Ochota na owoce z tradycyjnych sadów?

Ochota na owoce z tradycyjnych sadów?
Zachęta dla właścicieli prywatnych sadów tradycyjnych, ewent. dla tłoczni
usługowych, do przekazania swojej radości z różnorodności odmian owoców oraz
wiedzy i do zmotywowania innych do zasmakowania w owocach z tradycyjnych
sadów, zgodnie z hasłem "zachowanie poprzez wykorzystanie".
Koncepcja edukacyjna dla dorosłych - popołudnie w sadzie tradycyjnym
© 2013 Wydawnictwo Zeitbild
Opracowana przez: Birgit Fleischer, wykonującą wolny zawód: biolog
na zlecenie Chrześcijańsko - Społecznego Stowarzyszenia Edukacyjnego Saksonii
Koncepcja opracowana została w ramach projektu "Nowe Drogi dla Edukacji
Ekologicznej w Saksonii i na Dolnym Śląsku" i nadaje się również do przeprowadzenia
niemiecko - polskiego spotkania.
Projekt wspierany z Programu Operacyjnego Europejskiego Funduszu Rozwoju
Regionalnego.
Spis treści
Po co taka koncepcja edukacyjna? …………………....................................................
3
Cel......…………………………………..………………….........................................................
3
Metoda postępowania przy tworzeniu koncepcji...………………….................................
3
Propozycje punktów programu..…..…………………......................................................
4
Polecana literatura.......................... ………………...................................................... 5
Załącznik, materiały:
- zapowiedź wydarzeń, do wykorzystania jako formularz
- wybór szkółek drzew w regionie Górnych Łużyc, posiadających stare odmiany, sadów
pokazowych i tradycyjnych ogrodów oraz tłoczni usługowych. Do skopiowania i wyłożenia
jako materiał informacyjny; zawiera również odnośniki do ważnych wydarzeń
pomologicznych
- „quiz owocowy“.
2
Po co taka koncepcja edukacyjna?
Tradycyjne sady owocowe są na transgranicznym obszarze Saksonii i Polski wspólnym
dobrem kulturowym i stanowią charakterystyczny element krajobrazu o dużej wartości
ekologicznej. W Saksonii tradycyjne sady owocowe należą do biotopów chronionych. Mimo
tego, w ciągu ostatnich dziesięcioleci wiele tradycyjnych sadów owocowych zlikwidowano
z powodu rozwoju terenów mieszkaniowych, braku rentowności (częściowo związane jest to
z brakiem pielęgnacji) oraz mechanizacji i intensyfikacji rolnictwa. Istniejące sady często są
stare lub są w bardzo złym stanie. Ich zachowanie ściśle związane jest z intensywniejszym
wykorzystywaniem w przyszłości. Coraz bardziej zatraca się także wiedzę o poszczególnych
odmianach. Ich właściwości muszą zostać na nowo ocenione i przetestowane pod kątem
właściwości użytkowych.
Koncepcja ma być zachętą i wsparciem dla właścicieli i dzierżawców tradycyjnych sadów
owocowych, posiadających własne tłocznie, do działania w zakresie edukacji ekologicznej
i ma zachęcić odwiedzających do zasmakowania w owocach z tradycyjnych sadów. Główną
rolę odgrywa tu pomysł „zachowania poprzez wykorzystanie“.
Cel
Z jednej strony należy poprawić świadomość społeczeństwa w związku ze skarbem, jakim są
tradycyjne sady owocowe, z ich różnorodnością smaków i aromatów, skrywające różne
odmiany owoców. Podane zostaną również propozycje, jak można je wykorzystać.
Z drugiej strony należy informować, jakiej pielęgnacji wymaga tradycyjny sad owocowy, aby
mógł skrywać ten "skarb". Działanie to ma na celu wspieranie zachowania i zakładania
tradycyjnych sadów owocowych.
Poprzez prezentację tego bogatego dobra kulturowego, starych odmian owoców, wydarzenie
ma zachęcić do tego, aby jeszcze bardziej cenić tradycyjne sady i zachowywać je poprzez ich
wykorzystanie. Ma też zachęcić odwiedzających to częstszego, samodzielnego wykorzystania
owoców z tradycyjnych sadów lub do częstszego nasadzania starych odmian.
Metoda postępowania przy tworzeniu koncepcji
Przed opracowaniem koncepcji przeprowadzona została rozmowa z tłocznią usługową
Höhne – Strowie Rachlau- jako przedstawicielem grupy, w celu dowiedzenia się jakie są
dotychczasowe doświadczenia z realizacją działań edukacyjnych dla dorosłych dotyczących
tego zagadnienia oraz aby dowiedzieć się, w którym miejscu potrzebne jest wsparcie.
Okazało się, że przede wszystkim istnieje zapotrzebowanie na proste materiały, które
właścicielowi tradycyjnego sadu owocowego ułatwią przygotowanie popołudnia w sadzie,
i które mogą zostać wyłożone jako materiały informacyjne lub zostać zintegrowane
w popołudniowym programie.
Mając to na uwadze powstały:
- zapowiedź wydarzeń, do wykorzystania jako formularz
- wybór szkółek drzew w regionie Górnych Łużyc, posiadających stare odmiany, sadów
pokazowych i tradycyjnych ogrodów oraz tłoczni usługowych. Do skopiowania i wyłożenia
jako materiał informacyjny; zawiera również odnośniki do ważnych wydarzeń
pomologicznych
- „quiz owocowy“.
3
Tłocznia usługowa zaprasza w weekend w godzinach 15.00-18.00 do gospodarstwa
i znajdującego się w pobliżu tradycyjnego sadu owocowego. Wzór zaproszenia w załączeniu.
Propozycje punktów programu
Wprowadzenie do tematu (ok. 1 godzina)
Na początku na gości czeka mała wystawa odmian, mają możliwość spróbowania
różnych odmian owoców oraz ciast owocowych, czy pożywnych dań owocowych
(takich, jak np.: „Śląskie Królestwo Niebieskie“, zupa jabłkowa) lub marmolad, musów,
octu owocowego, owoców suszonych.
Oczywiście nie może zabraknąć degustacji soków (czystych odmianowo i mieszanych),
można ją poszerzyć o degustację win i alkoholi owocowych.
Krótko mówiąc różnorodność zastosowania owoców powinna zostać zaprezentowana
w uwodzicielski sposób.
Pokazowe wytłaczanie soku - tak, aby potencjalny klient dokładnie mógł poznać sposób
powstawania swojego soku.
Quiz (propozycja w załączeniu) wykładany jest na początku, a na końcu, spośród
prawidłowych odpowiedzi losowany jest zwycięzca, który np. może zabrać ze sobą "pakiet
różnych produktów“.
Spacer po tradycyjnym sadzie owocowym (1 - 1,5 godziny)
Objaśnianie drzewostanu, poszczególnych odmian oraz informacje dotyczące pielęgnacji
i zakładania sadu (praktyczny pokaz cięcia drzew owocowych i/lub sadzenia młodych drzew
owocowych, w zależności od kompetencji).
Po powrocie losowanie zwycięzcy quizu.
W przypadku organizacji takiego popołudnia w tradycyjnym sadzie, warto znaleźć jednego
lub dwóch partnerów do współpracy, aby dobrze radzić sobie z przemieszczaniem się
uczestników i aby móc zaoferować więcej "atrakcji".
Możliwi partnerzy do współpracy:
- dobrzy znawcy odmian i specjaliści od cięcia drzew (należy odpowiednio wcześnie
podjąć rozmowy, ponieważ w sezonie jest na nich bardzo duże zapotrzebowanie
- koła gospodyń wiejskich do przygotowania części kulinarnej (w ich przypadku można
jeszcze liczyć na wiedzę dotyczącą specjalnego wykorzystania poszczególnych odmian)
- profesionalny kucharz, który zaprezentuje stare odmiany w nowych przepisach. Możliwe
jest gotowanie pokazowe wraz z degustacją lub, po wcześniejszym zgłoszeniu się
odpowiedniej liczby osób, przygotowanie "menu owocowego", przy którym można będzie
miło zakończyć dzień w tradycyjnym sadzie owocowym. (1- 1,5 godziny)
Chcecie jeszcze dołączyć ofertę (artystyczno) rękodzielniczą?
Pod fachową opieką Jany Uecker (gmina Boxberg) możecie np. filcować owoce (Kontakt:
[email protected], tel.: +49 35895/ 149986)
lub na przykład dowiedzieć się, czy w Waszej okolicy jest jeszcze klepacz kos, który zaprosi
Was na pokazowe klepanie kos i opowie o tym, jak wcześniej ścinano sady.
Jeżeli macie możliwość wypasania kliku owiec na łące w tradycyjnym sadzie, możecie
pokazać inny sposób wykorzystania łąki i jeszcze bardziej ożywić zarówno łąkę, jak
4
i spotkanie.
Propozycja filmowa
Film dokumentalny Bernta Engelmanna i Giseli Wunderlich „Korbinian Aigner“- bawarski
wiejski ksiądz między sadownictwem a zdradą stanu“ (niestety tylko w języku niemieckim),
pod adresem: http://www.tascafilmsmunich.de/content/page5/page15/page15.html
Po uzgodnieniu ze znajdującymi się w pobliżu kinami (np. Kulturfabrik Hoyerswerda,
Steinhaus e.V. Bautzen, Hillersche Villa e.V. Zittau lub Kulturcafé Alte Bäckerei
Großhennersdorf), film ten mógłby zostać wyświetlony w kinie wieczorem, po zakończeniu
spotkania w tradycyjnym sadzie.
Polecana literatura:
aid infodienst (wyd.): Ochrona tradycyjnych sadów owocowych
Bogato ilustrowany zeszyt o tematyce tradycyjnych sadów owocowych, informujący o
wyborze odmian, sadzeniu, działaniach pielęgnacyjnych oraz kosztach, wraz z plakatem
zawierającym na odwrocie informacje o wymaganiach stanowiskowych ważnych odmian
sadowniczych, właściwościach wzrostu i właściwościach owoców.
42 strony, kolorowe zdjęcia, wraz z plakatem formatu A3, 2,50 €
Bosch Hans-Thomas / Kompetenzzentrum Obstbau-Bodensee (wyd.) Pielęgnacja koron
starych, wysokopiennych drzew owocowych
Wychodząc od wzorca naturalnej korony, pokazane jest w jaki sposób niepielęgnowane
wysokopienne drzewa owocowe mogą zostać odmłodzone. Wiedza o nowoczesnej pielęgnacji
drzew powiązana jest z wiedzą tradycyjną. Na licznych przykładach pokazane jest cięcie
i reakcja drzew. Kołonotatnik, 82 strony, zdjęcia kolorowe i czarno-białe, 18.00 €
Brandt Eckart: Mein großes Apfelbuch - Alte Sorten neu entdeckt- Geschichten, Anbau,
Rezepte …
Hammerschmidt Meinolf: Das Apfelbuch Schleswig-Holstein- Sorten-Geschichten-Rezepte
Mongold Gudrun: Most- Das Buch zu Apfel- und Birnenwein
NABU LV Baden-Württemberg (wyd.): Vielfalt in aller Munde - Rezepte mit Streuobst, 1,25€
Narodowy Instytut Dziedzictwa (wyd.): Piękna z Herrenhut i inne – historyczny zbiór starych
odmian jabłoni w Parku Mużakowskim - bezpłatna broszura w języku polskim, angielskim
i niemieckim
Ritthaler Herbert: Obstbäume kräftig aufbauen und vital erhalten
Wprowadzenie/ Praca przy drzewach owocowych / Jak "działają" drzewa owocowe / Fazy
rozwojowe drzew owocowych / Język fachowy - ocena drzewa owocowego / Metody i
szczegóły / Cięcie drzew owocowych i profesjonalna pielęgnacja drzew / Cięcie Öschberga intensywne/ekstensywne
Broszura, 36 stron, format pionowy, bardzo dużo kolorowych zdjęć, 4.00 €
Sächsisches Landeskuratorium Ländlicher Raum e.V. (Wyd.): Wzorcowy plan pielęgnacji
tradycyjnego sadu owocowego, wprowadzenie i podstawy planowania pielęgnacji
tradycyjnych sadów owocowych
5
SMUL (wyd.): Tradycyjne sady owocowe w Saksonii - przewodnik zakładania, pielęgnacji
i wykorzystania nasadzeń tradycyjnych sadów, wydanie IV 2012- bezpłatna broszura
6