Pracownia Archeologiczna i Archeobotaniczna Arkadiusz Wiktor

 PRACOWNIA ARCHEOLOGICZNA I ARCHEOBOTANICZNA ARKADIUSZ WIKTOR (ARCHBOT) Należymy do Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Prywatnych Firm Archeologicznych XVII‐wieczna studnia (fot. A. Wiktor) www.archbot.pl Pracownia Archeologiczna i Archeobotaniczna Arkadiusz Wiktor (nazwa skrócona ARCHBOT) jest nowo powstałą firmą badawczą zajmującą się interdyscyplinarną działalnością w dziedzinie ochrony zabytków. W chwili obecnej trzema głównymi profilami działalności naszej firmy są: archeologia, archeobotanika oraz fotografia lotnicza/wysokościowa. Działalność prowadzimy od czerwca 2009 roku jednakże trzon ekipy naukowej stanowią badacze z wieloletnim doświadczeniem zawodowym zdobytym w trakcie badań prowadzonych zarówno w Polsce jak i za granicą. Wykonujemy nadzory archeologiczne, archeologiczne badania rozpoznawcze (powierzchniowe lub sondażowe) oraz archeologiczne badania wykopaliskowe w tym: stacjonarne badania systematyczne, wyprzedzające badania ratownicze i badania interwencyjne. Nasza działalności obejmuje zarówno zabytkowe układy urbanistyczne jak i tereny wiejskie. Zajmujemy się również opracowaniem wyników takich badań, wykonując badania specjalistyczne m.in. analizy archeobotaniczne makroszczątków roślinnych zrejestrowanych w próbkach glebowych (jako jedyna firma prywatna na rynku!) oraz analizy pozyskanego materiału zabytkowego. Ponadto wykonujemy profesjonalne zdjęcia lotnicze/wysokościowe m.in. badanych obszarów, z wysokości do 100 m. Grot włóczni (fot. A. Wiktor) Prowadzimy prace archeologiczne na zlecenie osób fizycznych, podmiotów gospodarczych, instytucji państwowych oraz samorządów, na stanowiskach archeologicznych zagrożonych zniszczeniem na skutek robót budowlanych i ziemnych. Zagrożenia takie mogą wystąpić przy budowie: domów i osiedli mieszkaniowych, dróg, różnorodnych inwestycji liniowych jak gazo‐ i rurociągi, kanalizacje, melioracje czy sieci telekomunikacyjne. Są one także częste przy eksploatacji piasku i żwiru, przy wykonywaniu nasadzeń leśnych. Ponadto badania takie prowadzimy także na stanowiskach niszczonych w wyniku prac rolnych i procesów erozyjnych. 2 Załatwiamy wszelkie formalności związane z przeprowadzeniem badań archeologicznych, zaczynając od uzyskania pozwolenia na badania, poprzez wykonanie kwerend źródłowych, prac geodezyjnych, prace ziemnych, badań archeologicznych, sprawozdań i opracowań z wykonanych badań archeologicznych aż do formalno – prawnego przekazania inwestorowi przebadanego terenu. Zapewniamy szybkie i merytoryczne przeprowadzenie badań i ścisłe dostosowanie się do terminarza prac budowlanych. Jeśli jesteś inwestorem i planujesz jakąkolwiek budowę a Twoja inwestycja koliduje z zabytkiem archeologicznym lub istnieje prawdopodobieństwo, że w jej zasięgu będzie występował taki zabytek to nasza oferta jest skierowana między innymi do Ciebie! Więcej informacji na temat badań archeologicznych wyprzedzających inwestycję znajdziesz w Poradniku inwestora w zakładce Pliki do pobrania na naszej stronie www.archbot.pl. INWESTORZE PAMIĘTAJ. Badania archeologiczne nie muszą być jedynie przykrym obowiązkiem, który należy wypełnić, aby rozpocząć planowaną inwestycję. Ochrona dziedzictwa kulturowego może być także doskonałą reklamą Twojej działalności! Jeśli będziesz sobie tego życzył to dołożymy wszelkich starań, aby w każdym archeologicznym sprawozdaniu i opracowaniu, w każdej publikacji i notce prasowej, na każdej prezentacji multimedialnej czy wystawie, (które będą dotyczyć badań sponsorowanych przez Ciebie) widniało Twoje logo, nazwa oraz krótka charakterystyka działalności! Ponadto na stałe zagościsz w naszej zakładce „Współpraca” wraz z linkiem odsyłającym do Twojej strony! Jeśli jesteś firmą lub instytucją związana bezpośrednio z archeologią i poszukujesz podwykonawcy do przeprowadzenia badań archeologicznych, chciałbyś przeprowadzić specjalistyczne analizy archeobotaniczne lub pozyskanego materiału zabytkowego czy też potrzebujesz profesjonalnych zdjęć lotniczych/wysokościowych badanego obszaru – także zgłoś się do nas! Przęślik gliniany (fot. A. Wiktor) 3 Dział Archeologii: Kierownik Działu Archeologii: mgr Arkadiusz Wiktor tel. 604 944 389 email: [email protected] [email protected] Studia magisterskie z zakresu archeologii, o specjalizacji archeologia architektury, ukończył na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, w roku 2002. Uczestniczył w badaniach powierzchniowych, sondażowych, ratowniczych i stacjonarnych oraz nadzorach archeologicznych zarówno w kraju jak i za granicą. Stanowiska, na których pracował zlokalizowane były zarówno na terenach zabytkowych miast (Gdańsk, Sanok) jaki na terenach ruralistycznych. W kraju współpracował m.in. z Muzeum Okręgowym w Koninie, z Poznańskim Towarzystwem Prehistorycznym, z Muzeum Archeologicznym w Gdańsku, ze Stowarzyszeniem Promocji Zabytków Archeologicznych w Gdańsku, Fundacją Patrimonium z Poznania czy Archeologiczną Pracownią Badawczą THOR z Gniezna. Za granicą natomiast z licznymi firmami irlandzkimi takimi jak Archaeological Development Services, Headland Archaeology czy Irish Archaeology Consultancy. W sumie spędził w terenie ponad 7 lat pełniąc wielokrotnie funkcję kierownika badań. Od maja 2010 roku członek Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Prywatnych Firm Archeologicznych (OSPFA). Współzałożyciel Kujawsko‐
Pomorskiego Oddziału Stowarzyszenia Naukowego Archeologów Polskich (SNAP), działającego od czerwca 2010 roku, w którym pełni funkcję sekretarza. Prowadzenie prac archeologicznych – odsłanianie fragmentu XV‐wiecznej chaty (fot. A. Wiktor) 4 Czym jest archeologia? Archeologia /z greckiego: archaios ‐ dawny, logos ‐ mowa, opowieść/ ‐ to słowo oznaczające mówienie, dociekanie na temat przeszłości, na temat spraw dawnych. Większość definicji określa archeologię, jako naukę badającą dzieje człowieka, na podstawie materialnych pozostałości jego działalności znajdujących się w ziemi, na ziemi i pod wodą, zwanych źródłami archeologicznymi. Źródła archeologiczne dzielimy na:  nieruchome, czyli m.in. pozostałości budowli, groby, starożytne drogi czy ślady orki  ruchome, czyli luźne pozostałości po różnego rodzaju działalności ludzkiej jak m.in. narzędzia krzemienne, naczynia ceramicznych, wyroby metalowe Jako główny cel archeologii określa się odtworzenie, w sposób jak najbardziej pełny, sposobu i warunków życia dawnych ludzi i społeczeństw. Badania archeologiczne przeprowadzane są na tzw. stanowiskach archeologicznych, czyli miejscach, w których występują, lub mogą występować, materialne ślady działalności ludzkiej. Cmentarzysko Kultury Pucharów Dzwonowatych. Moone – Irlandia (fot. J. Abramów) Czym dokładnie zajmuje się dział Archeologii? Dział Archeologii zajmuje sie przede wszystkim prowadzeniem zróżnicowanych badań archeologicznych w tym nadzorów archeologicznych, archeologicznych badań rozpoznawczych (powierzchniowych i sondażowych) oraz archeologicznych badań wykopaliskowych w tym stacjonarnych badań systematycznych, wyprzedzających badań ratowniczych i badań interwencyjnych. Dwa ostatnie rodzaje badań związane są przede wszystkim z różnego rodzaju inwestycjami, które kolidują ze stanowiskami archeologicznymi. Wyprzedzające badania ratownicze podejmuje się (na mocy decyzji wojewódzkiego konserwatora zabytków) przed rozpoczęciem inwestycji w sytuacji kiedy wiemy, że stanowisko archeologiczne występuje na obszarze inwestycji. Natomiast badania 5 interwencyjne podejmowane są w momencie, kiedy stanowisko takie zostanie zarejestrowane w trakcie prowadzenia prac budowlanych. Ściśle z inwestycjami powiązane są także nadzory archeologiczne. Polegają one na stałym przebywaniu archeologa na terenie prowadzenia prac budowlanych i podejmowaniu działań dopiero w momencie zarejestrowania śladów działalności ludzkiej. W takim momencie nadzory archeologiczne mogą przekształcić się w archeologiczne badania interwencyjne. Badania prowadzimy zarówno na terenie miast jak i na obszarach wiejskich. Zajmujemy się zarówno prowadzeniem badań archeologicznych jaki i opracowaniem wyników takich badań. Prace archeologiczne na inwestycji drogowej (fot. A. Wiktor) Ponadto zajmujemy się wszelkimi aspektami formalno‐prawnymi dotyczącymi badań archeologicznych zaczynając od uzyskania pozwoleń na przeprowadzenie badań a kończąc na przekazaniu wyników takich badań odpowiednim urzędom. Dział Archeologii jest wyposażony w sprzęt niezbędny do prowadzenia badań archeologicznych m.in. samochód terenowy, geodezyjny sprzęt pomiarowy (niwelator, teodolit), wykrywacz metali czy sprzęt fotograficzny. Często prace budowlane postępują równolegle do prac archeologicznych (fot. A. Wiktor) 6 Dział Archeobotaniki: kierownik Działu Archeobotaniki: mgr Joanna Abramów tel. 607 362 218 email: [email protected] [email protected] Studia magisterskie z zakresu archeologii o specjalizacji archeologia podwodna i ekoarcheologia ukończyła na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu w 2004 roku. Uczestniczyła w wielu badaniach stanowisk lądowych polskich i zagranicznych a także stanowisk podwodnych w centralnej i zachodnio‐północnej Polski. Od 2005 roku zajmuje się badaniem makroszczątków roślinnych (m.in. w ramach realizowanej w Instytucie Archeologii UMK w Toruniu pracy doktorskiej) pochodzących ze stanowisk archeologicznych. Jej zainteresowania badawcze dotyczą głównie wykorzystania roślinności przez dawne społeczności ludzkie. Uczestniczka konferencji i sympozjów naukowych organizowanych w Polsce (Koszęcin 2005 ‐ Sympozjum Archeologii Środowiskowej; Poznań 2007 – Assocation for Environmental Archaeology ‐ Annual Conference; Bachotek 2009 – Konferencja Naukowa Doktorantów; Kórnik 2009 – Sympozjum Archeologii Środowiskowej) i za granicą (Visby, Szwecja 2002 ‐ Baltic Sea Area Archaeological Network; Cork, Irlandia 2007 – Association for Environmental Archaeology – One‐day meeting). Od roku 2005 członek Stowarzyszenia Archeologii Środowiskowej (SAS). Od roku 2009 prowadzi, w ramach studiów podyplomowych Zarządzanie w Archeologii realizowanych na WSG w Bydgoszczy, zajęcia "Archeobotanika w zastosowaniu archeologicznym". Współzałożycielka Kujawsko‐
Pomorskiego Oddziału Stowarzyszenia Naukowego Archeologów Polskich (SNAP), działającego od czerwca 2010 roku. Spalony ziarniak Setaria viridis (fot. J. Abramów) 7 Czym jest archeobotanika? Archeobotanika to jeden z działów archeologii środowiskowej, który zajmuje się badaniami nad jednym z materiałów źródłowych, wydobywanych w trakcie prac wykopaliskowych, którym są makroszczątki roślinne. Pozostałości roślin zachowują się na stanowisku archeologicznym w postaci spalonej, zmineralizowanej bądź storfiałej. Forma zachowania tych szczątków zależy zarówno od warunków panujących na terenach badanych w trakcie ich użytkowania jak i od procesów podepozycyjnych. Szczątki te pochodzą zarówno z roślin, które były zbierane czy uprawiane przez człowieka, jaki i z tych, które jedynie towarzyszyły społecznościom ludzkim, tworząc otaczające środowisko. Jednakże wszystkie one dają nam możliwość pełniejszego poznania minionej rzeczywistości. Analizy makroszczątków roślinnych mają na celu zidentyfikowanie pozostałości zbóż, roślin technicznych i gatunków roślin dziko rosnących. W trakcie takich analiz rejestrujemy materiał źródłowy, który jest praktycznie nie do wychwycenia podczas prac wykopaliskowych, jak różnego rodzaju szczątki organiczne makro i mikroskopijne (nie tylko roślinne). Dzięki nim uzyskujemy nowy materiał, który może być wykorzystany m.in. do datowania stanowiska czy obiektu (np. przy użyciu metody C14) oraz dostarcza badaczom informacje o przeobrażeniach zachodzących w lokalnym krajobrazie. Przede wszystkim jednak, w trakcie analiz archeobotanicznych, otrzymujemy nowy materiał, który możemy wykorzystać do badań nad różnymi aspektami działalności ludzkiej. Dzięki nim możemy znacznie więcej dowiedzieć się m.in. o dietach, praktykach rolniczych, medycynie, ogrodnictwie, zielarstwie, farbiarstwie, browarnictwie czy handlu. Łuska owocowa i orzeszki ze skrzydełkami Betula pendula (fot. J. Abramów) Czym dokładnie zajmuje się dział Archeobotaniki? Dział Archeobotaniki zajmuje się przede wszystkim przeprowadzeniem analiz makroszczątków roślinnych, zawartych w próbkach glebowych, pobieranych zarówno z "suchych" jak i "mokrych" stanowisk archeologicznych. Proces analiz przeprowadzamy w trzech etapach. Najpierw przekazane nam próbki glebowe poddajemy przepłukaniu, z 8 użyciem sit o zróżnicowanej średnicy oczek, w celu wyodrębnienia materiału badawczego. Następnie materiał ten przebieramy, czyli oddzielamy makroszczątki roślinne od materiału niepodlegającego analizom archeobotanicznym. Na końcu wyselekcjonowane makroszczątki roślinne oznaczamy (identyfikujemy) oraz opisujemy. Procesy przebierania materiału badawczego jak i oznaczania makroszczątków roślinnych odbywają się z użyciem wysokiej jakości mikroskopu stereoskopowego współpracującego z aparatem fotograficznym (w związku z czym mamy możliwość wykonywania zdjęć analizowanego materiału). Materiał badawczy, który został wyselekcjonowany w trakcie płukania i przebierania, ale niepodlegający omawianym analizom (np. ceramika, węgle drzewne, rybie łuski, kości) zabezpieczamy tak, aby można byłoby użyć go do wykonania innych specjalistycznych badań. W efekcie tych działań Zleceniodawca otrzymuje w formie elektronicznej i drukowanej sprawozdanie z przeprowadzonych analiz, które w podstawowym pakiecie zawiera:  inwentarz próbek po flotacji (płukaniu), w którym ujęte są: objętości poszczególnych próbek przed płukaniem oraz rodzaj zarejestrowanego podczas płukania materiału badawczego (który został zauważony bez mikroskopu) ‐ mogą to być np. duże makroszczątki roślinne, łuski i ości rybie, węgle drzewne, kości, zabytki  zestawienie tabelaryczne, w którym ujęte są wszystkie przepłukane próbki wraz z wyszczególnieniem gatunków, ilości i form zarejestrowanych w nich makroszczątków roślinnych (przejrzanych już pod mikroskopem)  ogólny opis makroszczątków roślinnych wraz z kilkoma fotografiami wybranych okazów (wykonywanymi przez aparat fotograficzny podłączony do mikroskopu) oraz z wykresami przedstawiającymi procentowy udział poszczególnych gatunków roślin w badanym materiale Ponadto Zleceniodawca otrzymuje całość materiału badawczego uzyskanego podczas płukania i przebierania w tym makroszczątki roślinne oraz zabezpieczony materiał niepodlegający analizom archeobotanicznym, przeznaczony do innych badań. Ziarniaki Panicum miliaceum L. (fot. J. Abramów) 9 Ponadto istnieje możliwość wykonania poszerzonego opracowania wyników badań. Może ono zwierać zwiększoną ilość zdjęć, wykresów czy tabel oraz dodatkowe informacje dotyczące: warunków siedliskowych, morfologii i okresów wegetacyjnych zarejestrowanych roślin, wykorzystywania ich przez człowieka oraz znalezisk danego gatunku na terenie stanowisk archeologicznych z obszaru naszego kraju. Wykonujemy także całościowe opracowania dla poszczególnych stanowisk archeologicznych pod kątem środowiska roślinnego. Jednakże dla wykonania takiego opracowania wskazane byłoby abyśmy dysponowali kompletem dokumentacji archeologicznej oraz wynikami innych analiz specjalistycznych dotyczącymi danego stanowiska archeologicznego. Prowadzimy także szkolenia jak należy w terenie pobierać, dokumentować i zabezpieczać próbki glebowe do analiz archeobotanicznych. Zbieranie z sit materiału badawczego (fot. P. Biarda) 10 Dział Fotografii Lotniczej Kierownik Działu Fotografii Lotniczej: mgr Arkadiusz Wiktor tel. 604 944 389 email: [email protected] [email protected] Czym jest fotografia lotnicza? Fotografia lotnicza (aerofotografia, zdjęcia lotnicze) – dziedzina wykorzystywania fotografii, polegająca na wykonywaniu zdjęć wykonanych z "lotu ptaka" tj. z balonów, samolotów, helikopterów, spadochronów, latawców oraz modeli zdalnie sterowanych. Po wykonaniu zdjęcia podlegają fotointerpretacji, czyli rozpoznaniu obiektów znajdujących się na zdjęciu. Fotografia lotnicza wykorzystywana jest: w meteorologii, fotogrametrii, przy tworzeniu map oraz fotoplanów, przy rozpoznawaniu terenów (np. przy poszukiwanie złóż mineralnych), w celach marketingowych, promocyjnych, projektowych czy inwentaryzacyjnych a także w archeologii gdzie dziedzina ta nosi nazwę archeologii lotniczej. Widok na stanowisko archeologiczne (fot. A. Wiktor) Archeologia lotnicza, zwana też czasem "archeologią zdjęć lotniczych" polega na obserwacji i analizie powierzchni ziemi z powietrza w celu wykrycia i udokumentowania śladów stanowisk archeologicznych, jak również na analizie i interpretacji zdjęć lotniczych wykonanych w innych celach i poszukiwaniu zawartych w nich informacji przydatnych archeologom. Archeologia lotnicza może być wykorzystywana zarówno w celu poszukiwania 11 Sprzęt fotograficzny podwieszony pod balon helowy (fot. J. Abramów) nieznanych dotąd stanowisk archeologicznych jak i lepszego rozpoznania stanowisk już znanych. Wynika to z faktu, że obserwacja z góry pozwala zauważyć drobne nawet i niezauważalne przy obserwacji z powierzchni ziemi zjawiska, takie jak zróżnicowanie morfologii terenu, czy odmienność roślinności porastającej stanowiska archeologiczne. Ponadto można ją również wykorzystywać do zadokumentowania prowadzonych aktualnie badań archeologicznych. Widok na inwestycję drogową (fot. A. Wiktor) Czym dokładnie zajmuje się dział Fotografii Lotniczej? Dział Fotografii Lotniczej zajmuje się archeologią lotniczą/wysokościową oraz wykonywaniem zdjęć wykorzystywanych do innych celów, wymienionych wyżej. Zdjęcia są wykonywane z balonu wypełnionego helem, pod którym podwieszona jest specjalna rama utrzymująca system do fotografii. Cały system jest sterowany drogą radiową: z ziemi można 12 zmieniać kąt robienia zdjęć zarówno w osi pionowej jak i poziomej oraz z ziemi wyzwalana jest migawka aparatu. Ponadto podgląd na fotografowany obszar przekazywany jest na monitor znajdujący się w stacji naziemnej. Balon helowy pozwala wykonywać zdjęcia z powietrza z wysokości od 5 do 100 metrów, ponadto bardzo istotne jest to, że balonu nie obowiązuje zakaz lotów nad terenem zabudowanym! Dlatego może być wykorzystywany do bezpiecznego fotografowania w miastach i w miejscach niedostępnych dla motolotni, helikopterów i samolotów. Widok na stanowisko archeologiczne (fot. A. Wiktor) Po wykonaniu zlecenia Zleceniodawca otrzymuje w formie elektronicznej od kilkudziesięciu do kilkuset uporządkowanych i zinwentaryzowanych fotografii, poddanych wcześniej specjalistycznej obróbce. Ponadto otrzymuje on w formie elektronicznej i drukowanej inwentarz zdjęć oraz sprawozdanie z wykonanego zlecenia. Widok na stanowiska archeologiczne na inwestycji drogowej (fot. A. Wiktor) 13 Kontakt: Pracownia Archeologiczna i Archeobotaniczna Arkadiusz Wiktor (nazwa skrócona ARCHBOT) ul. Konińska 12, 62‐560 Skulsk powiat: koniński, województwo: wielkopolskie tel. 604 944 389, email: [email protected] [email protected] NIP 665‐137‐21‐25, REGON: 301118817 www.archbot.pl adres korespondencyjny: ul. Włocławska 7 i / 15 87‐100 Toruń Dział Archeologii: mgr Arkadiusz Wiktor ‐ kierownik działu archeologii tel.: 604 944 389, email: [email protected] [email protected] Dział Archeobotaniki: mgr Joanna Abramów ‐ kierownik działu archeobotaniki, tel.: 607 362 218, email: [email protected] [email protected] Dział Fotografii Lotniczej mgr Arkadiusz Wiktor – kierownik działu fotografii lotniczej tel. 604 944 389 email: [email protected] [email protected] skype: archbot komunikator GG: 10235146 komunikator Tlen: [email protected] 14