PODSTAWA PROGRAMOWA – do pobrania

2016-09-01
CHEMIA KLASA III
GIMNAZJUM
Tom III podręcznika
Tom pierwszy obejmuje następujące punkty podstawy programowej:
8. Węgiel i jego związki z wodorem.
9. Pochodne węglowodorów. Substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym.
Treści nauczania
VIII.Węgiel i jego związki z wodorem.

Podział związków chemicznych na organiczne i nieorganiczne. Pojęcie chemii
organicznej jako chemii związków węgla.

Podział związków organicznych ze względu na kolejnośći sposób powiązania atomów
tworzących cząsteczkę(konstytucjęzwiązku).

Otrzymywanie i badanie właściwości metanu.

Reakcje całkowitego, niecałkowitego i półspalaniametanu.Zastosowanie metanu.

Wzory strukturalne, sumaryczne i modelecząsteczek trzech kolejnych alkanów.

Pojęcie szeregu homologicznego.Wzór szeregu homologicznego alkanów.

Zmiany właściwości fizycznych alkanów wraz zezmianądługości łańcucha węglowego
w szeregu.

Reakcje spalania alkanów.

Model
cząsteczki
etenu.
Wzór
sumaryczny,strukturalny
i
półstrukturalny
etenu.Otrzymywanie i badanie właściwości etenu.

Pojęcie reakcji eliminacji.

Pojęcia reakcji przyłączania(addycji).

Reakcje spalania etenu. Wzór szeregu homologicznego alkenów.

Model cząsteczki etynu.Wzór sumaryczny i strukturalny etynu.

Otrzymywanie i badanie właściwości etynu.Zachowanie siębromu i wodoru wobec
etynu.

Reakcje spalania etynu. Zastosowanie etynu. Wzór szeregu homologicznego alkinów.

Istota reakcji polimeryzacji.Reakcja polimeryzacji etenu.Właściwości i zastosowanie
polietylenu.

Źródła węglowodorów w przyrodzie.

Gaz ziemny, jako podstawowe źródło metanu. Otrzymywanie butanu, i propanu
z gazu ziemnego.
1

Ropa naftowa, jako najważniejsze źródło benzyny.
Osiągnięcia szczegółowe:
Uczeń:
1) wymienia naturalne źródła węglowodorów;
2) definiuje pojęcia: węglowodory nasycone i nienasycone;
3) tworzy wzór ogólny szeregu homologicznego alkanów (na podstawie wzorów trzech
kolejnych alkanów) i układa wzór sumaryczny alkanu o podanej liczbie atomów
węgla; rysuje wzory strukturalne i półstrukturalne alkanów;
4) obserwuje i opisuje właściwości fizyczne i chemiczne (reakcje spalania) alkanów na
przykładzie metanu i etanu;
5) wyjaśnia zależność pomiędzy długością łańcucha węglowego a stanem skupienia
alkanu;
6) podaje wzory ogólne szeregów homologicznych alkenów i alkinów; podaje zasady
tworzenia nazw alkenów i alkinów w oparciu o nazwy alkanów;
7) opisuje właściwości (spalanie, przyłączanie bromu i wodoru) oraz zastosowania etenu
i etynu;
8) projektuje
doświadczenie
pozwalające
odróżnić
węglowodory
nasycone
od
nienasyconych;
9) zapisuje równanie reakcji polimeryzacji etenu; opisuje właściwości i zastosowania
polietylenu.
IX.Jednofunkcyjne pochodne węglowodorów.

Pochodne węglowodorów.Grupa węglowodorowa i grupa funkcyjna.Rodzaje grup
funkcyjnych.

Modele
cząsteczek
metanolu
i
etanolu.Wzory
strukturalne,
półstrukturalne
i sumarycznemetanolu i etanolu.

Otrzymywanie, właściwości i zastosowaniemetanolu i etanolu.

Szereg homologiczny alkoholi.

Glicerol
jako
przykład
alkoholuwielowodorotlenowego.Wzór
sumaryczny,
strukturalny, właściwości izastosowanie glicerolu.

Budowa cząsteczki, właściwości i zastosowaniekwasu mrówkowego.

Budowa, właściwości i zastosowanie kwasuoctowego.
2

Wzory sumaryczne kwasów stearynowego,palmitynowego i oleinowego. Kwasy
stearynowy, palmitynowy i oleinowy, jakowyższe kwasy tłuszczowe

Badanie właściwości kwasu stearynowego ioleinowego. Podział wyższych kwasów
tłuszczowych nanasycone i nienasycone.

Reakcja spalania kwasu stearynowego.

Reakcja kwasu stearynowego z zasadąsodową.

Odróżnianie kwasu olejowego od stearynowego.

Zastosowanie kwasów tłuszczowych.

Otrzymywanie i budowa estrów.

Właściwości i zastosowanie estrów.

Aminy jako pochodne amoniaku.Grupa aminowa, nazewnictwo amin, przykłady amin.

Porównanie odczynu wodnego roztworu amoniakui metyloaminy.

Zapis przebiegu reakcji metyloaminy z wodąikwasem solnym.

Właściwości fizyczne amin i ich zastosowanie.
X.Substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym.

Definicja tłuszczu. Podział tłuszczów ze względu na pochodzenie,stan skupienia i
charakter chemiczny. Rola tłuszczów dla organizmów żywych.

Definicja aminokwasów. Przykłady aminokwasów. Nazewnictwo aminokwasów.

Badanie właściwości fizycznych glicyny.

Badanie odczynu wodnego roztworu glicyny.

Badanie przebiegu reakcji glicyny z kwasemsolnym i zasadąsodową.

Właściwości kwasowo-zasadowe glicyny. Reakcja tworzenia peptydu. Wiązanie
peptydowe.

Definicja białek. Funkcja białek w organizmach żywych. Podział białek.

Skład pierwiastkowy białek. Wykrywanie węgla, wodoru, tlenu, azotu i siarkiw
białkach.

Zachowanie siębiałek wobec wysokiejtemperatury, alkoholu etylowego, kwasów i
zasad,soli metali ciężkich i soli kuchennej. Wyjaśnienie pojęć: wysolenie,
koagulacja,peptyzacja, denaturacja.

Wykrywanie białek: reakcja biuretowa i ksantoproteinowa.

Wyjaśnienie nazwy „węglowodany”. Rola cukrów w organizmach żywych.
3

Podział cukrów. Wykrywanie węgla, wodoru i tlenu w cukrach.

Występowanie glukozy. Powstawanie glukozy w procesie fotosyntezy.

Właściwości fizyczne glukozy i fruktozy.

Badanie właściwości fizycznych glukozy.

Zachowanie sięglukozy podczas ogrzewania.

Zachowanie sięglukozy wobec wodorotlenkumiedzi(II).

Próba lustra srebrowego.

Zastosowanie glukozy.

Właściwości fizyczne fruktozy.

Występowanie sacharozy, wzór sumaryczny sacharozy.

Badanie właściwości fizycznych sacharozy.

Zachowanie sacharozy podczas ogrzewania.

Zachowanie sacharozy obecności wodorotlenkumiedzi(II).

Odróżnianie glukozy od sacharozy.

Zachowanie sięsacharozy wobec wody wobecności kwasu siarkowego.

Zastosowanie sacharozy.

Rola skrobi i celulozy w organizmach żywych.

Badanie właściwości fizycznych skrobi.Wykrywanie skrobi i zastosowanie skrobi.

Właściwości fizyczne celulozy. Zastosowanie celulozy.

Podobieństwa i różnice pomiędzy skrobiąi celulozą.
Osiągnięcia szczegółowe:
Uczeń:
1) tworzy nazwy prostych alkoholi i pisze ich wzory sumaryczne i strukturalne;
2) bada właściwości etanolu; opisuje właściwości i zastosowania metanolu i etanolu;
zapisujerównania reakcji spalania metanolu i etanolu; opisuje negatywne skutki działania
alkoholu etylowego na organizm ludzki;
3) zapisuje wzór sumaryczny i strukturalny glicerolu; bada i opisuje właściwości glicerolu;
wymieniajego zastosowania;
4) podaje przykłady kwasów organicznych występujących w przyrodzie i wymienia ich
zastosowania;pisze wzory prostych kwasów karboksylowych i podaje ich nazwy
zwyczajowe i systematyczne;
4
5) bada i opisuje właściwości kwasu octowego (reakcja dysocjacji elektrolitycznej, reakcja
z zasadami,metalami i tlenkami metali);
6) wyjaśnia, na czym polega reakcja estryfikacji; zapisuje równania reakcji pomiędzy
prostymi kwasamikarboksylowymi i alkoholami jednowodorotlenowymi; tworzy nazwy
estrów pochodzącychod podanych nazw kwasów i alkoholi; planuje i wykonuje
doświadczenie pozwalające otrzymaćester o podanej nazwie;
7) opisuje właściwości estrów w aspekcie ich zastosowań;
8) podaje
nazwy
wyższych
kwasów
karboksylowych
nasyconych
(palmitynowy,
stearynowy) i nienasyconych(oleinowy) i zapisuje ich wzory;
9) opisuje
właściwości
doświadczenie,które
długołańcuchowych
pozwoli
odróżnić
kwasów
kwas
karboksylowych;
oleinowy od
projektuje
palmitynowego
lub
stearynowego;
10) klasyfikuje tłuszcze pod względem pochodzenia, stanu skupienia i charakteru
chemicznego;
opisujewłaściwości
fizyczne
tłuszczów;
projektuje
doświadczenie
pozwalające odróżnić tłuszcznienasycony od nasyconego;
11) opisuje budowę i właściwości fizyczne i chemiczne pochodnych węglowodorów
zawierającychazot na przykładzie amin (metyloaminy) i aminokwasów (glicyny);
12) wymienia pierwiastki, których atomy wchodzą w skład cząsteczek białek; definiuje białka
jakozwiązki powstające z aminokwasów;
13) bada zachowanie się białka pod wpływem ogrzewania, stężonego etanolu, kwasów
i zasad,soli metali ciężkich (np. CuSO4) i soli kuchennej; opisuje różnice w przebiegu
denaturacjii koagulacji białek; wylicza czynniki, które wywołują te procesy; wykrywa
obecność białkaw różnych produktach spożywczych;
14) wymienia pierwiastki, których atomy wchodzą w skład cząsteczek cukrów; dokonuje
podziałucukrów na proste i złożone;
15) podaje wzór sumaryczny glukozy i fruktozy; bada i opisuje właściwości fizyczne glukozy;
wskazujena jej zastosowania;
16) podaje wzór sumaryczny sacharozy; bada i opisuje właściwości fizyczne sacharozy;
wskazuje na jejzastosowania; zapisuje równanie reakcji sacharozy z wodą (za pomocą
wzorów sumarycznych);
17) opisuje występowanie skrobi i celulozy w przyrodzie; podaje wzory sumaryczne tych
związków;wymienia różnice w ich właściwościach; opisuje znaczenie i zastosowania tych
cukrów; wykrywaobecność skrobi w różnych produktach spożywczych.a organizm ludzki;
5