Mapa Kultury

Pobrano z portalu Mapa Kultury
09.04.2012
Powrót Marszałka - losy obelisku Józefa Piłsudskiego i żołnierzy wojny 1920 r.
____________________________
autor: CHOWAN
Dzieje pomnika w Kraszewicach poświęconego kraszewiczanom- żołnierzom wojny polsko
bolszewickiej 1920 roku i Józefowi Piłsudskiemu. Historię obelisku opracowali uczniowie Szkoły
Podstawowej im. Mariana Falskiego w Kraszewicach pod kierunkiem nauczyciela historii Artura
Chowańskiego.
W codziennej drodze do szkoły mijamy miejsce pamięci narodowej – pomnik poświęcony Józefowi Piłsudskiemu i bohaterom wojny polsko – bolszewickiej 1920 roku.
Stoi on w reprezentacyjnym miejscu wsi. Plac Wolności to niewielki skwer między Szkołą Podstawową
im. Mariana Falskiego w Kraszewicach a neogotyckim kościołem pod wezwaniem świętych Piotra i
Pawła. W roku 2006 ten dość zaniedbany zakątek uporządkowano w ramach projektu „Powrót
Marszałka”. Placyk wokół zasadzonego w 1918 roku Dębu Wolności wybrukowano, zasiano trawniki,
ustawiono ławeczki i stylowe latarnie. Warto wyjaśnić, że określenie „powrót” jest w pełni uzasadnione.
Pomnik stał w tej części wsi już w roku 1930 – wtedy tuż przed nieistniejącym dziś drewnianym
budynkiem Szkoły Powszechnej w Kraszewicach.
Nim stanął pomnik… Historia kraszewickiego obelisku
1918 – po 123 latach niewoli Polska odzyskuje niepodległość
1920 – wojna polsko – bolszewicka; wśród legionistów Józefa Piłsudskiego walczy i ginie dziesięciu
kraszewiczan:
-Józef Dębski , młynarz
-Józef Jańczak, robotnik
-Wacław Jaszczyński, robotnik
-Idzi Łuszczak , rolnik
-Adam Krawczyk, rolnik
-Wincenty Nowak ,rolnik
-Józef Plewiński , rolnik
-Marcin Stępień , robotnik
-Herszlik Szmulewicz ,krawiec
strona 1 / 3
Pobrano z portalu Mapa Kultury
-Wiktor Woźniak, robotnik
1930 – na terenie Szkoły Powszechnej w Kraszewicach staje pomnik poświęcony Marszałkowi i
bohaterom wojny 1920 r.
1939 – wybucha druga wojna światowa – mieszkańcy demontują i zakopują w ziemi tuż przy szkole
części pomnika
2000 – przy okazji prac budowlanych wokół szkoły kamienie zostają wydobyte
2006 - staraniem kraszewiczan pod kierunkiem pana Stanisława Kocemby, sołtysa, obelisk ponownie
staje na placu Wolności
11 XI 2006 – podczas uroczystości z okazji Narodowego Święta Niepodległości następuje powtórne
odsłonięcie pomnika – monument staje w cieniu zasadzonego w roku 1918 Dębu Wolności.
Uroczystość poprzedziła msza święta w pobliskiej świątyni odprawiona przez księdza proboszcza
Tadeusza Małolepszego i odegranie hymnu narodowego . „Mazurka Dąbrowskiego” słuchano w
wykonaniu orkiestry dętej miejscowej Ochotniczej Straży Pożarnej. O historycznych związkach kraszewickiej drużyny pożarniczej z pomnikiem świadczą przedwojenne fotografie.
SZUKAMY… DBAMY…
Niezwykle dzieje obelisku przybliżył nam sołtys Kraszewic, pan Stanisław Kocemba. Spotykamy się
na co dzień, bo mieszka on w sąsiedztwie pomnika, jego wnuki są naszymi szkolnymi kolegami, a od
kilku lat pan sołtys jest honorowym gościem szkolnych obchodów Narodowego Święta Niepodległości.
Uczestniczy w nich jako widz, ale przede wszystkim inicjator restauracji i ponownego wzniesienia
pomnika. Jako „sąsiedzi” dbamy o skwer otaczający pomnik. Porządkujemy teren nie tylko w dniu Sprzątania
Świata – grabimy, sadzimy kwiaty. Z okazji świąt państwowych czy kościelnych składamy pod
pomnikiem kwiaty i zapalamy znicze
Tradycją są też lekcje historii, języka polskiego i godziny wychowawcze poświęcone obeliskowi. W
listopadzie tego roku uczestniczyliśmy w konkursie niepodległościowym. Wśród pytań znalazły się
także te, które dotyczą Józefa Piłsudskiego i jego legionistów. Uczniowie jednej z klas wykonali makietę
pomnika. W naszych oczach – prace uczniowskie dotyczące pomnika
Pomnik na placu Wolności upamiętnia Józefa Piłsudskiego i jego żołnierzy, pochodzących z naszej wsi,
Kraszewice.
W 10 lat po wojnie z bolszewikami pomnik ten wystawiono po raz pierwszy. W 1939 roku
kraszewiczanie byli zmuszeni ukryć obelisk z powodu wybuchu drugiej wojny światowej. Po 61 latach
strona 2 / 3
Pobrano z portalu Mapa Kultury
kamienie wydobyto. Do roku 2006 „błąkały się” to tu, to tam. W końcu zdecydowano się pomnik
odnowić.11 listopada 2006 roku nastąpiło uroczyste odsłonięcie. Monument jest dość wysoki. Składa
się z trzech części. Głazy obłożono chropowatym piaskowcem. Na szczycie umieszczono orła w
koronie wytopionego z miedzi. W górnej części pomnika znajduje się płaskorzeźba – medalion z
podobizną Józefa Piłsudskiego oraz dwie pamiątkowe tablice. Wyżej umiejscowiona głosi: „W roku
1930 pierwszemu Marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu, budowniczemu Polski odrodzonej w dziesiątą
rocznicę wyzwolenia ojczyzny od najazdu bolszewickiego”. Niżej przymocowano oryginalną ( z 1930
roku) tabliczkę z nazwiskami żołnierzy. Listę otwiera dedykacja: ”Padli na polu chwały, odpierając z
granic państwa polskiego pod wodzą Józefa Piłsudskiego nawałę najeźdźców w latach 1918/1920.”
Wśród nazwisk uwagę zwraca „Herszlik Szmulewicz”. To żydowski krawiec, mieszkaniec przedwojennych Kraszewic. Stanął do walki w obronie Polski, tak jak uczynili to pozostali żołnierze.
Po tylu latach powinniśmy być wdzięczni ludziom, którzy walczyli o to, abyśmy mogli mówić w języku
ojczystym, chodzić do polskiej szkoły i żyć w wolnym, demokratycznym państwie. Musimy szanować
tę historyczną pamiątkę.
Opisywany przeze mnie obiekt to pomnik pamięci narodowej w naszej wsi. Położony jest w
centrum miejscowości ,na placyku wyłożonym kostką. Na tyłach obelisku rośnie Dąb Wolności, który
jest świadkiem naszych dziejów.
W 1918 roku Polska odzyskała niepodległość, a w 1920 roku stoczyła wojnę z bolszewikami.
Dziesięć lat po wojnie pomnik postawiono po raz pierwszy. W 1939 roku ,gdy wybuchła druga wojna
światowa, kraszewiczanie ukryli pomnik, zakopując go w ziemi. W 2000 roku mieszkańcy Kraszewic
wydobyli kamienie z ziemi. W roku 2006 ustawili je na placu Wolności. Po 76 latach pomnik został
odnowiony.
Obelisk ma około trzech metrów wysokości. Złożony jest z trzech głazów obłożonych
piaskowcem koloru beżowego. Płyty w dotyku są gładkie, a częściowo chropowate. Monument zdobi
orzełek, medalion – podobizna Józefa Piłsudskiego i tablica ze spisem nazwisk bohaterów wojny 1920
roku. Wokół leżą kolorowe wiązanki kwiatów i płoną znicze.
Moim zdaniem obelisk jest bardzo piękny. Wywiera duże wrażenie na mieszkańcach Kraszewic i na
turystach, dlatego że czci pamięć mieszkańców, którzy polegli za naszą wolność.
strona 3 / 3