suo quem m terra dimitte- bat plenam potestatem su

suo quem m terra dimitte- bat plenam potestatem su

Kogo
Saeuientihus (1415)
papież może karać
Whom the Pope may punish
suo quem m terra dimittebat plenam potestatem super omnes dimisisset (pro
hoc quod notatur De homicidio: Pro humani, libro VI
et quod notat Innocentius
De re iudicata: Ad apostolice, in fine eodem libro).
Item Petro et successoribus
dedit claves regni celorum
et ei dixit: „Quodcunque
ligaveris" etc. I tern alibi:
„Fasce oves meas" (De electione: Significasti) . Omnes
tamen tam fideles quam infideles oves sunt Christi per
crea torem (!)a, licet non sin t
de ovili ecclesie. Et per hoc
secundum Innocentium apparet quod papa super omnes habet iurisditionem et
po testa tern de iure: licet
non de facto (De electione:
Significasti; De maioritate
et obedientia: Solite; De
iudicijs: Novit. Facit quod
notat idem Innocentius De
foro competenti: Licet I,
ubi <lico questione V) . Ex
hoc infert Innocentius decisionem aliquorum que colligo per quinque conclusiones.
Prima est quod si gentilis qui non habet legem nisi
nature contra legem facit,
potes.t licite per papam puniri (arg. Genesis XIX ubi
Sodomite qui contra naturam peccant puniti sunt
a Deo; de hoc De excessi-
a
31
corr creationem
31
Kogo
papież może karać
Whom the Pope miiy punish
Saeuientibus (1415)
bus prelatorum: Clerici).
Dum igitur iudicia Dei sint
nobis exemplaria, :non apparet quare papa qui est vi181 rb
canus Christi hoc non possit et etiam debeat dummodo facultas fit.
Secunda conclusio: papa
potest punire infideles si colant idola. Naturale enim
est unum solum Deum creatorem colere et non creaturas.
Tertia conclusio: papa
I udeos iudicare po test si
contra legem faciant ut in
moralibus si eo rum prela ti
eos non puniant. Et hac ratione motus papa Gregorius
et Innocentius mandarunt
comburi libros tales in quibus multe continebantur hereses: et puniri illos qui tal es hereses sequerentur vel
docerent; et de illis libris
dicitur in Speculo historiali
libro XXVI c. CXXVIII et
sequentibus.
Quarta
conclusio:
de
Christianis non est dubium
quod papa potest eos iudicare si corntra legem Evangelij faciant. Idem die si
alias graviter peccent (De
iudicijs: Novit).
Quinta et ultima conclusio quod licet in predictis
de quibus in predictis conclusionibus papa quandoque dimittat penitentias iustas et debitas omnibus predictis inferendas: vel quia
32
32
Granice
Saevientibus (1415)
władzy papieża
Limits of the Pope's jurisdiction
I
facultatem non habet vel
propter pericula vel scandala que inde venire timentur (De temporibus ordinationum c. II; De clerico excommunicato: Latores), potestas tamen hec faciendi
est a pud Deum ( !) .
Et has conclusiones nota quia per eas deoiduntur
aliqua singular,ia dubia que
m talibu1s formari possunt.
I111nocencius
paraitus: c.
3, 34 (De
Quod super
OCTAVO QUERITUR: An papa
potest exercere iurisdiccionem in ipsos
infideles qui non tenent terram in qua
Christiani principes habuerunt iurisdiccionem prius. Dicit Innocencius: Quod
papa potest iuste facere preceptum et
constitucionem quod iniuste non molestent Christianos qui subsunt eorum
iurisdiccioni ymmo quod plus est potest
eos in totum eximere a iurisdiccione et
dominia ipsorum (ar. De Iudeis: capitula 1 et cap~tulo Cum sit et capitula
Ex speciali et capitula finali; LIIII
distinccione: Mancipia et canone sequenti) ymmo eciam si male tractant
Christianos dicit Innocencius potest eos
papa per sentenciam privare dominia
et iurisdiccione que super Christianos
habent; et ita potest eximere quod videtur fieri ex privilegio et potest privare
que privacio fit de iure.
Dicit tamen Innocencius quod magna
causa debet esse propter quam papa ad
hoc veniat debet enim papa sustinere
Ap8 X
voto:
hijs)
... Sed et contra alios infideles qui non tenent terram
in qua iurisdictionem habuerunt Christiani principes
potest papa iuste facere preceptum et constitucionem
quod non molestent Christianos iniuste . qui subsunt
eo rum iurisdictioni: Y mo
quod plus est quod posset
suos ex,imere a iurisditioine
eorum et a dominia in totum (infra De Iudeis et
Sarracenis: Cum sit et c.
Ex speciali et c. 1 et c. finali et LI III di.: Mancipia
et c. sequenti). Ymo si male
traotar0nt Chrisit.ian0is possit eos privare per sen1tenciam iurisdictione et dominio quod super eos habent
cum ( !) magna causa debet esse quod ad hoc venient. Debet enim papa eos
quantum potest sustinere
dummodo periculum non
1
Granice władzy papieża
nad niewiernymi
w ich państwach
jurisdiction over infidels
in their states
Po ósme 48 zachodzi pytanie, czy papież może wykonywać władzę nad tymi
niewiernymi, którzy nie dzierżą ziemi,
na jakiej przedtem mieli władzę monarchowie chrześcijańscy. Powiada Innocenty, że papież może sprawiedliwie
wydać polecenie 49 i przepis 50, aby niesprawiedliwie nie molestowali chrześci­
jan, którzy podlegają ich władzy; nawet, co więcej, może tych w zupełności
wyjąć 1spod ich orzecznictwa i władztwa
(wniosek z c. 1 X Praesenti, 5,6; c. 16
X Cum sit, 5, 6; c. 18 X Ex speciali,
5, 6; c. 19 X Nulli, 5, 6; c. 13 Mancipia, i c. 14 Nulla: di. 54). Nawet powiada Innocenty, że jeżeli źle traktują
chrześcijan, papież może ich w drodze
wyroku pozbawić panowania i orzecznictwa, które mają nad chrześcijanami
i w ten 51 sposób może (tych) wyjąć,
co wydaje się następować na mocy
przywileju, i może pozbawić, które
to pozbawienie następuje na mocy
prawa 52. Mówi jednak Innocenty, że
musi być wielka przyczyna, dla której
papież doszedłby do tego; albowiem pa-
Eighthly, there is the question 48
whether the Pope can exercize jurisdiction over those infidels who do not hold
land in which Christian princes formerly
bad jurisdiction. Innocent says that the
Pope can justly make an order 49 and
a rule 50 that they should not unjustly
molest Christians who are under their
jurisdiction; what is more, he can even
altogether ex em pt such ( Ch ristians)
from the jurisdiction and dominion of
the infidels (arguing from c. 1 X Presenti, 5, 6; c. 16 X Cum sit, 5,6; c. !B X
Ex speciali, 5, 6; c. 19 X Nulli, 5, 6;
c. 13 Mancipia, and c. 14 Nulla: di 54).
Indeed, Innocent says that if they treat
Christians badly, the Pope can by judgment even deprive them of dominion
and of jurisdiction which they have over
Christians, and can thus 51 exempt (the
latter) : this seems to be clone by privilege; and he can deprive them, and this
deprivation is by law 52. But Innocent
says that there must be a great cause
for which the Pope goes so far, for the
Pope must sustain the infidels in so far
13 -
33
Pisma wybrane t. I
Limit s of
t
h e P o p e's
33
Granice
władzy papieża
Limits of the Pope's jurisdiction
Saevientibus (1415)
infideles quantum potest dummodo non
sit periculum Christianis nec grave
scandalum generetur quod similiter notat post Innocencium dominus meus
Franciscus Cardinalis Florentinus etc.
sit Christianis nec grave
scandalum generetur.
Zabarella c. 8 X
3, 34 (De voto:
Quod super hijs)
pież
w1men
podtrzymywać
niewiernych,
o ile może, byle tylko nie było niebezpieczeństwa dla chrześcijan i nie powstało poważne zgorszenie. A to podobnie zauważa za Innocentym pan
mój Franciszek kardynał florencki itd. 53
as he can, if only no danger for Chris~
tians, nor grave scandal, should arise;
and this similarly notes, after Innocent;
my Lord Francis Cardinal of Florence
etc. 53.
III 181 rb ...Quarto quero
de infidelibus qui non tenent
terram m qua Christiani
principes habuerunt mnsditionem: an aliquo casu
possit in eis papa iurisditionem exercere. Die quod
sic, unde dicit Innocentius
quod papa potest iuste facere preceptum et constitutionem quod mmste non
molestent Christianos qm
subsunt eorum iurisditioni:
immo quod plus est potest
eos in totum eximere a iurisditione et dominio ipsorum (argumentum De Iudeis c. 1 et c. Cum sit et c.
Ex speciali et c. fina li;
LI III di.: Mancipia et c.
sequenti). Immo etiam secundum Innocentium si rnale tractent Christianos potest eos papa per sententiam privare dominio et iurisditione quod super Christianos habent. Et hoc dictum satis coincidit cum
precedenti in eo quod dixi
de exemptione; tamen differt in hoc quod exernptio
videtur fieri ex privilegio,
privatio vero de iure. Dicit
tamen Innocentius quod
magna causa debet esse
propter quam papa ad hoc
veniat; debet enim papa
34
34
Głoszenie
Saevientibus (1415)
Ewangelii
Preaching the Gospel
sustinere infideles quantum
potest dummodo non sit periculum
Christianis,
nec
grave scandalum generetur,
quod nota.
Innocencius
para.tus: c.
3, 34 (De
Quod super
Ap8 X
voto:
hijs)
Item licet non debeant
infideles cogi ad fidem quia
NONO QUERITUR: An papa po- omnes libero arbitrio relintest mandare infidelibus quod admittant quendi sunt et sola Dei grapredicatores ewangelij in terris suis tia in hac vocatione valeat
Dicit Innocencius quod sic Licet secun- (XLI di: De Iudeis; XXI II
dum eum non debeant infideles cogi ad q. V: Ad fidem): Tamen
fidem quia omnes in hoc libero arbitrio mandare potest papa infirelinquendi sunt et sola Dei gracia in delibus quod admittant prehac vocacione valet (XLV distinccionc: dicatores ewangelizantes in
De Iudeis; XXIII quesrt:ione V: Ad fi- terris sue iurisdictionis. Nam
dem). Pro primo, quod possint cog.i ad- omnis creatura racionabilis
mittere predicatores .inducit Innocencius: faota e~t ad Dominum lauquod omnis crea tura racionabilis fac ta dandum (Sent. II ultima
est ad Deum laudandum (ut in 2° libro distinccione I in fine) qnare
Sentenciarum di. prima). Si ergo prohi- s1 prohibent predicatores
bent predicatores hoc predicare peccant hoc predicare peccant et
ideo puniendi sunt.
et ideo puniendi.
Głoszenie
w
państwach
Po
dziewiąte 54
Ewangelii
niewiernych
zachodzi pytanie, czy
papież może nakazać niewiernym, aby
dopuszczali kaznodziejów Ewangelii na
swoje ziemie. Powiada Innocenty, że
tak, choć wedle niego niewierni nie powinni być zmu~zani do wia1y, ponieważ
wszystkich należy zdać w tej materii na
wolną wolę, a tylko łaska Boga ma moc
w tym powołaniu (c. 5 De Iudeis, di.
45; c. 33 Ad fidem, C. 23 qu. 5). Za
pierwszym (twierdzeniem), że mogą
być zmuszeni do dopuszczania kaznodziejów, przytacza Innocenty, że. wszelkie stworzenie rozumne zostało stworzone dla chwalenia Boga (jak w drugiej księc;Ize Sentencji, di. 1). Jdli więc
zabraniają . kaznodziejom
głosić
to,
grzeszą i dlatego muszą być ukarani 55.
Preaching the Gospel
in States of infidels
Ninthlv,' there is the question 54 whether the pope can order infidels to admit
preachers of the Gospel in their lands.
Innocent says that he can, although
according to him infidels must not be
compelled to the Faith, because in this
all must be left to their free will, and
only the grace of God is valid in this
call (c. 5 De Iudeis, di. 45; c. 33 Ad
fidem, C. 23 qu. 5). As to the first
point, viz., that they can be compelled
to admit preachers, Innocent argues
that eve1y reasonable creature was made
to praise God, as in the second book
of the Sentences, di. I. Hence, if they
prohibit preache•ts from preaching this,
they sin and therefore are to be punished 55 •
Zabarella c. 8 X
3, 34 (De voto:
Quod super hijs)
III 181 rb Quinto quero
an papa potest mandare infidelibus quod admittant
predicatores eva.ngelij in terris suis. Innocentius quod
sic, licet secundum eum non
debeant infideles cogi ad fidem; quia in hoc omnes libero arbitrio relinquendi
sunt et sola Dei gratia in
35
35
Papież
a j>omoc
The Pope and the secular arm
świecka
Saevientibus (1415)
A 211 r
hac revocatione valet (XLV
distinccione:
De Iudeis;
XX III questione V: Ad fidem) . Pro primo quod possint cogi admittere predicatores, inducit Innocentius:
quia omnis creatura rationabilis facta est ad Deum
laudandum (ut in secundo
libro Sententiarum distinccione I). Si ergo prohibent
predicatores hoc predicare
peccant et ideo puniendi
sunt.
Innocencius ApDECIMO QUERITUR: Quid fiet si
parntus: c. 8 X
papa non potest eos de facto punire?
3, 34 (De voto:
Dicit Innocencius quod in omnibus preQuod super hijs)
dictis in quibus papa licite aliquid eis
...
In
omnibus
predictis
mandat si non obediant sunt compellendi brachio seculari et indicendum est casibus et in alijs in quibus
bellum per papam et non per alios nisi licet pape eis aliquid mandare si non obediant sunt
ubi quis de iure suo contendit.
compellendi
b:rachio seculaEt si obicitur: „Nichil ad vos de hijs
qui foris sunt" (II questione 1: Multi) : ri et indicendum est bellum
solvit Innocencius quod illud intelligi- contra eos per papam et
tur \ quod non debemus eos excommu- non per alios nisi ubi quis
nicando vel compellendo ad fidem in- de suo iure contendit. N ee
ducere alia ( !) quam sola Dei gracia est econtra (II questione 1:
Multi in fine) ubi dicitur
vocantur (XLV distinccione: De I ud eis)
quod
non pertinet ad nos
secus cum Christianos turbant vel alias
iudicare
de hijs que foris
delinquunt (facit quod notatur De disurn,t,
quia
intel1igi:tur quod
vorcijs: Gaudemus).
non
debemus
eos iudicare
Idem dicit beatus Thomas (2a 2°
questione XII articulo 2°) : Quod ad excommunicando vel comEcclesiam non pertinet punire infide- pellendo ad fidem ad quam
lem b in illis qui numquam fidem susce- sola Dei gracia vocantur
(XLV distinccione: De Iudeis).
a corr ad
b corr infidelitatem (vide Thomas Aquinas, infra p. 38)
Papież
a pomoc
The Pope
świecka
and the secular
arm
Po dziesiąte 56 zachodzi pytanie, co
się stanie, jeżeli papież faktycznie nie
może ich ukarać. Powiada Innocenty,
że we wszystkich wspomnianych wypadkach, w których papież godziwie
coś im nakazuje, jeżeli nie są posłuszni,
muszą być zmuszeni przez ramię świec­
kie, a wojnę musi im wypowiedzieć
papież, a nie inni, chyba w wypadku,
gdy ktoś walczy o swoje prawo.
A jeśli się zarzuoi: „Nie należy do
wa s sądzić tych, co są zerwnątrz" 57
(c. 18 Multi, C. 2 qu. 1), odpowiada
Innocenty, że to tak się rozumie, iż nie
powinniśmy ekskomunikując lub :zmuszając dopr01Wadzać ich do wiary, do
której jest 1się poiwołany samą ła·ską Boga
(c. 5 De ludeis, di. 45) ; iinaczej jest,
gdy niepokoją chrześcijan lub w inny
sposób popełniają przestępstwa (z tym
zgadza się co zauważono c. 8 X Gaudemus, 4, 19)58.
Tenthly, there is the question 56, what
will happen if the Pope can in fact not
punish them. Innocent says that in all
aforesaid (cams) in which the Pope
licitly orders them, if they do not obey
they are to be compelled by the secular
arm, and war is to be declared on them
by the Pope and not by oithers, unless
where somebody is fighting for his
(own) right. And if it were objected,
"you have nothing to do about those who
are without" 57 (c. 18 Multi, C. 2 qu. i),
Innocent replies that that ·is understood
to mean that we should not by excommunicating or compełling induce them
to the Faith to which one is called
solely by God's grace (c. 5 De Iudeis,
di. 45) ; it is different if they disturb
Chris.tians or offe.nd otherwise (to the
same effeot the note c. 8 X Gaudemus,
4, 19)58 •
To samo powiada 59 św. Tomasz
(Secunda Secundae, quaestio 12 art. 2),
że do Kościoła nie należy karać za 60
niewierność 61 , jeżeli chodzi o tych,
St. Thomas says 59 the same thing in
Secunda Secundae, question 12 article 2:
that it is not the part of the Church to
punish for 60 infidelity 61 any one who
1
1
36
36