Podsumowanie monitoringu wyborów do KRRiT

Warszawa, listopad 2016 roku
Podsumowanie monitoringu wyborów do
Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji
Grażyna Czubek
W sierpniu 2016 roku dobiegła końca kadencja Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji – organu
konstytucyjnego sprawującego nadzór nad treściami nadawanymi w publicznej radiofonii i telewizji
przez analizowanie programów, a także przyznawanie i odbieranie koncesji.
Do 2016 roku wybory do Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji nie podlegały monitoringowi
obywatelskiemu – wcześniej jedynie media informowały opinię publiczną o przebiegu procedury
wyboru i kandydatach.
Fundacja im. Stefana Batorego we współpracy z Ogólnopolskim Forum Organizacji Pozarządowych
podjęła decyzję o wspólnym monitoringu wyboru kandydatów do Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji
w 2016 roku, realizując zasadę, że wybory powinny być transparentne, umożliwiać debatę nad
kandydatami, a informacje o kandydatach – ich drodze zawodowej i dokonaniach – muszą być
wyczerpujące i ogólnie dostępne.
1. Podstawy prawne i proceduralne wyboru członków Krajowej
Rady Radiofonii i Telewizji
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej oraz Ustawa o radiofonii i telewizji
Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji1 została powołana w 1992 roku na podstawie Ustawy z dnia
22 grudnia 1992 roku o radiofonii i telewizji. Działalność rady zagwarantowano tak zwaną małą
konstytucją z 1992 roku i następnie Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 roku. W art. 213–215
1
Szerzej o historii, roli i zadaniach organów regulujących rynek mediów w Polsce – por. D. Bychawska-Siniarska, Organy
regulujące funkcjonowanie mediów elektronicznych w Polsce: Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji oraz Rada Mediów
Narodowych – http://monitoringkandydatow.org.pl/?page_id=193 [dostęp: 8 września 2016 roku].
1
zapisano, że organ ten „stoi na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego
w radiofonii i telewizji” oraz „wydaje rozporządzenia, a w sprawach indywidualnych podejmuje
uchwały”, ponadto wskazano, że członkowie rady „są powoływani przez Sejm, Senat i Prezydenta
Rzeczypospolitej” i „nie mogą należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić
działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością pełnionej funkcji”. Ustawa zasadnicza nie
określa liczby członków rady.
Kwestie dotyczące liczby członków, szczegółów ich powoływania i odwoływania, funkcjonowania
Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji oraz katalogu wymagań wobec członków reguluje Ustawa z dnia
22 grudnia 1992 roku o radiofonii i telewizji 2. W skład Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji wchodzi
pięciu członków, przy czym po dwóch członków powołują sejm i prezydent, a jednego członka
powołuje senat „spośród osób wyróżniających się wiedzą i doświadczeniem w zakresie środków
społecznego przekazu”3. To jedyne – przy czym szeroko i nieostro sformułowane – kryterium
w ustawie, z którego wynika, że powinny to być osoby, które posiadają wiedzę merytoryczną
i doświadczenie praktyczne „w zakresie środków społecznego przekazu”.
Dalszych wskazówek można szukać w katalogu zadań, których wykonanie przypisano Krajowej Radzie
Radiofonii i Telewizji w art. 6 przedmiotowej ustawy, a jest on szeroki, obejmuje bowiem między
innymi:
• projektowanie w porozumieniu z Prezesem Rady Ministrów kierunków polityki państwa w dziedzinie
radiofonii i telewizji,
• określanie, w granicach upoważnień ustawowych, warunków prowadzenia działalności przez
dostawców usług medialnych,
• podejmowanie, w zakresie przewidzianym ustawą, rozstrzygnięć w sprawach koncesji na
rozpowszechnianie programów,
• uznawanie za nadawcę społecznego lub odbieranie tego przymiotu, na warunkach określonych
ustawą,
• sprawowanie w granicach określonych ustawą kontroli działalności dostawców usług medialnych,
• organizowanie badań treści i odbioru usług medialnych,
• prowadzenie monitoringu rynku audiowizualnych usług medialnych na żądanie,
• ustalanie wysokości opłat za udzielenie koncesji oraz wpis do rejestru, a także ustalanie wysokości
opłat abonamentowych,
• opiniowanie projektów aktów prawnych oraz umów międzynarodowych dotyczących radiofonii
i telewizji lub audiowizualnych usług medialnych na żądanie,
• inicjowanie postępu naukowo-technicznego i kształcenie kadr w dziedzinie radiofonii i telewizji.
Warto przypomnieć, że wybór pięciu członków następujący w tym samym czasie został wprowadzony
po dwunastu latach funkcjonowania rady (od 2005 roku). W latach 1993–2005 skład rady był
odnawiany w jednej trzeciej co dwa lata. Stosownie do art. 7 pkt 4 „kadencja członków Rady trwa 6 lat,
licząc od dnia powołania ostatniego członka”, „swe funkcje pełnią [zaś] oni do czasu powołania
następców”.
Sposób powoływania członków rady przez senat i sejm został uregulowany w Uchwale Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 1992 roku – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej4 oraz
w Uchwale Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 23 listopada 1990 roku – Regulamin Senatu
2
Dz.U. z 2016 r., poz. 639.
Rozdz. 2, art. 7.
4
Według stanu prawnego po zmianie z dnia 7 lipca 2016 roku (M.P. z 2016 r., poz. 634)
– http://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/page.xsp/akty_prawne [dostęp: 20 sierpnia 2016 roku].
3
2
Rzeczypospolitej Polskiej5. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej korzysta ze swojej prerogatywy
i powołuje dwóch członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji. Procedura wyboru dokonywanego
przez prezydenta jest niejawna, realizowana poza kontrolą społeczną.
Regulaminy sejmu i senatu. Procedura wyboru członków Krajowej Rady
Radiofonii i Telewizji w obu izbach parlamentu
W regulaminach obu izb unormowano procedurę wyboru, określono ponadto sposób i terminy
zgłaszania kandydatów, możliwość i sposoby opiniowania kandydatur we właściwych komisjach oraz
przebieg wyborów na posiedzeniu plenarnym.
Sejm wybiera dwóch członków rady, senat wybiera jednego członka rady. Wnioski dotyczące
kandydatur są składane do marszałków obu izb.
Wniosek z propozycją kandydatur do marszałka sejmu może zgłosić sam marszałek sejmu lub może
to uczynić co najmniej 35 posłów. Do wniosku dołącza się uzasadnienie, dane o kandydacie (notę
biograficzną) i jego zgodę na kandydowanie. Brak informacji, czy Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej
Polskiej przygotowała wzór noty dla kandydata. W sejmie wniosek można złożyć w terminie
trzydziestu dni przed upływem kadencji. Zgodnie jednak z art. 30 ust. 5 regulaminu, wprowadzonym
uchwałą z 26 listopada 2015 roku, w wypadku pojawienia się innych niż opisane okoliczności
powodujących konieczność dokonania wyboru wnioski mogą być składane w terminach innych niż
wymienione powyżej.
W senacie obowiązują podobna procedura i terminarz zgłaszania wniosków. Grupa co najmniej
siedmiu senatorów może zgłosić do marszałka senatu wniosek w sprawie powołania członka do rady
(art. 93). Do wniosku należy dołączyć dane kandydata (nota biograficzna), jego zgodę i uzasadnienie,
które uwzględnia szczególnie spełnianie kryteriów wynikających z ustawy. Brak informacji, czy
Kancelaria Senatu Rzeczypospolitej Polskiej przygotowała wzór noty dla kandydata. Marszałek ustala
i podaje do wiadomości senatorów początek i koniec terminu na składanie wniosków. Wnioski
powinny być składane nie później niż trzydzieści dni i nie krócej niż czternaście dni przed upływem
kadencji organów lub członków organów.
Marszałkowie obu izb sprawdzają poprawność wniosków i nadają im bieg, zarządzając drukowanie
i przekazanie dokumentów posłom i senatorom.
Marszałek sejmu kieruje wnioski do zaopiniowania do właściwej komisji sejmowej – Komisji Kultury
i Środków Przekazu. Nie został określony termin przekazania wniosku do komisji. Sejm zgodnie
z zapisem regulaminu może w szczególnych wypadkach skrócić postępowanie przez przystąpienie do
rozpatrzenia wniosku bez przesyłania go do właściwej komisji (art. 30 ust. 9 pkt 1).
Marszałek senatu kieruje wnioski w celu zaopiniowania kandydatur do właściwej komisji
(art. 94 ust. 3) – Komisji Kultury i Środków Przekazu. Druki senackie powinny być doręczone członkom
komisji nie później niż w dniu poprzedzającym posiedzenie komisji (art. 61).
Komisje sejmowa i senacka organizują posiedzenia. Zgodnie z regulaminem komisja sejmowa głosuje
nad opinią o kandydatach, a następnie przedstawia na piśmie opinię marszałkowi.
Senacka komisja organizuje posiedzenie, podczas którego przeprowadza przesłuchanie kandydatów,
po
czym
przekazuje
senatowi listę
poprawnie zgłoszonych
kandydatur
wraz z opiniami
sformułowanymi na podstawie przeprowadzonego przesłuchania. Przewodniczący komisji może
5
Tekst ujednolicony opracowany na podstawie Monitora Polskiego z 2015 roku, poz. 805 i 1129, i Monitora Polskiego z
2016 roku, poz. 442, 479 i 690 – http://www.senat.gov.pl/o-senacie/senat-wspolczesny/wybrane-akty-prawne/regulaminsenatu [dostęp: 20 sierpnia 2016 roku].
3
zaprosić
do
udziału
w
posiedzeniu
ekspertów,
przedstawicieli
środowisk
i
organizacji
zainteresowanych przedmiotem pracy komisji oraz inne osoby.
W obu wypadkach nie został ustalony termin przedstawienia opinii przez komisję, ale – jak zapisano
w Regulaminie Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej
– marszałek sejmu może prosić komisję
o zaopiniowanie w określonym terminie. W posiedzeniu komisji, na zaproszenie prezydium komisji
lub jej przewodniczącego, mogą uczestniczyć przedstawiciele organizacji zawodowych i społecznych
oraz eksperci komisji, a także inne osoby.
Marszałek sejmu zarządza doręczenie posłom druku zawierającego opinię komisji. W regulaminie nie
wprowadzono dla marszałka terminu na zarządzenie drukowania i doręczenia opinii. Co prawda
marszałek senatu zawiadamia o terminie i projekcie porządku obrad senatorów nie później niż na
siedem dni przed planowanym posiedzeniem, w szczególnych wypadkach może jednak zdecydować
o skróceniu tego terminu.
Sejm może głosować nad wyborem członków wybieranego organu, w tym wypadku Krajowej Rady
Radiofonii i Telewizji bez przekazywania wniosku o zaopiniowanie do właściwej komisji. W takiej
sytuacji głosowanie nie może odbyć się wcześniej niż siódmego dnia od doręczenia posłom druku
z kandydatami na członków rady, chyba że sejm postanowi inaczej. Rozpatrzenie wniosku komisji
przez sejm nie może odbyć się wcześniej niż następnego dnia po doręczeniu posłom druku z opinią.
Sejm może skrócić ten termin i rozpatrzyć wniosek zaraz po otrzymaniu opinii komisji.
Wybór albo powołanie członków w obu izbach następuje bezwzględną większością głosów (w senacie
przy obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów).
Jeśli w sejmie zgłoszono więcej niż jednego kandydata, a w pierwszym głosowaniu żaden
z kandydatów nie uzyskał bezwzględnej większości głosów, to przed kolejnymi turami głosowania
usuwa się z listy kandydatów nazwisko tego kandydata, który w poprzedniej turze uzyskał najmniejszą
liczbę głosów. Jeśli tę samą najmniejszą liczbę głosów uzyskało dwóch lub więcej kandydatów, to
przed kolejną turą głosowania są usuwane nazwiska tych kandydatów. Jeżeli w wyniku
przeprowadzenia procedury nie zostanie dokonany wybór członka Krajowej Rady Radiofonii
i Telewizji, wybór przeprowadza się ponownie.
Senat przed podjęciem uchwały w sprawie powołania członka rady może wezwać kandydatów do
złożenia wyjaśnień i udzielenia odpowiedzi na pytania senatorów. Jeśli w głosowaniu nie dokonano
wyboru lub powołania wymaganej liczby członków organów państwowych, to senatorom przysługuje
prawo ponownego zgłaszania kandydatur w terminie siedmiu dni od daty głosowania.
Jak już wspominano w innych podsumowaniach wyborów do najwyższych organów (na przykład do
Rady Polityki Pieniężnej), procedury wprowadzone w obu izbach są skonstruowane otwarcie, dotyczy
to szczególnie terminów realizacji poszczególnych etapów zgłaszania i wyboru członków. Krzysztof
Izdebski6 w opinii o procedurze wyboru członków Rady Polityki Pieniężnej (która jest analogiczna do
procedury wyboru członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji) podkreśla, że Regulamin Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej wprowadza „daleko idącą autonomiczność kształtowania terminów
powoływania członków RPP” – jest ona „odpowiedzią na ryzyko zaistnienia nieprzewidywalnych
sytuacji, które mogą spowodować, że powołanie nowego członka Rady będzie opóźnione lub wręcz
niedokonane”. Wynika z niej, że terminy wskazane w art. 30 ust. 3 pkt 1 Regulaminu Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej – w tym trzydziestodniowy termin na składanie wniosków z kandydaturami
– ma charakter instrukcyjny i stosownie do zapisanego w regulaminie uprawnienia marszałka może
6
Por. K. Izdebski, Opinia w przedmiocie procedury wyboru członków Rady Polityki Pieniężnej w kontekście wycofania poparcia
dla kandydatury Henryka Wnorowskiego – http://monitoringkandydatow.org.pl/?page_id=361 [dostęp: 28 października
2016 roku].
4
być odmiennie kształtowany, ponieważ celem jest skuteczne powołanie członka wybieranego organu,
nie zaś dotrzymanie terminów.
Analiza zapisu procedury senackiej pozwala na wyciągnięcie identycznego wniosku.
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej
Prezydent powołuje dwóch członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji w procedurze niejawnej.
Nazwiska nominowanych członków są publikowane na stronie internetowej Kancelarii Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej i przesyłane mediom. Nie wiadomo, jak jest skonstruowana procedura, czy
prezydentowi jest przedstawiana lista kilku kandydatów, spośród których wybiera on dwóch członków
na wakujące miejsca, czy ma inny charakter.
2. Przebieg wyborów do Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji w
2016 roku
Sejm wybierał dwóch członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji na miejsca kończących kadencję
Witolda Grabosia i Sławomira Rogowskiego. Termin upływu kadencji mijał 4 sierpnia 2016 roku.
Procedurę
wyboru
kandydatów
do
Krajowej
Rady
Radiofonii
i
Telewizji
w
sejmie
zapoczątkowało ogłoszenie przez marszałka nazwisk kandydatów w druku sejmowym nr 701,
datowanym 7 lipca 2016 roku.
Wcześniej marszałek sejmu pismem z 1 lipca 2016 roku wyznaczył klubom parlamentarnym termin
składania wniosków w sprawie kandydatur na członków rady na dzień 5 lipca 2016 roku 7.
Zaopiniowanie kandydatur przez sejmową Komisję Kultury i Środków Przekazu zaplanowano na
19 lipca 2016 roku, odbyło się ono ostatecznie w ramach dwóch posiedzeń – 19 i 20 lipca 2016
roku (minęło trzynaście dni od chwili ogłoszenia kandydatur). Wyboru dwóch członków na
posiedzeniu plenarnym sejmu dokonano 22 lipca 2016 roku (dwa dni po zaopiniowaniu
kandydatur przez komisję). Ogłoszenie wyboru w Monitorze Polskim nastąpiło odpowiednio 29 lipca
i 2 sierpnia 2016 r. Procedura sejmowa trwała piętnaście dni.
Senat wybierał jednego członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji na miejsce Stefana Józefa
Pastuszki. Termin kadencji upływał 4 sierpnia 2016 roku.
Procedurę wyboru kandydata do Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji w senacie zapoczątkowało
ogłoszenie przez marszałka nazwisk kandydatów w druku senackim nr 222, datowanym 5 lipca
2016 roku.
Wcześniej marszałek senatu pismem z 16 czerwca 2016 roku wyznaczył senatorom termin składania
wniosków w sprawie kandydatur na członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji od 21 czerwca do
5 lipca 2016 roku8. Posiedzenie senackiej Komisji Kultury i Środków Przekazu odbyło się w
wyznaczonym terminie 19 lipca 2016 roku (minęło czternaście dni od rozpoczęcia procedury).
Senat na posiedzeniu plenarnym 22 lipca 2016 roku wybrał członka Krajowej Rady Radiofonii
i Telewizji (po trzech dniach od zaopiniowania kandydatur przez komisję). Procedura senacka
trwała siedemnaście dni. Uchwała senatu została ogłoszona w Monitorze Polskim z 29 lipca
2016 roku. Parlamentarna procedura wyboru została przeprowadzona w czasie krótszym niż
trzydzieści dni – w sejmie trwała piętnaście dni, w senacie trwała siedemnaście dni.
7
Informacja przekazana przez Biuro Komunikacji Społecznej Kancelarii Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej w odpowiedzi na
pytanie zadane we wniosku o dostęp do informacji publicznej.
8
Informacja przekazana przez Biuro Komunikacji Społecznej Kancelarii Senatu Rzeczpospolitej Polskiej w odpowiedzi na
pytanie zadane we wniosku o dostęp do informacji publicznej.
5
Kadencja dwóch członków rady nominowanych przez prezydenta – Krzysztofa Lufta i Jana Dworaka
– dobiegła końca 4 sierpnia 2016 roku. Prezydencka procedura nominowania dwóch członków do
Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji nie jest jawna. Powołanie nowych członków powinno było
nastąpić w ustawowo przewidzianym terminie, to znaczy najpóźniej do 5 sierpnia 2016 roku.
Nastąpiło ono z opóźnieniem – 12 września 2016 roku – bez wyjaśnienia przyczyny. Opóźnienie
w stosunku do terminu zakończenia kadencji wyniosło trzydzieści dziewięć dni.
Obie izby parlamentu
Sześcioro sejmowych kandydatów do Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji zostało zgłoszonych przez
kluby parlamentarne Prawa i Sprawiedliwości, Platformy Obywatelskiej oraz Polskiego Stronnictwa
Ludowego, a także przez Klub Poselski Nowoczesna. Dwoje kandydatów senackich zgłosiły grupy
senatorów z Prawa i Sprawiedliwości oraz z Platformy Obywatelskiej.
Przed rozpoczęciem procedury wyboru media nie poświęcały uwagi wyborom do Krajowej Rady
Radiofonii i Telewizji. Zespół monitorujący nie odnotował przed rozpoczęciem procedury informacji
medialnych na temat końca kadencji rady czy tak zwanej giełdy kandydatów. Media informowały
5 i 7 lipca 2016 roku o nazwiskach zgłoszonych kandydatach. Druk senacki (nr 222) opublikowano
5 lipca, druk sejmowy (nr 701) – 7 lipca 2016 roku.
Tabela 1 Lista zgłoszonych kandydatów wraz z informacją o zgłaszających
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej
Nazwisko kandydata
Podmiot zgłaszający
Artur Andrysiak
Klub Parlamentarny Polskiego Stronnictwa Ludowego
i Klub Poselski Nowoczesna
Witold Kołodziejski
Klub Parlamentarny Prawa i Sprawiedliwości
Maciej Siembieda
Klub Poselski Nowoczesna oraz Klub Parlamentarny
Polskiego Stronnictwa Ludowego
Jędrzej Skrzypczak
Klub Parlamentarny Platformy Obywatelskiej
Elżbieta Więcławska
Klub Parlamentarny Prawa i Sprawiedliwości
-Sauk
Jolanta Wiśniewska
Klub Parlamentarny Platformy Obywatelskiej
Senat Rzeczpospolitej Polskiej
Nazwisko kandydata
Podmiot zgłaszający
Teresa Bochwic
grupa senatorów
Klubu Parlamentarnego
Prawa
i Sprawiedliwości
Janusz Daszczyński
grupa senatorów Klubu Parlamentarnego Platformy
Obywatelskiej
Oceny kandydatów można dokonać na podstawie informacji zawartych w drukach sejmowym (nr 701)
i senackim (nr 222) oraz analizy wypowiedzi kandydatów podczas posiedzeń komisji opiniujących
6
(zapisów z posiedzeń komisji) i na posiedzeniach plenarnych. Choć w tym ostatnim wypadku izby
stosują różne praktyki, o czym będzie jeszcze mowa. W dobie Internetu posłowie i senatorowie mogą
w sieci poszukiwać dodatkowych informacji o kandydatach.
Sejm
Noty sześciorga kandydatów zawarte w druku sejmowym nie były zbyt obszerne – przygotowano je
bardzo ogólnie, brakowało pogłębionych informacji, które wskazywałyby, że „kandydat wyróżnia się
wiedzą i doświadczeniem w zakresie środków społecznego przekazu”, ponadto brakowało informacji
o publikacjach.
Posiedzenie opiniujące sejmowej Komisji Kultury i Środków Przekazu zostało podzielone na dwie
części (ze względu na zmiany w harmonogramie obrad sejmu i konieczność powrotu posłów na salę),
odbyło się więc 19 i 20 lipca 2016 roku. W trakcie posiedzenia przewodnicząca poinformowała, że
posiedzenie jest zamknięte, ale będzie transmitowane online za pośrednictwem telewizji sejmowej9.
W posiedzeniu komisji uczestniczyli tylko posłowie członkowie komisji i zgłoszeni kandydaci. Sylwetki
kandydatów prezentowali posłowie przedstawiciele wnioskodawców (sprawozdawcy odczytywali
informacje biograficzne z druku sejmowego, szerzej i z naciskiem na doświadczenia pracy w mediach
przedstawiono
kandydaturę
Jolanty
Wiśniewskiej).
Po
przedstawieniu
każdej
kandydatury
przewodnicząca Elżbieta Kruk otwierała dyskusję i zapraszała do zadawania pytań posłowi
wnioskodawcy i kandydatowi. Mimo obecności na sali wszystkich kandydatów posłowie nie zadali im
ani jednego pytania. Nie przeprowadzono dyskusji na temat przedstawionych kandydatur, wiedzy
fachowej kandydatów, kwalifikacji, kompetencji i poglądów na rynek mediów.
Komisja głosowała po kolei nad każdą zaprezentowaną kandydaturą. W wyniku głosowania
pozytywnie zaopiniowano kandydatury trójki z sześciorga kandydatów: Jędrzeja Skrzypczaka, Elżbiety
Więcławskiej-Sauk i Witolda Kołodziejskiego. Oba posiedzenia trwały łącznie trzydzieści cztery
minuty.
Podczas posiedzenia plenarnego sejmu 22 lipca 2016 roku głosowano bez dyskusji nad
kandydaturami i bez zadawania kandydatom pytań.
Marszałek poinformował o procedurze głosowania: sejm będzie głosował nad kandydaturami
w kolejności alfabetycznej. W związku z tym, że zgłoszono sześcioro kandydatów, po wybraniu drugiej
osoby na stanowisko członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji głosowanie nad pozostałymi
kandydaturami nie będzie przeprowadzone.
Spośród sześciorga zgłoszonych kandydatów sejm powołał (bezwzględną większością głosów) dwoje
kandydatów Prawa i Sprawiedliwości rekomendowanych przez sejmową Komisję Kultury i Środków
Przekazu: Witolda Kołodziejskiego (238 głosów za spośród 430 głosów oddanych) i Elżbietę
Więcławską-Sauk (237 głosów za spośród 435 głosów oddanych).
Senat
Noty biograficzne dwojga kandydatów były w porównaniu z kandydatami sejmowymi bardziej
obszerne i wyczerpujące (szczególnie nota Janusza Daszczyńskiego). Posiedzenie senackiej Komisji
Kultury i Środków Przekazu zorganizowano 19 lipca 2016 roku. W posiedzeniu10 uczestniczyli
9
Posiedzenia sejmowej Komisji Kultury i Środków Przekazu:
http://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/transmisje_arch.xsp?unid=EB9F0311A1391663C1257FEF0032445F (nr 32),
http://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/transmisje_arch.xsp?unid=1954F5394CEEE4F1C1257FF5003121 (nr 35) [dostęp:
12 września 2016 roku].
10
Relacja – http://av8.senat.pl/9KKSP211 [dostęp: 26 listopada 2016 roku].
7
senatorowie członkowie komisji oraz przedstawiciele organizacji monitorujących wybory do Krajowej
Rady Radiofonii i Telewizji – Fundacji im. Stefana Batorego i Ogólnopolskiej Federacji Organizacji
Pozarządowych. Kandydaci zostali poproszeni o przedstawienie swoich kwalifikacji i własnego
dorobku, następnie odpowiadali na pytania zadawane przez senatorów. Kandydaci przedstawili swoje
opinie na temat między innymi:
• najważniejszych kierunków działań rady w nadchodzącej kadencji po wprowadzeniu zmian
prawnych, w tym powołania Rady Mediów Narodowych, która przejęła część obowiązków Krajowej
Rady Radiofonii i Telewizji w zakresie ustawowego zadania, jakim jest kształtowanie polityki
audiowizualnej państwa,
• przyszłości finansowania mediów publicznych i możliwości ustabilizowania dochodów oddziałów
regionalnych telewizji i radiofonii oraz Polskiej Agencji Prasowej,
• zachowania niezależności w trakcie sprawowania funkcji członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji
w obecnej sytuacji prawnej i politycznej,
• możliwości kontroli i weryfikowania kwalifikacji osób aspirujących do pracy w dziennikarstwie.
Po wysłuchaniu kandydatów, które trwało około dwóch godzin, senatorowie zaopiniowali
pozytywnie kandydaturę Teresy Bochwic przewagą siedmiu do sześciu głosów.
Senat w głosowaniu tajnym wybrał 54 głosami (na 81 oddanych) do Krajowej Rady Radiofonii
i
Telewizji
Teresę
Bochwic,
kandydatkę
Klubu
Parlamentarnego
Prawa
i
Sprawiedliwości
rekomendowaną przez senacką Komisję Kultury i Środków Przekazu.
Kandydaci senaccy mieli możliwość przedstawienia swoich kwalifikacji i własnego dorobku oraz
odpowiadania na pytania senatorów dotyczące wyzwań i problemów rynku medialnego w Polsce
podczas otwartego posiedzenia senackiej Komisji Kultury i Środków Przekazu, w którym mogli
również uczestniczyć i zadać pytanie przedstawiciele środowisk zainteresowanych wysłuchaniem
kandydatów. Kandydaci mogli również odpowiadać na pytania zdawane przez senatorów podczas
posiedzenia plenarnego.
Kandydaci sejmowi nie mieli takiej możliwości. Na zamkniętym dla osób z zewnątrz posiedzeniu
opiniująca ich kandydatury sejmowa Komisja Kultury i Środków Przekazu nie dała im szansy na
przedstawienie poglądów na temat kierunków działań Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji
w nadchodzącej kadencji czy problemów rynku mediów publicznych.
Powołanie członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji przez Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej
Jak już wcześniej wspomniano, procedura wyboru i nominowania przez prezydenta dwóch członków
do Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji nie jest jawna. Powołanie członków powinno nastąpić
w ustawowo przewidzianym terminie, to znaczy do 4 sierpnia 2016 roku. Z nieznanych przyczyn
nominacja nie nastąpiła w tym terminie. Powołanie nowych członków, które ostatecznie odbyło się
12 września 2016 roku, zostało ogłoszone11 na stronie internetowej Kancelarii Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej 13 września 2016 roku. Próba wyjaśnienia przyczyn, podjęta przez
dziennikarzy12 „Gazety Wyborczej” w sierpniu 2016 roku”, nie przyniosła odpowiedzi.
W komunikacie zamieszczonym na stronie internetowej prezydenckiej kancelarii podano jedynie
nazwiska nominowanych – Janusza Kaweckiego i Andrzeja Sabatowskiego. Ani w komunikacie, ani na
11
Por. http://www.prezydent.pl/aktualnosci/wydarzenia/art,340,prezydent-powolal-dwoch-czlonkow-krrit.html [dostęp:
26 listopada 2016 roku].
12
Por.
http://wyborcza.pl/1,75398,20615921,rmn-otwiera-jackowi-kurskiemu-droge-do-prezesury.html#BoxGWImg
[dostęp: 26 listopada 2016 roku].
8
stronie internetowej nie podano informacji biograficznych powołanych przez prezydenta członków
rady i uzasadnienia ich wyboru.
Późniejsze powołanie części nowego składu rady nie miało wpływu na sposób jej funkcjonowania
– zgodnie z zapisem Ustawy o radiofonii i telewizji 13 członkowie trwającej kadencji pełnią swoją
funkcję do czasu powołania następców.
3. Monitoring obywatelski
Informacje
o
prowadzonych
działaniach
monitoringowych
przekazywano
na
bieżąco
za
pośrednictwem strony internetowej monitoringkandydatow.org.pl. Na stronie zamieszczono tekst
opinii na temat zmian w prawie dotyczących organów regulujących rynek mediów oraz ich celów
i zadań, dokumenty związane z monitoringiem, między innymi korespondencję z organami
wybierającymi, notatki z obserwacji posiedzeń komisji opiniujących, informacje o procedurze wyboru
zamieszczane w mediach i opisy sylwetek kandydatów.
Kontakt z organami wybierającymi
Na stronach internetowych organów wybierających – sejmu, senatu i prezydenta – nie zamieszczono
informacji o zbliżającym się terminie wyboru członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji oraz ich
harmonogramu.
Po upływie terminu zgłaszania kandydatów zespół monitorujący przesłał do przewodniczących
sejmowych i senackich klubów parlamentarnych oraz sejmowej i senackiej komisji kultury i środków
przekazu, a także do Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, list informujący o celach
prowadzonego monitoringu wyborów do Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, zwracając się w nim
również z prośbą o wsparcie zespołu monitorującego przez przekazanie informacji o kandydatach
(udostępnienie materiałów, które o sobie przekażą, i umożliwienie bezpośredniego kontaktu
z kandydatami). Do przewodniczących komisji parlamentarnych skierowano dodatkowo prośbę
o umożliwienie uczestnictwa w posiedzeniach, podczas których będą opiniowane zgłoszone
kandydatury.
Jedyna pisemna odpowiedź z zaproszeniem do udziału w posiedzeniu komisji nadeszła z sekretariatu
senackiej Komisji Kultury i Środków Przekazu.
Członkowie zespołu monitorującego kontaktowali się z klubami parlamentarnymi i sekretariatem
sejmowej komisji kultury, aby się dowiedzieć, czy korespondencja dotarła i czy będzie można liczyć na
pozytywny odzew. Przedstawicielka sekretariatu sejmowej Komisji Kultury i Środków Przekazu
poinformowała, że decyzją przewodniczącej komisji reprezentanci organizacji monitorujących nie
będą mogli uczestniczyć w przesłuchaniu kandydatów. Na prośbę o przesłanie pisemnego
uzasadnienia tej decyzji uzyskano zgodę, która następnie została odwołana. Organizacje
monitorujące zwróciły się listownie do przewodniczącej komisji z pytaniem o przyczyny tej decyzji. List
pozostał bez odpowiedzi.
Kluby parlamentarne i koła poselskie partii opozycyjnych przekazały zespołowi monitorującemu
kontakty mailowe lub mailowe i telefoniczne do zgłoszonych przez siebie kandydatów. Pracownicy
Klubu Parlamentarnego Prawa i Sprawiedliwości wskazali, że informacje o nazwiskach kandydatów
można znaleźć w drukach parlamentarnych, danych teleadresowych nie można zaś udostępniać bez
13
Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 19 kwietnia 2016 roku w sprawie ogłoszenia
jednolitego tekstu ustawy o radiofonii i telewizji (Dz.U. z 2016 r., poz. 639), art. 7 ust. 4.
9
zgody kandydatów. Dane kontaktowe do tych kandydatów udało się zdobyć dzięki ogólnodostępnym
bazom.
Kontakt z kandydatami
Jak już wcześniej wspomniano, noty biograficzne przekazywane do organu wybierającego są często
ogólnikowe i dość schematyczne, trudno więc na ich podstawie ocenić, czy kandydat „wyróżnia się
wiedzą i doświadczeniem w zakresie środków społecznego przekazu”. Podstawę oceny i wyboru
powinny stanowić noty biograficzne14 oraz prezentacja poglądów i wiedzy podczas wysłuchania
odbywającego się na posiedzeniu komisji i (lub) na posiedzeniu plenarnym.
Jednym z narzędzi pomocnych w zbieraniu danych jest ankieta kandydata. Zespołowi monitorującemu
udało się dość szybko skompletować adresy mailowe ośmiorga kandydatów parlamentarnych
(sześciorga sejmowych i dwojga senackich) i wysłać formularz z prośbą o jego wypełnienie.
W wypadku nominatów prezydenckich podjęto próbę nawiązania kontaktu przez sekretariat Krajowej
Rady Radiofonii i Telewizji, ale członkowie nominowani przez prezydenta odmówili udziału
w monitoringu.
Tabela 2. Podsumowanie kontaktów z kandydatami do Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji
Kandydat (członek)
Sposoby nawiązania
Reakcje
kontaktu w sprawie
(członka)
uzyskania
kandydata
otrzymane
danych,
(członków)
korespondencja
rozmowa telefoniczna – bez
mailowa
rezultatu
i
kontakt
od
kandydatów
wypełnienia ankiety
Artur Andrysiak
Materiały
brak odpowiedzi
telefoniczny
Teresa Bochwic
Janusz Daszczyński
Witold Kołodziejski
Maciej Siembieda
Jędrzej Skrzypczak
Elżbieta
-Sauk
Więcławska
korespondencja
przesłanie
mailowa
formularza
korespondencja
przesłanie
mailowa
formularza
korespondencja
przesłanie
mailowa
biograficznej
korespondencja
przesłanie
mailowa
formularza
korespondencja
przesłanie
mailowa
formularza
wypełnionego
formularz
wypełnionego
noty
wypełnionego
nota biograficzna
wypełniony
formularz
wypełnionego
pierwszej
wypełniony
formularz
po
mailowa
telefonicznej brak dalszego
kontakt
wypełniony
formularz
korespondencja
i
wypełniony
rozmowie
brak odpowiedzi
14
Pierwsze informacje o przygotowaniu (wykształceniu, doświadczeniu zawodowym i kompetencjach) kandydaci
przekazują klubom parlamentarnym i kołom poselskim, które zgłaszają ich kandydatury, następnie biografie te wraz
z uzasadnieniem są przekazywane marszałkom obu izb. Analiza obu druków pozwala stwierdzić, że noty biograficzne
zawarte w druku senackim są obszerniejsze niż noty sejmowe, w których dokonania większości kandydatów są opisane
dość skrótowo. Interesujące jest to, że nie dołączono do nich list publikacji kandydatów, a część z nich ma mniej lub
bardziej bogaty dorobek naukowy i listę publikacji z dziedziny dziennikarstwa, mediów czy polityki medialnej. W druku
sejmowym brak uzasadnienia wyboru kandydatów, są one za to zawarte w druku senackim.
10
Jolanta Wiśniewska
telefoniczny
kontaktu
korespondencja
brak odpowiedzi
brak odpowiedzi
korespondencja
brak odpowiedzi na e-mail,;
brak
mailowa,
odmowa
mailowa
Janusz Kawecki
kontakt
przekazana
telefoniczny
telefonicznie
z
sekretariat Krajowej Rady
sekretariatem
Krajowej
Rady
przez
Radiofonii i Telewizji
Radiofonii i Telewizji
Andrzej Sabatowski
korespondencja
brak odpowiedzi na e-mail,
mailowa,
unikanie odpowiedzi
kontakt
brak odpowiedzi
telefoniczny
z
sekretariatem
Krajowej
Rady
Radiofonii i Telewizji
Obserwacje w parlamencie
Członkowie zespołu monitorującego uczestniczyli w posiedzeniu jednej komisji opiniującej
kandydatów – senackiej Komisji Kultury i Środków Przekazu. O jego przebiegu poinformowaliśmy
w rozdziale Przebieg wyborów do Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji w 2016 roku. Informacja o terminie
posiedzenia komisji była dostępna na stronie internetowej senatu tydzień przed jej terminem
(13 lipca 2016 roku), tego samego dnia zespół monitorujący otrzymał z sekretariatu komisji
informację o terminie posiedzenia komisji i zaproszenie do udziału w nim. Monika Banach,
reprezentująca Ogólnopolskie Forum Organizacji Pozarządowych, zadała kandydatom pytanie
w imieniu zespołu monitorującego.
Jak już wspomniano, organizacje monitorujące nie uzyskały zgody przewodniczącej sejmowej
Komisji Kultury i Środków Przekazu na udział w posiedzeniu. Przebieg posiedzenia można było
obserwować dzięki przekazowi online w telewizji sejmowej.
Posiedzenia plenarne sejmu i senatu, podczas których przedstawiano kandydatów, prezentowano
opinie komisji opiniujących i dokonano wyboru nowych członków rady, były obserwowane dzięki
przekazom telewizji sejmowej. Ich przebieg podsumowano we wcześniejszym rozdziale.
4. Wnioski i rekomendacje
Obserwacja sposobu realizacji procedury wyboru kandydatów do Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji
pozwoliła zaobserwować pewne braki i przeszkody, które przedstawiamy poniżej.
Organy wybierające (sejm, senat, prezydent) nie informują na swoich stronach internetowych
o nadchodzących wyborach do Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji (i innych organów) oraz nie
zamieszczają harmonogramu wyborów lub choćby ogólnych informacji o terminach kolejnych etapów
wyboru.
W procesie zgłaszania kandydatów i wyboru członków uczestniczą tylko gremia polityczne (sejm,
senat, prezydent). Proces zgłaszania jest zamknięty na udział gremiów eksperckich.
11
Procedury prowadzenia debaty plenarnej w sejmie i w senacie, podczas której są powoływani
członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, nie są analogiczne. W procedurę sejmową nie
wpisano wprost możliwości wysłuchania i dyskusji z kandydatami przed głosowaniem.
W związku z brakiem przesłuchania kandydatów obywatele nie mieli możliwości zapoznania się
z kompetencjami osób wybieranych do Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji przez sejm i prezydenta.
Posiedzenie opiniujące sejmowej Komisji Kultury i Środków Przekazu było zamknięte i przedstawiciele
środowisk
twórców,
producentów
radiowych
i
telewizyjnych,
środowiska
dziennikarskiego,
pracowników mediów publicznych, związków zawodowych, ekspertów i widzów nie mogli zadać pytań
kandydatom. Niejawną procedurę wyboru członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji przez
Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej uczynił jeszcze bardziej nieprzystępną brak informacji
o przesunięciu terminu powołania i jego przyczynach.
Bardziej przejrzysty i otwarty był proces wyboru członków rady przez senat.
Trzydziestodniowy termin trwania procedury wyboru członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji
w parlamencie został skrócony odpowiednio do piętnastu dni w sejmie i siedemnastu dni w senacie.
Ograniczyło to przejrzystość i dostępność procedury wyboru, ponadto uniemożliwiło organizację
publicznego wysłuchania z udziałem kandydatów.
Należy
odnotować,
że
inaczej
niż
w
wypadku
Rady
Mediów
Narodowych
(por.
http://monitoringkandydatow.org.pl/?page_id=2072) pięcioro z ośmiorga kandydatów do Krajowej
Rady Radiofonii i Telewizji zgłoszonych w parlamencie odpowiedziało na prośbę i wypełniło
kwestionariusz osobowy (cztery osoby) albo przesłało notę biograficzną (jedna osoba).
Proces wyboru członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji powinien być zmieniony tak, aby
był bardziej przejrzysty i otwarty, a opinia publiczna mogła poznać kompetencje i kwalifikacje
kandydatów, które dają im tytuł do sprawowania tej funkcji, oraz ich poglądy na sprawy
dotyczące funkcjonowania i kontroli rynku mediów czy finansowania mediów publicznych.
Szczególnie rekomendujemy:
1. Otwarcie procesu zgłaszania kandydatów na gremia eksperckie.
2. Wprowadzenie przez organy wybierające obowiązku publikowania informacji zapowiadającej
wybory
członków
do
danego
gremium
i
publikowania
z
odpowiednim
wyprzedzeniem
harmonogramu wyborów.
3. Wprowadzenie większej jawności procedury wyboru członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji
przez prezydenta. Warto rozważyć wprowadzenie obowiązku informowania przez prezydenta
o przystąpieniu do procedury nominowania, przedstawienia nazwisk osób branych pod uwagę przez
prezydenta w procesie podejmowania decyzji oraz dołączenia do informacji ogłaszającej nazwiska
osób nominowanych not biograficznych i uzasadnienia wyboru.
4. Zachowanie regulaminowego (trzydziestodniowego) terminu realizacji procedury wyboru członków
do Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji w parlamencie oraz również rozważenie wprowadzenia zmian
w regulaminach sejmu i senatu dotyczących wydłużenia procedury zgłaszania kandydatur, dających
marszałkom możliwość ustalania terminu zgłaszania w czasie nie krótszym niż sześćdziesiąt dni, tak
aby było możliwe przeprowadzenie otwartego wysłuchania kandydatów.
5. Wprowadzenie w regulaminie sejmu zasady otwarcia posiedzeń komisji sejmowych opiniujących
kandydatów na najwyższe stanowiska na udział przedstawicieli organizacji pozarządowych i
obywateli. Wprowadzenie zasady zadawania pytań przez gości obecnych na takim posiedzeniu.
6. Procedura opiniowania i wyboru kandydatów w obu izbach parlamentu powinna być
homogeniczna – warto uzupełnić przebieg debaty plenarnej poprzedzającej głosowanie w sejmie
o możliwość wysłuchania i zadania pytań kandydatom zaopiniowanym wcześniej przez komisję.
12
7. Wprowadzenie obowiązku składania przez kandydatów organom wybierającym not biograficznych
według wzoru przygotowanego przez ten organ i dostosowanego do warunków zapisanych
w ustawie oraz zawierających dane o wykształceniu, pracy zawodowej, działalności politycznej,
społecznej i eksperckiej (wraz z listą publikacji).
Publikacja powstała w ramach projektu programu Odpowiedzialne Państwo Fundacji im. Stefana
Batorego „Monitoring kandydatów na stanowiska publiczne”.
Fundacja im. Stefana Batorego
Sapieżyńska 10a
00–215 Warszawa
tel. (48-22) 536 02 00
fax (48-22) 536 02 20
[email protected]
www.batory.org.pl
Teksty udostępnione na licencji
Creative Commons-Uznanie
autorstwa-Na tych samych warunkach
3.0 Polska (CC BY SA 3.0 PL)
13