. Gupta U, Cook JC, Tassinari MS, Hurtt ME. Comparison of
developmental toxicology of aspirin (Acetylsalicylic Acid) in
rats using selected dosing paradigms. Birth Defects Res B Dev
Reprod Toxicol 2003; 68(1): 27-37.
9. Bal J, Siedlecki JA. Prognozowanie i leczenie chorób genetycznie uwarunkowanych. [W:] Bal J, red. Badania molekularne i cytogenetyczne w medycynie. Elementy genetyki klinicznej. Warszawa: Wydawnictwo Springer PWN; 1998: 175-185.
10. Góras-Hetmańczyk L. Obserwacje doświadczalne nad osłonowym działaniem SEPOLU P w stosunku do płodu narażonego na związki embriotoksyczne. Rozprawa doktorska.
Śląska Akademia Medyczna, Sosnowiec, 2001.
11. Marquradt W. Obserwacje doświadczalne nad osłonowym
działaniem DNA z czerwiu pszczelego w stosunku do płodu
narażonego na związki embriotoksyczne. Rozprawa doktorska.
Śląska Akademia Medyczna, Sosnowiec, 2006.
12. Rzepecka-Stojko A. Zastosowanie standaryzowanych obnóży
pszczelich w działaniu osłonowym w modelowym badaniu
embriotoksyczności. Rozprawa doktorska, Śląska Akademia
Medyczna, Sosnowiec, 1996.
13. Hankey GJ, Eikelboom JW. Aspirin for primary prevention of
cardiovascular events. MJA 2002; 177(7): 343-344.
14. Clegg A. Aspirin dose and cardiovascular disease prevention.
JAMA 2007; 298(6): 625-6.
15. Goel A, Chang DK, Ricciardiello L, Gasche C, Bolan CR. A
novel mechanism for aspirin-mediated growth inhibition of human colon cancer cells. Clin Can Res 2003; 9: 383-390.

Podobne dokumenty