Sesja I - M. Żurek
Transkrypt
Sesja I - M. Żurek
Regiony i makroregiony jako podmiot rozwoju regionalnego MAREK ŻUREK Region wydzielony obszar, względnie jednorodny, wyróżniający się od terenów sąsiednich cechami naturalnymi bądź nabytymi. Cechy różnicujące regiony można podzielić na dwie grupy – naturalne i antropogeniczne. Te pierwsze to najczęściej położenie geograficzne i cechy przyrody ożywionej lub nieożywionej. Istotnymi dla regionalizacji cechami antropogenicznymi bywają najczęściej odrębność językowa, religijna lub etniczna zamieszkującej region społeczności oraz cechy lokalnej gospodarki. Rodzaje regionów regiony naturalne (górskie , nadmorskie, leśne, klimatyczne, zoogeograficzne itp.), Regiony kulturowe (o wspólnych cechach kulturowych), Regiony gospodarcze (o wspólnych centrach bądź powiązaniach gospodarczych – przemysłowe, rolnicze, usługowe, wysokiego bezrobocia, niskiego PKB itp.), regiony administracyjne (wyodrębnione prawnie jednostki administracji terenowej według podziału administracyjnego). Regiony w aspekcie polityki regionalnej UE Podział statystyczny – NUTS Regiony kwalifikujące się do pomocy Euroregiony Europejskie Ugrupowania Współpracy Terytorialnej Makroregiony transnarodowe Makroregiony krajowe NUTS - Nomenclature des unités territoriales statistiques Na potrzeby polityki spójności stosuje się wspólnotowy system NUTS, Wspólną klasyfikację jednostek terytorialnych do celów statystycznych, który dzieli każde państwo na trzy poziomy jednostek statystycznych (regiony NUTS). Obecnie według liczby ludności. UE jest obecnie podzielona na 276 regionów "poziomu 2" i wszystkie z nich są objęte polityką spójności. Poziom NUTS 1 obejmuje mniejsze państwa członkowskie, takie jak Dania, Irlandia, Słowenia, niemieckie kraje związkowe (Länder) i inne duże regiony. Poziom NUTS 2 obejmuje regiony autonomiczne w Hiszpanii, francuskie regiony i departamenty zamorskie (DOM), polskie województwa itp. Poziom NUTS 3 obejmuje nomosy (nomoi) w Grecji, regiony (maakunnat) w Finlandii i regiony (län) w Szwecji itp. W Polsce mamy 6 NUTS1, 16 NUTS2 i 72 NUTS 3 Ogólne kryteria ludnościowe odnoszące się do poziomów NUTS Poziom Minimum Maksimum poziom NUTS 1: 3 miliony 7 milionów. poziom NUTS 2: 800 000 3 miliony poziom NUTS 3: 150 000 800 000 Wcześniej funkcjonowało 5 poziomów NUTS. W 2003 r. z pięciu poziomów NUTS pozostawiono trzy pierwsze. Dwa ostatnie poziomy NUTS przemianowano na LAU, bowiem jednostki administracyjne państw członkowskich UE należące dotąd do NUTS 4 i NUTS 5 straciły miano regionów a w zamian otrzymały określenie LAU 1 lub LAU 2. LAU to lokalne jednostki administracyjne (Local Administrative Units ), które są usytuowane na dwóch poziomach unijnych: LAU 1 i LAU 2. W ich kompetencjach znajdujemy m.in. planowanie rozwoju społeczno-ekonomicznego oraz terytorialnego, które jednak jest wpisane w ramy planowania centralnego. NUTS1 NUTS 2 NUTS 3 Kategoria Regiony słabiej rozwinięte (PKB/mieszk. <75% średniej UE-27): 182,2 mld euro Regiony w okresie przejściowym (PKB/mieszk. ≥75% i <90% średniej UE-27): 35,4 mld euro Regiony lepiej rozwinięte (PKB/mieszk. ≥90% średniej UE27): 54,3 mld euro Euroregiony Obszary współpracy transgranicznej, międzynarodowe organizacje pozarządowe, co w praktyce oznacza, że ich członkami nie są rządy państw ani ich agencje, oraz że euroregiony jako aktorzy niepaństwowi nie są zależne wprost od rządów państw i są usytuowane poniżej poziomu państwowego. W myśl Europejskiej Karty Współpracy Transgranicznej właściwymi podmiotami współpracy transgranicznej są wspólnoty i władze terytorialne a określenie to odnosi się do jednostek, urzędów i organów realizujących zadania lokalne i regionalne oraz uważanych za takie przez prawo wewnętrzne każdego państwa. Charakterystyka Euroregionów na granicy zachodniej Euroregion Struktura Cele Pomerania 47 gmin województwa zachodniopomorskiego (w tym Szczecin i Świnoujście), 4 powiaty landu MeklemburgiaPomorze Przednie i 2 z landu Brandenburgia, dwa miasta wydzielone Greifswald i Stralsund, 33 gminy Skanii (w tym duże ośrodki miejskie, portowe i przemysłowe, np. Malmo, Lund) podejmowanie wspólnych działań dla równomiernego i zrównoważonego rozwoju oraz zbliżenie jego mieszkańców i instytucji Pro Europa Viadrina 33 gminy z województw lubuskiego i zachodniopomorskiego oraz gminy dwóch powiatów Brandenburgii stymulowanie rozwoju gospodarczego, ograniczenie problemu bezrobocia poprzez intensyfikację kooperacji transgranicznej; współpraca w zakresie edukacji, ochrony środowiska oraz kultury Sprewa- Nysa -Bóbr część Brandenburgi oraz 51 gmin z województwa lubuskiego (w tym Zielona Góra) i wielkopolskiego kooperacja w ramach gospodarki przestrzennej, ochrony środowiska naturalnego, wymiany kulturalnej, współdziałanie w zakresie zapobiegania katastrofom i klęskom żywiołowym Nysa 9 powiatów wschodniej Saksonii i jedno miasto wydzielone, 5 powiatów północnych Czech oraz 34 gminy województwa dolnośląskiego i jedno miasto wydzielone, 5 powiatów północnych Czech oraz 34 gminy województwa dolnośląskiego gospodarka wodna i rzeczna zlewni Nysy Łużyckiej, ochrona środowiska, rozwój planowania przestrzennego, podnoszenie poziomu życia mieszkańców Europejskie Ugrupowania Współpracy Terytorialnej Europejskie Ugrupowania Współpracy Terytorialnej mogą być tworzone od 1 sierpnia 2007 r. po uprzednim przyjęciu przez kraje członkowskie rozporządzenia Rady i PE nr 1082/2006/EC z 5 lipca 2006 r. w sprawie Europejskich Ugrupowań Współpracy Terytorialnej wraz z odpowiednimi krokami administracyjnymi i prawnymi. Regulation (EC) No 1082/2006 of the European Parliament and of the Council of 5 July 2006 on a European grouping of territorial cooperation (EGTC), Official Journal of the European Union L 210/19. 31.7.2006. Prace nad rozporządzeniem wprowadzającym EUWT jako całkiem nową formę współpracy transgranicznej, transregionalnej i transnarodowej prowadzone były w grupie roboczej B6 Rady UE. Wspomniane rozporządzenie nie wymagało ratyfikacji lub negocjacji w oparciu o traktaty międzynarodowe. Jest ono jednak prawnie wiążące i stosowane bezpośrednio we wszystkich krajach członkowskich UE EUWT W skład EUWT mogą wchodzić: - państwa członkowskie; - władze regionalne; - władze lokalne; EUWT posiadają podmiotowość prawną i są jednocześnie innowacyjnym instrumentem prawnym, który generuje współpracę poprzez upoważnienie władz lokalnych i regionalnych oraz innych podmiotów z krajów członkowskich do ustanowienia tego typu ugrupowań współpracy EUWT mają możliwość kupowania i sprzedawania towarów, zatrudniania swojego własnego personelu. Cele: - rozwój gospodarczy, ochrona środowiska naturalnego, transport transgraniczny, usługi medyczne. - - EUWT mogą też być ustanowione w celu realizacji projektu (grantu) europejskiego z funduszy UE, lub projektu, który nie otrzymał dofinansowania z UE, zatem mają organizować i prowadzić transgraniczną albo międzyregionalną współpracę w ramach lub poza finansowym wsparciem UE (poza ramami funduszy strukturalnych). - - Głównym celem EUWT jest więc usprawnienie współpracy transgranicznej, ponadnarodowej i międzyregionalnej łączącej władze regionalne i lokalne (wdrożenie celu trzeciego polityki spójności „współpraca transgraniczna”). ziałania podejmowane przez EUWT ukierunkowane są na realizację programów współpracy terytorialnej, realizację projektów finansowanych z funduszy strukturalnych, lub wyłączonych z tego typu finansowania. De facto EUWT mogą podejmować każdy z trzech typów współpracy znanych już z obszaru operowania INTERREG-u, czyli: współpracę transgraniczną, transnarodową i międzyregionalną. EUWT działania podejmowane przez EUWT ukierunkowane są na realizację programów współpracy terytorialnej, realizację projektów finansowanych z funduszy strukturalnych, lub wyłączonych z tego typu finansowania. De facto EUWT mogą podejmować każdy z trzech typów współpracy znanych już z obszaru operowania INTERREG-u, czyli: współpracę transgraniczną, transnarodową i międzyregionalną. EUWT nie posiadają kompetencji w zakresie funkcjonowania policji, wymiaru sprawiedliwości i polityki zagranicznej. Przykłady EUWT w Polsce EUWT TRITIA zostało założone w dniu 25 lutego 2013 r. decyzją Ministra Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej (MSZ) nr 1/2013 o nazwie EUWT TRITIA i wpisane do rejestru europejskich ugrupowań współpracy terytorialnej prowadzonego przez MSZ. Decyzja o utworzeniu EUWT TRITIA została podjęta w 2009 roku przez liderów Samorządów z Kraju Morawsko-Śląskiego (Cz), Województwa Opolskiego (PL), Województwa Śląskiego (PL) i Samorządowego Kraju Żylińskiego (SK) Celem jest usprawnienie i promowanie współpracy transgranicznej, ponadnarodowej i międzyregionalnej między jej członkami głównie dla wzmocnienia spójności ekonomicznej i społecznej, w szczególności poprzez realizację projektów i programów współpracy terytorialnej z następującymi celami: - ułatwienie codziennego życia mieszkańców polsko – czesko – słowackiego pogranicza - zapewnienie transgranicznej spójności na poziomie całego obszaru - realizacji projektów strategicznych w celu wspólnego rozwoju obszaru EUWT TATRY Europejskie Ugrupowanie Współpracy Terytorialnej TATRY z o.o. jest nową instytucją współpracy transgranicznej, utworzoną w dniu 14 sierpnia 2013 r. przez Związkiem Euroregion „Tatry” z polskiej strony i Stowarzyszeniem Region „Tatry” ze słowackiej strony EUWT TATRY uzyskało osobowość prawną w dniu 20 września 2013 r. Cele: - dalszy rozwój, ułatwianie i upowszechnianie polsko-słowackiej współpracy transgranicznej dla wzmocnienia spójności społecznej i ekonomicznej obszaru działania Ugrupowania po polskiej i słowackiej stronie Tatr. Zadania koncentrują się przede wszystkim na przygotowaniu i realizacji projektów współpracy terytorialnej współfinansowanych przez Unię Europejską za pomocą Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego lub Funduszu Spójności, jak również projekty bez finansowego wkładu Unii Europejskiej. EUWT Środkowoeuropejski Korytarz Transportowy Został zarejestrowany 24.03.2014 Utworzony przez Województwo Zachodniopomorskie (PL) Województwo Lubuskie (PL) Komitat Vas (HU) Komitat Zala (HU) Region Skania (SE) Cel: - ułatwienie i wspieranie współpracy między jego członkami, w celu wzmocnienia spójności ekonomicznej i społecznej, w szczególności poprzez realizację projektów albo programów współpracy terytorialnej. Wybrane zadania: - utworzenie wspólnego obszaru planistycznego CETC; - identyfikacja brakujących połączeń transportowych w ramach CETC wg rodzajów transportu i lokalizacji; - inicjowanie prac i przeprowadzenie wstępnych studiów wykonalności; - prowadzenie lobbingu proinwestycyjnego; - propagowanie zasad funkcjonowania „zielonej infrastruktury transportowej”; - stworzenie wspólnego obszaru turystycznego; EUWT NOVUM Zarejestrowany 16.12. 2015 Utworzony przez Województwo Dolnośląskie (PL) Stowarzyszenie Gmin Polskich Euroregionu Glacensis (PL) Stowarzyszenie Gmin Polskich Euroregionu Nysa (PL) Kraj Liberecki (CZ) Kraj Kralowohradecki (CZ) Kraj Pardubicki (CZ) Kraj Ołomuniecki (CZ) Euroregion Nysa – Stowarzyszenie Regionalne (CZ) Euroregion Pogranicza Czech, Moraw i Ziemi Kłodzkiej – Euroregion Glacensis (CZ) Cel: intensyfikacja, ułatwianie i upowszechnianie polsko-czeskiej współpracy transgranicznej na rzecz wzmocnienia spójności ekonomicznej i społecznej obszaru działania Ugrupowania Wybrane zadania dla osiągnięcia powyższego celu: - rozwój współpracy, zdolności oraz wspólnego wykorzystywania zasobów ludzkich infrastruktury, w szczególności w sektorach takich jak turystyka, kultura, edukacja i ochrona zdrowia, a także na potrzeby badań i rozwoju technologii; - wspieranie i poprawa wspólnej ochrony zasobów naturalnych i kulturowych i wspólnego zarządzania nimi, jak również zapobieganie zagrożeniom naturalnym i technologicznym; - zmniejszanie izolacji poprzez poprawę dostępu do usług i sieci transportowych, informacyjnych i komunikacyjnych, a także transgranicznych systemów i urządzeń dostaw wody i energii oraz zagospodarowania odpadów; - wspieranie przedsiębiorczości, w szczególności rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw, turystyki, kultury oraz handlu transgranicznego Makroregiony transnarodowe dostępne dla Polski Makroregion, obszar dużych rozmiarów, złożony z szeregu regionów. Na programy transnarodowe przyznano Polsce 157,3 mln € Makroregion Bałtyk: Zasięg terytorialny Dania, Szwecja, Finlandia, Niemcy (niektóre regiony), Łotwa, Litwa, Polska, Estonia Białoruś, Norwegia, Rosja (niektóre regiony) Zarządzanie Investitionsbank Schleswig-Holstein Wspólny Sekretariat Rostock(Niemcy)/Ryga(Łotwa) Krajowy Punkt Kontaktowy Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Makroregion Środkoweuropejski: Zasięg terytorialny Austria, Chorwacja, Czechy, Niemcy –wybrane regiony, Polska, Słowacja, Słowenia, Węgry, Włochy–wybrane regiony Zarządzanie Miasto Wiedeń Wspólny Sekretariat Wiedeń(Austria) Krajowy Punkt Kontaktowy: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Makroregiony krajowe Makroregion Polski Wschodniej Makroregion Polski Zachodniej Makroregion Polski Wschodniej Makroregion Polski Wschodniej tworzą województwa: lubelskie, podkarpackie, podlaskie, świętokrzyskie i warmińsko‐mazurskie. Podstawę do sformułowania kierunków i priorytetów rozwojowych makroregionu Polski Wschodniej w perspektywie średniookresowej stanowi Strategia rozwoj u społeczno‐gospodarczego Polski Wschodniej do roku 2020. Cele Programu Celem głównym interwencji Programu w latach 2014 – 2020 jest wzrost konkurencyjności i innowacyjności makroregionu Cel ten zostanie osiągnięty poprzez koncentrację działań Programu na wsparciu: -MŚP w zakresie działalności innowacyjnej; -tworzenia warunków sprzyjających powstawaniu innowacyjnych MŚP w Polsce Wschodniej; -tworzenia nowych modeli biznesowych w celu umiędzynarodowienia działalności MŚP; -poprawy efektywności układów transportowych oraz zrównoważonego transportu miast wojewódzkich i ich obszarów funkcjonalnych; -zwiększenia dostępności makroregionu w zakresie infrastruktury transportowej. Polska Wschodnia stopniowo zmniejsza dystans rozwojowy w stosunku do reszty kraju czy regionów Europy, co przekłada się na polepszenie warunków życia jego . mieszkańców Znacząco zmniejszył się dystans dzielący Polskę Wschodnią od średniego poziomu rozwoju w UE 28, wyrażany wysokością PKB. W 2000 r. wskaźnik ten dla regionów Polski Wschodniej osiągał 35% średniej unijnej, w 2013 – już 48,4%. Dynamika PKB w 2013 r. w stosunku do 2012 r. dla czterech województw Polski Wschodniej była wyższa niż średnio w kraju (w Polsce wzrost o 2,9% ). W Podkarpackiem odnotowało drugi co do wielkości wzrost w kraju (po woj. wielkopolskim 4,8%) z wartością 4,7%, trzecie z kolei było woj. podlaskie (4,3%). Województwa: warmińsko-mazurskie i lubelskie uzyskały wyniki wyższe od średniej dla kraju, notując wzrost odpowiednio o 3,1% i 3,0% Dane wg Analizy sytuacji społeczno-gospodarczej makroregionu Polski Wschodniej https://www.mr.gov.pl/media/19811/Zalacznik_1_Analiza_sytuacji_spol-gosp_PW.pdf Wyniki działań makroregionu Aż 520 kontraktów podpisali przedsiębiorcy z Polski Wschodniej w latach 2010-2013 w efekcie realizowanego przez Polską Agencję Informacji i Inwestycji Zagranicznych Programu Promocji Gospodarczej Polski Wschodniej. Najwięcej kontraktów zostało podpisanych w sektorach spożywczym, bieliźnianym i jachtowym. Green Velo to olbrzymi projekt unijny (274 mln zł) budowy ścieżek rowerowych, którymi można przejechać od Elbląga w woj. Warmińsko-mazurskim do Końskich na Podkarpaciu, ukończony w grudniu 2015 r. Szlak główny wraz z drogami łącznikowymi liczy około 1885km. Makroregion Polski Zachodniej Makroregion Polski Zachodniej obejmuje swoim zasięgiem województwa: dolnośląskie, lubuskie, opolskie, wielkopolskie i zachodniopomorskie. Inicjatywa ta powstała na skutek działań samorządów terytorialnych, które 26 sierpnia 2010 r. zawarły porozumienie dotyczące podjęcia wspólnych prac nad strategią i programem operacyjnym rozwoju Polski Zachodniej. Podstawowe uwarunkowania łączące makroregion to: -oś rzeki Odry, -granica państwa, -styk kultur pochodzących z różnych narodowości -różnice potencjałów koncentrujące się na granicach. Dane o makroregionie Powierzchnia Makroregionu Polski Zachodniej wynosi 96 065 km2 co stanowi ok. 31% powierzchni kraju, Ludność tego obszaru to ponad 26% ludności Polski, znajduje się tu 339 miast, w tym duże aglomeracje miejskie: Szczecin, Poznań, Zielona Góra, Gorzów Wielkopolski, Opole i Wrocław Istotne zaplecze rozwoju społeczno-gospodarczego stanowią mniejsze jednostki miejskie tradycyjnie powiązane z przemysłem, np.: Legnica, Lubin, Głogów Atuty makroregionu wysoka atrakcyjność inwestycyjna przedsiębiorczość mieszkańców, produktywność rolnictwa i przemysłu, rozwinięty sektor usług, różnorodność przyrodniczo-kulturowa i turystyczna, dobry poziom rozwoju infrastruktury, przygraniczne położenie usieciowienie połączeń między dużymi ośrodkami miejskimi i aglomeracjami Cechy negatywne Asymetrie transgraniczne (kompetencyjne, zarobkowe, strategiczne) ujemne saldo migracji (większa liczba emigrantów niż imigrantów), obniżenie konkurencyjności portów makroregionu na tle Polski i Europy, niższy poziom dostępności transportowej w makroregionie w stosunku do notowanego w Europie Zachodniej, niedostateczna współpraca województw w makroregionie (w szczególności w zakresie rozwoju turystyki), niedostateczne wyposażenie w infrastrukturę elektroenergetyczną, niski poziom innowacyjności makroregionu na tle UE, niski poziom rozwoju sektora B+R makroregionu na tle Polski oraz słabe powiązania uczelni Polski Zachodniej w ramach makroregionu, a także krajowych i międzynarodowych sieci niedostateczne postępy w integracji i sieciowych połączeniach makroregionu Dokumenty Makroregionu Diagnoza Polski Zachodniej, Strategia Rozwoju Polski Zachodniej Strategia Rozwoju Polski Zachodniej 2020. Diagnoza Polski Zachodniej Diagnoza strategiczna Polski Zachodniej to dokument, w którym przedstawiono analizę przestrzeni makroregionu w 3 aspektach: - uwarunkowania wewnątrzregionalne, - uwarunkowania ogólnopolskie - uwarunkowania tematyczne. Wskazano na potrzeby makroregionu i przedstawiono stan społeczno-gospodarczy tego obszaru. Zawarto również analizę mocnych i słabych stron, a także zaakcentowano wewnętrzną dywersyfikację tej przestrzeni. Zaznaczono duży wpływ procesów globalizacji i integracji na obszar Polski Zachodniej oraz swobody w przepływach: zasobów, KTN, innowacji, informacji i wiedzy przez granicę. W dokumencie podkreślono konsekwencje kryzysu w gospodarce światowej i kryzysu „strefy euro”, konieczność dostosowania się do wytycznych i dokumentów strategicznych krajowych, jak również unijnych. Diagnoza została opracowana jako podstawa merytoryczna tworzonej strategii rozwoju Polski Zachodniej. Strategia Rozwoju Polski Zachodniej sformułowano wizję rozwoju społeczno-gospodarczego tej przestrzeni: „Polska Zachodnia – region dorzecza Odry… otwarty, atrakcyjny, mobilizujący, kreatywny, współpracujący” . zastosowano podejście ogólnoterytorialne, co oznacza przejście od problemów poszczególnych województw i osiągania ich celów do wypracowania strategii wspólnego gospodarowania, uzyskania ciągłej i funkcjonalnej przestrzeni Polski Zachodniej. Punktem wyjściowym staje się rzeka Odra łącząca całość Polski Zachodniej. Konsekwencją takiego rozumowania jest założenie, że poszczególne strategie województw nie powinny stać się sumą widoczną w strategii makroregionu, lecz makroregion ma za zadanie wskazać w strategii własną ścieżkę wzrostu i osiągania spójności. Wypracowany w Założeniach cel podstawowy Strategii Rozwoju Polski Zachodniej to: „wykorzystanie potencjału współpracy międzywojewódzkiej dla tworzenia warunków wzrostu konkurencyjności regionów Polski Zachodniej oraz przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów makroregionu w taki sposób, aby sprzyjać długofalowemu rozwojowi gospodarczemu, spójności ekonomicznej, społecznej i terytorialnej oraz integracji z Unią Europejską” Zgodnie z Diagnozą i Założeniami efektem wdrażania strategii w długim okresie ma być stworzenie spójnego obszaru, dążącego do osiągania przewagi konkurencyjnej poprzez współpracę wewnętrzną i oddolną inicjatywę. Integracja Polski Zachodniej wspierana jest także rezultatami działań na niższych szczeblach i realizacji ich strategii (poziom poszczególnych regionów, powiatowy i lokalny). Skuteczność działania samorządów niższego poziomu podziału administracyjnego oraz ich wysoka aktywność wprowadzają do makroregionu efekty synergii i wpływają na jego spójność. 4 Strategia Rozwoju Polski Zachodniej 2020. Strategia została przyjęta przez Radę Ministrów 30.04. 2014 r. Podstawowe cechy to: dobrowolność współpracy, ponadregionalność wyzwań rozwojowych oraz transgraniczność położenia Podstawą budowy spójnego terytorium jest: - oś Odry - istniejący i stale rozwijający się potencjał związany z możliwością budowania gospodarki opartej na wiedzy, będący źródłem przewagi konkurencyjnej. Cele Cel podstawowy to: „Wzrost konkurencyjności Polski Zachodniej w wymiarze europejskim przez efektywne wykorzystanie potencjałów makroregionu” . Dla jego osiągnięcia określono 3 cele rozwijające: 1. Integracja przestrzenna i funkcjonalna makroregionu. 2. Budowa oferty gospodarczej makroregionu. 3. Wzmacnianie potencjału naukowo-badawczego makroregionu